Lögberg - 23.08.1928, Qupperneq 4

Bls. 4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 23. ÁGÚST 1928.
Jögbcrg
Gefið út hvern Fimtudag af The Col-
umbia Press Ltd., Cor. Sargent Ave. &
Toronto Str., Winnipeg, Man.
TaUimnri N-6327 oé N-6328
Einar P. Jónsson, Editor
Utanáskríft til blaðsins:
Tl(t SOLUIHBIH PRESS, Ltd., Box 317Í, Winnlpeg.
Utanáskrift ritstjórans:
EOiTOR LOCBERC, Box 3172 Winnipeg, ^an.
Verð $3.00 um árið. Borgist fyrirfram
The "Lögberg" «a prtnted and puhUnhed by
The Oolumbla Preaa, Tjímltei, In the Columbla
Uuiidlng, 685 Saj-gent Ave-. Wlnnipeg, M&uitoba.
Rt. Hon. Ramsay MacDonald.
Hingað kom til borgarinnar fyrri part vik-
unnar, er leið, einn víðfrægasti maður brezku
þjóðarinnar, þeirra, er nú eru uppi, Rt. Hon.
Ramsay MaeDonald, sá er við völdum tók á
Brotlandi hinu mikla 1922, sem fyrsti formaður
verkamanna ráðuneytis þar í landi, djúpsækinn
rithöfundur um samfélagsmál, og mælskur, sem
þá er allra bezt getur. Voru í för með honum
dætur hans þrjár, ungar og glæsilegar stúlkur.
Á sú elzta, Miss Ishbel MacDonald, sæti í hæj-
arstjóm Lundúnaborgar, en hefir nú fyrir
skemstu hlotið útnefningu til þings, af hálfu
verkamannaflokksins, í einu Lundúna kjördæm-
inu. X
Mr. Ramsay MacDonald, er skozkur að
ætt og upprunu, fæddur af bláfátæku foreldri í
smáþorpi einu, og alinn upp á sveit. Tólf ára
gamall, tók hann að vinna fyrir sér sjálfur, og
fór á mis allrar skólagöngu, að undanteknu því,
sem hann naut dálítillar tilsagnar hjá umferða-
kennara ram hríð. Hann er því, að heita má,
gersamlega sjálfmentaður maður, þótt þekking,
hans só nú orðin það víðtæk, að eigi að eins
brezka þjóðin, heldur allur hinn mentaði heim-
ur, hlusti á hann og dái, jafnt í ræðu sem riti.
Mr. Ramsay MacDonald, hefir ávalt fylt
flokk hinna hægfara, jafnaðarmanna. í hjarta
sínu elur hann brennandi umbótaþrá, en hefir
á því litla trú, að varanlegar umbætur á sviði
samfélagsmálanna, fái.st með byltingum. Hitt
er hann sannfærður um, að núverandi lýð-
stjórnar, eða þingræðis fyrirkomulag, sé það
rúmgott, að koma megi fram innan vébanda
þess, nauðsynlegum breytingum í umhótaátt-
ina, án þess að ofurkappi sé beitt.
Á fimtudagskveldið, þann 16. þessa mánað-
ar, stofnaði flokkur óháðra verkamanna hér í
borginni, til samsætis í heiðurs skyni við Mr.
MacDonald og dætur hans. Fór mannfagnað-
ur sá fram í Hudsons Bay búðinni, og sátu hann
eitthvað á tólfta hundrað manns. Þótt svo hag-
aði til, að það væri verkamanna flokkurinn, er
fyrir samsætinu gekst, þá sátu það þó engu
síður menn og konur úr öllum flokkum.
Vér átt.um því láni að fagna, að sitja sam-
kvæmi þetta, og skulum hreinskilnislega við
það kannast., að hafa sjaldan, ef nokkru sinni
fyr, orðið jafn ógleymanlegrar ánægju að-
njótandi.
Kftir að fyrrum borgarstjóri, Mr. S. J.
Farmer, hafði boðið heiðursgestina velkomna
og sungin höfðu verið jiokkur lög, tók til máls
Miss Ishbel MacDonald. Snerist erindi henn-
ar, sem var stutt og kjamgott, aðallega um
kosningarrétt og kjörgengi kvenna á Bretlandi
hinu mikla.
Með lögum frá síðasta þingi, öðluðust brezk-
ar konur fullkomið jafnrétti við karla, þannig,
að við næstu kosningar, hefir alt andlega heil-
brigt fólk, sem uáð hefir tuttugu og eins árs
aldri, almennan kosningarrétt.
Mikið kapp, sagði Miss MacDonald, að Bald-
win-stjórnin legði á það um þessar mundir, að
auka á dýrð sína út af þessari síðustu rýmkun
kosningarréttarins. Enginn gæti bannað henni
það. Samt væri nú heiðurinn ekki eins mikill
og látið væri í veðri vaka, því almennings álit-
ið hefði komið verið í slíkan farveg, að á sama
hefði staðið hvaða stjórn var við völd, — frest-
un málsins hefði ekki lengur verið hugsanleg.
Eftir að Miss MacDonald hafði lokið máli
sínn, bað veizlustjóri hljóðs aðal heiðursgest-
inum, Mr. Ramsay MacDonald. Var erindi
hnns tekið með dynjandi fagnaðarlátum, því
svo var innihald þess magnþmngið og af mik-
illi andagift flutt, að engu var líkara en um-
hverfið gneisfaði af rafmagni. Um stjórnmál-
in brezku, það er að segja frá flokkslegu sjón-
aamiði, var Mr. MacDonald tiltölulega fáorður.
Kvrað lmnn annað óhugsandi, en að afstöðnum
n,æsta árs kosningum, fengi verkamannaflokk-
urinn völdin í sínar hendur, íhaldsstjórnin hefði
gersamlega bmgðist trausti þjóðarinnar, at-
vinnumálunum hefði hnignað til stórra muna,
og atvinnuleysið farið 1 vöxt. Þjóðin væri orð-
in dauðþreytt á hlekkingum afturhaldsliðsins,
frjálslvndi flokkurinn lægi í lamasessi, og oom-
múnista hreyfingin væri ýmist dauð, eða dauð-
vona.
f sambandi við verkamannaflokkinn og
stefnu lians, komst Mr. MacDonald þannig að
orði;
“Eg hefi, ásamt félögum mínum, verið kall-
aður fyrirhyggjulaus draumóramaður. Það er
síður en svo, að eg þykkist við það, þótt mér séu
hornir draumar á brýn. Eg er draum-maður,
og vil undir engum kringumstæðum fara. dult
með það. Enginn maður, og engin kona, hefir
nokkru sinni afkastað frumskapandi þrekvirki,
nema því að eins, að myndin hafi fyrst birzt
í draumi. Draumur er fyrirboði athafnanna.
En hitt verðum vér að láta oss skiljast, að sá,
er að eins dreymir, lifir ekki nema hálfu lífi-
Það, sem verkamannaflokknum brezka ríður
mest af öllu á, og skoðanabræðrum hans bæði
hér og annars staðar, er að dreyma mikið,
dreyma volduga drauma, og láta sérhverjum
draumi fylgja lifandi athöfn.”
Ekki var Mr. MacDonald sérlega mjúkyrt-
ur í garð Commúnista hreyfingarinnar. Kvað
hann öommúnista halda því fram, að allar
framfarir væru óhugsanlegar nema í gegn um
hyltingar. Slíkum kenningum kvaðst hann
verða að mótmæla. Commúnista stefnan væri í
raun réttri alræðisstefna. Á Rússlandi hefði
bún risið upp til mótmæla gegn keisaravaldinu.
Hún væri, ef til vill, óumflýjanleg þar, vegna
þess að margir óumflýjanlegir hlutir væri ekki
ávalt heilbrigðir, eða skynsamlegir. Hitt yrði
aldrei með sanni sagt, að Commúnistastefnan
væri óhjáJkvæmileg innan vébanda lýðræðis-
þjóðanna.
“ Verkamannahreyfingin, er jákvæð e!d-
móðslirevfing,” sagði Mr. MacDonald, “er
fyrst og síðast ber þjóðarheildina fyrir hrjósti.
Stefna vor er ómenguð af flokkshatri; hiín er
upphyggingar, en ekki niðurrifs stefna. ”
“Verkamanna hreyfingin er ekkert smá-
ræðis atriði; hún er djúpþætt^ voldug og víð.
Hún er hvorki bylting gegn einu eða öðru ásig-
komulagi, heldur straumfall aukins ásmegins
og lifandi trausts á vaxtarmátt gróandi þjóð-
félags, sem stöðugt er að þroskast upp á við, og
verða skal að lokum ljómi hans dýrðar og ímynd
hans veru.”
Vér vorum að hugsa um það á leiðinni heim,
frá þessum ógleymanlega mannfagnaði, hve ó-
endanlega hamingjusöm brezka þjóðin væri, og
hver sú önnur þjóð, er ætti að syni slíkan and-
legan forustumann, sem Mr. MacDonald.
Á hinni tiltölulega skömmu dvöl vorri í landi
hér, höfum vér átt því láni að fagna, að hlusta
á allmarga menn, sem mjög koma við sögu yfir-
standandi tíðar, og vafalaust verða langlífir í
mannkymssögumii. En við það skal hrein-
skilnislega kannast, að ekki einn einasti þeirra
hefir snortið oss jafn-djúpt og þessi vfirlætis-
lausi spámaður verkamannaflokksins hrezka,
Mr. Ramsay MacDonald.
Sannleikurinn er sagna beztur.
Drengilega hafa Vestur-íslendingar barist fyrir
efnalegu sjálfstæði sínu hér í landi. Menn og kon-
ur hafa neitað sér um mörg þægindi lífsins, til að
geta staðið á eigin merg. Forðast ihafa menn, sem
heitan eldinn, að lenda í skuldum og óreiðu. Ekki
þykir það neinn manndómsbragur, hér vestra, að
fljóta á lánuðum uggum.
“Hvítt brjóst”, stafprik í hendi (kannske ekki
að fullu borgað), hatta veifingar og handa-pat,
v kja ilitla aðdáun hér. Að eins gæti slikt dregið
fáein bros við tækifæri. Hispurslaust og blátt á-
fram umgengstí hver annan, án nokkurs tillits til
fjárihagslegra kringumstæða eða atvinnugreina.
Dugnaður og ósérplægni eldri kynslóðarinnar,
ihefir gert það að verkum, að yngri kynslóðin hefir
verið kostuð til margvíslegra rhenta, sér til gagns og
foreldrunum til sæmdar.
'Hefðum við byrjað á að “slá plötúr” og beiðast
styrks fyrir hvað eina, þegar hingað kom, í stað þess
að fyrirlíta slíkt, eins óg við gerðum, þá hefði öðru-
vísi farið. Stefna vor hefir verið, að biðja engan um
hjálp að óþörfu, að reyna af alefli að bjargast af
eigin ramleik. Eigum við nú að ihætta við þessa
fyrri stefnu vora, og taka aðra verri í staðinn? Spá-
menn eru nú risnir upp á meðal vor, sem valhoppa
út um allar bygðir og bæi, og æpa: styrk! styrk!
Illa er það farið, að þessir voldugu víkingar, skyldu
finna (köllun hjá sér að innleiða þetta styrktarvæl á
meðal fólks vors. Meira gott hefðu 'þessir fórnfúsu
ræðuskörungar gert, hefðu þeir prédikað kjark og
dug í Iþjóð sína. Prédikað, að halda áfram eins og
að undanförnu, að bjargast á eigin spítur. Halda
áfram að neita sér um sérhvað það, er f járhagsleg-
ar kringumstæður ekki leyfðu, nema brýnustu nauð-
syn bæri til. Með öðrum orðum, halda áfram eins
og að undanförnu að vera menn.
Hafi Þjóðræknisfélag Vestur-íslendinga, engar
hollari kenningar að flytja á meðal vor, en að bera
lotningu fyrir ölmusum og óþarfa fjárkvabbi, þá
hefðum vér, ef til vill, komist af án slíkrar stofnun-
ar í framtíðinni, eins og að undanförnu.
Einu sinni heyrði eg annan prestinn, sem heim-
ferðarnefndina skipar, hafa yfir með mikilli rögg-
semi og áherzlum gömlu og heilbrigðu setninguna:
“Hjálpið yður sjálfir, þá mun guð hjálpa yður.”
Auðvitað horfði þá málum ofurlítið öðru vísi við.
Miklar þakkir á íslenzkur almenningur skilið, fyrir
hina afar drengilegu hjálp og liðveizlu, sem hann
hefir veitt þeim, er beitt hafa sér fyrir að kveða
niður hinn ógeðslega draug Iheimferðarnefndarinn-
ar: betlistefnuna. Ekki skortir þó á, að dýrið hafi
verið látið líta vél út. Gylt og uppdubbað á allar
lundir. Reynt að láta það sýnast, sem væri það sak-
léysið sjálft. í hugann fljúga dansmeyjarnar hjá
Stephani sál. G.: “voru svo sem engu í, öðru en sak-
leysinu.” Einnig ber ökkur að þakka mörgum þeim,
sem heimferðarn. telur fylgjendur sína. Matgir af
þessum mönnum hafa lýst trausti sínu á heimfarar-
nefndinni, en á sama tíma verið mótfallnir styrk-
beiðslunni. Þessir menn eru alveg á sama máli og
sjálfboðarnir. Við höfum aldrei með einu orði deilt
á mennina í heimfararnefndinni, ekki einu sinni
“bent á nöfnin.”
Við höfum að eins mótmælt gjörðum nefndar-
innar í sambandi við styrkinn. Þó erfitt sé að skilja
afstöðu þeirra manna, sem eru mótfallnir að þiggja
styrk, en greiða samt nefndinni þakklætisatkvæði
fyrir að út\bga styrk, þá hafa þeir máske hugsað
sem svo: Þó við sýum mótfallnir styrknum, treystum
við samt nefndinni fyrir skildingunum. Einnig gæti
persónulegur kunningskapur við nefndarmenn, ráðið
svo miklu hér um, að ekki vildu þeir leggja nefnd-

inni þann þunga kross á herðar, að endursenda
“hinn þétta leir.”
Varnir heimfararnefndarinnar eru nú að falla
hver um aðra, sem spilaborgir. Flestar hafa þær bil-
að á heilsunni, núna um hundadagana, enda verið
óvenjulega heitt.
í Lögbergi 26. júlí s. 1. birtust 8 spurningar frá
sjálfboðanefndinni, settar í form eftir ritstjóra
þessa bláðs. Og í næstu viku, eða 2. ágúst, birtust
svör við spurningunum, eftir formanii heimfarar-
nefndarinnar, Mr. J. J. Bildfell. Þar eð fyrstu 5
spurningarnar, innifela öll atriði deilunnar, sem
nokkru máli skifta, þá verð eg að biðja alla þá menn
og konur, sem löngun hafa að finna út hið rétta í
máli þessu, að athuga vandlega og gaumgæfilega
spurningarnar og svörin, því á þessu litla svæði
verður barist, hér eftir, hvort sem heimfararnenfnd-
inni líkar það betur eða ver. Spurningarnar og
svörin eru hér«orðrétt fram sett, til að fyrirbyggja
allan misskilning — slept verður samt úr svörunum
því, sem er að eins persónulegt á ritstj. Lögbergs;
bæði kemur það spurningunum ekkert við, enda alla-
reiðu verið rækilega svarað.
1. sp. Frá hvaða félagi eða einstaklingum fékk
nefndin leyfi til að biðja um styrk frá því opin'bera,
eða tók bún það upp hjá sjálfri sér? — Sv. “Nofnd-
in tók upp hjá sjálfri sér að biðja um styrk, Þjóð-
ræknisþingið samþykti.” — Svo mörg eru þessi orð.
Þetta kalla eg í mesta máta drengilegt af Mr. Bild-
fell, að kannast svona blátt áfram við sannleikann.
Þessa mikilvægu skýring bið eg alla að festa vel 'í
minni, nfl., að heimfararnefndin leitaði styrksins í
algjörðu leyfisleysi allra, og Þjóðræknisþingið sam-
þykti að svo hefði verið. Einhverjir kunna'að telja
þetta utúrsnúning á orðum Mr. Bildfells, en svo er
þó alls ekki, af tvennum ástæðum: 1. Hefði nefndin
haft umboð frá einhverjum, iþá hefði hún ekki tekið
upp hjá sjálfri sér að biðja um styrk. 2. Þegar Þjóð-
ræknisþingið gerði samþyktina, var nefndin búin að
biðja um styrk, og fá loforð fyrir honum. — Ösli nú
vígabarðar h.f. nefndarinnar einu sinni enn fram á
völlinn, og borginmannlega berji það fram, að styrk-
urinn hafi verið fenginn í umboði Þjóðræknisfélags-
ins, þá lesið þið spurningu nr. 1, og svarið við
henni frá formanni heimfararnefndarinar, og mun-
uð þér huggun hljóta.
2. sp. Til hvers áttu peningarnir að notast, þar
sem öll flutningsfélögin bjóðast til að greiða allan
undirbúnings kostnað sjálf? — iSv. “Peningarnir
áttu að notast til undirbúnings heimförinni.” —
Mjög er Mr. Bildfell fáorðpr um aðra spurnipguna.
Almenningur á þó fulla heimting á að gerð sé grein
fyrir peningunum. Ekki einungis hvað átti að gera
við þá, heldur einnig hvað á að gera við þá. Ekki
reynir Mr. Bildfell að hrekja þá staðhæfing sjálf-
boðanna, að flutningafélögin séu viljug að standast
allan undirbúningskostnað heimferðafinar. Hefði
þetta reynst ósatt, hefði nefndin frekar getað rétt-
lætt styrkumleitanina. Vonandi sjá nú allir sann-
gjarnir lesendur, að styrkurinn var óþarfur til und-
irbúnings heimförinni, þar eð peningarnir stóðu
nefndinni til boða frá hverju því félagi, sem nefndin
hefði samið við.
' 3. sp. Hvaða félag er það, sem Saskatchewan-
iþingtíðindin geta um, að styrkurinn hafi verið veitt-
ur til? — Sv. “Veit ©kki meira um hvaða félag þing-
tíðindin tála um, én sjálfboðanefndin”.— Ef nokkuð
er hægt áð draga út úr þessu kafloðna svari Mr.
Bildfells, þá er það ósjálfráð bending um, að sjálf-
boðarnir hafi haft góðar ástæður fyrir 5. spurni^ng-
unni, sem eg kem að síðar. Sterklega gefur svarið
til kynna, að tsyrksins hafi ekki verið leitað í nafni
Þjóðræknisfélagsins. Hefði svo verið, þá hefði Mr.
Bildfell vitað, hvaða félag það er, sem Þingtíðindin
geta um að styrkurinn hafi verið veittur til. Eg vil
minna nefndina á það, í allri alvöru, að slík óheil-
indi sem þessv gera að eins vont verra, og lengja
sífelt bilið milli nefndanna, sem alla reiðu er nógu
stórt. í einhvers nafni hefir styrkurinn verið feng-
inn. Úr því hann var ekki fenginn í nafni Þjóðrækn-
isfélagsins, hlýtur hann að hafa verið fenginn í
nafni Vestur-íslendinga, eða í nafni sjálfrar nefnd-
arinnar, eins og Taylor se^ir,
4. sp. Hvers vegna taka ekki Saskatchewan
þingtíðindin það fram, að styrkurinn hafi verið
veittur í heiðurs skyni? — Sv. “Veit ekki hvers
vegna að ræður manna eru ekki prentaðar í Sask.
Þingtíðindunum, en í þeim var tekið fram, að styrk-
urinn væri veittur í heiðursskyni, en eg veit að þær
voru fluttar og veit líka, að þingmaðurinn íslenzki
í Regina, W. H. Paulson, sendi ritstjóra Lögbergs
útdrátt úr þeim í bréfi, og að síðan hefir ekkert
heyrst meira um það atriði frá ritstjóranum.” —
Af öllum kórtgulóarvefnaði heimfararnefndarinnar,
hefir “heiðurs”-vefurinn skarað langt fram úr, enda
verið langsamlega veiðisælastur þeirra allra. Frá
iþví fyrsta að skriffinnar nefndarinnar fóru að
hampa þessum “heiðurs”-vaðli, vissi eg að þeir
mundu verja það á þeim grundvelli, að þingmenn-
irnir hefðu mælt hlý orð í garð íslenzka þjóðarbrots-
ins hér. Tekið er fram, að þingmennirnir hafi
“kepst hver um annan” að lofa íslendinga. Því ekki
það? Eg fyrir mitt Ieyti trúi vel, að þetta sé alt-
saman satt og rétt. Eg tel meira að segja sjálfsagt,
að bæði stjórnarflokkurinn og minni hlutinn hafi
verið algjörlega sammála í þessu. Tvær ástæður
liggja til þess: 1. Allir skynbærir menn og konur
vita,# að íslendingar eru eins góðir borgarar og
nokkrir aðrir, sem þetta land byggja, og líklega óhætt
að segja, flestum betri. Það var því að eins hag-
sýni og góð ráðsmenska þingmannanna, að borga fá-
ein þúsund úr fjárhyrzlu fylkisins, til að fá fleiri af
þessum æskilegu innflytjendum að byggja upp land-
ið. Enda vissu þingmennirnir, af reynslu liðinna
ára, að íslendingar mundu aldrei verða handbendni
stjórnarinnar.
2. Einnig vita állir, að þingmennirnir eru kjós-
endunum háðir, hvað atvinnu þeirra sjálfra snertir.
Það er því engmn smávægis búhnykkur, fyrir þing-
mennina, er til kosninga dregur og á stjórnmálafundi
er komið, að geta sýnt og sannað, að þeir hafi haldið
glymjandi lofræður um kjósendurna, og það í sjálf-
um þingsalnum. Það stendur öðru vísi á fyrir þing-
mönnunum, heldur en Stephani G. sál., þá hann
kvað: “Eg er bóndi og alt mitt á, undir sól og
regni.”
iStaðhæfing Mr. Bildfells um, að
heiðursveiting stjórnarinnar sé að
finna í ræðum þingmannanna, er
hreinasta barnahjal, sem ekki er
boðlegt fullorðnu fólki.
Þegar eg var að alast upp á ís-
landi, kom flökkumaður einn á
toverju sumri í sveitina, sem eg
átti heima í; hann hét Ólafur og
var kallaður gossari. Mjúkmáll
var hann með afbrigðum, og góð-
ur aá koma ár sinni fyrir borð.
Engir húsráðendur hðfðu stund-
legan frið, þó um há-bjargræðis-
tíma væri, fyr en hann var leyst-
ur úr garði með gjöfum. Kveðjur
fóru svo eftir því, hve vel honum
iþóttu gjafirnar mældar.
Setjum nú svo, að einhvejrir
menn sæju sér hagnað í því, að
ferðast um Borgarfjörðinn og
prédika fólki að gjafirnar til Ól-
afs gossara hafi verið veittar í
heiðursskyni, þá er eg hræddur
um að Borgfirðingar mundu brosa,
annars hafa þeir breyzt mikið síð-
asta aldarfjórðunginn. Mr. Bild-
fell getur þess í svari sínu við
4. spurning, að ritstjóri Lög-
bergs hafi stungið undir stól ein-
hverjum þingmanna hólræðum.—
Um þetta atriði er mér ókuðnugt,
og skal því ekkert um það deilt, frá
minni hálfu. En hitt veit eg, að
hve mikið hól', sem þetta kann
að vera, um okkur Vestur-íslend-
inga, þá kemur það ekkert við
styrkveitingu stjórnarinnar, sem
til umræðu liggur.-" Því í ósköpun-
um birti Mr. Bildfell ekki þessa
hólroku í Heimskringlu, sem um
marga undangengna mánuði hefir
breitt út faðminn mót öllu því, er
að einhverju leyti mælir með að
neyða okkur Vestur-íslendinga að
þiggja styrk? Eða með óðrum
orðum, að fá okur til að taka upp
gossara-stefnuna. \ ^
Slæmt er, að heimferðarnefnd-
in þekti ekki Ólaf gossara per-
sónulega, því hann hafði fleirl
sérkennj, en að tframan eru talin,
sem nefndarmönnum sjálfum hefði
mátt að gagni koma, á meðan þeir
finna sig knúða til að rása um
bygðir llanda sinna.
Eg vona, að öllum sé nú full-
ljóst, að ‘1heiðurinn”, sem heimf.-
nefndin vill festa við hjálpina,
sem hún bað stjórnirnar um í sam-
bandi við “listitúrinn” 1930, sé
nú afmáður með öllu, og heyrist
aldrei nefndur framar.
Bláber sannleikur málsins er sá,
að heimf.nefndin, bað s.tjórnirnar
um hjálpina alveg á sama hátt, og
Ólafur gossari bað húsmæðurnar
í Borgarfirðinum um hjálpina til
sín.
5. Sp. Hvaða nefnd manna er
það, sem aðstoðar fjármálaráð-
gjafi stjórnarinnar í Saskatche-
wan, segir að hafi beðið um styrk
til þess að gera sér (nefndinni)
kleift að ferðast til Islands 1930?
—iSv. “Fimtu spurningu svaraði
eg á borgaratfundinum í Winnipeg
1. maí s.l. Sjálfboðanefndin og
ritstjórinn vissu iþá og vita nú, að
bréf aðstoðar féhirðis Saskatche-
wan fylkis, Mr. Taylors, var á mis-
skilningi og þekkingarleysi bygt,
sem átti sér stað sökum þess, að
Mr. Paulson hafði ekki minst á
málið við hann, er hann fór af
þingi. Nei, ritstjóri góður, þér er
alveg óhætt að trúa því, að heim-
fararnefndin ætlaði aldrei og ætl-
• ar ekki að stela þessu fé, eða nota
það í eigin hagsmunaskyni.”
Ekki man eg hverjar skýringar
Mr. Bildfell gaf á fundinum 1.
maí, en mjög trúlegt, að svo hafi
verið sem hann segir. Það versta
er, að skýringarnar hafa áldrei
verið neinar, viðvíkjandi bréfi Mr.
Taylors. Það er áreiðanlegt, hvað
mig áhrærir, þá veit eg ekkert um,
að bréfið sé bygt á misskilningi,
og mér dettur ekki í hug að trúa,
að svo sé, fyr en eg sé það leiðrétt
frá Mr. Taylor sjálfum, en engum
öðrum. Nefndinni hefði verið
innan handar, að fá þetta leiðrétt
fyrir löngu síðan, ef um misskiln-
ing hefði verið að ræða.
Næstum því ófyrirgefanleg van-
ræksla nefndarinnar má það vera,
að hafa ekki haft þetta leiðrétt,
þar sem 5 mánuðir eru liðnir síð-
an bréfið var skrifað.
Helzt irtætti skilja á orðum Mr.
Bildfells, að \y. H. Paulson sé fjár-
málaráðgjafi í Saskatchewan, því
ihverjum öðrurrf, en sjálfum fjár-
málaráðgjafanum kom það við, að
leggja Mr. Taylor orð í munn?
Yonandi tfáum við bráðum þenn-
an misskilning leiðréttan frá Mr.
Taylor sjálfum. “Við bíðum og
sjáum hvað setur.”
Seinustu þremur svörunum ætla
eg ekki að svara, þau koma deilu-
málinu að eins óbeinlínis við. Að
endingu langar mig til að segja
fáein orð, um samkomulags til-
raunir nefndanna. Því hefir
verið haldið fram, af miklum móði,
að sjálfboðarnir hafi verið ósátt-
fúsir og ósanngjarnir. “Því, sem
var lofað í dag, var svikið á morg-
un” m. ö. o. gengið á loforð.
“Fjandmenn íslenzks málstaðar”,
“Rænt æru og mannorði af nefnd-
tnni”. “Falsað og svikið undir-
skriftir” o. s. frv.
Séra Ragnar E. Kvaran fræddl
Gimlibúa um það, á fundi heimf.-
nefndarinnar, að ekki einu sinni
hefði h.f. nefndin boðið sjálfboða-
unum hundrað prócent, héldur tvö
ihundruð prócent. En þrátt fyrir
ðll þessi firn, sem iá okkur sjálf-
boðana er borið, erum við enn,
eins og að undanförnu, viljugir að
semja frið við heimfararnefndina,
og fá henni alt í hendur eins og
málin standa nú, að eins ef nefnd-
in hættir með öllu við styrkhug-
myndina. Viljugir eins og að und-
anförnu að taka í hendur nefndar-
manna, og einnig þeirra með-
ihjálpara, sem 'hæzt hafa reitt ax-
ir.. Viljugir eins og að undan-
förnu, að standa nefndarmönnum
hlið við hlið, og gera alt, sem í
okkar valdi stedur að hjálpa til
að heimförin 1930 mætti verðá
sem veglegust og fólki voru til
sæmdarT^ Viljugir að gera alt, sem
við getum, að allir Vestur-íslend-
ingar sem heim geta farið, ferðist
sem einn maður á einu skipi, til
að heimsækja ættjörðina og æsku-
vini sína, á þessum mikla hátíðis-
degi.
Styrkurinn og ekkert annað byrj-
aði deiluna. Styrkurinn, og ekk-
ert annað ihefir baldið deilunni á-
fram, og styrkurinn, og ekkert
annað, getur haldið deilunni áfram
í framtíðinni.
Samstundis og sjálfboðanefnd-
inni verður tilkynt opinberlega af
heimf.nefndinni, _að> styrkurinn
hafi verið strikaður út af þeirra
stefnuskrá og peningunum skilað
aftur, er deilan búin og alt fallið
í ljúfa löð. Ekkert annað höfum
við farið fram á, og ekkert annað
verður farið fram á, af hálfu
sjálfboðanna. Vonandi metur
heimf.nefndin sæmd Vestur-ls-
lendinga meir en þessa smávægi-
legu fjáruppihæð, sem sundrung-
inni hefir valdið, og fórni hinu
síðar fyrir hið fyrra.
í fullu trausti þess, að til saman-
inga leiði milli nefndanna, og að
mér hafi tekist að varpa ofurlitlu
Ijósi yfir stefnu okkar sjálfboð-
anna, læt eg hér staðar numið að
sinni.
Jónas Pálsson.
Ferð um Saskatchewan.
Nokkur ávarpsorð sendi eg Is-
lendingum í Saskatdhewan áður
en eg lagði á stað þangað, fimtu-
daginn 20. júlí. Mæltist eg til,
að menn stjddu að því, að þessi
för yrð: mér sumarskemtun. Hver
varð þá reyndin?
Sumardagarnir flestir voru ynd-
iélegir, fáeinir svalir, en miklu
fleiri voru sólskinsdagarnir dá-
samlegu, svo heyið fékk þurk og
komið hélt áfram að þroskast.
Akrarnir stóðu í blóma, bygðin
öll með ánægjusvip, vegirnir upp
á sitt hið bezta. Útlit með upp-
skeru af akri og engi var gott.
Það má skrifa það í söguna, að
sumarið 1928 ihafi útlitið verið
fagurt í Saskatchewan.
Þá kemur annar, og þýðingar-
meiri þáttur þessa máls, en það
er fólkið. Nærri alstaðar mætti
eg 'hlýju viðmóti, hvort heldur það
var þar sem menn komu saman til
guðsþjónustu eða að eg hitti ein-
staklingana heima eða úti á engj-
um. Hið sama er að segja um
þá, sem eg hitti við íslendinga-
dags skemtun og sumarfögnuð
séra Carls. Þar sem eg gisti, var
alt í té látið mér til þæginda, sem
unt var að veita. Einlægnin og
alúðin þar svo sönn og hrein, að
ekki varð betra ákosið. Víðast-
hvar voru blessuð börnin, fögur og
mannvænleg, til að auka unað-
inn.
Undantekningar voru á þessu
hlýja viðmóti, en þær voru svo fá-
ar, að þeirra gætir alls ekki.
Hver var þá hugur fólksins
gagnvart skólanum?
Þegar leitast er við að svara
þeirri spurningu, býst eg við að
fólkið skiftist eðlilega í flokka.
Nokkrir vilja ekkert með skólann
hafa, telja hann gagnslausa byrði
eða skaðlega. Skiljanlegt er það
með þá, sem telja trúmálastefnu
skólans og kirkjuféjagsins skað-
vænlega, en óskiljanlegt með þá,
sem henni eru samþykkir. Sumir
þessara manna eru svo ákveðnir