Lögberg - 11.02.1926, Blaðsíða 2

>
JBls. 2.
LÖGBEIKG FIMTUDAGINN,
ii. FEBRÚAR 1926.
Henni batnaði
bakverkurinn.
Mrs. A. Caskanett Segir Frá
Dodd’s Kidney Pills.
Sendir boðskap gleðinnar til þús-
unda af konum í Canada, sem
taka út þrautir og áhyggjur með
sínum daglegu störfum.
Greenock, Ont., 8. febr.. feinka-
skeyti).
“Eg hafði óttalegan bakverk og
hélt hann kæmi frá nýrunum. Svo
eg keypti Dodd’s Kidney Pills og
þær bættu mér mjög mikið. Hve-
nær, sem mér líður ekki.veþ fæ eg
mér öskjur. Eg vildi ekki vera
án þeirra. Vinur minn ráðlagði
mér þær og eg get sagt, að þær
séu góðar og get mælt með þeim.”
Þessi vitnisburður kemur frá Mrs
A. Carskanett, sem er vel þekt og
mikilsvirt kona. Þetta hlýtur að
vera mikil gleðifrétt fjo’ir allan
þann skarg af konum í Canada,
sem daglega taka út þrautir við
húsverk sín af þessum óvini kven-
þjóðarinnar, bakverknum.
Kristur eða Þór,
Nokkrar athugasemdir við Stramn-
hvarfa-ritgerð Sigurðar Nordals.
Fyrir skömmu síðan birtum vér
hér í blaðinu ritgerð eftir prófessor
Sigurð Nordal, er hann nefnir
“Undir straumhvörf”. Eins og les
endur vorir muna, er rítgerð þessi
um skáldrit og lífsskoðanir Einars
H. Kvarans rithöfundar. Nú flytur
tímaritrð Iðunn, sem oss hefir bor
ist fyrir fáum dögum, svar við rit
gerð þessari frá E. H. K. og þykir
oss rétt og viðeigandi að birta það
einnig. Ritstj.
. I.
eigi að vera í þjónustu sannleikans,! var horfið. Og gleðin var horfin úr sem menn gera sé í hugarlund um
eins og höfundamar sjá hann, og huganum. Og sál .mín skalf í næð-
styðja mennina 'í baráttu þeirra. Og íngnum. Og dimmir og daprir skugg
með þá skoðun veit eg, að eg er í ar sóttu að henni.”
góðum félagsskap. Fóstra hans heldur þvi fram, að
En aðalefni ritgerðarinnar eftir: ef við komumst einhvern tíma svo
Þegar Sigurður Nordal tók sér
fyrst fyrir hendur aS gera lítið úr
ritum m’ínum í Svíþjóð og koma
Svíum í skilning um það, að fráleitt
væri, að þeir létu Nobelfiverðlaunin
falla í minn garð, þá var hann ekki
nefndur Sigurður Nordal í sænsk-
um blöðum. Hann hét þá “krítíkin
á íslandi.” Allmikið af blöðum og
tímaritum þjóðarinnar hafði flutt
ritgerðir um bækur mínar, og þar
hafði kveðiö við a'lt annan tón en
hjá S. N.. En þær ritgerðir voru
ekki “kritikin á Islandi.” Hún var
öll samanþjöppuð .í hinum mikla
heila þesea eina manns.
Eftir þessa byrjun hefir verið
sagt til nafns hans, bæði erlendis og
hér heima, þegar hann hefir varpað
sinu mikla vitsmunaljósi yfir mín
ófuílkomnu rit. Hann hefir gert
það nokkrum sinnum, en nú siðast í
ritgerð í Skírni, sem hann nefnir.
“Tjndir straumhvörf.” Sú ritgerð
er samin í því skyni að gera “grein
fyrir þeim atriðum í list og lífsskoð-
un E. H. Kv., sem valda því, að eg
(S. N.J tel hann ekki vel til þess
fallinn að vera. ieiðtoga Islendinga
í þeim efnum.” Ritgerðin hefir feng
ið mikið lof i einu blaði, og þar er
meðal annars tekið fram, hvað hún
sé “djúphugsuð.” Eg vík eitthvað
að þessari “djúpu hugsun” ríðar.
Ef ritgerð S. N. hefði eingöngu
verið um Iist mina eða listarskort,
þá hefði eg ekki skift mér neitt af
henni. Mér stendur á sama, þó að
hann, eða einhver annar, finni eitt-
hvað að stil rpínum, fullyrði að eng-
inn hýítur maður geti sagt það, sem
eg hefi sjálfur heýrt góða íslendinga
sega, líti svo á sem persónur inínar
ættu að ver^. alt öðru vísi en þær
hafa orðið, eða ættu að hafa sætt
óðrum örlögum. Slíkum skoðunum
og bollaleggingum hafa allir rithöf
undar átt að sæta. Eg minnist þess
ekki heldur að hafa lært neitt af
neinum dómum um bækur mínar,
hvorki útlendum né innlendum.
Þrásinnis hefir það í einu útlenda
blaðinu verið sérstaklega lofað, sem
fundiS hefir verið að í öðru. En
hérlend blöð og tímarit hafa yfir-
leitt talaS um bækur mínar af mestu
góðvild, án þess að þar hafi nokkuð
komið fram, sem væri neinn sér-
stakur lærdómur fyrir mig. Eg
kannast við það hreinskilnislega, að
eg er ekki auðmjúkari í anda en
það, að eg tel mig sjálfan hafa al-
veg eins mikið vit á mínum bókum,
eins og hvern annan, bæði á þvi,
sem þeim er áfátt, og því, sem þar
hefif vel tekist. Svo að það liggur
mér í litlu rúmi, hvað menn segja.
Eg met líka að engu aðfinsíu S.
N., eða hvers sem er annars, út af
því, að lífsskoðunar minnar, eða
þess, sem mér virðist dýpstar rætur
hafa fest í sál minni, kenni í skáld-
ritum mínum. Eg veit það vel, að
saga verður fyrst og fremst að vera
sctga. Það held eg, að mér hafi tek-
ist, hvað sem S. N. segir. Eg held,
að það sé fyrir það, að sögur mínar
S. N. er árás á þá lífsskoðun, sem
eg hefi haldið fram. S. N. reynir
að telja mönnum trú um að hún sé
háskaleg. Og hann lýsir anaari lífs-
skoðun, sem hann telur áríðandi að
komi í staðinn. Eg geri ráð fyrir,
að öllum þorra manna þyki eðlilegt,
að eg taki þá til máls, encþi er mér
kunnugt um, að mjög margir bú-
ist við því.
II.
Áður en eg sný mér að fullu að
ágreiningnum út af lífsskoðunum,
'ætla eg að láta mér nægja að benda
á, hvernig “kritíkin á I^landi”, öðru
nafni Sigurður Nordal, fer með
þrjú atriði úr sögum mínum. Eg
ætla að byrja 3 þvi, sem minstu máli
skiftir.
/
Um söguna “Alt af að tapa” segir
hann meðal annars: “Og í sögulok
kemur “fyrirgefningin” og hjálpar
til þess að alt falli í ljúfa löð.” Nú
er sannleikurinn sá, eins og allir
þeir vita, sem lesið hafa söguna —
og mér hefir skilist svo, sem það
sé nokkurnveginn öll islensk þjóð,
austan hafs og vestan — að þar
gerist engin fyrirgefning — svo að
S. N., með alla sína fyrirgefningar-
óbeit, hefði átt að geta verið ánægð-
ur.
Óllafur notar fyrirgefningar-skyld
una, eins og hún kemur fram í bæn-
inni “faðir vor,” til þess að sefa
reiðiofsann-í unnustu sinni. Af því
að hún er trúuð kona, sljákkar í
henni. En hún getur ekki fyrirgefið.
Ólafi hafði jafnvel ekki komið það
tilhugar. Svo gegntekinn er hann af
hugsuninni um eigur sínar, að ára-
tugum saman hefir honum aldrei
kornið tii hugar, að hann hafi neitt
grætt á þeim viðskiftum að láta af
hendi nokkrar rollur og fá í staðinn
þá konu, sem hafði gert hann að
lánsmanni. “Krítíkin” lítur ejns á
það og Ólafur, svo að það væri víst
rangt að lá honum þetta, þó að mig
gruni, að um þetta verði skiftar
skoðanir, og einhverjir líti annan
veg á þetta en þeir Ólafur og Nor-
dal. En hvað sem því líður, þá var
auragirndin rikari en svo, að nokk-
ur fyrirgefning gæti komist þar að.
Sérstaklega fyrir það, að Ólafur
kom sér ekki fyrir með að hefna
sín. “Ef eg hefði hýtt hann,” sagði
hann, “þá hefði eg líklegast fyrir-
gefið honum í sama bili. Eg hefði
þá hugsað sem svo, að nú hefði
hver étið sitt. En hann hafði það af
mér, eins og alt annað.”
Með allri.dýrkun S. N. á fyrir-
gefningarleysinu og hefndarhugan-
um ætti hann að geta unað þessum
sögulokum sæmilega. Hann gerir
þau að árásarefni á mig — eg veit
ekki fyrir hvað.
En úr þv^ að eg fer að minnast á
söguna. “Alt af að tapa,” þá get eg
ekki bundist þess að þakka S. N.
fyrir eina setningu í umræðum
sínum um hana. Hún hefir verið
mér til svo mikillar skemtunar. Hún
er það viturlegasta og “djúphugs-
aðasta” í allri þessari ritgerð hans.
Hann segir, að væri þessi saga gam-
alt æfintýri, mundi enginn þjóð-
sagnafræðingur hika við að segja,
að hún væri sett saman af þrem
'brotum eftir þrjá höfunda. Þetta
er alveg óvenjulega líklega
til getið, einkum ef þjóðsagnafræð-
ingurinn væri þá jafnframt nor-
rænufræðingur. Auðvitað hafa nor-
rænufræðingarnir fært okkur mik-
inn fróðleik og oft hefir verið á-
stæða til að vera þeim þakklátir. En
eklíi get eg neitað þvi, að stundum
hefi eg verið sem agndofa af þvi,
á hve litlum rökum það hefir verið
reist, sem þeir hafa haldið fram.
þeim er sumunl trúandi til
þess að seta sig ekki úr
færi um að reyna að ægja
mönnum með lærdómi*sínum, og að
hirða þá minna um það, þó að til-
gáturnar væru í raun og veru hel-
ber endaleysa — eins og þessá “vis-
indi” þjóðsagnafræðingsins óneit-
anlega væru. Mér þykir það mjög
sennilegt, ef það ætti fyrir mínu
nafni að liggja að geymast um
nokkur hundruð ár, að þá mundu
einhverjir norrænu- og þjóðsagna-
fræðingar gera úr mér þrjá menn,
eða segja um mig eitthvað álika á-
reiðanlegt. Með einhverju yrðu þeir
að sýna lærdóm sinn, þá eins og
langt að sjá það, að jiétta mótlæti
sé ekki annað en hégómi, skuggar af
hrófatildri heimskunnar, þá sjáum
við ííka, að við séum börn — alveg
eins of sögumaður sé það nú, að
hann hafi verið barn, þegar marjas-
inn olli öldugangi í sál hans.
S. N. ræðst á mig fyrir þetta.
Hann telur 'þefta vitlausa og'skað-
lega skoðum Eg hafði sannast að
segja ekki ekki búist við því, að
neinn mundi finna mér það til for-
átttu. Allra síst átti eg von á því,
að nokkur prófessor kannaðist ekki
við aö hafa séð það fyr en í “Marj-
as.” Ef eg hefði fundfð þetta upp,
þá væri eg mestur spámaður mann-
kynsins. Eg "get ekki eignað tpér þá
sæmd. Því að ekki mun fjafri sanni
að segja að þetta sé aðalkjarninn í
það, þá er þessi umsögn Júlíu um
þetta efni svo skynsamleg, að það
virðist nokkurn veginn óhugsandi,
að hún sé ekki .rétt.
Hugsunin i ummælum fóstrunn-
ar í niðurlagi sögunnar “Marjas”
er óumflýjanleg afleiðing af trúnni
á guð, eins og húixhefir myndast í
hinum kristna heimi. Hún er líka
óumflýanleg afleiðing af trúnni
á áframhald lífsins eftir dauðann
og framþróun vitsmunanna í öðr-
um heimi. S. N. heldur, að þessi
hugsun sé skaðleg, hún geri öll hin
háleitu skylduboð trúarbragðanna
að öfgum, og takmark lífsins verði
samkvæmt henni að láta það líða
sem þæ^ilegast. Hann um það. Eg
ætla mér ekki í þessari grein að
taka að mér vörn fyrir guðstrúna
og eilífðarvonirnar.
Eg kem þá að æfintýrinu í “Gulli”,
þar sem sagt er, að guð sé í synd-
inni. Um það segir S. N.: “Þá
setningu má að vísu teygja' á ýmsa
öllum hinum háleitari trúarbrögð- í veSui en réttast er vafalaust, að
um veraldarinnar.
Það hefir verið trú mannkynsins
um þúsundir ára, að til sé æðra
sjónarmið en vort, og að frá því
sjónarmiði sjáist staðreyndir lífs-
ins, þar á meðal bölið, í réttára og
skærara ljósi en vér getum yfir
það varpað. Það hefir verið trú
skilja hana svo, að syndin sé tóm
missýning, og í raun og veru eng
fn til.”
Því fer svo fjarri, að iþetta sé
“vafaláust réttast”, að það er vafa-
laust rangt.
Eg befi í sögunni sjálfri komið
með skýringu á þessari hugsun. Eg
mannkynsins, að til sé guð með ó- tel óþarft að taka hana upp hér
n ú.*J
Ummæli Si N. um niðurlagið á
sögunni “Marjas” gefa tilefni til
alvarlegri hugleiðinga.
Sögumaðurinn í “Marjas” hefir
endanlegum vitsmunum, og að hánn
líti að sjálfsögðu annan veg á mál-
efní vor en vér getum á þau litið,
með þeim þroska, sem vér höfum.
Það hefir verið trú mannkynsins,
að til séu verur á æðra tilverustigi
en vér erum á, og að þeirra sjónar-
mið sé líka annað en vort. Það hef-
ir verið trú mannkynsins, að vér
komumst sjálfir á það tilverustig,
að vér lítum á það, sem fyrir oss
hefir komið, alt öðrum augum en
hér í heimi. í þessu hefir verið
fólgin aðalhugsun og aðalstyrkur
mannanna öld fram af öld. Og
fóstran segir ekkert annað en þetta,
þó að hún segi það með nokkuð
öðrum orðum.
Þrásinnis ber það við, að vér
iþurfum ekki að skifta um tilveru-
stig til þess að sjónarmiðið breyt-
ist að fullu. Eg á ekki við það, að
sjónarmið fullorðinna manna er ann
að en barnanna. Eg á við það, að
sjónarmið íullorðinna manna breyt-
ist. Eg held ekki, að sá maður sé
til, sem kominn er á efri ár og nokk-
ura verulega lífsreynslu hefir feng-
ið, og ekki hefir veitt því eftirtekt,
að það, sem menn hafa talið sitt
þyngsta böl, hefir stundum orðit^
þeirra mesta gæfa. Jafnvel hér í
heimi komumst ,vér þráfaldlega svo
langt, að vér sjáum, að “áhyggjur
okkar og sorgir og móðganir og
reiði” og annað, sem þjáir okkur, er
árangur af skammsýni okkar og ó-
fuHkomleikum, eða það, sem fóstr-
an nefnir “skuggar af> hrófatildri
heimskunnar.”
Hvers megum vér þá vænta, ])eg-
ar vér erum komnir þangað, sem
takmþrkanir eru miklu mjnni og
útsýnið margfalt meira? Mér
virðist það ekki eingöngu rökrétt
ályktun, heldur fika óumflýjanleg
hugsun, að þá breytist allar skoð-
anir vorar á jarðlífinu, þar á meðal
á -andstreyminu.
Þeir, sem sannfærast um það af
römmum rökum, að samband hafi
náðst við framliðna menn — og
iþeir eru orðnir æði margir, og ekki
meðal hinna lökustu né fáfróðustu
né gáfuminstu manna veraldarinn-
ar—þeir vita það, að einmitt þessu,
sem eg hefi nú verið að halda fram,
er stöðugt verið að halda að oss frá
öðrum heimi. Eg skal rétt til
dæmis benda á Jjréfin frá Júlíu
“Eftir dauðann,” sem_ eru ein af
merkilegustu bókum 19. aldarinn-
ar, “klassiskt riV’. Júlía minnist
hvað eftir annað á þetta breytta
sjónarmið. Meðal annars talar
hún um það, að ekki sé í hennar
heimi litið sömu augum og hér á
ástvinamissi og fátækt. Hún til-
færir þrjár ástæður. Fyrst er sú,
að í hennar heimi hafa menn miklu
ljósari meðvitund en hér um kær-
leik guðs. önnur er sú, að í henn-
ar heimi ?r það ljósara i meðvit-
undipni en hér, hve skammvinnir
allir jarðneskir hlutir eru. Þriðja
ástæðan er sú, að þar er mönnum
Ijósara en hér, hve mikinn þátt
andstreymið á í því að skapa mann-
gildi. “Þetta veldur því,” segir
hún, “að við lítum alt annan veg á
málin en þið getið skilið tiF fulls,
Nærri því allur landslýður virðist
kunna æfintýrið, og menn minnast
þá sennilega skýringarinnar. Eg
hafði ibúist við því, að eftir þá
skýringu væri enginn skynsamur
maður í vafa um það, hvað'fyrir
mér vekti. En þegar sá skilningur
bregst hjá prófessor í heimspekis-
deild háskólans, þá virðist mér ekki
ástæðulaust að eg reyni að skýra
hana á annan veg. Það ætla eg nú
að gera
Annaðhvort verðum vér að vera
einveldismenn eða tviveldismenn
hugmyndum vorum um tilveruna.
Annaðhvort verðum vér að ætla, að
frumaflið, það vitsmunaafl, sem
drotnar í tilverunni, sé eitt — það
vitsmunaafl, sem vér nefnum guð
— éða að frumöflin séu tvö, annað
gott og hitt ilt, og að eðli þeirra sé
svo háttað, að þau geti aldrei runn-
ið saman, og hljóti að heyja stöðuga
og eilífa baráttu hvort við annað.
Eg er einveldismaður 'í þessum
skilningi. Eg get ekki með nokk-
uru móti hugsað mér 1 tilveruna
annan veg en sem eining, heild. Eg
held, að sú þrá mannsandans, að
það góða vinni sigur, sé ekki gripin
úr lausu lofti, heldur eigi hún ræt-
ur í því alíra-dýpsta í tilveru vorri.
En það er bersýnilegt, að séu frum-
öflin tvö, þá getum vér enga trygg-
ingu haft þess, að annað þeirra
verði nokkum tíma máttugra en
eru verulegar sögur, að þær hafa | orfcið fyrir þeirri þungu reynslu, að
notið svo mikillar góðvildar hjá
þjóð minni. En mér hefir aldrei
komið það til hugat að verða sam-
mála þeim mönnum, sem vilja að
sjálfsögðu einangra orðsins list frá
lífinu sjálfu. Eg lít ^vo á, sem listin
hann hefir komist í algert ósam-
r^mi við umhverfi sitt. Hann orðar
frásögnina um ástand sitt á þessa
leið:
“Traust mitt á mönnunum var
sem sokkin eruð í ólgu jarðneskra
efna.”
W. T. Stead var sannfærður um,
að Júlía væri vera úr öðrum heimi,
og hefði verið vinkona hans, með-
,an hún dvaldist hér á jörðinni. Vist
er um það, að röksemdum hans
fyrir þeirri sannfæring verður ekki
svarað með gaspri einu. Til þess
hitt. Mér finst lika, að alt, sem
vér vitum um mannlifið, 'bendi í
iþessa átt. Vér finnum aldrei það/
illa “hreinræktað”, einangrað frá
öllu góðu. Ef vér lítum á misgerð-
ir þjóðanna í mannkynssögunni, þá
sjáum vér, að bak við þær eru hug-
sjónir, auðvitað misjafnlega háleit-
ar, en hugsjónir samt, sem þær trúa
á, og gera sér í hugarlund, að séu
góð^r. Svipað verður uppi á ten-
ingnum, ef vér litum á mannssál-
irnar, eins og vér kynnumst þeim.
Vér sjáufn aldrei það illa gersapíi-
lega einangrað. Það er ofið saman
við misjafnlega mikið af gæðum.
Stundum eru það menn, sem eru
afburða vel gerðir, bæði að vits-
munum og tilfinningum, og eru í
eðli sinu allra beztu menn, sem sér-
staklega hættir vjð hrösun. Það er
fyrir djúpsetta áthugun á mannlíf-
inu, eins og það er í raun og veru,
og fyrir óvenjulegan hæfileika til
rökréttrar hugsunar, að einn af
gáfuðustu préd'ikurum Englands
hefir sett fram þá djarflegu stað-
hæfingu, að í raun og veru sé jafn-
vel syndin leit eftir guði, af því að
hún sé leit eftir meiri fyllingu í líf-
ið, leit eftir nýrri reynslu, meira
fögnuði. En syndarinn leiti í þver-
öfuga átt við það, sem hann eigi að
fara.
'Mér virðist þá, að reynslu vorri
af mannlífinu og þeirri þrá manns-
andáns, sem eg hefi minst á, beri
saman um það, að frumaflið sé ekki
nema eitt, og að það sé gott. Þessi
skoðun mín er áreiðanlega í sam-
ræmi við frum-kristnina. Páll post-
uli segir í Rómverjabréf. 11, 36, áð
frá guði og fyrir hann og til hans
séu allir hlutýr. Líka stendur í Eí-
esusbréfinu 4, 6, að guð sé faðir
testamentisins, að guð sé “yfir öll-
um og með öllum og í öllum”, þá
er ekki nokkur skynsamlegur vegur
til þess að .einangra með öllu synd-
ina frá guði. Eg held, að hinar
forngyðinglegu hugmyndir um guð
séu furðu barnalegar — að hann
hafi orðið eins og steinfiissa á því,
þegar hann komst að því, að “ilska
mannsins var mikil á jörðinni”, og
að þá hafi hann iðrast þess að hann
hafði skapað mennina og “sárnað
það í hjarta sínu” — að hann hafi
fyrir þvi afráðið að afmá menn-
ina af jörðunni — og að hann hafi
þar á eftir hætt við það áform sitt.
Drottinn tilverunnar er áreiðanlega
miklu/ gáfaðri og fastari í rásinni
en menn héldu um það leyti, sem
syndaflóðssagan var færð í letur.
Hann hefir víst vel vitað, hvað hann
var að gera, þegar hann lét mann-
lífið hefjast á jörðunni. Sá, sem
sett hefir sólk^rfin í gang og hugs-
að út lögmál alheimsins, ‘hæði fyrir
andann og efnið, hefir víst haft
næga vitsmuni til þess að fara nærri
um það, hvernig fara myndi fyrir
börnum sínum á jöðunni, eins og í
garðinn var búið fyrir^au.
Þau eru sett, mjög ófullkomin,
inn í mjög takmarkaðan heim. Þeim
er í fyrstu ekkert lagt upp í hend-
urnar; þau eiga að brjótast áfram
og bjarga sér sjálf. Þau vita ekk-
ert um afstöðu sína til höfundar
tilverunnar, ekkert um uppruna
sinn, ekkert um ákvörðun sína.
Þau vita ekkert um annað en það,
að eirihvern veginn verða þau að
sjá sér borgið. Smám saman fer
að safnast saman hjá þeim reynsla,
þeim til leiðbeiningar, dýrkeypt
reynsla, fengin með hálfgerðu villi-
dýralifi, Jengin með þjáningum,
blóðsúthellingum, grimd •— mest-
megnis fengin með því sem vér
nefnum nú synd. Þegar tímar líða
lengra fram, fara þau við og við að
1 fá opirtberanir frá æðri heimum,
sem að sjálfsögðu eru sniðnar eft-
ir þroska þeirra tiEþess að veita
slíku viðtöku, og háleitar hugsjónir
taka að myndast. Það er mesta
æfintýri mannlífsins, að eftir alla
eigingirni-streituna, sem mennirnir
hafa verið settir í, koma þeir auga
á það, að fegurð hugsjóna lífsins sé
sjálfsfórnin, baráttan fyrir aðra,
kærleikurinn, og að eigingirnin sé
grundvallarsyndin. En vér vitum
allir, af mikilli reynslu, hve óhemju-
lega örðugt það hefir verjð og er
fyrir mennina, að haga sér, í hugs-
unum og gerðum, samkvæmt æðstu
hugsjón sinni. Það virðist svo sem
þjóðir og mjög margir einstakling-
ar, verði að þoka sér gegnum þreng-
ingar yfirsjónanna, ösla gegnum' ó-
færur syndarinnar, til þess að fær
ast eitthvað ofurlítið að því tak-
marki, sem vér trúum, að höfund-
horfið. Og traust mannanna áunéreru þær of veigamiklar. • En hvað
allra, yfir 'óllum og með öllum og
í öllum. Sama hugsun virðist mér
bak við ummæli í ræðu Péturs
postula, i Postulasögunni 3, 21, um
endurreisnartíma allra hluta. Svo
að eg er að minsta kosti í gömlum
og góðum félagsskap með þessa
skoðun mína.
En ef vér höldum fast við eining-
una í tilverunni, þá. skoðun nýja
mennina, ná “aldurshæð Krists fyll-
ingar” eða “frelsisdýrð guðs barna”.
En vegurinn, sem hann hefir farið
með þá, hefir að mjög miklu leyti
verið^ vegur þrenginganna, vegur
yfirsjónanna, vegur hégómans, veg-
ur syndarinnar. Vér getum sagt, að
það sé krókótt leið. En mundi
nokkurum vera ljóst, hver önnur
leið hefði verið hugsanleg með ó-
fullkomnar verur í takmörkuðum
heirrji. Ef menninir geta ekki far-
ið, eða vilja ekki fara, beina leið,
þá verða þeir að fara þá krókóttu,
þá verða þeir að fara sínar villigöt-
ur, þahgað til þeir komati að raun
um, að þær leiðir liggja út í ófærur,
hvort sem þeir verða þess vísari i
þessum heimi eða öðrum.
Að svo mæltu legg eg það undir
dóm sanngjarnra og skynsamra
manna, hvort eg þurfi að gera
frekari grein fyrir þeirri hugsun
minna, að guð sé í syndinni.
III.
Eg er þess fullvís, að þeir verða
margir, sem ekki lá mér það, þó að
mér virðist þau atriði í ritgerð S.
N., sem eg hefi þegar gert að um-
talsefni, ékki sérlega “djúphugsuð”
— þó að mér finnist! þau i meira
lagi vanhugsuð. Samt held eg, að
þau atriðin, sem eg á eftir að mirjn-
ast á, séu öllu lakari, þó að hann
reyni að breiðá svikablæju falsaðr-
ar sanngirni . og óhlutdrægni yfir
það, sem hann er að halda að les-
endunum.
Eg á við öll ummæli S. N. uín
skoðun mína á fyrirgefningunnir
Og eg á líka við þá grein, sem
hann gerir fyrir lífsskoðun sjálfs
sín.
Á undan öðru skal eg taka það
fram, -að hin “krítiska” rannsókn
hans á því, hvernig lífsskoðun mín
hafi orðið til, og þá sérstaklega á
því, hvernig standi á hinni ríku fyr-
irgefningarboðun, sem komi fram í
ritum minum, er helber endaleysa.
Hann segir að undirstaða lífsskoð-
unar minnar sé frá Georg Brandes
og fylgismönnum hans. Samkvæirit
þeirri undirstöðu hafi eg valið úr
kristindóminum það sem mér hent-
ar, mannúð og kærleika, en slept
hinum ströngu kröfum siðferðis og
réttlætis. Eg minnist þess tæplega,
að hafa Jesið öllu meira rugl en
þetta. Er ekki kærleikskrafan sið-
ferðiskrafa ? Reynist hún ekki
mönnum örðugasta siðferðiskrafan?
En auk* þess mundi enginn maður
verða meira forviða á slíkum uni-
mælum en Georg Brandes. Það'er
ekki kærleiksboðunin, sem hefir
einkent hans boðskap. Hann hefir
^piklu fremur með köflum verið
afneitun kærleikans. En boðun G.
B. á réttlætinu hefir þár á móti oft
verið rík og áhrifamikil. Eg átti
ekki von á því, að sjá annari eins
vitleysu í þessum efnum haldið
fram af þeim háskólakennaranum,
sem sérstaklega mun vera ætlað að
fást við bókmentir.
S. N. segir, að eg hafi ekþi alls
fyrir löngu' lýst yfir því, í blaða-
grein, að eg hafi alla mina æfi ver:
ið lærisveinn Georgs Brandesar. Eg
veit ekki, við hvaða blaðagrein hann
á. Eg man auðvitað ekki allar
mínar blaðagreinir, en eg hygg, að
þessi bókmentalega ítaðhæfing sé
gersamlega ósönn. Eg hefi fyrir
rúmu ári minst á það í “Politiken”,
hvað eg telji mig eiga Georg Bran-
d'es og samherjum hans að þakka.
Einmitt af þeirri grein má sjá, að
eg tel mig ekki lærisvetn hans, að
því er til skoðananna kemur. Það
væri líka fjarri sanni.
Alveg sanfa er um hjal hans við-
víkjandi þeim áhrifum, sem hann
segir.að eg hafi orðið fyrir af am-
erisku nýhyggjunni. Þau áhrif eru
< *■ • 1 engin. Eg hefi lesið nokkuð um
Eg getekW hugsað mer,að neinn lhana, sérstaklega j bók william
James um trúarreynsluna. Og eg
hefi lesið bók Trines (“ln Tune
with the Infinite”), sem á íslenzku
hefir fengið alveg rangt nafn: “I
samræmi við eilífðina”). Eg
kannast við það, -að það er falleg
bók. En eg er svo gerður, að sann-
analausar staðhæfingar hafa yfir-
leitt ekki áhrif á»mig, þó að hugs-
anirnar s'éu fagrar 'og jafnvel
ur tilverunnar ætli þeim að ná. Það
er sannarlega ekki lagt upp í hend
urnar á mönnunum að lifa eftir
æðstu hugsjón sinni. Eitthvert
frelsi er þeim veitt; en enginn sá
vitringur hefir enn komið fram,
sem hefir getað ákveðið takmörk
þess, sýnt frarti á, hvar það byrjar
og hvar það endar. Mennirni hafa
ekki eingöngu safnað reynslu og
þekkingu; þeir hafa líka safnað
erfðum frá mjög ófullkomnum
þroskastigum, og enginn veit, hve
miklu þær valda. Og félagslíf
mannanna er orðið svo flókið og
rangsnúið, að hinir vitrustu og göf-
ugustu menn veraldarinnar deila
um það harðlega, hvernig úr því
verði greitt með skynsemd, en allii;
sjá það, að það gerir einstaklingun-
um illkleift að Kfa sam'kvæmt hug-
sjón kærleikans. Svo mætti halda
lengi áfram.
Hafið þér húðsjókdóm?
GJALDIÐ varúðar við fyrstu ein-
kennum húðsjúkdóma! Ef þér finn-
ið til sárinda eða kláða, eða hafið
sprungur í hörundi, er bezt að nota
strax Zam-Buk. Þau græða fljótt.
Sé húðin bólgin af kláða, eða sár-
um og eitrun, er ekkert meðal, sem
tekur jafn-fljótt fyrir ræturnar og
Zam-Buk. Áburðurinn frægi, Zam-
Buk, læknar og græðir nýtt skinn.
Zam-Buk bregst aldrei það hlut-
verk' sitt að græða og mýkja og hef-
ir sótthreinsandi áhrif. Eru smyrsl
þau nú notuð i miljónum heimila.
Fáið öskju af þessum merku jurta-
smyrslum, og hafið ávalt við hendina.
Mrs. W. Campbell, að Bonny River
Station, N.B., segir: “Sprungur á
andliti og handleggjum dóttur minn-
ar, urðu að oppum sárum. Við reynd-
um ýms meðul, en ekkert hreif nema
undrasmyrslin Zam-Buk.
amfiuk
Fáið öskju af Zam-Buk í dag! Ein
stærð að eins, 50c. 3 fyrir $1.25..
Zam-Buk Medicinal Sápa, 25c. st.
skynsamur maður, sem verulega
hugleiðir þetta litla, sem eg hefi
bent' á, geti komist að annari nið-
urstöðu en að það hafi verið óum-
flýjanlegt, /að syndin kom inn í
mannlífjð hér á jörðu. Og getur
nokkur skynsamur guðstrúarmað-
ur hugsað sér annað en að höfund-
ute tilverunnar hafi séð þetta fyrir,
jafn sjálfsagt og það er? Páli post-
ula-kom ekki til htigar að einangra sennilegar.
c-\7nrtitm frá V £ftjr margra ára efasemdir og
ófullkomleikann, syrjdina alveg frá
guði. Hann nefnir þetta hégóma
— alveg eins og fóstran í Marjas.
Hann segir í Rómverjabréfinu 8,
21-22: “Því að skepnan er undir-
orpin hégómanum, ekki sjálfviljug,
heldur vegna hans, sem varp henni
undir hann, í von um að jafnvel
sjálf skepnan muni verða leyst úr
ánauð forgengileikans til frelsis
ilýrðar guðs barna.”
Vér verðtnn að' Iæra að horfast i
augu við þann sannleika, eins og
Páll hafði lært það, að leiðin, sem
mannkynið hefir faríð, er vegur
guðs með það. Annars verður lífs-
skoðyn vor sem trúaðra manna, að
þoku. Takmarkið er, að láta þess-
ar mjög svo ófullkomnu verur,
vafahyggu myndaðist lífsskoðun
mín af árangri sálarrannsóknanna
og af kenningum Krists í guðspjöll-
uum. Það voru sálarrannsóknirn-
ar, sem vísuðu mér á guðspjöllin.
Eg gðt ekki hugsað mér, að nokk-
ur maður geti lesið guðspjöllin með
athygli, án þess að honum finnist
mikið til um, h^e afarrík fyrirgefn-
ingarkrafa Jesú frá Nazaret er. I
mínum augum er sú áhersla ægileg,
sem hann leggur á þetta atriði.
Hann krefst þess af lærisveinum
sínum, að þeir fyrirgefi alt af —
ekki “alt að sjö sinnum, heldur alt
að sjötiu sinnum sjö”. Og til frek-
ari áherslu segir hann þeim dæmi-
söguna um skulduga þjóninn, sem
endar á þvi, að húsbóndinn scldi
þjóninn í hendur 'böðlunum, þang-
að til hann hafði borgað alla skuld-
ina. *‘Þannig mun /einnig faðir
minn himneskur breyta við yður,
ef þér fyrirgefið ekki hver og einn
af hjarta bróður yðar” segir hann.
("Matt. 18, 21-35). Hann kennir
mönnum bænina, sem lifað hefir á
vörum miljónanna allar aldirnar
síðan, og hann fléttar inn í hana
fyrirgefningarskylduna, til þess að
henni skuli menn ekki geta gleymt,
ef þeir biðja til guðs á annað borð.
Og við þetta atriði bænarinnar
hnýtir hann þessum ummælum: “Ef
þér fyrirgefið mönnunum mis-
gjörðir þeirra, þá, mun yðar himn-
eski faðir einnig fyrirgefa yður.
En ef þér fyrirgefið ekki mönnun-
um þeirra misgerðir, mun faðir
yðar ekki heldur fyrirgefa yðar
misgjörðir”VMatt. 6, 14-15). Hann
varar alvarlega við hörðu dómun-
um, af þvi að þeir eru af sömu rót-
um runnir sem fyrirgefningarleys-
ið. “Dæmið ekki, til þess að þér
verðið ekki dæmdir; því að með
þeim dómi, sem þé dæmið, verðið
þér dæmdir, og með þeim mæli,
sem þér mælið, verður yður mælt.”
Matt. 7, 1—2).
Hafi nokkur lifað samkvæmt
þessari hugsun, þá er það hann, sem
boðaði bersyndugu konunni fyrif-
gefning, “því að hún elskaði mikið”
hann, sem sakfeldi ekki hórseku
konuna, er átti að grýta eftir ský-
lausu lögmál Móse, af því að allir
væru syndarar — hann, sem i kvöl-
qnum á krossinum mælti orðia:
“Faðir, fyrirgef þeim, því að þeir
vita ekki, hvað þeir gera.” Eftir
hans kennin^i, er hefndarhugurinn
ekki til í guði, og þar af leiðandi
ókleift um tíma og eilifð að ‘komast
í samræmi við guð, nema* hefndin
upprætist úr hugum mannanna, og
fyrirgefningar fúsleikinn komi i
staðinn. Þetta er því eftirtektar-
verðara, sem þessi kenning fer
mög í bág við: hugmyndir Gyðinga
á dögum Jesú um rétt og rangt.
Ein af þeirra grundvallarsetningum
var: “Auga fyrir auga og tönn fyr-
ir tönn.”
Það getur þá ekki verið nokkur
vafi á því, að ef það .er nokkur
einn, sem ber ábyrgð á því, að fýr-
irgefningunni er haldið að mönn-
unum, hvort sem þaö er gert af
mér eða öðrum þá er það Jesús frá
Nazaret. Eg geri ráð fyrir, að
hann sé fær um að rísa undir þeirri
ábyrgð — hvað þungan áfellisdóm
sem hann fær fyrir það hjá Sigurði
Nordal. Og svo fjarri er það mér
sem austrið er yestrinu að fallast á
þá skoðun S. N., að þessi skoðun
Jesú sé timabundin, að á sumum
áratugum geti hún verið góð, en á
öðrum skaðvæn. Eg sé enga á-
stæðu til að ætla annað, en að hún
gildi i allieiminum og um tíma og
eilífð. 1
\
fFramh. á 4. bls.)
/