Lögberg - 08.10.1925, Blaðsíða 2

Bta. X
LÖGBERG FIMTUDAGINN,
8. OKTÓBER 1925.
Ahrif trúarbragðanna
á líf mitt.
Eftir Edgar A. Gest.
Hvílkt tap það væri fyrir mig
ef eg léti trúarbrögðin verða að
fordómsviðjum á milli mín og
annara manna.
Hvað meinti það, ef eg yrði að-
eins að hafa samneyti við Sweden
borgar eða Biskupakirkju menn?”
þú vonast eftir því íbezta, ef þú
vilt að sem mest verði úr þér og
tækifærum þínum. Ef þú vilt
njóta virðingar meðbræðra þinna,
þá 'þarftu að halda á allri hug’-
prýð, allri hvatningu og öll-
til þess að lesa margar bækur,
sem eg hefði farið á mis við án
hennar, og að síðustu, eins og
Frank Reilly sagði, hún hefir auk-
ið á upphefð mína og tekjur. En
auk þess og það sem meira er, hún
um þrótt, sem trúarbrögðin geta hefir veitt huga mínum hvíld og
gefið þér. Án trúarstyrks getur hjarta mínu frið.
þú aldrei orðið eins nýtur maður,
eins og meS fulltingi þeirra.
Bud, þú getur haldið trausti
þínu á Guði óskertu, og fylt hvaða
Hvað mundi það meina, ef eg ætti I stöðu sem er 1 lífinu- Það tak
að binda tölu kunningja minna viS | markar_ ekki tækifæri Þjn.jiða.M-
þá hina fáii trúarbræður mína?
Eg mætti eins vel taka upp á því
að láta aldrei sjá mig með öðrum
en þeim sem ganga með samskon-
ar hálsbindi og eg gjöri, eða mönn
um, sem klæddir eru í grá föt. Mér
falla ekki í geð sumar tegundir nf
skorpusteikum (pies), en ef eg
gengi ait fólk, sem þaS gjörir, á
snið, þá -yrði eg að sniðganga
konu mína og börn, sem þykja þær
tegundir mata bestar.
Svo snemma á fréttaritaratíð
minni bætti eg þeirri ákvörðun v*‘ð
trúarlbrögð mín, að varast allan
ofsa í trúmálum. Eg ásetti mér
aS eg skyldi aldrei áfella, eða lít-
ilsvirða neinn að fyrra bragði
fyrir trúarslkoðanir hans. Eg á-
kvað að virða það sem veitir öðr-
um mönnum frið og hugarfró. Eg
ber bróðurlega tilfinningu í
brjósti til hvers þess manns, sem
ber svo mikla guðstrú í brjósti,
að hún knýr hann til þess að
ganga í einhverja kirkju. Það
getur verið, aS hann brjóti þá
bróðurtilfinningoi af sér með mis-
gjörðum sínum, með viðbjóðslegri
hegðun, ruddalegri framkomu,
svikum og lygi, síngirni, sem
hindrun á vegi þínum. Það svift-
ir þig ekki nautn gleðinnar, né
heldur kemur það á milli þín og
nokkurs þess vinar, sem verðug-
ur er þess að kallast vinur. Þú
þarft ekki að leggja lag þitt við
hégómlegar persónur til þess að
geta verið trúaður. Þú getur ver-
ið hugrakkur, djarfur og sterk-
ur. Ef að þú skyldir gjöra hnefa-
leik aS lífsatvinnu þinni, (sem eg
Helgir dómar
á lslandi í katólskri tíð.
(Grein þessi er útdráttur úr
stærri ritgerð um þetta efni. öll-
um tilvitnunum til heimildarrita
er slept hér).
Á fyrstu tíð kristninnar sóttust
menn mjög eftir að eiga eitthvað
til minja um píslarvotta trúarinn-
ar. Þegar píslarvottarnir voru
teknir í tölu helgra manna óx
helgi minjagripsins. Lá á bak við
sú fagra hugsun að vilja komast
í sem nánast samband við hina
vona að ekki verði), þá samt t heilögu menn. Svo bættist það við
mundi eg óska þess, að þú héldir
fast við trúarbrögð þín, því þau
mundu gjöra þig að betri hnef-
leikamanni. Trúarbrögðin mundu
varna þér frá því, að níðast á
mótstöðumanni þínum, þau mundu
gjöra þig yfirlætislausan yfir sigr-
um þínum, og hógværan, þegar
illa gengi. Þau mundu gefa þér
styrk til þess að koma fram á
þann hátt, að áhorfendurnir
væru ánægðir með framkomu
þína. Þú mundir reisa þann
grimma leik á hærra stig með
framkomu þinni.
Þú trúir því ef til vill ekki nú,
að slíkir gripir áttu að vera til
hverskonar heilla og verndar._____
Síðan hefst sá siður að taka upp
helga dóma dýrlinganna — líkami
þeirra. Var lögð á þá hin mesta
helgi. Eru enn geymdir um öll ka-
þólsik lönd helgir dómar slíkir, í
hinum dýrustu hirzlu’m og í höf-
uðkirkjunni. ÞJi er kristnin barst
til íslands var þessi siður hafinn
í kirkjunni fyrir ævalöngu.
í sagnaritum íslenskum frá
kaþólskri tíð verður ekki tiltak-1 ar eru einnig nefndir.
anlega mikið vart við trú á helga j Bersýnilegt er að sérstök á-
dóma. Ekki verður séð af þeim, að! hersla hefir verið lögð á að fara
þeir hafa verið víða til. Af sögu með með skrínin. Aðeins örsjald-
og mun fremur eiga að skiljast svo
að skrínin séu silfuribúin, en að
þau séu öll úr silfri. — Þótt ekfci
séu gögn fyrir má telja öldungis
v?st, að skrín Jóns helga ögmunds
sonar og góða Guðmundarskrínið,
heima á Hólum hafi og verið silf-
urbúin, enn var þar silfurbuðkur
og silfurkrossar tveir á skríni í
Þyikkvabæjarnlaustri.
Koparskrin voru á þessum
kirkjustöðvum: Staðarhrauni,
Reynistaðarklaustri, Möðruvöllum
í Eyjafirði, Hrafnagili,
Aðaldal tvö koparskrín,
Landi, Görðum í Álftanesi, Saur-
bæ á Kjalarnesi og Reynivöllum í
Kjós.
Tannskrin voru' í Hítardal,
Narfeyri, Glæsibæ og Kirkjubæ í
Hróarstungu og tannbuðkar með
helgum dómum í Kirkjuhvammi og
Lögmannshlíð. — L?klega er efnið
rostúngstönn. Vafalítið hafa þessi
skr'n verið útskorin og sennilega
íslenskt smíði.
Loks eru tréskrín í Snóksdal,
Holtastöðum í Langadal, Grund
í Eyjafirði, Kolfreyjustað, Núps-
stað, Laugardælum og Bfessastöð-
um á Álftanesi. En sennilegt er
að oftast sé efnið tré, þegar ekki
er um annað getið.
Frekari lýsingar á skrínunum
eru fáar. Gylt skrín eru nefnd á
sex kirkjum, búin slkrín á fjórum
stöðum, smelt skrín er í Hítardal,
rauður buðkur og steindir buðk-
en sá t.'tai kemur að þú kemst j Jóns helga ögmundssonar sést aðj an er talaS um lest skrin eða brot
að raun um, að góðir menn í öll-' helgur dómur Marteins biskups
um stöðum, eru trúmenn. Þeirjfrá Tours var til heima á Hólum
ganga ekki allir í kirkju á sunnu- j og á GrenjaðarstaS, af sögu Guð-
gengur fram ur hofi, hjúskapar-, ... , . . , , , . , „ , ,
-i i . I dogum, þeir eru ekki allir svart-1 mundar biskups goða að sknn og
ótrygð, eða miskunnarlausri ., ,, , . . ,, H e ... , 6
; klæddir og ganga ekki með sunnu-: helgir domar voru
hörku við börn sín; en eg skal;
aldrei fordæma hann fyrir trú
honum baki
hans, eða snúa við
fyrir átrúnað hans.
til í Möðru-
dagasvip á andilitunum. Þeir fyr-j vallaklaustri og loks er alkunnugt
irlíta ekki saklaust gaman. Þeir að helgir dómar innlendu dýrling-
fara á knattleikjamót, leikhús, [ anna voru geymdir á biskupastól-
_ ^ danssamikomur, spila á spil, ogjunum.
g hefi áva t reynt til þess að; hjá þeim er að finna mannlegal En máldagar, eignaskrár, kirkn-
vera um urðarlyndur; þó eg hafi; bregti og vgikleika. En þráttjanna frá katólskri tíð eru til
in. Hefir þó töluvert á þau reynt,
því að þau voru borin í skrúð-
göngum og margur hefir á þeim
hendur haft.
Heimildirnar gefa ekki frekari
um. Eru miklar sagnir í Biskupa-
sögunum um upptök helgra dóma
þeirra og fyriribrigði þau er þá
urðu. JMinningardagarnir um
þann viðburð urðu einhverjar
mestu hátíðir. ,Nú er mjög senni-
’egt að miðlað hafi verið af helg-
um dómum þeirra til annara
kirkna. Ber hvorttveggja til að
annarsvegar varð helgi innlendu
dýrlinganna mikil, einkum Þor-
láks, svo að líklegt er að menn
hafi sóst eftir helgum dómi þeirra,
Múla í | en hins vegar hafa (biskupar eða
Klofa á önnur kirkjuvöld þurft að draga
vel að, um að afla helgra dóma
í svo margar kirkjur, sem raun
gefur enn vitni. Hvað lá þá beinna
við en að miðla af helgum dómi
innlendu dýrlinganna.
En aðeins eitt órækt dæmi hefi
eg rekist á um að helgur dómur
innlendu dýrlinganna væri til ut-
an biskupsstólanna. 1 Breiðabóls-
staðarkirkju í Fljótshlíð var
‘‘hönd hins heilaga Jóhannesar
Holensins (þ. e. Jóns Hólabisk-
ups) með armleggjum.” Jón ög-
munsson var einmitt fæddur á
Breiðabólsstað í Fljótshlíð, svo að
eðlilegt er, að ríflegur hluti af
helgum dómi hans væri þangað
gefinn.
Hin höndin heilags Jóns bisk-
ups virðist og hafa verið limuð
frá líkamanum og verið geymd sér-
staklega utan skrínsins, heima á
Hólum.. Segir svo íl einum Hóla-
máldaga: "sancte Johannes hönd
alt til olnboga gjör með silfúr og
steinum sett og víða með forgyltu
víravirki” og enn segir í síðari
Hólamáldaga: "Jónshönd með
silfur.”
Annað dæmi verður nefnt síðar,
sem skýrir að það þektist að búta
smærra helga dóma og miðla til
ánnara kirkna. Þessvegna er lík-
reynt til þess að ihalda fast við fyrir þaðj
kenningar minnar eigin kirkju, þá þejrra í öllum raunum og erfið-
hefi eg af fremsta megni leitast I leikum> óbifamlegt traust á guði,
við að bera virðingu fyrir kenn- og þeir halda sál sinni og lífi eins
íngum allra kirkjudeilda. I hreinu
og þeim er unt, sökum lífs-
Bud, sonur minn, vertu um- ins eftir dauðann, sem þeir áreið-
burðarlyndur við meðbræður j anlega eiga fyrir höndum.
þína, af öllum trúarflokkum. Ekk- gá magur( sem eitthvað veru-
ert af því, sem þeim eða þér er legt er j SpUnnig( á yfir einhverri
kent í kirkjunum, gjörir þig eða trúarvissu ,að ráða.
þá að minni mönnum. í _ ... , ,
. * Frank Reilly, sa er >g*efur ut
Það eru engin truarbrogð, sem' , . ... ,
, . ., , _ ’ verk m.n, ræddi við mig um dag-
þá er aðal styrkur hundruðum Saman. Af þeim verð-
kenna þeim svik, eða það, sem
getur skaðað þig á nokkurn hátt,
eða leitt þig afvega. Ef að þeir
eru ekki maklegir trausts þíns eða
vináttu, þá er það ekki ikirkjudeild
þeirri, sem þeir tileyra, að kenna,
heldur þeim áhrifum, sem þeir
hafa orðið fyrir utan hennar.
Enginn maður er verri fyrir að
vera kaþólskur, Gyðingur, eða mót-
mælenda trúar, heldur fyrir það,
að yfirgefa eða glata átrúnaði
sínúm.
Eitt af því ánægjulegasta, sem
um mig efir verið sagt á prenti,
stóð í kaþólsku blaði, sem út er
gefið og mikla útbreiðslu hefir i
Michigan. Þar setti fréttaritari
þess blaðs fram þessa spurningu:
“Er Edgar A. Guest kaþólskur?”
Ritstjórinn svaraði á þessa leið:
“Edgar A. Guest er ekki kaþólsk-
ur; eg held að hann heyri bisk-
upakirkjunni til, en eg vildi mega
taka fram, að eftir því sem eg
bezt veit, þá eru allir kaþólskir
menn vinir hans.”
Eftir því sem eg færist upp
eftir fjallbrekku lífsins, því um-
burðarlyndari verð eg. Eftir því
sem eg sé meira af mönnum og
veiti athöfnum þeirra athygli, því
augljósari verður sá sannleikur
mér, að bezta fólkið er 'kirkju-
fólk, en það lakasta utan kirkju.
Trúarbrögðin eru ungu fólki
nauðsynlegri, en því gamla. Gamla
fólkið finnur máske fróun-í trú-
arbrðgðunum, en það hefir tam-
ið sér fastar lífsreglur og það er
nokkurn veginn óhult frá tálsnör-
um lífsins. Yngra fólkið hefir átt
við minni raunir að stríða og
finnur því ekki þörfina á huggun
þeirri, er eldra fólkið leitar og
þráir. Það sem unga fólkið þarfn-
ast, er vinátta, hugsjónir, þekk-
ing, þrek, ráð og tækifæri til þess
að fá vonir sínar uppfyltar. Það
þarf á hlátri og gleði að halda,
söng, geðprýði, góðvild og samúð,
og allt þetta veita trúarlbrögðin
því.
Það borgar sig að vera trúaður
maður, mundu það, Bud. Svikar-
ar, ræningjar, óþokkar og frið-
spillendur — í fám orðum þeir,
sem lægst eru fallnir í mannfé-
laginu, eru mjög sjaldan trúrækn-
ir. En þjóðhöfðingjar, stjórn-
málamenn, mikilhæfir lðgfræð-
ingar, listamenn og leiðtogar af
öllum stéttum, eru oftast nær
trúmenn.
Fólkið, sem kirkjur sækir, er
bezta fólfcið. Sleptu úr huga þér
hræsnurum, sem syngja sálmana^
með sólskinsandlitum, og þröng-
sýnu ofsatrúarmönnunum, en
minstu að eins þess sannleika, að
inn og veginn fyrir nokkrum vik-
um síðan. Alt í einu snýr hann
sér að mér og segir:
“Eddie, veiztu í hverju að mest-
ur styrkur þinn er fólginn?”
“Nei,” svaraði eg. “í hverju er
hann fólginn?”
“f trúarhreim þeim, sem fram
kemur í iljóðum þínum,” svaraði
hann með áherzlu. “í öllum bréf-
um, er við fáum í sambandi við
Ijóðin þín, er æfinlega minst á
eittsvert atriði, er stendur í sams
bandi við trúaryl þann, sem fram
kemur í kvæðunum.”
“Mér þykir vænt um að heyra
þig segja þetta,” svaraði eg. “Með
öðrum orðum, þú meinar að trú
anbrögð mín hafi gjört mig hæf
ari mann og verðmætari þér og
sjálfum mér.”
“Eg var nú efcki að minnast á
þetta í því sambandi,” svaraði
Mr. Reilly, en eg býst við að það
sé svo. Það er enginn efi á, að
trúarstyrkur þinn gjðrir þig okk-
ur verðmætari mann, en þú værir
án hans. Mér er óhætt að segja,
að við seljum mörgum þúsundum
fleira af bókum þínum sökum
þess, að þú átt yfir svo ákveðinni
trúarvissu að ráða, en við mund-
um gera, ef þú ættir hana ekki.”
“Jæja, Friðrik,” sagði eg, “þá
hefir móðir mín ekki farið vilt
vegar, þegar hún kendi mér að
trúa á guð og að halda fast við þá
trú. Það hefir áreiðanlega borg-
að sig peningalega. Eg hefi í öll
þessi ár verið að skýra hugsan-
imar, sem eg átti og sem eg var
farinn að reiða mig á, og sem
bygðust allar á leiðsögn og kenn-
ingum móður minnar; og þær,
sem mér sjálfum fundust sannar
hafa líka haft sanmleifcsgildi 5
augum annara. En mér kom hVorki
upphefð né eigin hagsvon í hug,
þegar eg reit þær niður.”
“Nei,” svaraði hann. “Það er
máske ástæðan fyrir því, að þér
hefir hlotnast hvorttveggja. En
hvað heldur þú að þú hafir verið
verið að hugsa um þá?”
.. “Ekkert annað en að leÉrgja fram
það bezta sem í mér var, þann
eða þann daginn, og Ijúka við
það eins fljótt og mér var unt.
Það er ekki óhugsandi, að eg hafi
verið að flýta mér, til þess að
komast út á leikvöllinn. Svo eg
er fagnandi í trú minni og þakk-
ur það ráðið að mjög mikið var til
af helgum dómum á íslandi í
kaþólskri tíð. Og það má fá tölu-
vert ljósa og merkilega mynd af1
þpssu, með athugun máldaganna. j hafa verig
upplýsingar um gerð skrínanna og legra að þetta hafi ekki verið ótítt.
útlit. En-sennilega má fá af þeimj Miklu líklegra er t. d, að eitthvað
allrétta heildarmynd um skrínin.!af helgum dómi Þorláks biskups
Þau hafa yfirleitt verið mjög hafi verið geymt í skríninu í
merkilegir gripir, dýrir og vand- j þykkvabæjarklaustri þar sem hann
aðir. Kirkjurnar á íslandi í ka-! hafði verið fyrsti ábóti þess. Prýði
manni. Lægi þá nærri að álykta,
að tíðkast hafi, eða þefctst a. m. k.
að einstakir menn hafi sókst eft-
ir að eiga slíka gripi, eins og
verndargripi. Stýrkist sú skoðun
við það, að hinn helgi dómur var
ekki geymdur í skríni, eða annari
hirzlu, slílcri sem tíðkaðist í kirkj-
unni, heldur í texta, sem líklega
hefir mátt bera á sér.—
Loks má leiða sterkar líkur að
því, að ihelgur dómur Ásólfs al-
sfciks, eins fyrsta kristna manns
á íslandi, hafi geymst í skríni í
kirkju, öldum saman.
Landnáma segir margt um Ás-
ólf, og enn eru frásagnir um
hann í sögu ólafs Tryggvasonar,
en. ómerkari. Finnur biskup hef-
ir ritað um hann í kirkjusögu
sinni,’síra Þorkell á Reynivöllum í
Klaustrasögunni, og loks Jón
biskup Helgason í Almennri kirk-
jusögu og ritgerð i 4. árgangi
Prestafélagsritsins. Segir hinn
síSastnefndi höf„ að Ásólfur hafi
búið á Ytra-Hólmi við Akranes og
sé þar grafinn. Verður að víkja
að þessu sérstaklega, því að það
skiftir máli í þessu efni.
Því hefir ekiki verið haldið fram
af öðrum að Áslákur væri á Ytra-
Hólmi. ólafssagan segir skýrum
orðum, að hann væri á Innra-
Hjólmi og síra Þorkell fer eftir
henni. Frásaga Landnámu styrk-
ir það og. Hún segir að Halldór
son Illuga hins rauða ibjó á hin
u'm sama Hólmi og Ásólfur, og að
leiði Ásólfs væri þar rétt hjá
bænum. En bæði í Landnámu og
Harðar sögu stendur hiklaust, að
Illugi faðir Halldórs bjó á Innra-
Hólmi. Er þvf auðséð, að Hall-
dór hefir sezt á föðutleifðina og
þar sem ólafssagan segir það
Ibeinlínis, verður það ekki vé-
fengt að þetta var á Innra-Hólmi
og mætti leiða að þessu enn fleiri
rök. *
En einmitt í Innra-Hólmskirkju
mun hafa geymst helgur dómur
Ásólfs. Segir Landnáma skemti-
lega sögu um ibein Ásólfs og
hvernig helgi hans kom upp.
Endar sagan á því, að Halldór
Mjög oft er talað um að kirkj-
urnar eigi helga dóma. Langoftast
eru þeir geymdir í skrínum. Alls
hefi eg getað fundið talað um 142
þólsðcri tíð voru’ svo stórkostlega j legu*r gripur hefir það skrín ver-
auðugar að dýrum gripum og ið; voru á því tveir silfurkrossar,
skrúða, að öldungis víst er, að sújeins og áður getur. Fjölmargar bóndi varð að kaupa beinin “og
auðlegð hefir einnig komið fram kirkjur voru Þorláki helgaðar. lát gera ag tréskrín og setja yfir
í því, að hinir helgustu dómar j Líklegt er að þar hafi verið helg- altari” í kirkju þeirri, er hann
í dýrum ogjur dómiír hans í skríni. Enda erJ reisti sjálfur á Innra-Hólmi.
geymdir
Gott matreiðsluf ólk
verðskuldar
GOTT HVEITI
Látið matreiðslukonuna
fá gott hveiti, þá hepn-
ast henni vel bökunin.
Robin Hooder rétti-
lega malað úr úrvals
hörðu vorhveiti. Vöru-
gaeðin eru fyrirmynd—
sama innihald í hverj-
um pakka.
skartmiklum hirslum.
það kunnugt að enn í dag á að
Styðst þessi skoðun við það, að vera geymdur hluti af helgum
enn er til á íslandi skrín frá dómi Þorláks ibiskups i Kirkju'bæj
kaþólskri tíð, og er geymt á þjóð-
skrín *á 121 kirkjustað, víðsvegar j menjasafninu. Það er frá Val-
arkirkju í Færeyjum.
Enn styrkist þessi skoðun við
Hygg eg, að þetta sé elzta saga,
sem til er um síkríngerð á íslandi.
En Innra-Hólmskirkjan er ein-
mitt ein þeirra fimm kirkna, þar
sem svo snemma er getið um
um landið. Auk þess er oft talað: þjófsstaðarkiricju. Lýsir Matthías það að í elstu kirkjumáldögunum skrín, að ólíklegt er að geymi
um helga dóma i . ■ m hirzlum j fornmenjavörður þvl svo: “Hefir eru tiltölulega fáar frásagnir umjhe]ga .dóma innlendu dýrling-
a. m. k. á 20 kirkjustöðum öðrum.; það verið sett gimsteinum og al-' að kirkjurnar eigi skrín. EinUngis, anna (bisfcupanna), og er sá mál-
Svo algengt var það að kirkjurn
ar ættu helga dóma. Má sanna að
voru til a. m. k. á 141 kirkjustað.
En öll kurl koma áreiðanlega ekki
til grafar. Þótt mikið sé til af
máldögunum vantar áreiðanlega
mjðg marga. 'T. d. sést ekki af
neinum máldaga að skrín Þorláks
helga hafi verið í Skálholti.
Langoftast eru hinir helgu dóm-
ar geymdir í akrínum, eins og fyr
segir. Buðkur með helgum dómum
þekkjast á 21 kirfcjustað, kistlar
með helgum dómum á 11 kirkjum,
pungar með helgum dómum í 5
kirkjum, hirzla með helgum dóm-
klætt gyltum eyrþynnum með^ á fimm kirkjustöðum hefi eg fund-j dagj áfærður 1220. Enn er skríns-
drifnum myndum. Það er í lögun' ið slkríns getið svo snemma í mál-1 ins getið í Vilkinsmáldaga c. 1397,
sem hús og er enn á þeirri þekj- dögum að ólíklegt er, að geti verið
unni, sem fram snýr, krossfest- helgir dómar innlendu dýrling-
ingarmynd með Maríu og Jóhan-janna og ekfci alveg víst að ekki
nesi; er hún og annað verk á var nema á tveim. En þegar kemur
sikríninu í róraönskum stíl, og eigi fram á 13. og einkum 14. öld, eft-
yngar en frá 13. öld. Helgidómur ir að tekinn hefir verið upp helgur
hefir verið greyptur inn í botnr-
inn.”
Þetta slkrín hefir verið hinn
mesti dýrgripur. Þess er getið í
tveim máldögum Valþjófsstaðar-
kirkju, en ekkert sérstakt er um
það sagt. Það er blátt áfram kall-
að: “skrín.” Það hefir ekki þótt
um á Bakka í öxnadal, kistur tvær bera svo af öðrum skríntfm, að
með helgum dómum á Ljósavatni, J ástæða væri til að lýsa því sér-
staklega. Liggur nærri að draga
af því þá ályktun að svo vegleg
hafi skrinin verið yfirleitt a. m. k.
í meiri háttar kiricjum. —
Þorláksskrínið i Skálholti kost-
aði fjögur hundruð hundraða.
Snemmbær kýr á besta aldri var
metin á hundrað að vorlagi. Gang-
verð í vor var á kúm c. 240 þús.
ker með helgum dómum í Klofa
(á Landi og Nesi við Seltjörn, silf-
urtexti með helgum dómum á
Krossi í Landeyjum, altarisstein-
ar með helgum dómum í
Vallanesi og Teigi í Fljótshlíð,
steinn með helgum dómum í Á á
Rangárvöllum, og silfurkross með
helgum dómum á Hoffelli í Horna-
firði og á Auðkúlu. —
Lýsingar á skrínum og þeim
hirslum öðrum, sem geymdu hina
helgu dóma eru mjög ófullkomn-
ar. Fylst og merkilegust er lýsing-
in á ÞorláJksskríninu i Skálholti,
sem skráð er í sögu Páls biskups
Jónssonar:
"Hann (Páil biskup) lét taka til
skríngjörðar og lagðist þar til ó-
grynni fjár í gulli og gimsteinum
og forendu silfri. Haifn lagði þar
og eigi minna fé til skrínis og
smíðarkaups, með tillögum annara
manna, en fjögur hundruð hundr-
aða. Það smíði var mjög svo vand-
að, að það bar eigi minna af öðr-
um skrínum, þeim er á íslandi
voru, um fegurð og vöxt, og var
það foetur en þriggja álna en ekfci
var annað betur en álnar langt,
þeirra er þá voru á íslandi. Engi
man spyrja þess vitra manna, eriþá er verð þeirra meir en 200
skrínið sér, hvert stórmenni sá þús. kr. ótaldar eru þá allar aðr-
maður hefir verið, er þá gersemi ar hirzlur, sem varðveittu helga
hefi gjöra látið, eða til hvers hana dóma. — Eg tel víst að oflágt sé,
hefir og fær verið fyrir efna sak- fremur en of hátt, að áætla skrín
ir.” íslensku kirkjunnar í kaþólskri
Engar aðrar upplýsingar eru til t'ð hálfrar miljónar króna virði.
um stærð skrínanna, en um efniðf
í þeim má sjá eitt og annað af
máldögunum.
Silfiírskrínin voru: í Stafholti,
Rafnseyri, Núpi í Dýrafirði, Þing-
látur. Hiún hefir veitt mér styrk-1 eyrarklaustri, Möðruvöllun í Eyja-
á stundum sorganna, hún hefir firði, Saurbæ í Eyjafirði, Grund í
veitt mér vinafagnað, hún hefir | Eyjafirði, Hrafnagili tvö lítil
dregið úr beisfcju orða minna, i silfurskrín, Laufási, Kirkjubæ í
hún hefir fært út verkahring I Hróarstungu, Eiðum, Dal undir
dómur innlendu dýrlinganna,
fjölgar dæmunum stórkostlega.
Líklegra er því, að öllu athug-
u'ðu," að kaþólska kirfcjan á ís-
landi hafi mjög búið að sínu um
þetta land, eins og um margt ann-
að.
Aðeins tvö óræk dæmi hefi eg
fundið um að til væru í íslenskum
kiiikjum helgur dómur útlendra
dýrlinga.
Segir frá þvl í sögu Jóns foisk-
ups helga að Eyjólfur prestur
Gunnvaldisson á Grenjaðarstað:
“kom til Hóla foiðjandi lítillátlega
hinn heilaga Jón partera sér nokik-
uð af Iheilögum dómum sæls Mar-
tini, er þar voru á staðnum.
Hinn blessaði Jón vildi gjarna því
kr. í nútímapeningum. Mest og á- játa, er hann var svo lítillátlega
gætast allra sfcrína var það, enjbeiddur; því leitaði hann til
eitthvað ekki mjög fjarri hafa þójbeinsins og í hiöndum hafði og
komist Jónsskrínið og góða Guð- þótti honum mikið að bera járn
mundarskrínið á Hólum. | í svo heilags manns bein. Síðan
Auk þessa hefi eg aðeins rekið' skrýddist hann til heilags messu-
mig á eitt mat á skríni. Skrínið j embættis, og er komið var að
í Hofskirkju í öræfum er virt á fyrsta lágasöng, tók hann þetta
þrjú hundruð. Ef miðað er við hið blessaða bein og lagði á alt-
sama og áður jafngildir það 1500 arið undir corporale hjá kaleikn-
fcrónum í nútímapeningum. Hofs-I um og söng messu þar til er lok-
kirkjan er í meðallagi búin að ið var. En að luktu emfoættinu
gripum. í foetra meðallagi af leitaði heilagur Jóhannes að bein-
kirfcjum á Suðurlandi, en vart í inu og fann, að það foafði klofn-
meðallagi í samanfourði við kirkj- j að sundur í tvo hluti og var ann-
ur nyrðra, eftir því sem ráðið ar meiri hluturinn. Fær hann
verður af máldögunum. 1 hinn minna part foeinsins fyr-
Ótrygt er að draga ályktanir af; nefndum presti til Grenjaðar-
einu dærai. En væri þetta verð.staða, en hinn meiri var eftir á
talið meðalverð á skríni,! en þau i staðnum.” — Skríns er getiiS á
voru sannanlega a. m. k. 142, og1 Grenjaðarstað í mörgum máldög-
Þorláksskrínið þar ekki talið með^um. Þarf ekki að efa að helgur
dómur Marteins Ibiskups hafi
geymst, bæði þar og heima á Hól-
um, til siðaskifta.
í Krosskirkju í Landeyjum var
árið 1478 “‘silfurtexti lítill með
helgum dómum sancte ólafs”. —
Ólafur helgi féfck meiri helgi á
íslandi en nokkur dýrlingur ann-
ar, að Maríu mey einni undanskil-
inni. En þetta er eina dæmið,
sem eg þekki um, að helgur dóm-
ur hans hafi borist út hingað. 1
eldri máldögum Krosskirkju er
þess ekki getið, að hún eigi slíkan
grip. Vart hefir hann þá verið
til, úr því ekki var nefndur. Ein-
hverntáma á 15. öldinni hefir
minn, hún hefir varið mig fyrir
freistingum, hún hefir komið mér
Samanfoorið við alla hina miklu
auðlegð aðra, sem var í kirkjun-
um, verður það að teljast mjög lág
upphæð. —
Ófujlkomnar eru upplýsingarn-
ar um það, hvaða helgir dómar
þetta voru, sem svo víða voru til
um alt ísland.
Helgur dómur innlendu dýrling-
anna var geymdur á biskupsstól-
Byjafjöllum og í Odda. — Er^ifnum: Þorláksskrínið og góða (kirkjan eignast þennan grip og
venjulega sagt “skrín með silfur” Guðmundarskrínið heima á Hól- sennilega að gjöf frá einstökum
en yngri máldagar Innra-Hólms-
kirkju eru ekki til, þeir er telji
kirkjugripi.
Lítinn vafa tel eg á, að þetta
sé sama skrínið, sem Halldór
bóndi lét gera að foeinum Ásólfs
Eg tel og víst, að heilög foein hans
hafi geymst í Innra-Hólmskirkju
“yfir altari” feins og skr?n Jóns
helga og góða Guðmundarskrínið
heima á Hólum voru geymd “yfir
háaltari”* alla tíð til siðaskifta,
eða í c. 500 ár. — Mætti láta sér
detta í hug, en vitanlega er það
ekkert annað en ágizkun, að “part-
erað” hafi verið eitthvað af helg-
um dómi Ásólfs og geymt f kirkj-
unni í Miðbæli undir Eyjafjöllum.
Þar eystra dvaldist Ásólfur áður
en hann kom að Innra-Hólmi, og
eru miklar frásagnir um kristni-
hald hans þar, í Landnámu. En
í máldögum hygg eg að engin frá-
saga sé eldri til um að kirkja
hafi átt skrín, en Miðbæliskirkja,
og er sá máldagi álitinn að vera c.
fiá 1174. Tr. Þ.
— Tíminn.
ÞAKKLÆTI.
Ýmsra orsaka vegna hefir dreg-
ist fyrir mér lengur en skyldi, að
láta i ljós þakklæti mitt til ættingja
minna og vina í Norður Dakota
fyrir þær ástríku og höfðinglegu
viðtökur, sem þeir auðsýndu mér,
þegar eg heimsótti þá á síðastliðnu
vori. Sérstaklega vil eg tilnefna Ól-
af Stefánsson, bróður minn og
konu hans í Cavalier, ásamt Guð-
mundi Einarssyni og Málfríði konu
hans til heimilis í sama bæ. Ýmsa
fleiri íslendinga heimsótti eg, sem
búa í Cavalier, sem allir sýndu mér
sanna alúð og höfðingskap. Enn-
fremur heimsótti er frændfólk mitt,
sem býr í Hallson N. D., sem einn-
ig tók mér með opnum örmum, og
gerði alt sem hægt var til að láta
mér liða vel, og gera mér ferðalag-
ið hið ánægjulegasta í alla staði.
öllum þessum ættingjum mínum og
vinum þakka eg innilega fyrir öll
vinahótin, kærleikann og mannúð-
ina, er þeir auðsýndu mér á þessari
ánægjulegu ferð minni, sem eg mun
lengi geyma í bjartri og hjartkærri
endurminningu. Guð blessi þá alla,
og launi þeim fyrir mína hönd.
Guðrún Binarsson.
frá Vatnsnesi, Árnes, Man.
Fyrsti
minnisvarði Amundsens-
leiðangursins.
Kolaframleiðslufélag eitt á Sval-
barði lét þegar eftir komu Am-
undsens og félaga hans úr flug-
inu' norður 1 höf, reisa minnis-
varða við Kings-Bay, nálægt þeim
stað, sem þeir félagar foöfðu sig
upp til flugs. Minnisvarðinn er
stór steinn, reistur upp á hæð, og
eru nöfn flugmannanna allra
foöggvin í steininn og daga- og ár-
tal það, sem þeir lögðu1 af stað,
Minnisvarði þessi er fyrsti minn-
isvarðinn, sem gerður er til minn-
ingar um flug þeirra Amundsen
og félaga hans norður í' hðf. —
Mfol.
NŒSTA VETUR
Canadian Pacific
með járnbraut ’
og skipum til
Landsins
| Gamla
0
m
Des. 5
“ 10
ii
11
16
23
1
Jóla-siglingar
ONTROSE Liverpool
ELITA Cherbourg-Southampton-Antwerp
ETAGAMA Greenock (Glasgow) Liverpool
ONTCLARE Liveipool
ONTNAIRN Greenock (Glasgow) Liverpool
SERSTÖK JÁRNBR.-LEST til SKIPSHLIÐAR í W. St. JOHN
Fer frá Winnipeg kl. 10.00 f.m. 8. og 13. Des. kemst í samband við S.S,
Metagama og S,S. Montclare.
SVEFNVAGNAR MEÐ ÖLLUM ÖÐRUM FERÐUM
Þeir sem panta farrými fyrst hafa meira úr að velja
Allar frekari upplýaingar má fá hjá umböííamönnum
CANADIAN PACIFIC