Lögberg - 06.08.1925, Blaðsíða 4

Lögberg - 06.08.1925, Blaðsíða 4
Bta. 4 LÖGBERG FIMTUDAGINN, 6. ÁGÚST, 1925. tXQ Gefið út hvem Fimtudag af The Col- ambia Press, Ltd., |Cor. Sargent Ave. & Toronto Str.. Winnipeg, Man. Talsiman N-6327 oé N-6328 JÓN J. BILDFELL, Editor Ltan&skríft til blaðsinc TKE COLUMBIK PRESS, Itd., Box 3l7i, Winnlpeg, Man. Utanáskriít ritstjórans: EOlTOR LOCBERC, Box 3172 Winnlpsg, M»n. The “Lögbepg’ 1a prlnted and publlshed by The Columbia Press, Llmited, in the Columbla Building, 695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba. Skýjatjöldin. Aldrei hefir verið talaS meira um friS í heiminum, en síSan heímsstyrjöldinni miklu lauk, og oss virSist óhætt aS segja, aS aldrei hafi áSur komiS fram jafn-ákveSinn vilji manna í verkinu til þess aS hefta þá ægilegu tilhneigingu manna, eins og síSan. Eh á hinn bóginn verSur manni ljóst, þegar maSur at- hugar þaS, sem fram fer í kringum mann nær og fjær, þá hefir aldrei í sögu mannanna ver- ÍS gjört eins mikiS og síSan áriS 1918 til þess, aS höndla og undirbúa til eySileggingar öfí þau, sem ægilegust eru. Fyrir nokkru síSan stóSu menn á öndinni út af því, aS maSnr einn á Englandi hefSi fund- iS upp eySileggingarafl, sem svo væri áhrifa- mikiS, aS þaS dræpi alt lifandi á víSáttumiklum svæSum, þaj' sem því væri slept lausu — gæti á svipstundu eySilagt heilar hersveitir og svæft íbúa stórborga sínum síSasta svefni. TJm ný morSáhöld, sem -kraftmeiri séu til dráps en nokkuS þaS, sem þekt hefir áSur ver- iS, heyrir maSur svo aS segja daglega—nýjum flota, loft-flota, hefir veriS hleypt af stokkun- um síSan stríSinu lauk, sem á hverri stundu getur lielt eldi og eitui-gufu yfir hersveitir, bygSir manna og borgir, án þess áS nokkra verulega vörn sé hægt aS veita. Og nú síSast er oss sagt frá tveimur eySileggingaröflum, sem menn hjá nágrannaþjóS vorri, Banda- ríkjaþjóSinni, hafa höndlaS, og sem ef til vill eru þau skæSustu vopn, mannkyninu til eySi- leggingar, sem enn hafa veriS franí leidd. AnnaS þeirra er þrumuljósiS hondlaS og sett í umbúSir—stærri og smærri stálhylki, þar sem þaS er geymt, unz á því þarf aS halda. — MaSur sá, scm ráSiS hefir þá gátn, heldur fram, aS þegar' þrumuljósiiS, eSa rafmagns- straumnum, sem þannig er höndlaSur, er aftur hleypt úr stálhvlkinu, þá evSileggi hanp alt lifandi á svæSi því, sem hann nær yfir, en þaS segir hann vera um tuttugu mílur vegar í allar áttir, frá staS þeim, sem honum er hleypt úr hylkjunum. Og þaS er ekki einasta, aS afl þetta drepi alt lifandi á þessu svæSi, héldur hofir þaS þau áhrif á skip á sjó, för í loftinu, “radio”-tæki innan þess 'svæSis, sem geislinn nær til, aS alt eySilegst — stálskipin bráSna, vélarnar í loftförum stanza og radio-arnir mis.sa mátt sinn. Hin uppfynding Bandaríkjamanna, er sú, sem þeir nefna skýjatjöld. Er þaS hvít gufa, sem þeir hafa framleitt. Gufu þeirri þrýsta þeir í umbúSir—kassa, sem einn maSur getur hæglega Ivft, taka hann meS sér í flugvél á þann staS,'sem þeir ætla sér aS nota skýja- tjöldin á. Sleppa þeir síSan gufunni lausri, og er hún fyrst til aS sjá eins og hvít rák í loft- inu. En sú rák breytist brátt. Gufan teigir úr sér og sígur niSur} unz hún nemur viS jörSu og verSur þá eins og múrveggur umhverfis svæSi þaS, sem hún á aS hvlja. Til aS sjá, er veggur sá hvítur serú snjór og stendur beint upp í loftiS sem stnSlaberg, og svo þéttur er hann, aS ómögulegt er aS sjá í gegn um hann. Eini vegurinn til aS forSaöt hann, er aS fljúga í loftförum upp yfir hann til þess aS sjá hvaS fram fer innan veggja. AS vísu geta loftför fariS í gegn um hann, og verSur þá op eftir’ í veggnnm. En þaS kemur aS litlu haldi, því aS op þaS er loftfariS skilur eftir í fyrstu, sígnr brátt saman, svo veggurinn VerSur beill aftur. Menn geta ímyndaS sér, hvaSa þýSingu aS bessi skfjatjöld hafa á stríSstímum. Eitt af þyí þýSingarmesta í sambandi viS kríS, er aS vita um hreyfingar og aSstöSu óvinanna, og hafa njósnarar veriS til þess valdir. Xú kem- ur þessi nýia unpfvnding* sem byrgir sýn manna í því sambandi meS öllu og hylur alíar hreyfingar í þrjátín mínútur, sem veggurinn stendnr óhagaraSur: en klukkutínfi líSur frá' því, aS gufu þessari er slept lpsri og þangaS til aS hún hefir svo greiSst í snndur, aS hún h^ftir ekki sjóu manna á hlutum þeim. sem fram fara á svæSi því, sem innan skýjatjalds- ins er. “í fyrstu var ekkert 'aS óttast skýjatjöld þessi aS öSru leyti en því, aS þau huídu stór svæSi sjónum manna, og var þaS f sjálfu sér full-erfitt viSfangs. En nú hafa framleiSend- ur heirra blandaS gufuna eitnrgasi, svo þegar aS hún hjaðnar, þá breiSist þún út nS neSan, 'unz hún liggur á breiSu svæSi fast viS jörSina, og blindar þá okki aS eins alt, sem sjáandi er, á svæSi bví er hún nær vfir, heldur drepur líka alt sem þar er lifandi. Þegar maSur hugsar nm allan þennan evSi- leggingar undirbúning, verSnr manni á aS spvria: HvaS or í vændum? 7Er þaS meining- in, aS slenpa öllum þessum /eySiIéggingaröfkim lausúm tii bess aS gjöreyða hiuum vestrænu kvnþáttuo) í enn þá ægilogra strfSi, en stríSiS síSasta var: eSa em hin huldu öfl náttúmnn- ar aS liá afl sitt til þess aS skjóta mannkvninn .?kelk í briusui, svo þaS sjái aS sér og boygi sig fyrir beim ofurkrafti. sem nú er lans Játinn? VerSa þossi eySiIeggingaröfil mann- kyninu til góSs, eSa til glötunar? BoSa þau mönnum þann ægilegasta ófriS, sem heimur- inn hefir þekt, eSa eiga þau aS verSa afl til þess aS hefta stríSsþrána í sálum þeirra og knýja þá til bróSurlegrar samvinnu og varan- legs friSar? Dúfuvitið • Hér í Minneapolis er urmull af viltum dúfum. Halda þær saman í smá-hópum, sem eru á einlægu flögri til og frá. Úti í listigörSunum eru þær svo gæfar, að þær eta úr lófa manns. En farir þú að verSa of nærgöngull og reyna til að klappa þeim og kjassa, þá eru þær óðara flognar burtu. Þessir ynd- islega fallegu fuglar, þó viltir séu og ómentaSir, virS- ast eiga völ á nægilegu viti til þess aö hjarga sér frá allri sýnilegri hættu. Vafablandinn um þetta vjt dúfnanna fór eg þó aS verða á síSastliSnum vetri. Áttu tvær þeirra hreiSur á stafnsillu undir þakskeggi húss þess er viS þá bjugg- um í. Gat þar aS líta vetrarskýli þeirra. Heimsókn- ir virtust þar tíSar og gestafagnaSur mikill — ekki ó- líkt því, að þarna væri glatt á hjalla, þrátt fyrir allan vetrarkuldann og nístandi norSanhylji. Við vorum óspör á matarleifar okkar og gerðu dúfurnar sér gott af öllu, sem viS réttum til þeirra út um ktafngluggann er næstur var þessu eftirtektaverSa vetrarbóli. Rendu þær til okkar hýru auga, aS okkur fanst áreiSanlegt, á meSan viS Voriim aS opna gluggann og koma mat þessum út á stafnsilluna. ÞaS var í öndverSum febrúarmánuSi, að eg veitti því eftirtekt, að tvcj egg voru komin í litla stafnhreiðr- iS. ViS stóShm á öndinni, er viS athuguSum þetta fyrirbrigSi náttúruríkisins og hugleiddum hin okkur augljósu örlög þessara vesalings eggja. Veturinn enn á hástigi veldis áíns; frosthart á hverri nóttu og nú norSanbylur í aSsigi — að sögn hinna vitru veðurspá- manna. Vísinda innræti okkar tjáði okkur hiklaust þann ugglausa sannleik, aS egg þessi myndu verSa vetrargrostinu aS bráð, ef svo væri ekki orðiS alla- reiSu. Eg^ varð því hálf-gramur við dúfurnar. Hve bandvitlausar gátu dúfurnar verið, aS vera aS verpa eggjtim um þetta leyti árs, mitt í vetrarkulda og yfir- vofandi stórhríðum. Nei, vitsmunir dúfnanna gátu ekki veriS á háu stigi. — Örlítll athugunar-neisti vakn- aði þó hjá mér, er eg sá dúfurnar á einlægu flögri til og frá eggjunum — eins og til skiftis. Gat veriS, aS dúfurnar hefSu eftir alt saman vit á þvi, að sitja á eggjum sínum til skiftis, láta þeim aldrei verSa kalt, og þannig unga þeim út á sínum tima? Eg hugsaSi út í hinn yfirvofandi byl — var hér kraftaverk á ferð-i inni ? Slíkt kraftaverk varS okkur opinbert nokkru síð- ar. MSrgun einn, er hráslagalegt og kalt var úti, kemtir kona mín til mín og segir mér aS ungi sé kom- ' inn úr öðru egginu! Lét eg þess nú ekki lengi bíSa, aS láta sjón verða sögu ríkari. Já, þarna var áreiðan- lega “fæddur krakki í. koti”. Úfinn og eins og votur enn þá starSi þessi litli ungi sjónlausum augum fram- undan, eins og hann hefSi einhverja meSvitund um aS hafa fæSst á mjög svo óheppilegum tíma. Af næsta húsþaki sendu foreldrar hans okkur frekar tortryggi- legt tillit, eins og þau vildu segj'a: “HvaS finst ykk- ur nú um getuleysi og heimsku okkar dúfnanna.” Dúfu-ungi þessi varS góður kunningi oklvar. Dafn- aði hann vel og tók framförum, þrátt fyrir óblíðu náttúrunnar. MeS dásamlegum og óskiljanlegum hætti óx á hann marglitt og yndislega fallegt fiStir. Alt var þetta honum ósjálfrátt, alt meSskapaS og gefiS. Lítillar tilsagnar naut hann i æsku aS því er virtist En þó var ekkj meS öllu ólíkt þvi, sem móSir hans— eða faðiri—væru á stafnsillubrúninni að kenna honum fyrstu flugtökin. Seinna flaug hann svo úr hreiSr- inu sínu, á sólbjörtum degi, og staSnæmdíst á næsta húsþaki. Gekk þar svo fram og aftur hnakkakertur, réttnefnt augnayndi foreldra sinna. VoriS var nú komið, nú átti hann að njóta lífsins eins og heilbrigS og lífsglöS dúfa — í samstiltu starfi og nautn. Fram- undan honum Elasti bjart vorlíf. * Einn kemur'öSrum meiri, flaug mér i hug, þegar eg las um iooo mílna heimför dúfunnar er blöðin skýrðu frá nýlega. Evrópu-fari flytur dúfu meS sér á haf út, og sleppir henni lausri í þúsund mílna fjar- l lægS frá heimili ^ínu.* En þrátt fyrir þess£ óra-vega- lengd, kemst dúfan samt heim heilu og höldnu, og er þetta þaS lengsta flug af sliku tagi, er sögur fara af. ÓefaS ræSir hér um enn þá stórkostlegra krafta- verka, en það, sem skeði í námunda við' mig á síðast- liSnum vetri. En eins og vísinda-innræti mitt var vantrúaS í fyrstu í vetur, eins getum viS hugsað okk- ur, aS það sama innræti hefði sagt við heimflugsr dúfuna: Þú geftur þetta ekki! Til þess að komast svo langa óþekta léiS útheimtir kompása og Janda- hréf, ásamt nægilegri vísindalegri þekkingu til að færa sér slíkt í nyt. AS hulin eðlis tilVísun—eðlishvöt, eða hvaða nafni það er nefnt — geti visað þér svo langa leiS, nær ekki nokkurri átt; það er gagnstætt anda vísindanna. Hættu þvá við tiltæki þetta , dúfu- garmur, og reyndu aS átta þig á því, aS þú ert ekki annaS en ógnarmikill heimskingi. Dúfan litla veit ekki néitt um slíkar úrtölur vís- indanna. Hún er vndislega fögur skepna er hún hef- ur flugiS á hafi úti, og vekur aðdáun áhorfendanna ViS vitum ekkert, um tilfinningar hennar,' er hún finnur sig eins og yfirgefna, um leiS og hún tekur að svífa í loftinu fvrir ofan hinar fryltu öldur ægis. ViS getum hugsað okkur, aS einhver okkur óskiljanleg rödd hvísli henni í eyra í hvaSa átt hún skuli halda. Og vafalaust er þessi dásamlega skepna gædd óbifan- legri trú wá sigurmátt flugs síns. Um hr^k'ning henn- ar á leiðinni vitum viS ekki neitt. ViS getum skiliS gleði hennar, er hún loks eygir land fram undan. ViS gefum, líka hugsaS okkur hana umkringda hættum á allá 'vegu, er hún velur sér hvíldarstaS á ískyggilegu klettarifi innan um gargandi sjófugla pg óvini.í öllum áttum. Ait af kemur eðli^-tilvísun henni til bjargar og alt af er stefna hennar hin sama — hewn. ViS fylgjumst meS henni í anda er hún veit sig komna til heimahaga sinna. GleSi-títringur berst um hrjóst hennar, er hún eygir hús skt frarúundan. Nú er ækki eftir nema. seinasti spretturinn svo er hún komin— heim! i Svo einkennilega ósamStiga viS saintíS mína er eg, að þetta atvik — heimflug þessarar litlu dúfu — byrgir alveg á öll ósköpin. sem gengiS h'afa^ á i ná; grannaríki mínu út af framþróunar-kenningunni svo nefndu. Málalengingar þær og vafstur þar gengiS má aS heita fram hjá hinu rétta deiluefni, getur ekki skoðast annaS en eins og sýnilegur skripaleikur hins fálmandi mannvits. Dúfan litla sem þreytir þúsund mílna flugiS heimleiSis, er hátt hafin yfir þetta alt! MeS flugi sinu hefir Ijún rétt rothögg aS ^fnishyggju og vísinda-stærilæti. Mér’vitanlega standa vísindin ráðþrota andspænis þeirri ráðgátu: HvaSa kraftur kemur dúfunni til aS rata heimleiSis úr óra-Iangri f jarlægS ? Getgátum hef- ir veriS um þetta fleygt af hálfu vísindamanna, og virðist sú getgáta llklegust, aS hér ræði um okkm- óskiljanlega eðlis-tilvísun (instinctj. Þessi eSlis-til- vísun dúfunnar virSist ekki óskyljl trú mannsins um liðnar aldaraðir. Eins og dúfan hreyfist í trúnni á sigurmátt flugs síns, svo má segja að maðurinn hafi hreyfst í trú sinni á guS og skapara allra hluta. Og hver vilí staðhæfa, aS röddin, sem hvislar í eyra dúf- unnar í hvaða átt hún skuli halda, hafi aldrei eins hvíslaS leiSsögn í eyra mannsins? Eg er ekki aS atyrða vísindin, enda vísindalega hneigður sjálfur um margra ára bil. Visindin eru góS og þarfleg á sínu sviSi. En þar er oft sá stóri galli á gjöf NjarSar, aS þekkingar-þörstinn samtvinn- ast oft öSru miður göfugu í fari mannsins unz slíkt leiðir hann í hinar mestu ógöngur. Einstaklingarnir fyllast,af hatri í garS meSbræðra sinna, sökum ólíkra skoðana, og alt fer í bál og brand. Af slíku leiSir ekki neitt gott fyrir mannkyniS, ViS megum ekki hreykja okkur of hátt. Fáar af staSreyndum vísindanna eru óyggjandi — meira aS segja, álvktanir visindanna um þyngdarlögmáliS geta veriS bull og lokleysa. Einhvem daginn vöknum viS ef til vill til þess sannleika, aS þyngdtfrlögmáliS sé alt annaS, en viS áSur héldum. Nei, viS megum ekki vera um of stórtrúaðir á vísindi dagsins í dag. Látum okkur staldra úm stund viS hliS dúfunnar, er þreytt hefir þúsund mílna flugiS. Ekki óhugsandi, að viS áttum okkur þá ögn á trúar-meðvitund manns- ins, senpveriS hefir hans helzti leiðarvísir hingaS til. O. T. Johnson. 907^2 i6th Ave., S., Minneapolis, Minn. ---------o---------- Rœða Flutt á minningarhátíð íslendinga í Winnipeg, 1. ágúst 1925. Eftir Dr. B. J. Brandson. Hálf öld er nú liðin, siðan íslendingar byrjuSu fyrir alvöru aS. flytja til Vesturheims. Enn þá styttri tími er liðinn síSan þeir voru svo margir í þessari hemsálfu, að byrjaS var að tala um Vestur-íslendinga. Þótt hálf öld sé aS eins sem andartak eða eitt æSar- slag i sögu einnar þjóðar, þá er þaS\oft nægilega lang- ur tími til þess aS breyta algjörlega örlögum hennar og beina henni á nýjar brautir. AS íslendingar svo margir hafa tekiS sér bólfestu í þessari heiíhsálfu, hefir haft stórmikla þýðingu ekki aS eins fyrir þá, er aSallega áttu hlut aS máli, innflytjenduma sjálfa, heldur lika fyrir þjóSina, sem þeir voru upprunalega partur af. Sú þjóS, sem á itök í fjarliggjandi lönd- um, fær þaðan beinlínis og óbeinlinis hagnaS. Sá hagnaSur kemur í ljós á ýmsan hátt, og má skoða sem hluta af sannri auSlegS þjóðarinnar. Mér finst nærri því ómögulegt og jafnvel óhugs- anlegt, aS reyna að mæla svo fyrir minni Vestur-ís- lendinga, að ekki sé þar minst aS einhverju leyti á hina íslenzku frumherja í þessu landi. Ef eg væri mælskumaður eða ræSuskörungur, hefSi leg ekki get- aS kosið mér hugnæmara umtalsefni við eitthvert há- tíSlegt tækifæri, .<fen aS mæla fyrir minni íslenzkra frumherja í Ameríku. Oft er dáSst aS hetjuanda vikinganna, hinna gömlu, norrænu forfeSra vorra, sem sigldu skipum sínum um þá oft hin ókunnu höf. Þetta er eðlilegt, og öldungis rétt, en mér finst aS kjarkur og þrek hinna fyrstu íslenzku landnáms- manna, §em hingaS só'ktu, oftast meS tvær hendur tómar, hafi ekki veriS hóti minni en hvaS átti sér staS hjá forfeSrum vorum fyrir meir en þúsund árum. Hlutskifti frumbýlingsins er ætíð örSugleikum háS, þótt misjafnir geti þeir örðugleikar veriS. ÍÞol og kjarkur vorra islenzku frumbýlinga var óumræ'SiIega, jafnvel dásamlegS mikiS. Sama þrekiS og þolgæðin, sem forfeður vorir sýndu í baráttunni fylir lífinu á hinni köldu og hrjóstrugu fósturjörS og hinu storma- sama hafi viS strendur landsins, sýndu þeir éinnig þegar hingaS kom. Hér voru tækfærin fleiri, en hvaS þeir höfSu átt aS venjast, og oft á tíðum bar þraut- seigja þeirra og starfsþrek meira úr býtum, en þejr sjálfir höfðu búist viS. I Frumskógarnir og eyðislétt- urnar ummynduSust á fáum árum' í grösug tún og blómlega akra, bjálkakofarnir og moldarhreysi hinna fyrstu ára breyttust í snotur og jafnvel fögur hihýli. Ef til vill entist frumherjanum ekki aldur til aS sjá nema byrjunina. Hann sáði sæðinu, sem aðrir siðar uppskáru; hann ruddi veginn, sem aðrir, er á eftir honum komu, gátu léttilega gengiS af þvi hann hafði yfirstigi^ mestu toffærurnar. Þegar vér lítum til baka og virSum fyrir oss staTf frumbýlinganna, þá verðum vér aS spyrja sjálfa oss. hvort sú kynslóS, sem nú er viS stýriS, á jafn-mikiS af þreki og þrautseigju, jafn-mikla og óbilandi voh um endilegan1 sigur, þá er torfærurnar sýnast stórar. —Eg vona ao svo sé, en stundum vaknar hjá mér of- urlitill efi um það. Ef sá efi er á rökum hygður, þá er glataður mikilj fjársjóður úr voru dýrmæta, ís- lenzka erfðafé. Ekkert ætti qS vera látiS ógjört til þess aS varðveita islenzkan dugnað og kjark hjá þeim, sem nú lifa og þeim, og sem á eftir oss eiga aS koma. Ekkert er betur/til þess falliS en þaS, a'S varðveita sem helgan dóm í hjörtum vorum og niðja vorra minninguna um feður vora og mæður, sem meS ótrú- Iegum dpgnaði og óbilandi kjarki ruddu þau braut, sem hin önnur og þriðjá kynslóð fslendinga i þessu landi nú ferðast eftir. , Saga þeirra, sem námu þetta land frá hafi til hafs, er aS flestu lík, þó þaS Iandnám ætti sér staS á mismunandi tímuhi. Á öjlum timum var slíkt land- nám örSugleikum undiroiJiiS stundum ótrúlega mikl- um. Sagnritarar og stórskáld Bandaríkjanna hafa varpaS dýrlegum ljóma yfir hiS fyrsta landnám ensku- , mælandi mahna á austurströnd þessarari* heimsálfu. Ekki er því aS neita, aS þáð landnám hafði stórkost- lega þýðingu fyrir ekki aS eins þetta meginland, held- ur fyrir gjörvallan heiminn. ÞaS sæSI, sem ])ar var sáS, bar ótrúlega mikinn ávöxt, til blessunar fyrir ó- komnar aldic( Þar þróaðist-sá visir, er síðar varS aS þeim frelsishreyfingum, er allar si'SaSar þjóðir nú njóta ávaxtanna af. Eftir því sem árin liSfl, var -brautin rudd lengra vqstur á bóginn, og svo norðvest- I ur, þar sem nú er Vestur-Canada. ÞaS timabil, sem íslendingar hafa átt héj- heima. samsvarar svo aS s$gja siSasta kapítulanum r bráut- ryðjendsögu þess lands. Fyrir þeim, sem nú koma á eftir, liggur það hlutverk, að uppskera þaS, sem aðr- í'r hafa sáS, aS byggja yfirbygginguna á þá undirstöðu, sem þegar er lögS. Saga þessa- lands mun á sínum tíma viðurkenna hvern þann hugsandi anda. hverja þá byggjandi og starfandi liönd, sem lagt hfefir fram sinn skerf til þess aS býggja nýjan/heirn, þar sem áS- ur var auðn, og þaS verður ekki spurt um hver hafi gjört mest. heldur hver hafi afkastað mestu, þegar ,efni og ktingumstæSur eru teknar til greina. Aljjr hinir ólíku þjóðflokkar, sém hér hafa tekiS sér bólfestu, eiga einþvem þátt \ framþróunarsögu ÞEIR SEM ÞURFA LUMBER KAUPl HANN AF The Empire Sash & Door Co. Limited Office: 6th Floor Bank of Hamilton Chambcrs Yard: HENRY AVE. EAST. - - WSNNIPEG, MAN. VERÐ og GCEDI ALVE J FYRIRTAK þessa lands. HvaS sá þáttur er og verður stór, er fyrst og fremst r.ndir þvi komiS, hvaS þjóSarbrot- iS kom hingaS meS mikiS af sönn- um auSi, og svo hvernig starfaS var, þegar hingað kom. Hinn sanni auSur einnar þjóðar, ætti ekki aS metast í gulli eða silfri, löndum og lausum aurum, heldur í sönnum manndómi þjóSarinnar sona og dætra. Skotland er hrjóstr- ugt og fremur fátækt land en um margar aldir hafa synir þess lands veriS á meðal hinna áhrifamestu og framtakssömustu rnanna um allan hinn enskumælandi heim, og skipaS margfalt fleiri öndvegis- sæti á ótal starfssviðum en þeir, í hlutfall viS fólkstölu, hefðu átt aS skipa. Hvar svo sem Skotar eru, bera þei^ meS sér þau þjóSarein- kenni, sem stimplast hafa óafmá- anlega á sál þjóSarinnar. StaS- festa og hyg^juvit, þolgæSi og á- ræði einkenna ávalt 'þá menn, sem ætt sína eiga aS rekja til þeirrar þjóðar. Oft hefir mér fundist lund Skotans og Islendingsins æði svipuð, enda var í eina tíS tölu- verður skyldleiki milli þessara þjóSa. Og eitt er vist, að heldur vildi eg láta setja íslendinga á sama bekk meS Skotum, en meS nokk- urri annari enskumælandi þjóS. Eitt af því, sem einkennir Skot- ann, er þaS, hve fast hann heldur í og vandlega varðveitir alt, sem skozkt er. En hann lætur það ekki koma í bága við það, að vera góðT ur borgari í því landi, sem harin hefir gjört aS kjörlandi sínu. Þetta er atriSi, sem íslendingar í þessu landi ættu aS hafa hugfast. ÞaS virðist of mikil tilhneiging hjá sumum til aS skoSa sig sem útlend- inga í framandi landi. íslending- ar eru engu meiri en hver og einn annar þjóðflokkur, sem nú á hér heima. Sá eini kynflokkur, er nú hýr hér, sem ekki mæti kalla út- lendiftga i sama skilningi og ís- lendingar eru kajllaSir þaSj, eru Indíánar, þvi eiginlega áttu þeir landiS frá ómunatíS, þar til hvítir menn slógu eign sinni á þaS. Þetta land er öldungis eins mikiS okkar land eins og nokkurs ann- ars aSkomins þjóSflokks. íslend- ingar eru borgarar þessa lands, og þeirra borgaralegu skyldur eru fyrst og fremst gagnvart þessu landi. 1 Þeir eru á meðal braut- rySjenda þessarar þjóSar, og þaS er þeim sjálfum að kenna, ef nokk- ur litur til þeirra hornauga sem útlendinga er nokkrum öðrum þjóSflokki standi aS baki. En sú meSvitund verSur aS vera sterk í hjörtum vorum, aS þetta sé virki- lega vort eigiS land. Eins lengi og sú meSvitund er ekki rikjancfi, þá njótum vér vor élcki til fulls. SamanburSur a íjæðum; þessa lands og vors kæra feSrafróns, er allsendis ónauðsynlegur. JiæSi löndin hafa margt til -síns ágætis,, og “sínum augum lítur hver á silfrið.” Þegar maSur flytur úr einu landi i annaS, með þeirri hug- mynd, aS gjöra hiS nýja land aS framtíSarheimili sinu, þá stendur líkt á fyrir honum og ungum manni, sem kvongast. og flytur úr föStirhúsum og byrjar búskap upp á eigin spýtur annars staSar. Skyldur hans byrja þá strax gagn- vart konu hans og hinu nyja heim- ili þeirra. Hann hefir ef til yill margs aS sakna úr föðurhúsum, en hann gleymir því fljótt víð um- hugsunina um þaS, sem nú liggur fyrir sendi, og meðvitundina um þá ábyrgS, er á hann legst. Til eru samt þeir ungu menn, og þær rngu konur, sem ætíð sjá eftir sínu fyrra heimili, og finst þaS, sem þfari hafa, aldrei geta jafnast á viS þaS, sem þau huríu frá. Yfirleitt þykir þaS lítilmannlegur hugsun- ariiáttur, þar sem slíkt kemur í ljós, og aldrei hafa menn mikiÖ traust á glæsilegri framtíS fyrir þá, sem þannig hugsa. Aldrei er heldur mögulegt að gjöra sér mikl- ar vonir um glæsilega framtíð fyr- ir þá menn, sem hafa þaS á með- vitund sinni, aS þaS land, sem þeir búa í, sé lélegt land, sem þeir eig- inlega ýmsra orsaka vegna geti ekki annað en haft ýmugust á, því meS þannig löguðum (húgsunar- hætti fær enginn maður notið sín aS fullu. M^enn, sem þannig hugsa, ^jörðu sjálfum sér og öðr- um'bezt gagn meS þvi aS leita gæfunnar í öSru landi, þar sem þeim virðast kringumstæðurnar vera hagkvæmari. Þótt eg haldi því ótvírætt fram, aS þjóðræknisskyldur vorar séu fyrst og fremst gagnvart þeirri þjóð, sem vér teljumst borgar meS’, þá er ekki þar meS sagt, aS vér eigum aS gleyma því landi, sem vér sjálfir eða feSur vorir komu frá, eSa aS vér höfum engar skyld- ur gagnvart því landi aS rækja. MóSirin^ sem sendir son sinn frá sér út 'í heiminn, til þess aS hanp ryðji sjálfum sér brautitil vegs og frama, hefir jafnan hluttekningu í stríSi hans og starfi, sigri hans eða ósigri. Þar sem hann ávinn- j ur sér heiSur, þar er einnig henn- ar heiður. Hennar mesta gleði er aði vita, aS honum vegni vel. Ef hann er verSugur sonur, þá veitir hann henni móður sinni þann heiS- ur, sem henni ber. ÞaS erfðafé, sem hún hefir trúað hónum fyrir, leitast hann viS aS ávaxta í sínu nýja landi, i sinum nýja umheimi. Ef hann gjörir þaS dyggilega, þa veit hann, aS hann er aS gjöra skyldu sína ,gagnvart :sínu! nýja heiriialandi, og líka gagnvart feSra- fióni sínu. Þegar um erfSafé vors íslenzka þjóSarbrots hér vestan hafs er aS ræSa, þá er ekki aS tala um auS- legS þá, sem felst í gulli eða silfri, því af þeim arfi höfðum vér lítiS úr föðurhúsum, heldur miklu frem- ur þá auSlegS andans og lundern- is, sem er miklu dýrmætari. Eg hefi þegar minst á sumt af því í lundarfari íslendinga, sem komiS hefir þeim aS góSum notum í bar- áttu þeirra í þessu landi. AnnaS, sem eg vil minnast á, er sá hæfi- leiki, sem þeim, ásamt öðrum nor- ræqum frændþjóSum þeirra er gefinn, aS samlagast fljótt og næst- um ósjálfrátt þeim þjóSuiji, sem þeir taka sér bólfestu hjá. Strax í fornöld kom þetta í ljós. Vík- ingarnir fóru um flest lönd NorS- urálfunnar og víða tóku þeir sér bólfestu og lögðu undir sig lendur og stór-héruð í ýmsum löndum. En á tiltölulega stuttum tíma hurfu þeir sem sérstakur þjóSflokkur, satneinuSust heimaþjóSinni, þótt því 'nær æfinlega aS þeir skildi þar eftir sig varanleg merki þess, aS þangaS hefSu þeir komiS. Lög- skipaS frelsi einstaklingsins, hvar sem þeir náSu yfirráSum, er eitt af minnismerkjum norrænna manna. ’ En þessir frændur for- feðra vorra, er fóru sem sigurveg- arar um mörg lönd hins þá þekta heims, töpuSu fyr eSa síSar sínu upprunalega þjóðerni. Svo fer einnig um oss Hér í Vesturheimi. Hér hlýðum vér órjúfanlegu lög- máli náttúrunnar, sem vér verðum aS lúta, hvort sem oss fellur vel eða illa. Samt er þaS óneitanlega skylda vor, aS varðveita ^if fremsta megni íslenzka tungu i þ'essu landi. Eflaust er íslenzk tunga einn af’ fjársjóSujn feðra vorra. Eftir því sem eg verS eldri, eftir þvi finst mér aS eg sé aS læra aS meta gullfegurS og dýrmæti íslenzkrar tungu. ÞaS er skylda vor aS varS- veita þennan gimstein í feSraarfi vorum, og leitast vi'ð eftir megni aS stuSIa að því, aS sem flestir fái notiS ánægju af verðmæti hans og fegurS. MeS þaS fyrir aug- um ættum vér aS styBja aS þvi, að herlendir menn kyntust írekar sögu vorri og bókmentum, ef ekki á frummálinu, þá, í gegn um þýð- ingar, því þótt þæt séu enn of fá- ar, þá eru þær samt töluvert marg- ar. Þetta er brýn þjóðræknisleg skylda, ekki aS eins gagnvart hinni íslenzku þjóS, heldur lika g.jtgnvart þeirri þjóS, sein vér nú tilheyrum. Én þótt íslenzk tunga aS miklu leyti tapist niðjum vor- , um sem er óneitanlega stór skaði, þá verður sá skaSi ekki eins til- finnanlegur og hann annars væri, ef vér höfum þá vissu í huga vor- um, aS niSjar vorir geymi ísfenzk- an drengsljap, íslenzkt þolgæði og þrek, dugnað óg djörfung, sem feðratunga vor hefir um margar aldir brent inn í sálir ótal íslenzkra kynslóSa. Eitt af því sem Vestur-íslend- ingum er stundum boriS á brýn, er þaS, ab þeirra andlegi sjóndeild- arhringur sé lítill, að þeir séu þröngsýnir og haldi of fast yiS gamlar kreddur og siðvenjut. Um leiS og þetta er sagt uimoss ís- lendinga, þi. erurii vér ósjálfrátt settir á bekk með þeim frumherj- um þessarar heimsálfu, sqm mest- an þátt hafa átt í aS skapa örlög þeirra "þjóða, sem nú búa hér. Hinir fyrstu 'ensku innflytjendur til austurstranda Ameríku, hinir svokölluðu ‘Pilgrim Fatherp’, voru þröngsýmr menn, mældir eftir nú- tiðar mælikvarða. En mestan þátt áttu þeir í gróSursptningu sann- 1

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.