Lögberg - 30.09.1926, Blaðsíða 6

Lögberg - 30.09.1926, Blaðsíða 6
Bls. 6 LÖGBERG FIMTUDAGINN, 30. SEPTEMBER 1926 VÉR ÞURFUM MEIRI RJÓMA! Vér ábyrgjumst hæzta markaðsverð. skjóta af- greiðslu og peninga um hæl. Sendið oss dúnk til reynslu og sannfæríst. Vér sendum ókeypis merkiseðla, þeim er óska. Sendið oss líka egg, ST. BONIFACE CREAMERY COMPANY 373 Horace Street, St. Boniface, Manitoba. oE5HS25íS25E5H52SE5HS12SZ5ZSa5E5B5'252S25a5ESH.,::ri5E525í5a5E525H525E£r252Sö Auga fyrir auga og tönn fyrir tönn. Eftir óþektan höfund. Nú varð Werner ákaflega reiður. “Það ert þú,” hrópaði hann æstur. “Nú skalt.þú ekki'losna frá mér.” Svo stökk hann á fætur og þaut yfir að hinni hlið herbergisins, ^rétti fram hendurn-ar og greip sinn eigin yfirfrakka, sem hann hafði lagt á stólinn, og sem honum nú í hálfdimmunni sýndist vera sá, er hann- hugsaði svo mikið um. Sýn afturgöngunnar hafði að eins verið sjón- hverfing. Þegar hann skildi, að þetta var skynvilling, sem hans æsta ímyndun hafði orsakað, og hann var alvarlega vaknaður af þessu drauma ásig- komulagi sem hann hafði orðið fyrir, fleygði hann frakkanum frá sér. “Skynvilling hefir það verið” tautaði hann á milli tannanna, “samskonar skynvilling hefir það líka verið, þegar eg hélt mig sjá afturgöng- una í verkstæðisglugganum. Alt er árangurs- laust, eins og að undanförnu; morðingi Schol- wiens finst líklega aldrei, og Leonora finnur aldrei neina hugró né sálarfrið meðan hann finst ekki.” Að hálfu leyti afklæddur fleygði hann sér á rúmið; loksins krafðist þreytan réttar síns. Werner sofnaði. ÁTTUNDI KAPITULI. Törfaseidda húsið. Fagur sólskinsmorgun rann upp eftir þessa nótt. Fegurð þessarar árla morgunstundar kom einkum í ljós fyrir utan bæinn, í hinu óháða ríki náttúrunnar. Fyrir framan hús Gottfred Allans var lítill garður, þar sem hin indælustu blóm uxu. Við hvert blað og hvert blóm hékk þar dagg- ardropi, sem skein eins og fegursti gimsteinn í geislum morgunsólarinnar, sem einnig skinu á hið gamla bæjarhlið, þar sem storkhreiður var efst uppi, og í því voru ungu íbúarnir að æfa sig í að nota vængina, samkvæmt tilsögn hinna eldri, í því skyni að búa sig undir hina löngu ferð til suðurlanda. Sveitarbýli Allans var kyrlátara <fg einmana- legra þessa morgunstund, lieldur en kvöldið áð- ur, því nú rauk einu sinni ekki úr verkstæðis- reykháfnum, þar eð hinir iðnu verkaemnn sváfu enn þá. Og þó átti sé rstað leynt starf í þessu sveita- býli, auðvitað án þess nokkurn grunaði það, og því síður sæi það. Ef frú Wölhert var sú vonda vera, sem gerði þetta að ytra útliti svo fagra sveitabýli gest- risnulaust, og hræddi alla heimsækjendur til að fara þaðan strax og forðast það, þá lifði og starfaði þar í húsinu annað dularfult afl, sem reyndi að eyðileggja öll hennar vondu áform. Á þeim gafli hússins, sem sneri að bæjar- hliðinni, voru tveir gluggar. \ Þegar klukkan í kirkjuturai bæjarins sló fimm, var annar hinna umgetnu glugga opn- aður. í honum kom í Ijós góði andi Allans hússins? í persónu ungrar og fallegrar stúlku. Það var einkadóttir Allans, María að nafni, 17 ára gömul. / “Klukkan er fimm,” sagði hún við sjálfa sig. “Æ'tli hann standi nú við orð sín?” Hún tók bréf upp úr vasa sínum, opnaði það og las. “Hann skrifar svo ákveðið,” hugsaði hún, um leið og liún las meira, “svo það er næstum engum efa undirorpið.” Hún braut bréfið saman, stakk því í vasa sinn og horfði hvíldarlaust á þjóðveginn, sem hún gat séð, af því hún stóð svo hátt, alla leið til bæjarins. Alt í einu hrökk hún við og studdi hendinni á hjartað. “Það er hann,” sagði María hálf hátt og roðnaði af gleði, “en hvað mig langar til að sjá hann.” Svo lokaði hún glugganum. Fáum mínútum seinna voru útidymar opn- aðar með hægð, og fallega andlitið ungu stúlk- unnar gægðist út úr þeim með varkámi. Ungi maðurinn stóð á sama augnabliki fyrir framan hana. “María!” Hún levfði honum að faðma sig og kyssa, en svp lo.saði hún sig aftur, 0g lagði litlu fing- urna sína á tungu, rósrauðu varimar. “Þey!” hvíslaði hún að honum. “Ekki eitt einasta or?J hátt, það kemst upp um okkur. Eins /og eg skrifaði þér. þá er þessi morguntími sú eina stund dagins, sem eg með leynd get hleypt þér mn í húsið okkar. ” Svo lokaði hún framdyrunum aftur, lét slag- brandinn fyrir hurðina og bað hann í annað sinn að forðast allán hávaða. Hann hneigði sig þegjandi, og svo læddist ungi maðurinn inn í herbergi Maríu. Enn j>á leið heil stund án þess nokkur hreyfði sig í húsinu, ekki einu sinni mús. Allir virtust sofa föstum svefni, og þó hafði húsið innan sinna veggja leyndan gest, sem ásamt dóttur verkstæðiseigandans myndaði samtök í því skvní, að eyðileggja áhrif frú Wölherts. f da^stofu húsbóndans, sem var mjög skraut- lega útbúin, var ung vinnukona, fjörug og glað- leg, starfandi við að þurka rykið af húsmunun- um, sópa og laga til það sem þurfti. Unga stúlk- an raulaði fjörugt lag, meðan hún var að þessu. Frú Wölhert kom fram í ganginn út úr stofu sinni, til þess að fara ofan í eldhúsið, sem var í kjallaranum, og stóð snöggvast kyr. Svo hraðaði hún sér inn í dagstofuna. “Hvað gengur hér á?” sagði hún gremju- lega við stúlkuna, “en sá hávaoi.” “Hávaði?” spurði unga vinnukonan un-dr- andi og hætti starfi sínu. “Eg er alein, geng mjög rólega og þurka rykið af húsmununum.” “En þér hafið verið að syngja, Lotta,” urraði frú Wölhert, en alt af með lágri rödd; “það á ekki við í skrautlega og rólega húsinu okkar. ’ ’ Lotta ypti öxlum, hún var ekki hræðslu- gjöm. “En þá er maður helmingi fljótari að vinna,” svaraði hún róleg. “Þér megið ekki tala svona hátt,” sagði frú- in. “Þér komuð liingað fyrst í fyrra kvöld, og verðið að reyna að venja yður við heimilis- reglurnar. ’ ’ Hún þreif tuskuna úr hendi hennar, og þurk- aði sjálf rykið af seinustu húsmununum, um leið og hún læddist um gólfið á tánum. “Sko, þannig eigið þér að haga yður, svo að húsbóndinn geti neytt morgunsvefn-s síns með ró, ” hvíslaði. hún að stúlkunni. “Komið þér nú með mér ofan í eldhúsið, og hjálpið að * búa til morgunverð húsbóndans, qn alt með kyrð. ’ ’ Lotta gekk ofan á eftir henni. Frú Wölhert hagaðf sér í eldhúsinu, eins og hún væri illur andi, skipaði matreiðslustúlkunni og skammaði stofustúlkuna, og þegar ekki var meira til að rífast um, þá urraði liún út af fyrir sig, svo þjónustustúlkurnar þorðu naumast að draga andann. En þegar hún ásamt Lottu, er bar kaffið og það, sem því fylgdi — gekk upp stigann ,hafði hún dregið inn klærnar, og gekk aftur á flauelslöppum, svo varkár og stilt, að 1 fótatak hennar heyrðist ekki fremur en katt- arins. Dagstofa Gottfred Allans sneri að garðin- um; í gegn um glugga hennar sá maður yfir allan garðinn, verksmiðjubyggingarnar og hinn hjallalagaða garð hóteleigandans, Elías Allans. Stúlkan lét kaffið og því tiheyrandi á borðið fyrir framan legubekkinn, og varð svo að fara út aftur samkvæmt skipun frú Wölherts. Ráðskonan, sem áleit sig vera frú í húsinu, raðaði nú öllu á morgunverðarborðið mjög hagkvæmlega. Fegurðarvit og dugnaður bjó í frú Wölhert, það varð maður að viðurkenna. Damaskdúk- urinn, sem hún lagði á borðið var mjallhvítur, málm, kaffikannan, sem stóð á glóðarkeri með glóandi viðarkolum í, gljáði eins og hún 'væri búin til úr bezta gulli, á postulínsdisknum var lilaðið upp hrauk af franzbrauði og nýbökuðum tvíbökum, ásamt öðru sælgætis brauði. Full rjómakanna úr silfri og kristalsskál með sykri, fullkomnaði hinn framborna morgunverð. Frú Wölhert leit á borðið í síðasta sinn, og þegar hún sá að alt var eins og það átti að vera, gekk hún að dyrum hins læsta herbergis, hlust- aði fyrst litla stund og barði svo að dyram. “Hr. Allan!” Ekkert hreyfðist þar inni. Hún barði aftur að dyrum og endurtók nafn- ið dálítið hærra. Svefnórarödd spurði, hvað gengi nú á, “Kaffið er komið á borðið,” svaraði frú Wöhlert með eins ,smeygilegri rödd og hún átti kost á. / Einkennilegt hrín heyrðist bak við hurðina. Frú Wöhlert hefir hlotið að skilja þýðingu þessa hríns, því hún kinkaði kolli ánægjulega, gekk aftur að borðinu og lét bolla á hentugan stað. ) Gömul, en mjög hentug lífsregla segir, að menn verði að komast eftir veiku hliðum og slæmu eiginleikum manneskjanna, ef maður ætli að geta haft j)ær í hendi sinni, og frú Wöhlert hafði alt af kunnað að breyta eftir þessari lífs- reglu. Mjög snemma, eftir að hún tók við ráðs- menskunni hafði þessi lævísa kona komist að því, að hjá húsbóndanum fundust tvær aðal- ástríður, leti og ofdrykkja. Hún notaði sér þetta og hvatti hann til ofdrykkjunnar og iðju- leysisins, ^o hann var orðinn mjög spiltur, og þessir tveir gallar skygðu á alla hans góðu eig- inleika. Hún hafði getað breytt hinum veiku hliðum Allans í reglulega lesti, gert sig sjálfa ómissandi og á þann hátt náð valdi yfir mann- inum, er sökum leti sinnar og ofdrykkju var orðinn staðfestulausari, en hann hafði áður verið. ■ Það leið enn þá góð stund frá því, að hún kallaði á hann, þangað til liann lét sjá sig. Gottfred Allan var lítill, gildur, þrekvaxinn og mjög feitur. Andlit hans hefði haft vin- gjamleg og viðfeldin áhrif, ef það hefði ekki verið afskræmt með koparrauðum lit, útblásn- ar kinnar og undirhöku. Hann var klæddur jörpum flauels slopp, og hafði á höfðinu húfu úr sama efni. Þó hann væri nýkomi^n úr rúminu, reikaði hann samt, og ekki leit harin út um gluggann á hið fagra landslag, en gekk beina leið að legu- bekknum og settist þar, um leið og hann geisp- aði nokkrum sinnum. Frú Wöhlert bauð honum “góðan morgun” með sínum vanalega smjaðurróm. “Þökk fyrir, mín góða Dorothea!” svaraði hann og leit ágirndaraugum á brauðahraukinn. Frú Wöhlert.hafði beðið hann að veita sér þann heiður, að kalla sig skíraarnafni sínu. Hún helti kaffinu í bollann fyrir hann og ýtti brauðdiskinum nær honum. Hún gerði alt eins þægilegt fyrir hann og mögulegt var. Fyrst um sinn var ekki meira talað, því All- an átti annríkt við að eta og drekka. Þegar hann var með þriðja kaffibollann, og að eins ein tvíbaka var eftir af öllu brauðinu, voru dyrnar opnaðar skjótlega og Lotta kom inn í stofuna. “Hér eru blöðin,” sagði hún, “þau komu núna ljpina leið frá skrifstofunni, og voru af- hent í eldhúsinu.” Frú Wöhlert stóð upp gremjuleg og tók við blöðunum. “Hvernig getur yður dottið í hug, að koma með slíkum liávaða inn í stofuna?” sagði hún á- vítandi, “hefi eg ekki sagt yður, hvað sé viðeig- andi á heimili höfðingja?” Lotta þagði vandræðaleg, þar eð hún í nær- veru Allans vildi ekki hreyfa neinni mótsögn, og ætlaði að fara út aftur. “Verið þér kyr,” skipaði frúin, “og farið með kaffið upp til ungfrúarinnar.” Lotta sneri sér við aftur og gerði eins og frú Wöhlert skipaði henni. Samkvæmt tilætlun ráðskonunnar fékk dóttir Allans kaffið sitt og aðrar litlar máltíðir, ávalt bornar uup í horbergi sitt, undir því yfirskyni, að faðir hennar væri of veikur til þess, að þola að sjá hana mjög oft í kringum sig. En hin sanna ástæða var, að frú Wöhlert vann að því meira og minna, að skilja dótturina frá föðum- um, svo að hún sjálf yrði sú eina, er Allan sæi alt í gegnum, og gæfi skipanir sínar einnig með hennar milligöngu. “Viljið þér lesa?” spurði frúin og rétti hon- um blöðin. “Á eg að lesa sjálfur^” spurði Allan tóm- látur ogdetilega. “Nei, það er sannarlega of mikil áreynsla. Lesið þér fyrir mig, eins og þér eruð vanar, Dorothea, eg hefi yðui" hvort sem er til þess.” Másandi og stynjandi hallaði hann sér aftur á bak á legubekknum. Samkvæmt venju sinni gerði ráðskonan lion- um þessa spurningu á hverjum morgni; hún vissi hverju Allan mundi svara, og kunni vel við það. Hún las að eins það fyrir hann, sem hún áleit honuin holt að vita, og hann fékk því að eins að heyra það, sem hún áleit heppilegt fyrir hann að heyra og vita. Frúin var að eins búin að lesa fáeinar línur, þegar Lotta kom aftur með kaffið og sagði. að ungfrú María hefði ekki opnað dyrnar sínar, en hefði kallað til sín, að hún vildi engan morgun- verð, þar eð sér liði ekki vel. Allan lireyfði sig ekki. Hann var algerlega sinnulaus og skeytti ekkert um dóttur sína. Eins og sannur síngirn-ingur skeytti hann að eins um þær persónur, sem voru honum nauð- synlegar fyrir hans líkamlegu, vellíðan. Hann hreyfði sig ekki, fýr en Lotta var farin út. “Eg skal strax komast eftir, hvernig ung- frú Maríu líður,” sagði frúin, “en fyrst verð eg að lesa það, sem eftir er í blöðununj, því for- eldrarnir eiga í öllum tilfellum að ganga á und- an börnunum, án tillits til þess, að mín fyrsta umliyggja snertir yður„ minn góði herra og hús- bóndi.” “Segðu vinur, kæra Dorothea.” “En hvað þér erúð góður,” svaraði hin læ- vísa frú með klökkri röddu og strauk hendinni yfir augun, eins og hún ætlaði að banna geðs- hræringunni að senda tárin út. Svo greip hún aftur blaðið, sem hún hafði lagt frá sér, en þá kom Lotta í annað skifti inn. “Ó,” sagði liann gremjulega, “lesið þér ekki meira í dag, eg hefi enga ró og heldur eng- rin áhuga fyrir ]»«, sem á sér stað í heiminum, þar eð óróinn í mínu eigin húsi kvelur mig meira en eg þoli. Þér vitið, að bróðir minn kom í gær- kvöldi með ókunnan mann og þeir ætla að koma aftur í dag fyrir hádegið. Hvað skyldi þeir annars vilja mér? Eg vil ekkert eiga saman við hann að sælda, fremur en aðra; hvers vegna láta þeir mig ekki í friði?” “Þér þurfið ekki að taka á móti þessum mönnum, fremur en þér viljið,” sagði hún. 1 þetta skifti var Allan ekki samþykkur henni. Enda þótt hónum væri nauðugt að tala við gesti sár-langaði hann til að vita, hvað bróðir hans og hinn ókunni vildu. Elías hafði talað við frú Wöhlert um viðskifti og peninga- græðgin var sá eini áhugi sem gat vakið þenna gamla ímyndunarveika mann af deyfðardmnga hans, þó það væri að eins stutta stund. Hann tautaði fáein óskiljanleg orð. Frú Wöhlert sá strax að hann var efandi um þetta efni og efi yottaði ávalt um dálitla ögn af kappgirni. Það áleit hún of hættulegt. Til þess að gera hann alveg háðan sér, greip hún til þeirra ráða, sem ávalt höfðu dugað. “Mér þykir vænt um,” sagði hún með ann- ari rödd|, “að haustið er að nálgast. Þá mink- ar fyrirhöfh, mín með umsjón eldhússins að miklum mun; í gær keypti eg fyrstu lynghæn- urnar.” " “Lynghænur? ó!” Hann sleikti út um. “Eg hafði hugsað mér að matreiða þær til dagverðar,” sagði frúin lævíslega. “En til dag- verðar eru slíkir fuglar fremur kjarnlítil fæða. Þeir em nú þegar alveg undirbúgir fyr- ir matreiðslu, troðfullir með gómsæta kúlu- sveppi. Eg ætla að hafa þá tilbúna handa yður til miirgunverðar. ” Allan kinkaði kolli, og ágirndin blikaði í aug- um hans ein3 og á soltnum merði, sem liggur í fyrirsáti fyrir ungri dúfu, er hann sér nálgast sig' ^ » “Eg skal strax fara og steikja þá,” sagði hún og stóð upp, “það líður þó eflaust hálf stund, þangað til fuglamir verða komnir á borð- ið fyrir framan yður.” Allan leit á klukkuna á veggnum,, og sá heng- ilinn hreyfa sig fram óg aftur reglulega. “KJukkuna vantar enn þá fimm mínútur í níu.” Þessi orð sýndu, að hann ætlaði að telja mínútumar þangað til hið steikta sælgæti stæði fyrir framan hann á borðinu. Frúin hafði í kyrþey ákveðið, að hraða eða seinka matreiðslu fuglanna, eftir því sem bezt ætti við hennar ráðabragg. Þeir skyldu bomir á bórð á því augnabliki, sem bróðir hans kæmi. Þá4 vis^i hún, að honum yrði áreiðanlega neitað nm viðtal, og hún hefði eins og vant var náð til- gangi sínum. Þegar frú Wöhlert gekk yfir ganginn og of- an í eldhúsið, opnuðust dyrnar að herbergi Maríu í hinum enda han.s Það leit út fyrir, að unga stúlkan hefði beð- ið eftir því, að ráðskonan fjarlægðist, því undir eins og hún var horfin, kom hún út úr herbergi sínu,*og hraðaði sér til dagstofunnar, sem frú- in hafði yfirgefið. Gottfred Allan varð mjög hissa að sjá dótt- ur sína koma inn. Því, hve ímyndunarveikur og tilfinningadaufur, sem hann var orðinn af áhrifum ráðskonunnar, gat hann þó ekki dulið tilfinningar sínar, yfir hinni fríðu, litlu dóttur sinni. “Eg hélt þú værir veik,” kallaði hann á móti henni. undrandi, en sagði svo miklu innilegar og vingjarnlegar: “En það er ekki hægt að sjá það á þér, og það þykir mér vænt um. ’ ’ “Líkamlega er eg eins frísk og heilbrigð og fiskarnir í sjónum,” svaraði María, um leið og hún gekk til Jöður síns og lagði hendina á öx;l hans, “en hugur minn er ekki glaður, og sálu- sorg getur verið enn þá sárari en Ííkamleg veiki. ” AHan greip hendi dóttur sinnar, sem hún hafði lagt á öxl hans, þrýsti hana blíðlega og horfði spyrjandi í augu ungu stúlkunnar. Þegar frú Wöhlert var ekki til staðar, og hann var ekki undir hennar áhrifum, vaknaði aftur áhugi hans fyrir hinni aðlaðandi, elsku- verðu, litlu dóttur. Framkoma hinnar ungu, saklausu stúlku, hafði hingað til ekki gefið frú WÖhlert tækifæri til að skilja hana alveg frá föður hennar, eða jafnvel reka hana burt úr föðurhúsum. Föðurást Allans hafði að' sönnu minkað, en þó ekki alveg slokknað. “ÍSálusorg?” spurði hann þess vegna með sönnum áhuga. “Og fyrir hverjum eða fyrir hverju getur ])ú, litla stúlka, borið sálusorg?” “Fyrir þér, pabbi.” Allan slepti hendi hennar. “Fyrir mér?” “Já, pabbi,” endurtók hún alúðlega, “fyrir þér! Bý eg ekki undir sama þaki og ])ú, og þó , svo einmanaleg. Heimilisreglur okkar hafa grafið hyldýpi í kring um þig, sem skilja þig frá öllum, kæri pabbi, er elska þig svo innilega.” “Barn, en hvað þú talar undarlega í dag.” “Kallaðu mig ekki lengur barn,” sagði hún með nokkrum ákafa, sem jók meir og meir hætt- una, sem hún stofnaði sér í með því að ganga inn í herbergið, og lá við að brevtast í stjórn- leysi. “Ef eg væri barn enn þá, hefði eg ekki dirfst að taka það að mér, sem nú kom mér til að heimsækja þig.” Allan hnyklaði brýrnar. Hann heyrði, að það lá alvara í orðum Maríu, og hann var ekki hneigður til að hugsa eða tala um neitt alvar- legt. _ , “Dirfst að taka að þér,” spurði hann óro- legur; “hvað hefir þú ráðist í?” Hún hugsaði sig um áður en hxín svaraði, eins og hún væri hrædd við að svara. Bvo sagði hún skyndilega: “Edward hefir skrifað mér.” “Hann bróðir þinn?” sagði þann skelkaður og fljótmæltur. “Hann sonur þinn!” sagði hún jafn hrað- mælt. Allan stóð upp af bekkrium eins fljótt og fitan leyfði honum það. “Kallaðu hann ekki sop. minn!” hrópaði hann reiður. “Eg hefi afsalað mér þeim úr- kynjaða. ” “Pabbi, þú ert of harður við hann. Edward er enginn úrkynjaður né glataður sonur.” “Jú, það er hann!” hrópaði Allan, greip blað á borðinu og kreisti það gremjulegur í " hendi sinni. “Gagnstætt vilja mínum hefir hann yfirgefið heimili okkar og viðskiftastarf okkar, hefir hætt við heiðarlega vinnu og ferð- ast, nei, flúið til Italíu!” stamaði hann æstur af reiði, og fleýgði blaðinu á borðið aftur. , “Flúið, strokið hefir hann til þess að verða málari! Æ! æ! æ!” Hann klappaði lófum saman. María, sem ekki gat dregið sig í hlé, þekti enga aðra aðferð til að-draga úr reiði föður síns, en að hlaupa til dyranna, opna þær og gefa bendingu. Ungi maðurinn, sem María liafði árla þessa morguns lokað inni í herbergi sínu, gekk inn í dagstofuna. “Reyndu að sigra tilfinningar hans þér til hagsmuna,” hvíslaði hún að honrim um leið og liann gekk fram hjá henni. Allan hopaði á hæli, þegar hann sá hver inn kom. ‘ ‘ Hver — er þetta ? ’ ’ Um leið og gamli maðurinn talaði þessi orð, studdi hann annari hendinni á borðið og starði á unga manninnn, eins og hann gæti ekki trúað sínum eigin au'gum. “Pabbi, þinn auðsveipinn sonur!” “Edward!--------” Allan' gat ekki sagt eitt orð; hann reikaði skjögrandi í kring um borðið og settist magn- þrota á legubekkinn. Hann hafði fyrst ekki ]>ekt son sinn, þegar hann kom' svo óvænt inn til hans.

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.