Lögberg - 17.04.1930, Page 2

Bla. 2.
LÖGBERG, FIMTUDAGTNN 17. AiPRÍL 1930.
Ástand hveitimarkaðsins
Ræða flutt af A. J. McPhail, forseta hveitisamlagsins,
fyrir yngri deild viðskiftaráðsins í Winnipeg,
fimtudagskveldið hinn 1 0. apríl 1 930.
LeyflS mér fyrst aC skýra fyrir yður
tilgang hveitisamiagsins. Fyrir rúm-
um sex árum var það stofnað af
bændum I Vestur-Canada í þeim til-
gangi að koma hveitisölunni í sam-
ræmi við nútíðar aðferðir i viðskifta-
lifinu. Miklar breytingar höfðu átt sér
stað, og voru að eiga sér stað 1 iðnaði
og verzlun. Einstaklingurinn var
hraöfara að hverfa 1 ýmsum greinum
viðskiftanna og þau að komast undir
áhrif sérstaklegra samtaka af ýmsum
tegundum. Meðan þessar miklu breyt-
ingar áttu sér stað, sat bóndinn hjá
og varð langt á eftir öðrum. Hann fór
einn sinna ferða, baukaði sér og fór
þannig á mis við hinn mikla hagnað,
sem samtökin veita.
Hveitisamlagið er augljós vottur þess,
að bóndinn hefir vaknað til umhugsun-
ar um sinn eigin hag. pað sýnir að
bændumir skilja þær breytingar, sem
eru að eiga sér stað í heiminum, þar
sem áhrífa einstaklingsins í viðskifta-
lifinu gætir minna og minna með
hverjum deginum. Bændumir sann-
færast um að I samtökunum er bæði
afl og vernd og einstaklingum, sem
sameiginlegra hagsmuna eiga að gæta,
ber nauðsyn til þess að ganga I félags
samtökin, ef þeir eiga að geta haldið
sfnu í samkepnínni við þau viðskifta-
íélög, sem annara hagsmuna hafa að
gæta. par sem félagssamtökin ann-
arsvegar og einangraður einstakling-
unnn hinsvegar mætast i samkepni,
þá er svo sem auðséð hveraig fara
muni, sérataklega þar sem um viðskifti
er að ræóa, þar sem hver skarar ó-
vægilega eld að sinni köku. Hinsvegar
er meiri trygging fyrir sanngimi I við-
skiftunum þvt jafnara sem aflið er á
báða bóga. Sem félag framleiðanda,
viljum vér gæta allrar sanngirni, þó
ekki væri vegna neins annars, þá að
minsta koati vegna þess, að alt annað
yrði oss til tjóns þegar stundir líða,
og myndi jafnvel verða til þess að eyði-
leggja samtök vor.
Hveitisamlagið var stofnað í þvl
augnamiði að gera bændum mögulegt
að höndla sitt eigið hveiti og selja það
á heimsmarkaðnum á vanalegan hátt.
Með því að ganga inn á að taka sann-
gjarna fyrirfram borgun um leið og
hveitið er flutt til markaðar, eru þeir
með aðstoð samtakanna færir um að
blða- eftir frekari borgun og taka á sig
ábyrgðina sem þvl fylgir, að verðið
kunni að lækka, án þess þó að hér sé
um vanalegt áhættuspil að ræða, á
hveitimarkaðnum. Með þvl að hafa
fyrstu borgunina fremur litla er hveiti-
samlagið trygt, þó verðið kunni að
lækka frá þvl sem það er, þegar það er
afhent samlaginu. Vér seljum hveiti
vort 'eftlr þvl sem þörf er fyrir það,
daglega, eða mánaðarlega árið um
kríng. Vér reynum að forðast allan
mikinn og snöggan verðmun á hvaða
tlma árs sera er. Vér höfum jafnan
fylgt þeirri stefnu, að svo miklu leyti
sem hægt hefir verið, að selja hveitið
eftir þvl sem þörf hefir verið fyrir
það, að mestu leyti (en þó ekki alveg)
án tillits til verðsins. Samt höfum
vér jafnan reynt að selja hvers árs
uppskeru á þvl tlmabili sem hún er
vanalega seld, en aitaf forðast að hafa
óeðlileg áhrif á markaðinn. Vér höfum
ávalt skilið að það er mjög viðsjárvert
að halda miklum byrgðum óseldum.
Mörgum samvinnu félögum hefir orðið
hált á þvl, að halda af ásettu ráði
miklum vörum óseldum. Vanalega er
þetta gert I þeirri trú, að ef til vill
verði framleiðslan lltil næsta ár og
verðið þvl hærra. SHkur hugsunar-
háttur er afar hættulegur. Dálltill af-
gangur frá góðu ári, sem geymt er til
hins lakara, getiur hinsvegar orðið til
að jafna nokkuð sakirnar milli tveggja
ára. pó getur margt komið fyrir sem
breytir þvl algerlega. En að bregða
út af vanalegum og gildum reglum, get-
ur vel verið réttmætt þegar sérstak-
lega stendur á.
Pað er aðeins gegnum hveitisamlag-
ið eða einhver sUk samtök, að hægt er
að selja hveitið að einhverju leyti á
reglulegan hátt, eða eftir því sem þörf
er fyrir það. Eitt hundrað og fjörutlu
þúsund bændur, sem hver um sig hafa
frá fimm hundruð til fimm þúsund
mæla hveitis að selja, og hver selur út
af fyrir sig, geta ekki ráðið svo að
nokkru nemi hversu mikið er fram-
boðið daglega. pessir sömu, 140 þús-
und bændur, sem hafa alt sitt hveiti I
samlögum undir einni stjóm, geta hæg-
lega ráðið þvl hversu mikið af þeirra
eigin hveitl er boðið til sölu daglega og
frá einum degi til annars. Samlags-
bændur I þremur fylkjum afhentu sam-
laginu 1928, tvö hundruð og fjörutlu
og fimm miljónir mæla hveitis, sem
það átti að selja fyrir þá. Sem einn
af þeasum 140 þúsund bændum, sem
hveitl hafa U1 að selja, hvað virðist
þér heillavænlegra, einn seljandi, eða
140 þúsund seljendur? Samlagsbændur
eru ekki að keppa hver við annan um
sölu á hveitinu. pað er ekkert nýtt
eða óvanalegt við þetta, annað en það,
að bændurnir selja framleiðslu slna i
samlögum. pað virðist undarlegt, að
þess iaðferð skyldi ekki vera tekin upp
fjfrir mörgum árum.
Pvl hefir verið haldið fram, að sú
stefna samlagsins, að setja á stofn
skrifstofur I öðrum löndum, tll að
koma hveiUnu eins nærri þeim sem
síðast keypti það, eins og hægt væri,
hafi I þeim Iöndum vakið óvild til
hveitisamlagsins. petta er vel mögu-
legt og ekki óllklegt. En til þess að
gera sér grein fyrir, hvort hér hefir
verið lagt út 4 hættulega braut eða
ekki, verða menn' fyrst að gera sér
grein fyrir, 4 hvers hlut það hefir verið
gert ef um það er að ræða.
1 þessu, eins og öðru, hefir hvelti-
samlagið farið þær brautir, sem lagðar
hafa verið af viðskiftafrömuðum, eins
og þeir nú gerast. pað hefir ekkert
venð að því fundið þó Standard Oii
félagið t. d. hafi fært þeim sem þess
vörur nota, vörumar svo að segja heim
I hlað um allan heim. pað er ekkert
fundið að þvl við Henry 'Ford og aðra
sem blla búa Ul, þó þeir láti sína eigin
menn selja framleiðslu slna beint til
þeirra, sem nota hana, ttvar sem er.
Jafnvel enn nýrri aðferð, til að kom-
ast sem lengst I þessa átt, eru hinar
mörgu samstæðu búðir, sem haldið er
uppi I þvl augnamiði, að framleiðand-
inn geti selt slna framleiðslu, sem víð-
ast, beint til þeirra, sem hana nota, án
þess hún fari gegnum fleiri hendur.
Afleiðingarnar af þessu koma hart nið-
ur á smá-kaupmönnum, þvl miður.
Enginn efi er á þvl að þetta er smá-
kaupmönnum til óhagnaðar, en ekki
þeim, sera vörur þurfa að kaupa til
heimilisþarfa. En það er stórt atriði.
Hveitimylnumar, sérstakiega I Can-
ada, sem I sjálfu sér eru iðnaðarfyr-
irtæki, hafa á undanföraum árum
gengið lengra en áður með þvl að
stofnsetja mörg stór bakarl og flytja
nú mikinn hluta af framleið^Iu sinni
beint heim til þeirra sem hennar neyta.
pað er óþarfi að fara lengra, þvl flest-
ir yðar munu kannast við margt af
þessu tagi.
Hvaða ástæða er til að áfellast bónd-
ann þð hann telji sér leyfilegt að fara
eins langt eins og mylnu eigandinn.
par er aðeins um einn flokk manna
að ræða, sem fyrír halla getur orðið,—
hveítikaupmanninn og hveiti umboðs-
salann. Frá þeírra sjónarmiði er þetta
slæm aðferð. Skoðuð frá sjónarmiði
nútlðar viðskifta, er hún óumflýjanleg.
Enginn efi er á því að kaupmenn og
umboðssalar I öðrum löndum hafa
orðið fyrir halla af þessari stefnu
hveitisamlagsins, en mylnu-eigendur
og þeir sem hveitisins neyta, hafa eng-
an skaða liðið. Hvað gerir malar-
anum það til hvort hann kaupir hveitið
af framleiðanda, eða hann kaupir það
af kaupmanninum eða umboðssalan-
um? pað gerir honum svo sem ekk-
ert til né frá. pað sem honum aðal-
lega ríður 4, er að geta keypt það sem
hann þarf 4 þvl verði, að hann geti
kept við þá sem stunda samskonar at-
vinnu og hann sjálfur. .
Nú skulum við nánar snúa athygli
voru að ástandinu eins og það er.
pað hefir verið sagt að stefna sam-
vinnuíélaganna, hvað hveitisöluna
snertir, hafi verið slík, að á liðnu
árl hafi verið ómögulegt, eða mjög örð-
ugt að selja hveiti. Eg ætla ekki að
þræta um þetta atriði. Aðeins benda
á hið raunverulega I þessu máli.
Pér munið að árið 1928 höfðum vér
meiri uppskteru heldur en nokkur dæmi
eru til áður I þessu landi, og einnig til-
tölulega meira af (lakarj tegiundum!,
heldur en nokkru sinni íyr. Á þessu
sama ári var uppskera I Argentíne
miklu meiri heldur en hún hefir þar
nokkurn tlma áður verið, og langt um
meiri heldur en búist var við af nokkr-
um, sem þar þekti til. Eg má geta
þess, að hveitisamlagið gerði ráð fyrir
meiri uppskeru þar, heldur en nokkur
annar, en samt ekki nærri þvl eins
mikilli eins og hún varð.
Önnur staðreynd, engu siður þýðing-
armikil, ef ekki þýðingar meiri, er sú,
að hveitið frá Argentine var I þetta
sinn óvanalega gott, og gerði það hveiti-
mylnunum, á Bretlandi og annarsstað-
ar, mögulegt að nota meir af því I mjöl
sitt heldur en áður, og þá jafnframt að
nota minn aaf Manitoba hveíti.
Frá Januar 1929 og slðan höfum við
átt við hina megnustu samkepni að
strlða, vegna hins mikla hveitiforða
frá Argentine. En þrátt fyrir þessa
miklu samkepni og þrátt fyrir það,
að yfir vetrar rríánuðina, árið sem
leið, var hveitiverðið I Winnipeg óeðll-
lega hátt I samanburði við hveiti frá
Argentine. pá seidum vér samt 173
til 174 miljónir mæla þangað til I
fyrstu viku malmánaðar, af þeim 250
miljónum mæla, er vér höfum fyrir-
liggjandi, þar með talið það sem selt
vai heima fyrir. Enginn, sem nokk-
uð þekkir til hveitisölu, getur sagt að
vér höfum ekki selt mikið á þeim
tíma. Enginn getur sagt að við höf-
um ekki tekið hvert tækifæri til að
selja hveiti vort, þrátt fyrir afar mikla
samkepni, og þrátt fyrir það verðlag,
sem almenningur virtist naumast
ánægður með, né .heldur bændurnir.
TU að geta selt svona mikið fyrir þann
tlma, getum vér ekkl hjá þvl komist,
að færa okkur I nyt það háa braskverð,
sem hægt var að fá 1 Winnipeg, og
það til mikilla muna, en reyndum jafn-
framt að halda verðinu I sem mestu
samræmi við söluverð á öðru hveiti,
sem vér urðum að keppa við á Evrópu
markaðnum.
pegar hið mikla verðfall kom 1 mal-
mánuði, og hveitið fór ofan I $1.06 og
$1.08 mælirinn, ákváðum vér að taka
ákveðna mótstöðu gegn þeirri árás, er
vér álitum að hér væri gerð á hveiti-
markaðinn. Vér keyptum milli fjórar
og fimm miljónir mæla af hveiti. petta
var I annað sinn, sem vér höfðum gert
sllkt, slðan hveltisamlagið var myndað.
Gæti nokkur hleypidómalaus maður
sagt, að það hefði ekki verið rétt-
mætt 4 þeim tlma?
Sumir munu að sjálfsögðu spyrja,
því vér höfum ekki tekið afstöðu
til markaðarins, er kæmi voru verði I
samræmi við verðið 4 hveitlnu frá Ar-
gentine. Á þeim tlma, sem ég héfi
talað um, að hveitiverðið 1 Canada féll
svo afar mikið, íéll verðið á Argentine
hveitinu engu siður, og það var ekki
hægt að sjá hvað lágt verðið 4 þvl
hveiti myndi falla. Pað er ekki vafa
bundið, að ef vér 'hefðum tekið þá af-
stöðu að jafna vort verð við verðið 4
Argentine hveitinu, þá hefði það leitt
til markaðsstrlðs milli þessara tveggja
landa. Enginn gat séð fyrir afleið-
ingarnar, eða það hve lágt hveitiverðið
gæti fallið. Eg má einnig taka það
fram, að það hveiti sem vér keyptum
fyrir hér um bil $1.07 og $1.08 til að
gera markaðinn stöðugri, seldum vér
fyrir $1.14 til $1.16. pað er nægileg
skýring, að ég held 4 því, að vér
höfðum ekki of mikla trú 4 þvl verði,
en vildum aðeins koma I veg fyrir að
verðið félli niður út öllu viti. Frá
Þeim tlma, að hveiti komst upp 1
$3.14 og $1.15 í júnímánuði höfum vér
æfinlega haft hveiti á boðstólum fyrir
gangverð.
pegar hveitiverðið hækkaði svo mjög
síðastliðið sumar vegna þess að kunn-
ugt varð að uppskeran myndi verða
lltil hér I landi, þ^, varð verðið hærra
heldur en það hefði átt að verða, vegna
þess, að það var svo afar mikið til
af hínum lakari tegundum, en lítið af
hinum betri, eða ekki nægilegt til að
mæta þörfínni. Alt slðastliðið sumar
og haust, seldum við við öll tækifæri
sem buðust hveiti. Ef hveiti-
samlagið hefði gengið harðara að þvl
að selja hveitið undir þeim kringum-
stæðum, sem áttu sér stað I haust, og
sem þér allir vitið _meira og minna um,
myndum vér hafa skapað það ástand
sem átti sér stað fyrir nokkrum vik-
um og það komið fyr á árinu en raun
varð á, og þvl myndi hafa verið haldið
fram, að þessi félagssamtök ættu sök-
ina I þvl. Eins og mörgum yðar er
vel kunnugt, reyndu allir helztu hveiti-
kaupmenn hér landi og annarsstaðar
að halda hveitiverðinu lágu slðastliðið
haust. Eg hika ekki við að segja, að
hveitisamlagið áleit I haust að meðal-
verð hveitis ætti að vera $1.35 til $1.55.
Vér megum eins vel kannast við, að
oss óraði ekki fyrir þvl ástandi, sem
átt hefir sér stað slðan um nýár, og
það gerði heldur enginn annar. Jafn-
vel þó oss hefði grunað hvernig fara
myndi og tekið aðra stefnu, efa ég stór-
lega að nokkuð verulega betur myndi
farið hafa. Eg held meir að segja að
verðhrunið I haust myndi hafa orðið
enn stórkostlegra og lága verðið varað
enn lengur.
pví hefir verið haldið fram, að á-
standið eins og það er nú, sé afleiðing
af þeirri stefnu, sem embættismenn
hveitisamlagsins hafa lýst yfir að væri
þess stefna, bæði hér og I Bandarlkjun-
um. Er þvl ha.Idið fram, að gerðir
þings þess er samvinnumenn héldu I
St. Paul 1926 hafi orðið til þess að
það sem hún hafði 1928, og jafnvel
Bandarikin höfðu 108 miljónum mæla
minna en 1928. par á móti var ágæt
hveitiuppskera I Evrópu 1929, og það
hefir mikla þýðingu, sérstaklega þar
sem hveitið reyndist mjög gott og
veðráttan um uppskerutlman var mjög
hentug.
Nú skulum vér llta á hina hlið máls-
ins. Eins og hefi þegar tekið fram,
höfðu þrjú af aðal hveitilöndunum til
samans meir en helmingi minna hveiti
tii að flytja út 1929, heldur en þau
höfðu 1928, og hið fjörða, Bandaríkin,
framleíddu 100 miljónum færri mæla
hveitis 1928 heldur en þau gerðu 1929,
en vegna hins mikla afgangs 1928
höfðu þau hér um bil jafn mikið hveiti
til að flytja út. Gæði mikils hluta
þess hveitis eru mjög vafasöm. Gæði
hveitisins frá Argentine, eru líka vafa-
laust minni heldur en 1928, og er það
þýðingarmikið. Argentine getur ekki
þröngvað markaðnum eins og I fyrra,
vegna þess að hún hefir ekki hveiti til
þess. Argentine sendi til dæmis ekki
út nema 2,500,000 mæla fyrstu vikuna
af marz, en tíu miljónir sömu vikuna
Trjárœkt á Islandi
Saga eftir J. J. Myres,
Mountain, N. D., 1929.
(Framh.)
Svo lögðum við af stað, Indíán-
inn á undan. Eftir að við höfð-
um haldið áfram æði stund, virt-
ist mér sem eg sæi eitthvað fram
undan, og trúði nú ekki mínum
eigin augum; eg horfði nú eins
vandlega eins og eg gat, um leið
og eg gaf hestinum lausan taum-
inn, svo að eg næði Indíánanum.
“Sjáðu, þarna er tré,” hrópaði
eg. “Nei, það er þó ómögulegt.”
“Já, þarna er tré,” sagði Indí-
áninn. “Það er gamla Öræfa-
drotningin. Hún er mjög gömul.
Hún var gömul, þegar móðir mín
var ung.”
“Hvemig getur það verið, að
hér sé tré? Hér er hvorki gras,
á, lá frá suðvestri til norðaust-
urs, og leit út fyrir að hafa verið
áður fyrri stór árfarvegur. En
sú á var nú þornuð upp fyrir ef
til vill mörg þúsund árum. Gilið
var kannske eina til tvær mílur á
breidd, og sandsteinsbakkarnir
þverhníptir beggja megin, og í
gilsbotninum var auðsjáanlega
ekki annar jarðvegur en sandur
og möl, og mikið af stóru og
smáu grjóti. En ekki var hægt
að neita því, að það var mjög til
komumikil og fögur sjón, að
horfa upp og niður eftir þessum
forna, þurra vatnsfarvegi, og
sandsteinninn var nógu mislitur
til þess, að hér var um töluverða
tilbreyting að ræða; en lang-
furðulegasta sjónin á öllu þessu
hálenda flæmi, var þetta ein-
mana tré, sem við stóðum hjá.
Tréð stóð þarna í stórri sprungu
í steininum; sýnilega var enginn
sýni. Hér mistu orð og tunga
sitt gildi. Aldrei hefði mér dott-
ið í hug, að Klettafjöllin, eða
nokkur önnur fjöll, hefðu aðra
eins töfra að geyma, og þó var
enn langt til fjallanna. Þetta var
aðeins kallað hálendið, óbygðin,
hraunið, aðdragandinn að fjöll-
unum. Þetta voru alt rangnefni,
því þetta voru fjöll. Hafði eg
ekki oft, hrifin af fegurðinni,,
skoðað myndina, sem eg hafði
eignast af “Herðubreið”? En
þarna sýndust margar “Herðu-
breiðar” í suðvestri. Hafði eg
ekki oft skoðað myndina af
“Baulu”? En þarna sýndust
hundrað “Baulur”. Hafði eg
ekki oft dáðst að myndinni af
“Strút” og “Lóðmundi”? En
þarna voru hundrað “Strútar” og
‘Lóðmundar”. Líka mundi eg svo
vel eft’ir myndinni af “Kirkju-
felli”. En þarna voru mörg
koma á stað ýmsum nýmælum I Evrópu,
svo sem tolli á hvelti, strangara eftir-
liti með málinu og fleiri. pessi stað-
hæfing er fjarri sannleikanum. Ef
þetta væri satt, þvi keyptu þá þær
þjóðir sem hveiti kaupa 935 miljónir
mæla hveitis síðastliðið ár af uppsker-
ur.ni 1928, sem er miklu meira en nokk-
ur dæmi eru til að út hafi verið flutt
nokkurntlma áður? Vegna þess hve
hart var að þvl gengið að selja hveitið,
tóku þau löndin, sem hveiti kaupa, við
miklu meira en vanalega frá þeim
löndum, sem hveiti selja, en hveitið var
of mikið.
pegar þér reynið að gera yður grein
fyrir ástandinu eins og það er nú, þá
hafið það hugfast, að uppskeran var
óvanalega mikil 1928 I þeim fjórum
Iöndum, sem aðallega flytja út hveiti.
Hafið það llka hugfast, að Argentina
aðeins flutti út að jafnaði 5,700,000
mæla á viku á tímabilinu frá febrúar
til september árið sem leið, að báðum
þeim mánuðum meðtöldum, en á því
tímabili flytur það land út að jafnaði
3,200,000 á viku. Hafið einnig hugfast,
að þau lönd sem hveiti kaupa tóku á
móti 18 miljónum mæla meðan sala
stóð yfir 1929, en vanalega ekki nema
15 miljónum mæla, ef tekið er meðal-
tal af síðustu fimm árunum. pessi
afar mikli innflutningur leiddi að sjálf-
sögðu til þess, að hveiti safnaðist fyrir
og vöruhúsin fyltust I þeim löndum
stm ílytja inn hveiti. 1 haust sem
leið voru margir skipsfarmar á hafinu
sem ekki var hægt að afferma, vegna
þess að öll vöruhús vom full.
Eitt sem gerði hveitisöluna enn erfið-
ari, var það að þau lönd sem öll þessi
ósköp af útlendu hveiti var flutt Jil,
höfðu sjálf óvanalega góða og mikla
uppskeru. Jafnframt lögðu þau sér-
staka áherzlu að draga úr innflutning
hveitis og tryggja slnum eigin bænd-
um hærra verð fyrir hveiti sitt heldur
en hægt var að kaupa fyrir útlenda
hveitið. pessar stjórnarráðstafanir I
Evrópu löndunum, sem ég á við, leiddu
til þess, að hveitimylnurnar urðu að
borga heldur hærra verð íyrir hveitið
en þær myndu annars hafa þurft. petta
er meðal annars sönnun fyrir því, að
fólk I öðrum löndum hefir þá heimsku-
legu hugmynd, að stjórnir þeirra landa
þurfi að standa á verði gegn ósann-
gjarnlega háu verði á hveiti sem inn
er flutt, og að þar sé samvinnufélags-
skapnum um að kenna. Hvernig var
hægt að selja meira hveiti en gert var
undir þessum kringumstæðum? En
vér skulum nú I bili hætta að hugsa
um hveitisamlagið og hveitikaupmenn-
ina, en bera saman þann hvelti afgang
sem til var I Canada slðasta júllmán-
aðar', við það sem afgangs var I Banda-
rfkjunum og Argentine. Samkvæmt
opinberum skýrslum var 31. Júlt 1929
afgangurinn I Canada 104 miljónir; I
Bandarlkjunum 245 miljónir og I Ar-
gentine 120 miljónir mæla. 1 þessum
tveimur síðasttoldu löndum _var af-
gangurinn tiltölulega miklu meiri en
I Canada. 1 Argentine var afgangur-
inn 120 miljónir, en ekki nema 78 milj-
ónir árið áður, en var þá þó meiri en
nokkru sinni fyr.
Mikill misskilningur 4 sér stað við-
vtkjandi fyrirfram sölu á hveiti, nær
sem er. 1 raun og veru míðast sá
markaður algerlega við það, hvað mik-
íð hveiti er keypt, malað og notað til
bökunar. Án þess að við þessa þörf
og möguleika til að kaupa sé miðað,
getur verðið ekki haldist stöðugt. Ef
ekki er við þetta miðað, þá er bygt 1
laúsu lofti og verzlunin áhættu spil I
raun og veru. Hveiti, sem þannig er
selt, er ekki þar fyrir af markaðinum.
Pað skiftir bara um eigendur. Ábirgð-
in af hinni endanlegu sölu færist bara
frá einum til annars, þangað til loks-
ins að hveitið er keypt af hveitimyln-
unum, malað og étið. Má gjarnan
vera, að það haíi verið keypt af hveiti-
kaupmönnum, sem svo hafa selt það
hveitimylnunum.
Ef vér gerum mikið af þessari fyrir-
fram sölu, þá er það ekki aðeins mögu-
legt, heldpr beinllnis liklegt, að um
leið og vér losustum sjálfir við byrgð-
ina og ábyrgðina, þá komum vér henni
á veikari herðar en vorar eigin. Ef
verðið svo lækkar af þvl að þörfin fyrir
hveitið er ekki nógu mikil, eða kann-
ske af tilbúnum ástæðum, þá getur það
hæglega haft enn skaðlegri afleiðing-
ar heldur en ef vér héldum hveitinu
sjálfir þangað til þeir sem nota það eru
tilbúnir að kaupa.
Ástandið eins og það er nú, á til þess
rót slna að rekja, að árið 1928 var ó-
vanalega mikil uppskera I öllum þeim
fjórum löndum, sem aðallega flytja út
hveiti og I Evrópu var uppskera þetta
4r einnig óvanalega mikil. pað sem
mestu réði var hin afar mikla og góða
uppskera 1 Argentine, eins og ég hýfi
þegar vikið að, og stefna sú, sem fylgt
var af þeim, sem þá miklu uppskeru
seldu, nefnilega að hrúga hveitinu á
markaðinn, fyrir hvaða verð sem hægt
var að fá fyrir það. Argentine er
langt I burtu frá heimsmarkaönum og
hefir aðeins kornhlöður fyrir hér um
bil nlu milj. mæla. pess vegna er oft
það ráð tekið, að senda hveitið burt
með skipum, I þeirri von að búið verði
að selja það áður en skipin lenda I
Evrópu. pér sjáið strax, hvaða hagur
þetta getur verið fyrir kaupendur I
Evrópu, en óhagur fyrir framleiðend-
ur.
1 öllum þessum fjórum hveitilöndum
breyttist það ástand sem ég hef verið
að lýsa, aigerlega 1929. Canada fram-
leiddi hér um bil helming hveitis móts
við árlð næsta á undan. Argerjtina
hafði ekki nærri helming og Ástralía
hér um bil tvo þriðju hluta móts við
I fyrra.
Af þeim ástæðum, sem ég hefi þegar
tekið fram, hefir Evrópa nú minni
lörða af heima hveiti heldur en um
I þetta leyti I fyrra. pað er áætlað að
Pýzzkaland hafl um miðjan febrúar-
mánuð mörgum miljónum mæla minni
hveitiforða, heldur en á sama tlma
árið sem leið. Eftir þeim upplýsing-
1 um, sem vér höfum fengið, er nokk-
| urnveginn hið sama að segja um hin
I Evrópulöndin! pað getur heldur naum-
j ast öðruvísi verið. Með þetta fyrir
i augum er ástæða til að ætla að Evrópa
| verði að flytja inn meira hveiti það
| sem eftir er ársins. Oss var sagt
liæði á Frakklandi og pýzkalandi að
I það hveiti sem hveitimylnurnar hefðu
! fyrirliggjandi væri mjög lítið. Stjórnar-
i völd þessara landa leggja svo fyrir að
hveitimylnurnar verði að nota að minsta
kosti ákveðinn hluta af heima ræktuðu
: hveiti I alt sitt mjöl, og leiðir af þvl
að mjölið er lakara, en annars myndi.
Hveitimylnurnar hafa því ekki keypt
mikinn forða, þar eð búist hefir verið
j við að breyting yrði á þessu og þeim
gæfist kostur á að mala meira af inn-
fluttu hveiti til að blanda mjölið með
| og gera það betra. Vér vitum að
hveitibirgðirnar 1 hafnarborgum I
Evrópu eru mjög litlar, svo sem I
| H&mburg, Rotterdam og vlðar. Vér
vitum einnig, að þegar meira verður
keypt af útlendu hveiti, þá gengur
Manitoba hveitið fyrir, vegna þess að
Það er öðru hveiti betra. Allir mylnu
| eigendur vilja gjarnan nota eins mikið
j af hveiti voru, eins og þeim er mögu-
legt.
Pað hefir verið hugmynd manna að
minna hveiti sé nú malað I heiminum
en áður var. pað er erfitt að segja
nokkuð með vissu um það. Samt vit-
j um vér að Bretland hefir flutt inn
j meira hveiti á þessu ári en síðastliðnu
! ári. Á Englandi sérstaklega ríkir hin
mesta góðvild gagnvart Canada og þar
eru menn þvl mjög hlyntir þvl að
kaupa meira af voru hveiti. Vitan-
lega gera Englendingar sér vonir um,
að ef þeir kaupa vora framleiðslu, þá
kaupum vér aftur á móti vorar nauð-
synjar af þeim, að svo miklu leyti sem
vér getum. Eg 'Tullvissaði þá við
ýms tækifæri um að vinátta þeirra í
vorn garð væri mjög mikils metin og
myndi sjálfsagt leiða til þess að fólkíð
I Vestur-Canada myndi enn meir en
áður kaupa nauðsynjar sinar frá Bret-
landi.
Pegar ég nú enn sný mér að þvl
hvernig er ástatt þá skal ég sjálfur
er.gu spá um það hvernig fara muni,
því mln skoðun myndi verða talln
einhliða og kannske ekki óhlutdræg,
og þvl ekki álitin mikils virði. Eg
ætla þar 4 móti að leggja fyrir yður
álit og rök manns, sem ekki getur tal-
ist vilhollur I garð framleiðenda, nefni-
lega Broomhall. Broomhall’s áætlanir,
með allri virðingu fyrir áreiðanleik
þeirra, er vanalega álitnar heldur lægri
en hærri, heldur en reynslan sýnir þeg-
ar til kemur. Hann lltur svo 4, að
með árinu sem byrjaði fyrsta ágúst,
1929, muni heimurinn þurfa að flytja
inn hveiti sem nemur 696 miljónum
mæla. Samt hefir hann lækkað þá
áætlun nýlega um 76 miljónir, en aftur
innan slðustu tlu daga, hækkað hana
um 16 miljónir. Honum telst svo til,
að nú þegar hafi verið fluttar út 420
miljónir mæla og em þá 216 miljónir
mæla ennþá ófluttar tíl útlanda. Jafn-
vel þó þessar tölur séu nægilega háar,
þá er ennþá ástæða tíl að ætla að heim-
urinn þurfl mest alt það hveiti sem nú
er fyrirliggjandi. Hinn 6. marz gerir
hann ráð fyrir miklu meiri eftirspurn,
eftir Manitoba hveiti, en verið hefir, og
hann gerir ráð fyrir að I júll verði
miklu minna hveiti fyrirliggjandi I
Norður-Amerlku, heldur en var á þeim
tlma I fyrra. Eg þekki enga áreiðan-
legri áætlun en þessa, að minsta kosti
frá þvl sjónarmiði, að ekki sé farið of
langt. Af þessu eruð þér eins færir
um að draga yðar eígin ályktanir, eins
og ég er.
Eg má taka það fram, að slðustu
vikurnar hefir mikil breyting orðið 4
markaðs horfunum. Otlitið er bjart-
ara en það var fyrir tveimur eða þrem-
ur vikum. Otlit með vetrarhveiti I
Bandarlkjunum er ekkl gott sem
stendur og útlitið I voru fylki gefur
ekki miklar vonir.
Eg er viss um, að allir erum vér 4
einu máli um það, að vér viljum fá
sanngjarnt verð fyrir hveiti vort,
framleiðslu, sem velmegun fylkisbúa
hvílir svo mjög á. Enginn af oss
vildi gera eða segja nokkuð það sem
aukið gæti þá óvissu og vonleysi sem
átt hefir sér stað undanfama mánuði,
en sem nú er að hverfa. pað er hægð-
arleikur að vera glaður og vongóður,
þegar alt gengur að óskum. En það er
sá einstaklingur, félagssamtök eða þjóð,
sem aldrei lætur bugast og aldrei gefst
upp, sem velli heldur.
Eg segi það af fullri sannfæringu, að
aldrei á þeim fáu árum sem hveitisam-
lagið hefir verið starfandi, hafa bænd-
urnir I Vestur-Canada verið þvl trúari
og einlægari heldur en einmitt nú.
Hörðu árin eru reynslu tlmar. Með-
limirnir eru nú betur samtaka heldur
en nokkru sinni fyr. Fjöldi nýrra
meðlima bætast nú við. Eg hefi þá
hugmynd sem er ekki langt frá full-
víssu, að þar sem bændurnir I Vestur-
Canada hafa einu sinni farið á stað með
þetta, þá hætti þeir aldrei við það aftur.
peir halda áfram þangað til þeir ráða
algerlega yfir sölu síns eigin hveitis
og annara bús afurða. peir gera það
ekki vegna þess, að þeir hafi nokkuð
á móti nokkurum öðrum stéttum, held-
ur blátt áfram af þvl, að það er sann-
gjarnt og hyggilegt, og I samræmi við
nýjustu viðskifta aðferðir og félags-
lifið yfirleitt.
lyng, eða vottur fyrir kjarri.”
“Nei, drotningin er einbúi. Hún
hefir æfinlega verið einbúi.”
“Ó, komdu með mér að þessu
tré, og við skulum flýta okkur.
Hví varst þú ekki búinn að segja
mér, að hér væri tré?”
“Þú hafðir ekki spurt að þvi,
en eins og þú sérð, þá stefnum við
beint á það.”
‘1Er þá vatnið þar?”
“Já,” sagði Indíáninn, “skamt
frá.”
“Hvernig getur það verið svona
hátt?” sagði eg.
Þegar við komum nær, sá eg að
fyrir framan okkur lá mjög djúpt
gil, og stóð þarna furutré og
hallaðist svolítið fram af þver-
hníptum bakkanum.
“Viltu þá ekki vatna hestunum
fyrst og skoða tréð á eftir,” sagði
Idíáninn.
“Jú, fyrst þurfum við að vatna
hestunum” svaraði eg.
Við höfðum verið að fara beint
í suðvestur, en snerum nú í suð-J
ur og fórum ofan í djúpa gjá,
sem að lá í stórri bugðu ofan á
aðal-gilið. Þetta myndaði eins
og nokkurs konar hól, sem tréð
moldar jarðvegur í kring um það
og ræturnar gátu ekki legið ann-
að en niður sprungna, sem var
kirkjufellin langt í norðvestur.
Líka fór eg að litast um eftir
“Skessuhorni” og “Heklu“, og
orðin býsna stór - og ef til vill þarna fanst mér eg geta séð þær
djúp, og var alt útlit fyrir, að^ í fjarlægð, þó að margt gilið væri
tréð hefði sjálft hjálpað til að á milli mín og þeirra, og auðvit-
mynda hana, með aðstoð vatns og
klaka að vetrinum. Þarna stóð
eg þá loksins hjá tré, sem hafði
bókstaflega þurft að klífa sex-
tugan hamarinn til þess að geta
fengið að lifa og vaxa.
að vantaði hér jökulfaldana.
Aldrei hafði mér dottið í hug, að
eg mundi sjá nokkuð af þessum
íslenzku kunningjum í Ameríku.
fíú gat eg ekki betur séð, en að
þeir væru alt í kring um mig.
Eg sat þarna S skuggnum og Hér voru líkast til engin örnefni
var ýmist að horfa upp í tréð eða
niður í gilið.
Nú mundi /eg eftir Indíánan-
og þessir gömlu, íslenzku kunn-
ingjar, sem eg þóttist sjá í vestri.
voru sjálfsagt allir óskírðir. Hver
om, sem líka hafði haft sig í og einn þeirra var bara einn ann-
skuggann. Þó að eg væri orðinj ar hóll og það var alt. Jú, vissu-
mjög þvinguð af hitanum, þá gat lega hefðu önnur nöfn átt betur
eg ekki stilt mig 'um að spyrja
hvað Indíáninn hefði að segja um
þetta tré. Þarna var tækifæri,
sem eg mátti ekki missa, og mér
við. Hér dugði ekki að fást um
slíkt. Hólarnir. voru hér að verða
týndist fljótt í fjöldanum. Hér
vissi eg að vara vanalegt að tala
hafði annars tekist vel að fá| aðeins um hóla, gil, hæðir og
hann til að tala, það sem af var| hálsa, því að fjöllin sjálf, jökul-
deginum, þó Mr. Mattson gæfi í klædd og hrikaleg sjálfsagt, báru
skyn um morguninn, að eg mundi
þettia alt ofurliði. Hálendið
ekki hafa út úr honum orð. En hafði ekki yfir neinu að gorta.
nú var spursmálið, hvernig átti vegna þess það var ekki jökli
stóð á, og vorum við nú að fara
eins og í kring um hann, eftir
þessari gjá, ofan 1 aðal-gilið.
Nú stanzar Indíáninn og fer af
baki og teymir hest sinn á bak
við stóran stein, sem að stóð út
úr brekkunni. Eg fór líka af
baki og teymdi minn hest á eftir
og sá eg nú hvar var dálítil upp-
spretta í brekkunni. Það var
eins og stór sprunga í sandstein-|
inn, og þar rann vatnið út úr í
svolitla malarskál eða laut. Svo^
rann það aftur ofan í aðra^
sprungu, og inn í sandsteininn
aftur.
“Nú getur þú fylt vatnsflösk-
una og drukkið alt sem þú vilt,”
sagði Indiáninn.
Eg gerði þetta og leiddi hest-
inn að vatninu. Það var auðséð,
að hann var mjög þyrstur, og eg
lét hann að eins drekka lítið
fyrst. Eg var viss um, að ef eg
hefði ekki teymt hann frá vatn-
inu með harðri hendi, þá hefði
hánn drukkið sér til óbóta.
“Nú skulum við koma upp að
trénu, þegar þinn hestur er bú-
inn að drekka,” sagði eg.
Indíáninn Lagðist nú niður á
hnén til að drekka, og leyfði svo
sínum hestf í vatnið og lofaði
honum að drekka alt sem hann
vildl af þessu tæra, kalda vatni,
og var auðséð, að hann var viss
um , að hesturinn væri ekki svo
þyrstur, að hann mundi drekka
of mikið.
Nú teymdum við hestana og
klifruðum upp gjána aftur sömu
leið eins og við fórum niður, og
fórum nú í hring þangað til við^
vorum komin nálægt trénu, þar
slepti Indíáninn sínum hesti og
bundum við hestana saman, því
eg vissi að minn hestur mundi
I I
• strax fara aftur niður að vatn-^
inu, til að drekka meira, ef hann
væri laus.
Þarna var þá egta furutré, á
að gizka þrjátíu feta hátt. Það
var mitt fyrsta verk, að hlaupa
að trénu, taka í eina greinina og
kyssa græna barrið marga kossa.
Eg var sannarlega glöð, að sjá
þessa einbúakonu þarna, og ekki
eg að koma honum til að tala?
Mér var farið að l^eiðast að vera
sífelt að spyrja hann. Það var
ekki á hverjum degi, sem eg hafði
svona tækifæri til að heyra hin-
ar sérkennilegu skoðanir Indi-
ána, og það vel útskýrðar frá
sjónarmiði þessa hálf-vilta, en
eftirtektárverða einstaklings
þessarar merkilegu (þjóðar, sem
nú var algjörlega að umskapast
í höndum hvítra manna. Hvað
annað, sem var hægt um þá að
segja, þá voru Indánar æfinlega
náttúrunnar börn og elskuðu
frelsið og sjálfstæðið, sem aðeins
fæst 4 víðáttunni undir berum
himni og við brjóst náttúrunnar,
eins og hún hefir komið frá
skaparans hendi, og náttúrulýs-
ingar þeirra hafa oft verið tölu-
vert frábrugðnalr hugsunarhætti
hvítra manna, en þó þrungnar af
hyggjuviti, barnslegu og ein-
földu, en bygðu á margra alda
reynslu og munnmæla kenning-
um, sem að hafa verið búnar að
ganga í erfðir hver veit hvað
lengi.
Eg fann glögt til þess, að áð-
ur en eg færi héðan, yrði eg að
reyna að koma Indíánanum til að
tala um það, sem mér var kær-
ast í þessu óviðjafnanlega um-
hverfi. En hví þurfti eg annars
að hlusta á það, sem þessi hálf-
vilti öldungur hafði til að segja?
Hvað gat hanri í raun og veru
kent mér, sem gæti verið dýr-
klætt. Eg skildi nú betur en
nokkurn tíma áður,| Ihve stærð og
smædd fara algjörlega eftir því,
hvað tekið er til samanburðar.
Auðvitað hafði eg aldrei séð Is-
land, aðeins myndir þaðan, og
hafði mér ætíð þótt vænst um
fossa-myndimar. Þegar eg horfði
upp þetta feikna gil, sem eg sat á
barminum á, hvað mundi eg sjá
nema foss, eins fagran og til-
komumikinn eins og nokkurn, sem
eg hafði séð myndir af frá ís-
landi? Munurinn var aðeins sá,
að þetta var þur foss, vatnið varð
maður að amynda sér, en eg var
sannfærð um það, að einhvern
tíma endur fyrir löngu hefði ef
til vill meira vatn steypst niður
þennan foss, heldur en nokkurn
foss á íslandi-
Mér þótti undur vænt um, að eg
skyldi hafa lagt út í þessa ferð.
Auðvitað var eg ef til vill komin
tíu sinnum lengra út í óbygðina,
heldur en eg hefði ætlað mér um
morguninn. En það líka borgaði
sig. Eg hafði ekki búist við nein-
um slíkum árangri, hafði ekki
búist við, að finna neina öræfa-
dhotningu né nokkuð, sem líktist
íslenzkri fjallafegurð. Nú var eg
búin að finna hvorutveggja. Var
það nú annars nokkur furða, þó
eg væri í töluverðri geðshær-
ingu? Eg var mikið búin að ferð-
ast, og margt búin að sjá, en hér
var efalaust stærsti fundurinn-
Mér hafði frá barnæsku þótt
mætt og svo áríðandi, að þaðj vænt um tré. En nú fann eg til
síður fegin að komast í skugga
hennar, því mér fanst eg vera
að veikjast af hitanum. — En
hvernig gat þetta eina, fallega
tré vaxið hér á þessum stöðvum,1
svona fjarska langt frá öllum
öðrlm trjám?
Hér var ekkert, nema hrjóstr-
ugar íhraunöldurnar, eins langt
og augað eygði, og í öllum giljum
og hólum sá maður aðeíns þenn-|
an endalausa, gula og gráa^
sandstein. Þetta mikla gil, sem|
við stóðum nú á austurbakkanum'
borgaði sig að eyða þessari dýr-
mætu stundu til þess að hlusta á
hans ýtiltlu Indíána heimspeki?
Voru hér ekki þúsund raddir til
að hlusta á? Voru hér ekki þús-
und hlutir að sjá og athuga?
að brjótast fram og berjast um
völdin í mínum eigin huga? —
Aldrei hafði íslenzka blóðið ólg-
að í æðum mínum, eins og það
gjörði nú.
Mér fór nú að skiljast, að eg
stæði á einum þeim merkilegasta
og einkennilegasta sjónarhól, sem
væri í öræfum þessa meginlands,
og þar að auki stóð eg í skugga
öræfa drotningarinnar sjálfrar.
Eg fór að gera mér grein fyrir,
að þetta væri líklega lang merki-
legasta tréð, sem eg mundi nokk-
urn tíma sjá. Eg var ef til vill
fyrsta íslenzka kbnan, sem, hlotn-
aðist það happ, að fá að sjá ein-
þess, að mér þótti vænna um þetta
tré, en nokkurt annað, og það
svona strax og fundum okkar bar
saman. Á leiðinni frá Bardaga-
hól hafði eg verið að hugsa um
það, hvað það hefði verið lánlegt,
að eg skyldi ekki taka Mr. Smith
með í förina, því eg var sarinfærð
um það, að Indíánanum hefði
tekist að láta riann villast og
verða úti hérna uppi í öræfunum.
Eg hafði verið að hugsa um, hvað
það hefði verið óttalegt, að verða
úti að sumrinu og þurfa lengi að
kveljast af þorsta. Eg hafði ver-
ið að bera það saman í huga mín-
um við það, að verða úti a vetr-
inum. Eg hafi heyrt að þeir,
sem frysu í hel, sofnuðu út af
kvalalaust og vöknuðu ekki aft-
ur. Eg skildi nú vél, hvað var
mikill sannleikur í því, sem Indí-
áninn hafði sagt mér, að missa
staklingstré stórt og fagurt íj hest sinn á þessum slóðum, væri
trölslegri, hrjóstugri og íhrika-
legri öræfum, heldur en íslenzk-
um konum hefir áður oft gefist
tækifæri til að sjá. Útsýnið þarna
var svo yndislegt og töfrandi að
orðin, sem mér gátu dottið í hug
til að lýsa því, virtust verða þýð-
ingalaus, að eins augað og sálin
gátu gert sér grein fyrir þessu út-
sama og missa ldfið. Það var
sannarlega samvizkulailst af
Indíánnum, að hafa ráðið það við
sig, að láta Mr. Smith vera úti,
þegar hann hélt í morgun, að
hann ætti að vera með. Til hvers
var nú samt að hugsa um það?
Nú var um svo margt að hugsa.
(Niðurl. næst.)