Lögberg - 20.08.1925, Blaðsíða 2

LÖGBERG FIMTUDAGINN,
20.ÁGÚST. 1925.
Islenzk alþýðumentun.
á 18. öld.
Eftir Hallgrím Hallgrímsson,
mag. art.
(Framh.)
sem gert væri að skyldu aö kaupa aS aga börn og kenna þeim. Taldi
og lesa. Spurningum hans virÖist! sig geta bætt fræðsluna meö tíð-
vera ábótavant og$ húsvitjunum| im spurningúm, en til aS bæta ag-
sömuIeiSis. I ann mundi Jmrfa barnaskóla.
Keldur og Gunnarsholt: 228', Honum gefnar bendingar um
sálir, 59 læsir, 169 ólæsir. Prest- spurningaraSferS og húsvitjanir,
ur telur barnaskóla mundi venja og um aö hleypa ekki fólki rann-
börn viS agaleysi, en leggur ekki; sóknarlaust til altaris.
V estur-S kaftafellssýsla.
l744-
Kirkjubær á SíSu: 409 sálir 82
læsir, 327 ólæsir. Prestur (Einar
Hálfdánatson) telur söfnuSinn fá-
fróSan, einkum æskulýSinn. Or-
sakir til þess eru, aS bækur eru
svo dýrar, aS fátæk alþýSa fær
ekki keypt. Vegur til kirkju erf-
iSur, J^ví oft er ekki hægt aö mæta
viS guðsþjónustu. Fáfróðum
leyft aS giftast án þess að vera
yíirheyrSir. ByrjaS á spurningum
1741, en sætt mikilli mótspyrnuJ
Embættisbækur prests eru í óvana-
lega góSri reglu. Hann kvartar
um> aS fólk vanhelgi hátíðisdaga
meS vinnu og slarki.
Þykkvibær í Va*i: 136 sálir; 50
læsir, 86 ólæsir. Prestur ólærð-,
ur, ráðvandur. Húsvitjar árlega.
Fyrir þremur árum byrjaS að
spyrja æskulýð, þó sjaldan. Marg-
ir mjög fáfróöir. Húsagi bág-
borinn. Börn óhlýðin og fullorðn-
jr sýna mótþróa viS aS vera við
spurningar. Óskar eftir djákna
til aðstoÖar, og aS skóli sé stofn-
aSur á klaustrinu.
SkarS í MeSallandi : 390 sálir;
65 læsir, 325 ólæsir. Prestur lítt
gáfaSur, hafÖi litið aÖ segja um
söfnuð sinn. Hafði ekki
annaS til málanna.
Hólar, MiSbæli, Steínar og
Skógar: 430 sálir; 147 læsir, 283
ólæsir. Prestur játar aS hafa van-
sækt spurningar og húsvitjanir,
ámintur, lofar betrun.
Holt undir Eyjafjöllum: 247
sálir; 77 læsir^ 270 ólæsir. Prest-
ur hefir ekkert að segja um söfn-
uÖinn, Hefir vanrækt öll störf
sín. < Er óheppilegur þjónnn kirkj-
unnar, enda er ástand safnaÖarins
slæmt.
Dalur undir Eyjaf jöllum: 247
sálir; 55 læsir, 192 ólæsir. Prest-
ur er byrjaSur á spurningum, en ur fMarkús Snæbjörnsson)
kann ekki að spyrja á réttan hátt.
Er fáfróður.
Kross og VoSmúlsstaðir: 574
sálir; 143 læsir, 431 ólæsir. Prest-
ur kvartar yfir offrelsi vinnuhjúa.
Kann ekki aÖ spyrja og húsvitjar
sjaldan. Hefir yfirleitt vanrækt
embætti sitt.
Skúmstaðir og Stórólf shvo|l:
319 sálir; 96 læsir, 223 ólæsir.
Prestur- Guðlaugur Þorgeirsson,
siðar prestur í Kjalarnesþingi,
spyr og húsvitjar rækilega. Hann
segir að agaleysið' sé gróðrarstia
böls og glötunar ættjarðarinnar,
og að brennivínsdrykkjan spilli
öllum stóttum. Óskar eftir banni
smn. naiöi ekki spurt
nema tvisvar á ári og vanrækt hús- j gegn okri.
vitjánir. j Skarð, Stóruvellir, Stóriklofi,
bolheimÞr og Dyrhólar: 292; Leirubakki og Næfurholt: 374
sulir; 125 læsir, 167 ólæsir. Prest-j sálir • 71 læs, 303 ólæsir.
ur ólærður, og þekkir lítt þarfirj Kálfholt, Ás og Háfur: 2397
safnaðar síns. Sagtíi þó, að eink-i sáHr - 63 læsir, 334 ólæsir. Prest-
ujn fullorðna fólkið hefði litla | ur f Filippus Gunnarsson) gamall
löngun til að læra aö lesa. Hefir 0g fáfróður. Kveður söfnuðinn
spurt tvisvar á ári, — L '
ekki. *
Reynis og Höfðabrekka:
TorfastaSir, Bræðratunga og
Haukadalur:- 375 sálir; 128 læsir,
247 ólæsir. Prestur (Þorlákur
SigurSsson) heimskur og fáfróð-
ur, en vandaður og gerir það hann
getur. Er bindindissamur, sem
ekkj er hægt að segja um marga
aðra. Játaöi aS margir í söfnuð-
inum væru fáfróðir, einkum þó
vinnuhjú, sem vildu lifa eftr sínu
höfði. Vonaði að tilskipun gæti
bætt úr því, og óskaði að hún yrði
gefin. /
Þingvellir og Úlfljótsvatn: 190
sálir; .72 læsir, 118 ólæsir. Pres-
ung-
ur, ei ólæröur, en þver og verald-
arhuga. , Taldi það mikla hindr-
un í söfnuðinum, að karlmenn, er
eru til sjávar á vetrum, fengju
enga fræðslu, og kæmu verri til
taka, þvi næst, aö unga fólkið vildij
ekki vera i vist hjá þeim. sem mest
hugsuðu um sálarheill þess. Vildi
Jóhannsson) ólærður, þrætugjarn
og drykkfeldur. Þótti söfnuður
sinn í mjög góðu lagi, og taldi
enga erfiðleika á, og hefSi hann
því einskis aö æskja kristindóm-
inum til eflingar, meS því að allir
breyttu sem bæri. Þyrfti að fá
stranga áminningu.
—Slæmt hefir ástandið verið þar.
Miödalur og Úthlíð: 189 sélir;
60 læsir. 129 ólæsir. Prestur sett-
ur af. ASrar upplýsingar vantar.
Ólafsvellir: 312 sálir; 56 læsir,
256 ólæsir. Prestlaust. Slæmt hef-
ir ástandið veriö þar. En nú kom-
um vér, að endingu, að sjálfu
höfuðbóli kirkjunnar, biskupssetr-
inu og skólastað. Skulum vér þvi
búast við miklu: .
Skálholt: 148 sálir; 56 læsir, 92
ólæsir. Presturinn Vigfú^ Er-
lendsson, dómkirkjuprestur og pró-
fastur, vandaður og skikkanlegur
maÖur, en mjög þjáður af sjúk-
dómi, sem opt hindraöi hann í em-
bættisverkum. Kvartaði um aga-
leysi, óskaði að fáfróðum væri ei
leyft að ganga. í hjónaband og
að séS væri fyrir kenslu og upp-
eldi fátækra barna.
Svo mörg eru þessi orS. Ekki
viröast hinir miklu menn, er á
biskupsstóli sátu í Skálholti um
fá strangari heimilisaga. *
Hraun: 205 sálir. 25 læsir, rSoj lan£a hríð, hafa hugsaÖ mkið um
ólæsir. Prestur með öllu ólæröur,: uppfræðslu kotunganna kringum
gamall og hrumur, en vandaður. biskupssetrið.
Hann sagði aS foreldrar legSu Þá er Árnessýslu lokið og er
ekki hæfilega stund á fræðsluj alls í sýslunni 17 prestaköll, 33
barna sinna, og aö sum börn hlypuj kirkjur. 5,030 sálir; 1,178 læsir og
burt frá fofeldrum sínum, ef þau 3,852 ólæsir.
fengju ei vilja sinn í öllu. Margir Um Árnes-
fáfróðir vegna skeytingarleysis.
Óskaöi að barnaskóli yrði stofn-
aður. Taldi hann stórnauðsvnleg-
an til að efla þekkingu á kristin-
dómi.
Reykjardalur og TungufeM : i 15
sálir ;að eins 20 læsir, en 95 ó-
læsir. Prestur ('Þóröur Jónsson)
og Rangárvalla,-
sýslur má segja það sama- að þær
hafa verið merkilega fjölmennarj
á þfessum tímum. Hundraö áruml
seinna voru í _ Rangáryallasýslu j menU(naróst“andið þa7”,sizt
4,776 manns, en 1 Arnessyslu voruj .erig ^ £n j öörum landsfjkrö-
5,159. Litd fjolgun a heilli old
drykkfeldur1. Taldi æskulýðinn
’lla að sér. KvaSst vera byrjaður
á húsvitjunum. í söfnuði hans er
haldin gleöi einu sinni á ári eins
og í Vík.
Staður í Grindaví: 145 sálir;
29 læsir, 116 ólæsir. Prestlaust.
Mosfell og Gufunes. Prestur
hvorki kostgæfinn né reglusamur,
játaði að söfnuðurinn væri fá-
fróöur. Lagði mesta áherzlu á
að fá auknar tekjur sínar.
Manntal vantar úr Mosfells
prestakalli. en alls er talið séu í
sýslunni 3,068 sálir, 863 læsir, en
2,205 ólæsir, 9 höfuðkirkjur og 7
annexíur, 8 prestar og tveir kap-
elánar. Yfirleitt er mentunará-
standið mjög slæmt. Ekki meir
en þriSjungur fullorðinna karpi
að lesa. Prestar allir atkvæða-
litlir og allir, nema einn kapellán,
taldir drykkfeldir. Merkileg er
upplýsing Harboes um gleðina í
Reykjavík og á Hvalnesi. Má
sjó ag því, aö vikivakar hafa hald-
ist við á Suðurnesjum fram yfir
miðja 18. öld, en þá var farið að
nota sálma„ í staðinn fyrir dans-
söngvana fornu. Þá er og merki-
'egt að sjá, „hve Kjósverjar bera
langt af öðrum í sýslunni í lestrar-
kunnáttu. Þeip voru hinir einu,
sem lifðu að eins á landbúnaði og
skiftu minna um bústaði og vist-
ir, en fólk í sjávarhéruðunum.
Hér verður staðar numiS, þv*i
lengra ná skjöl Harboes ekki. Um
Vesturland vitum vér ekki neitt-
þvi miSur. En éftir því sem sjá
má af húsvitjunarbókum presta,
um og eftir aldamótin i&X), þá
husvitjT hafa næga þekkingu, og að fræðslaj minnisgóður, kann heilmikið af
barnanna sé í góðu lagí og einsj biblíufræðum utanbókar, en dóm-j
... . , ~ ^ umsjón foreldra með henni. Kvaðstj g/eindarlaus og hefir svo slæmarj
sa il 160 Iæsir, 159 ólæsir. Prest-Í verða að láta sér nægja að fátæk gáfur og ruglingslega fram^tn-j
ur husvitjar ekki, spyr tvisvar á börn kynnu fræði Lúte^ hin ing, að söfnuöurinn getur ekki
ari; Amintur, lofar betrun, óskarj minni utan að, og fáeinar spurn-j vænst mikils af honum. Er nú
e tir tilskipun um húsaga. ! ir.par. Hann lætur alt ganga sem hæglátur, en hafði áður vakið.
Kálfafell og Gnúpsstaður: 95
sálir; 29 læsir. 66 ólæsir. Prestur
('Bjarrtí Þorleifsson prófastur^
drykkfeldur og hefir vanrækt hús-
vitjanir og spurningar eins og
hinir. Þótti það nýjar kreddur,
aS taka upp spurrfjngar. Kvað
söfnuðinn vel að sér, óskaði að
betlandi biirnum, sem flæktust
I íngar.
vill. eftir gömlum vana.
Þó ber þess aS gæta, að 1845 eru
Vestmannaeyjar akki taldar meðj
Rangárvallasýslu, og þá voru 396
sálir i eyjunum.
Gullbringu- og Kjósarsýsía
1744—1745.
Kálfatjörn: 232 sálir; 70 læsir,
162 ólæsir. Kapelláninn ('Sig.
mikið umtal og hneyksli meö ó- j Jónasson) er hinn eini prestur í
ungum.
Þegar þessar skýrslur eru at-
hugaSar, er ekki laust viö að
þungur dómur verði feldur um
tarf prestanna. Það er bersýni-
légt, að margir þeirra hafa verið
harla ófróöir og lítið getaS kent
-öfnuSum sínum. Drykkjuskapur
þeirra hefir veriö stórkostlegur,
en á þeim tímum var yfirleitt
Árbæv, Marteinstunga og Hagi:j varkárum orðum og ræðum. Taldij héraðinu, sem má teljast laus viðj drukkið mikið af öllum, stéttum,
'1* _ _ 1 I II 1 I •• r V • 1 V 1. _ . !j.j. ! J 1.1 ! . . 1 - .. /1 A. _ t ! «1 4-i1‘ +0 Iro n n 1 1
359 sálir; 120 læsir- 239 ólæsir.
Prestur kvartar um fáfræði eldra
fólks. Óskar, að séð sé fyrir
fræðslu þeirra barna, sem sökum
fátæktar foreldranna geti eigi
neitt gott orð lært.
Kirkjubær og Ofanleiti í Vest
staö úr stað, væri komið fyrir, aðj mahnaeyjum: Frá jprestinum er
mlnstaviku Þma í stað hjáj til ftárleg skrifuð skýrsla. Sam-
goöu folki, sem fræddi þau.
Ás, Búland og Skál: 231 sálir;
79 læsir, 152 ólæsir. Prestur lítt
kvæmt henni eru í söfnuðunum
289 sálir, ,84 læsir, 205 ólæsir. Ár-
ið áður voru þar 157 sjómenn aÖ-
komandi. Þetta leiðir af sér mikla
... .. . óreglu. Prestarnir leggja til, aS
,n£ar °8 husyitjanir. Margir fá-| fáfróðrm sé bannað að gifta.it. að
, rf’r *. sófnuðinum. Foreldrarj öllum sé gert að skyldu aS kaupa
nrðulausir um aS láta börnin j guðsorðabækur, þvi á þéim sé til-
æra nokkuð gott. j fjnnaniegur skortur í eyjunum, en
f* Vestur - Skaftafellssýslu
alls 7 prestaköll og
gáfaður og fáfróður, en 'annarsj
vandaður. Hefir vanrækt spurn-|
eru þó hafi fólk ráð á að eignast þæ.r.
_. 5 annexíur. j £nn fremur óska þeir 'eftir, að
, sahr, 590 læsir, og 1232 ó-j gefjn se út einskonar siSabók, þar
læsir.
Um þessar skýrslur er fátt aö
segja. Þær eru samskonar og í
hinum sýslunum. Þó má geta
þess, að hvergi nema i * Fljóts-
hverfi er minst á betlaifli börn,
sem foreldrum, húsbændum, hjúum
og börnum sé: sagt hvernig þau
eigi að breyta.
í Rangárvaila prófastsdæmi eru
því als 14 sóknarprestar, 29 kirkj
ofnuð sinn mjög. góðan, það eitt drykkjuskap, en ólærður og ó- ; osr þótti ekki til'þess takandi, þótt
hipdraði þekkingu í kristindómi, reyndur. Lætur lélega yfir söfn-j höfðingjar væru dauðadruknir á
að fólkið væri svo fátækt. Hann uðinum. Hann ámintur um að | ■'annfundum, svo í þeim efnun
óskaði, að gerður værf útdrátturj stunda húsvitjanir og barnaspurn- verður að dæma prestana vægt.
Fjölda margir prestar kvarta um
agaleysi, oe óska eftir lögreglu-
ólskipun. Ekki verður þó séö, að
íslendingar hafi verið venju frem-
ur ólæsir á þeim timum, að minsta
ur.
úr hinni lögboðnu fræðaskýringU’ ingar, og leggja rækt við aö kynn-
því honum þótt hún^of löng handaj ast söfnuði sínum.
unglingum á íslandi, þar sem eng-j Brautarholt og Saurbær: 381
r skólar væru til. Hann bláfátæk-j sálir; 130 læsir, 251 ólæsir. Prest-
Þyrfti að hugsa til hans. ur ólærður, drykkfeldur, kvaö að-
Þórður prestpr var nafnkendur eins einn í söfnuðinum fáfróðanj kosti ekki nema þá i einstaka hér-
hina vel að sér. Kvað fólk sækjaj uðum. Hitt væri aftur á móti ekki
illa kirkju, og börn lifa í sjálf-, óliklegt. að virðing manna fyrir
ræði. Óskar eftir að gefin séu út! prestsémbættinu hafi verið t
Oominicale og Graduale, og að ,
hinar lögboðnu fræöaskýringar ,yrnun>
séú prentaðar með stærra letri,
svo fólki gangi betur að lesa þs?r.
maður á sinni tíð fyrir sífeldar
erjur og málavastur, er hann átti
í. Jón biskup Árnason var hon-
um harður og ætlaðj jafnvel að
svifta hann kjóli og kalli, en
Fuhramnn amtmaöur miðlaði mál-
um. Þórður var af samtimamönn-
um sínum atlinn óhæfur prestur,
en i rauninni virðist honum hafa
verið ýmislegt vel gefið, en ekki
verið laus við geðveiki n^pð köflum.
Steinholt og Gnúpur: 173 sál-
Jlögbcrg
er sent heim til yðar
í hverri viku
ÁRGANGURINN
$3.°°
póstgjald borgað
Dragið nú ekki að
Borga það
því fyr því betra
Ef þér hafið eitthvað
að auglýsa
þá reynið Lögberg
r
KOMIÐ IVIEÐ PRENTUN YÐAR TIL,
Œf)t Columbta Hímtteb
Tals. N 6327-8 — 695 SARGKNT AVK. — P.O. Box 3215
og prestum hafi • fundist
"’auðsyn á að gera ráðstafanir til
bess aö rétta við völd sín og virð-
•'nfni' o'g eftir hugsunarhætti
Útskálar: 234 sálir; 55 læsir, og beirra tíma, lá nærn aö grípa tilj
179 ólæsir. Prestur /Gísli Jóns- k'gaboða og lögreglutilskipunar.
sony ólærður, drykkfeldur og yf-'
Það voru heldur ekki margar
prentaðar bækur, sem fólkið hafði
til að lesa á þessum dögum. Þvi-
nær eingöngií guðsorðabækur.
Lestrarfýsn þeirra er læsir voru,
hefir sjálfsagt verið mikil. eins
og vænta má um íslendinga, og
þeir hafa hagnýtt sér vel þær bæk-
ur, sem fyrir hendi voru.
Vidalinspostilla er gefin fimm
sinnum út á árunum 1718—1743>
og Passíusálmarnir komu í 12. út-
gáfu 1745. Margar aðrar guðs-
orðabækur voru komnar í tveimur
eða fleiri útgáfum. Þetta er mik-
ið, þegar þess er gætt, hve fáir
kunnu að lesa, og þessar bækur
fóru inn á flest heimili, ,því víðast
hefir einhver verið læs á bænum.
Sjálfsagt hefr það verið alsiða á
þessum timum að lesið væri hátt
á kvöldin í báðstofúnum. Kvöld-
lestramir hafa án efa haft mikið
menningargildi fyrir þjóðina.
Varðveitt bókmentasmékkinn og
bóklega ménningu, en það er ekki
víst, að þeir hafi að sama skapi
n.ukið lestrarkunnáttuna. Þó húíN
bfeúdinn læsi hátt á kvöldin, er ekki
víst að vinnufólkið hafi farið að
læra að lesa.—Tíminn.
ir höfuð mjög slæmur maður.
sem flækist stað úr stað. Yfirleitt nr''4.590 sálir; 1292 læsir, en 3299
ma segja mentunarástandið hafi
verið heldur slæmt, endia enginn
af prestunum mikiíhæfur maður.
Rángárvallasýsla, 1744.
Oddi: 347 sálir; 143 læsir. 204
ólæsir. — Ef nokkuð er að marka
skýrslur prestanna, þá er auðséð,
að mentunarástand Rangæinga
hefir verið afar slæmt um þessar
mundir. í Odda, þeim “æðsta
höfuðstað’’ sat merkasti prestur i
ur voru erfiðar. og því ekki létt
að ná í vín, og enginn kaupstaður
í próf^stsdæminu, nema Vestm.-
eyjar. Einn prestur kvartar þój
yfir drykkjuskap safnaðarins. ( j
Arnessýsla 1744-1745.
ólæsir." Hér er prestur ólafurí Skálholtsstipti, biskiipsefni, og þó
Gislason, prófastur, er síðar varð! er ekki helmingur sóknarbarna
biskup. Honum mjög hælt Hann hans læs' Einkennilegt er það, að
segir um söfnuð sinn og héraðið 1 engInn Prestur 1 sýslunm er tal-
yfir höfuð, að fólkiö hafi eftir1 ,nn drykkfeldur. , Kemur þaö
gömlum vana talið það nægja, aðí senn',ega til af því, að samgöng-
það- kynni utanbókar fræði Lút-
ers hin minni, ásamt 'fáeinum
spurningum, þangað til spurning-
ar Jóns Vídalíns og Jóns Árna-
sonar komu út, sem svo hafi ver-
ið farið að nota. Þaö væri til
miBillar hindrúnar eflingu krist-
indómsins, að engir barnaskólar
væru til í landinu og að margir
foreldrar og húsbíbndur væru ó-
læsir. Prestarnir .gætu ekki sökum
fátæktar, tekið börnin að sér til
fræðslu. Sumir prestar og hús-
hændur hefðu hingað til verið
hirðulausir um uppfræðslu ung-
menna. Heimilisagi bágborinn og
brýn þörf á kgl. tilskipun um þaö
efni.
Teigur og Eyvindarmújir 342
sálir; 116 læsir, 226 ólæsir. Prestur
hyggiir að alt sé í góðu lagi í söfn-
uðunum, en vill fá lögreglutilskip-
un og heldur það allra meina bót.
Breiðabólsstaður: 337 ^álir; 117
Iæsir, 220 ólæsir. Prestur óskar
eftir að gefin sé út siðfræðisbók-
ir; 40 læsir, 133 ólæsir. - Prestur Gat >vínær ekkert um söfn-
drykkfeldur, gamall og Ólærður. j f sinn’. nema hann tekh Þorf a.
-í.,, v„a í gótu lagi e„ já,a« %«£•£ ‘„^1
sig þo hafa vanrækt husvitjamr ,
og yfirleitt ekki verið kostgæfinn er 1 manna- >
í starfi sínu. Reynvellir og Meðalfell: 330
Laugardælir, Hraungerði og sálir; 166 læsir, 164 ólæsir. Hér
Oddgeirshólar: 482 sálir; 93 læs- er prestur Torfi Halldórsson, og
ir, 389 ólæsir; prestur Úón Guð- sonur hans Éinar kapellán. Þeir
mundsson) alræmdur fyrir dryk-j útsláttarsamir og sýna eigi'prest-
kjuskap, þvírúð og þrákelkni. — lega alvöru. Sonurinn einfaldur,
Víða óska' prestar eftir stofnun
barnaskóla, og má það teljast
’erkilegt hve rík hugsunin um
þörf á nytsemd skólanna hefir
■"erið orðin á þessum tírhum.
Frá Islandi.
Stranglega ámintur; lofar bót. Af
lólærður og drykkfeldur. Söfnuð-
því að hann sá að hann gat engu urinn kvað vera allvel uppfrædd
til leiðar komið, hjá söfnuöinum. ur. Prestar óska eftir barnaskóla.
hefir hann sótt um annaö brauð. Þeir hafa vanrækt spurningar,
og amtmaður veitt hdhum það.| ámintir um aö rækja þær . sam-
Söfnuðurinn illa að sér og balsíýr-l kvæmt hinni nýju tilskipun.
ugur.
Hér er Harboe þungorður, sem
von er. Aö eins fimti hver mað-
ur læs í söfnuðunum, enda var
presturinn einn hinn mestí vand-
ræðagripur, sem í kirkjunnar þjón-
Vík á Seltjarnarnesi, Nes og
Lauga.rnes: 484 sálir, 151 læ.'úr,
333Ólæsir. Presturinn (Gísli
Sigurösson) ófróður um embætt-
issakir, drykkfeldur, ólærður og
Garðyrkjufélagið hélt ársfund
sinn 2. júlí. Formaður, Hannes
Thorsteinson, mintist látins fé-
Það má teliast nokkurn veginnjlaga, Dr. phil. Helga Jónssonar.
víst. að^ prestarnir hafa staðið, Félaginu er hinn mesti söknuður
heldur laklega í stööu sinni. semj að fráfalli þess mæta manns. Aðal
bamafræðarar. Enda hefir hin! viðfangsefni hans var að vísu
lúterska prestastétt lengi framan | gróðrarríkið, efns og það kemur
■>f verið harðla litið mentuð, þó
auðvitað væru einstaka halærðir
»restar innan um.
Verulegir lærifeður alblvöunnar
verða prestárnir fyrst eftir miðja
t8. öld. Þegar árangurinn af um-
beim. sem gerðar voru
eftir sendiför Harboes, fór
koma í ljós. ‘
Þá kemur spurningin: Hversu
mikið má treysta skýrslum Har-
' oes? Það er spurning, sem erf-
fyrir út um haga, upp til fjalla og
á botni sjávarins, meðfram stönd-
um landsins, en hann ihafði auk
þess hug á garðræktinni, og var
góður liðsmaðúr á því sviði.* ,
Framkvæmdir félagsins eru nær
að Því eingöngu fólgnar í starfsemi
Einars garðyrkjustjóra Iþílgason-
ar. Hefir hann fjölbreyttan gróð-
ur í görði^m sínum og athugar þar
vaxtarskilyrði fjölmargra tegunda
og afbrigða. Á vorin hefir.hann
þar á boðstólum ýmsar blómjurt-
Strönd í Selvogi og Krísuvík:
166 sálir; 32 læsir, 134 ólæsir.
Prestur gersamlega ólærður, mun
vera vandaður að upplagi, en
leggur litla stund á að kynnasti á hófsamur en hafði áður verið
sofnuö. sinum. Gat þv. l.tt svar„ drykkfeldur. óskaSi umbóta
að spurmngum þeirn, sem fynr; h ■ milisa„a •
hann voru lagðar. En taldi alt í neim,nsaga •
Ný Anægja Fyrir Þreytt og
Taugaveiíclað Fólk.
N Uíra-Tonc
lÆeknar Bæðl
og vel.
Fljótt
Nuga-Tone endurvekur starfsþrtitt-
inn og áhuga fyrir starfinu, styrkir
taugarnar og aufigar blóSiS. MeSal
þetta veitir væran svefn, gðSa mat- vandaÖUr Og hófsamur Og stund-
árlyst og góða meltingu.
a
er ekki lærður. í
0 . , , i'söfnuði hans, sem annars kvað
goðu lagi. Spurmngar hans slæm- hafa nokkra bókstafs þekkingU)
ar. Amintur um að stunda betur
barnafræðslu, og gefnar leiðþein-
ingar. Hann óskar eftir, að vinnu-
fólk fái lög til að fara eftir.
Spjófuglastaðir, Búrfell og Hól-
ar í Grímsnesi: 256 sálir; 86 læs-
ir, 170 ólæsir. Prestur ei ólærð-
ur, en óreyndur og vanafastur.
Kvað flesta í söfnuðinum vel að
sér. Hann hafði byrjað á hús-
vitjunum, og honum var bent á,
hvernig hann skyldi haga þeim
söfnuðunum og sér til gagns.
Hann skyldi læra betur aö þekkja
hvern einstakan. ’Hann óskar eft-
ir, að skóli verði stofnaður handa
fátækum börnum.
Arnarbæli, Hjalli og Reykir í
Ölfusi: 566 sálir; 91 læsir, 475
ólæsir. Prestur lítt lærður, en
itt er að svara. Sjálfsagt eru þær
ustu var á þessum tímum. Hannj |?ar tíI leLegur raðnmaður, ekki nákvæmar, og jýsa ekki á-
varö síðar prestur í tveimur presta-' ' ,onum 00010 ao ra ser'kapellan. standinu alveg eins og þáð var, enj ir, trjáplöntur, trjáplöntur og fræ.
köllum og gekk illa á báðum stöð- Su mikla. óregla er í söfnuði hans,' með hæfilegri gagnrýni mA senni-j Síðustu1 árin hefir hann mikið
um ^ 1 a® einu sinni á ári haldin svonefnd lega komast nálægt sannleikanum. unnið að því að fjölga ýmsum
• Hrepphólar og Stóra-Hof: 225! k;le8i a bæ einum' Er, Þar hoPPag. í HÓIastifti voru aðæins ungling- skrúðplöntum með sáningu. Sunnu
sálir• 51 læsir, 174 ólæsir. Prestur dansa0 °g sungð samhhða þvi, að, ar yfirheyrðir, og Aþað má telja'
1 guðlegir salmar eru sungmr; bjost' víst, að framiúi fyrir Harboe og
prestur ekki við að fá þetta af-l Jóni Þorkelssyni hefir oröið litið
numið. því þaö væri forn venja. j úr svörum margra sveitabarna, svo
Svona var þá mentunarástand ■ sjálfsagt hafa þau miklu fleiri
Reykvíkinga fyrir 180 árum. Ekkij verið læs, en talin eru. Ennfrem-t
hefir hingaö til tíðkast sá ósiður,' var ,IærdómurSnn á marga) fiska. j ur verður að gæta þess, að á þess-
Frasognm /um gleðina er kostuleg. u mdögum var' það algengt að
og harla frábrugðin því, er vér| tvítugir menn byrjuðu á að læra aö
mundum telja sæmilegt nú á dög-i lesa. Þegar þetta er borið saman
við skýrslurnar um yfjrheyrslurn-
ar, virðist svo sem talsvert pieir
reitum (vermireitum) hefir hann
fjölgað í þessu skyni, gluggarnir son' _ _.,
. * i-i t ,, 28. Kúluvarp:
eru nu 19 ao tolu. Landþregnsli
L.IBI yCur
^kkl sem bezt, ættuS þér aS fá ySur
þetta meSal. paS er Ijúft aSgöngu
og veitlr bráSap bata. Hafi læknir.
inn yðar ekki ráSlagt þa’S, skuluB þér
fara beint til lyfsalans og fá ySur eina
flösku af Nuga-Tone. Varist eftír-
stælingar. ReyntS meSaJliS r.okkra
daga og batni ySur ekki, getiS þér
skilaS afganginum og fengiS andvirS-
iS til baka. FramleiSendur Nuga-
Tone þekkja meSal þetta svo vel, aS
þelr fela hverjum lyfsala aS ábyrgj-
ast þaS, og skila peningum aftur, sé
fólk ekki ánægt. Fæst hjá öllum á-
tryggilegum lyfsölum.
a ðfremja leiki og vanalega a|
sunnudaginn. Fólk er hirðulaust)
um húslestra. „ v
j um. Hugsum oss, að unga folkið
Gaulverjabær og Stokkseyri:i í Rvík nú safnaðist saman í Bár-
Fjölmennasti söfnuður á íslandi, I mni eða Iðnó og dansaði Tang<
970 sálir; 249 læsir, 721 ^læsir.l og One Step-og syngi jafnhliða
Prestur skikkanlegur og ekki ó- beztu sálmana úr sálmabókinni.
lærður, en uppurðarlítill og væru-j Það mundi víst þýkja ósæmilegt,
kær. Viski fátt um söfnuð sinn,) 0g þó getur skeð, að gleði 18. ald-
nema að þörf væri á skóla sökum arinnar hafi verið eins prúð og
fjölmennis. Hann
duglegan kapelán.
þyrfti að fá
dansleikir vorra tíma, þó hún færi
fram á annan hátt.
ar embætti sitt kostgæfilega, en
kvartar yfir því, að starf hans
hefði ekki mætt skilningi hjá
sumum foreldrum og yfirboðurum. j börnum.
í þessum söfnuð hefir fyrir ek'ki j Presturinn, sem fær þennan
löngu siðan verið haldinn ; jóla- j þunga dóm, var Jón Gíslason, sem
leikur með leyfi prestsins. ! í rúm 40 ár þjónaði Villingaholti.
Mosfell: 179 sálir; 31 læsir, 148 fann mun hafa verið atkvæða-
ólæsir. Prestur (Tlelgi Bjarna- lítill um skör fram, enda er söfn-
sonj skikkanlegur, ei ólærður, enj uður harls einn af hinum verst
fimbulfambari í ræðum. Kvað mentuðu á landinu.
barnauppeldi ábótavant. Foreldr-
ar kunna ei rétta aðferð til þess
Villingaholt og Hróarsholt: 321 . _ m
sál; 56 læsir. 265 ólæsir. Prestur . GarÖar °g Bessastaðir: 489 sal-
útlifað gamalmenni, ætlaði að hiðj !L;.115 læsir; 374 olæsir. Prestur
fyrsta að segja af sér. Ekki Thorlacius profasturj ekki
heimskur, en ólsðrður, vanrækinn- nlærour. en htt gáfaður og slæm
og drykkfeldur. Haföi vanrækt /yr,rmynd_ presta sinna um bind-
húsvitjanir. Hélt alt vera í bezta I001-. Gerir ser .mannamun- ,Þekk_
lagi og lagði því ekki til neinna: Ir f1 vandkvæði i söfnuði sinum,
breytinga, nema þess að kennararj se^lr P°’ . eldra folkið se ofrott.
væru fengnir handa fátækra ”skar eftir barnaskola.
Eftir þessu virðist mentunará-
stand Álftnesinga ekki hafa verið
sérlega gott um þessar mundir.
Aðeins fjórðt hver maður læs í
hinni þéttbygöu sveit í kring um
amtmannssetrið.
Hvalsnes, Kirkjuvogur og Njarð-
en helmingur manna í Hólabisk-
upsdæmi hafi kunnað að/lesa I742
til 1744-
í Skálholtsstipti er öðru máli aö
gegna. Þar höfum Vér ekkert til
að býggja á, annað en sannsögli
prestanna. Það var áður tekið
frarn, að vér skyldum ætla að þeir
segöu satf frá, en þó niun mega
ætla, að sumir hafi verið ærið
svartsýnir, en aðrir kannske um
of bjartsýnir. En hvernig svo sem
þetta er reiknað, þá verður ekki
ijá því komist, að niðurstaðan
verði sú, að meir /en helmingur
fólks í þeim hluta Skálholtsbisk-
upsumdæmis, sem skýrslurnar ná
yfir, hefir ekki kunnað að lesa ár-
in 1744—45.
Það er líka full ástæða til þess
að fóik í Hólabiskupsdæmi væri
betur að sér. Prentverkið hafði
lengst af verið á Hólum, og hið
mikla mentunarstarf Guðbrands
Þorlákssonar hefir borið mestan
vík: 377 sálir; 95 læsir, 282 ó-
Kallaðarnes: 158 sálir; 32 læs-i læsir. Presturinn fullur hroka og
ir, 126 ólæsir. Prestur (('Vigfús sjálfbjrgingsskapar, og sagöur vera lágu biskupssetrinu
hefir verið til baga, en úr því bætti
Búnaðarfélagið vel á síðastliðr.u
vori með því að lána Einari dá-
litla garðspildu úr gróðrarstöðinni,
um 400 ferh.m. að stærð, þar hefir
hann plantað trjám til hliðanna,
og 100 gulrófur voru þar háar og
blómlegar, sem gefa eiga fræ í
haust. Annarsstaðar hefir hann
um 50 fræmæður, flestar þeirra
eru setltar niður í vor, en sumar
setti hann í haust.
FráTerðum sínum í þágu garð-
ræktarinnar hefir Einar skýrt í
Ársriti félagsins, en leðibeiningar.
starfsemi hans heima fyrir, tekur
mestan tímann.
Mestur hluti tekna félagsina
árið sem leið voru tillög félags-
manna, þau námu 580 kr. — Tekj.
ur af garðyrkjusýningunni, sem
haldin var hér í Reykjavík í fyrra
sumar, voru kr. 116.75. Félagið á
nú í sjóði kr. 1607.41, er það rúm-
um 100 kr. meira en árinu áður.
x.
2. Drengir innan 6 ára: 1. Robert
Bruce, 2. Paul Ásgeirsson, 3. Tom
Cameron.
3. Stúlkur 'tí-8 ára: 1. Jónína John-
son, 2. Lillian Johnsonk 3. Cathy
Bruce.
4. Drengir 6-8 ára: 1. Sedric
Bridgewater, 2. Daurence Styfánsson,
3. Frank Cameron.
5. Stúlkur 8.10 ára: 1. Inga Finn-
son, '2. Gertie Cameron, 3. Fjðla
Johnson.
6. Drengir 8-10 ára: 1. D. Robin-
son, 2. Ðaníel Einarsson, 3. Ingimar
Björnsson.
7. Stúlkur 10-12 ára: 1. Jórunn
Hannesson, 2. Mildred Bingham, 3.
Steinunn Björnsson.
8. Drengir 10-12 ára: 1. O. John-
son, 2. Thorvaldur Sigmundsson, 3.
Clarence Grant.
9. Stúlkur 12-14 ára: 1. Clara
Bjölrnsson, 2. Aurora Dalman, 3.
Lillian Cameron.
, 10. Drengir 12-14 ára: 1. Edward
Q/rant, 2. Lorne Jóhannesson, 3‘,
Vernhard Mýrdal.
11. Stúlkur 14-16 ára: 1. Jóna
Roblnson, 2. Pearl Olson, 3. Liliian
Stephenson.
12. Drengir 14-16 ára: 1. Ceeil
Gottfred, 2. Ctyl Thorsteinsson, 3.
Arinbjörn Jóhannesson.
13. ógiftir menn yfir/ 16 ára: 1.
Thordur Johnson,’ 2. H. Elíasson, 3.
Grettir Jóhannsson.
14. Ógiftar stúlkur yfir 16 ára: 1.
Unha GÖodman, 2. Unnur Jóhannes-
son, 3. Aldils Thórlakson.
15. Giftar konur: 1. Elsie Fergu-
son, 2. ltose Bruce, 3. Mrs. B. Hall-
son.
16. Giftir menn: 1. Jens Ellasson,
2. O. G. Björnsson, 3. Ben. Ólafsson.
17. Konur 50 ára og eldri: 1. Anna
Eiríksson, 2. Mrs. M. Byron, 3. Mrs.
S. Johnson
181 Karllmenn 50-60 ára: 1. W.
Thorarinsson, 2. Th. Johnson, 3. A.
S. Bardal.
19. Karlmenn 60 ára og eldri: 1.
Th. Reykdal, 2. Ásm. Jóhannesson,
3. J. Jóhanneson.
20. Horsehackl Race: 1. Thordur
Johnson, 2. Jens Ellasson, 3. S. B.
Stefánsson.
21. Boot and Shoe Race: 1. Iona
Robinson, 2. Mrs. H. Jóhannesson,
3. Aurora Dalman.
2)2. Wheelbarrow Race: 1. J6ns
Ellasson og Mrs. B. Hlallson. 2. Th.
Johnson og Unnur Jóhannesson.
23. Three Legged Race: 1. S. B.
Stéfánsson og Unnur Goodman. 2.
Alex Johnson og Aldls Thorláksson,
3. C. Hallson og Ipna Robinson.
24. Barnasýning: 1. George Bram-
ley,, 2. Bruce McGregor, 3. Graec
Matthews.
íþróttasamkepni um bikarinn og
skjöldinn.
25. Kappsund: 1. Mike Goodman,
(2. Wm. Jóhannesson, 3. Frank
Taylor.
26. Hlaup, 100 yards.: 1. GarSar
Gslason, 2. E. J. Thorlakson, 3. R.
F. Pétursson.
27. Spjótkast: 1 R. F. Pétursson,
2. Mike Góodman, 3. GarSar Gisla-
VERÐLAUNASKRÁ
tslend ingadagsins í Winnipeg 1925.
v 1- Stúlkur lnnan 6 ára: 1. Annle
avoxt 1 þeim heruðum, sem næst Cameron, 2. Bena Anderson, 3. Hel-
en Stephenson.
1. Frank Fredrick- 1
son, 2. R. F. Pétursson, 3. Mike
Stephenson.
29. Hálfrar mílu hlaup: 1. B. Ei-
rlksson, 2. J. JóhannessOn, 3. E.
Johnson. *
30. Hásitökk: lj: O'. J1. porgilson,
2. H. Pétursson, 3. S/ Stefánsson.
31. Hlaup, 2,20 'yds.: 1. GarSar
Glslason, 2. E. J. Thorlaksson, 3.
R. F. Pétursson.
32', Langstökk, stundandi: 1. P.
M. S*étursson, 2. R. F. Pétursson, 3.
O. J. porgilsson, )
33. Discus: 1. F. Fredrickson, 2.
K. Sigurösson, 3. Mike Goodman.
34. Langstökk, með tilhlaupi: 1.
Garöar Gíslason, 2. O. J. porgilsson,
3. S. Stefánsson.
35. Hlaup fyrir alla: 1. W. Herr-
ingshaw, 2. J. Richards, 3. L. Cohen.
36. pristökk: 1. S. Stefánsson, 2.
O. J. I>orgilsson, 3. Garöar Glslason.
37. Hlaup., 440 yds.: 1.' G. G4sla-
son, 2. R. F. Pétursson, 3. Agnar R.
Magnússon.
38. Mílu hlaup: 1. J. Jóhannes-
eon, 2. B. Eiríksson, 3. E. Johnson.
39. Islenzk gllma: 1. Jens Elías-
son,, 2. O. J< porgilsson, 3. Benedikt
Ólafsson (einnig feguröarglimu ver8-
laun ).
40. VerClaunavalz: 1. Miss Alma
Stephenson og Mr. Stefán Stephen-
son. 2. Mr. og Mrs. J. W. Jóhanns-
son. 3. Mrs B. Hallson og Mr. John
Júllus. /
Hansson bikarinn hlaut þvl GarS-
ar Gíslason, er náðl 14 stigum. Næst-
ur ,var Rögnv. F. Pétursson me8 11
stig, og þri8ji O. J. porgilsson, frá
Lundar, me8 10 stig (fyrstl ma8ur
fær 3 stig, annar 2 stig, þriSji 1 *stig).
En Oddsons skjöldinn hreptu Win-
nipegmenn, me8 57 stigum, Lundar
fékk 18 stig og Steep Rock 5.