Lögberg - 05.06.1930, Blaðsíða 2

Bls. 2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 5. JÚNÍ 1930.
Framtíð Edsel Fords
Eftir James Montgomery.
urnarf og landbúnaðarvélaverk-
smiðjurnar — alt eru þetta hjól
í einu sigurverki, og Henry Ford
sér um það, að sigurverkið gangi
Og sá sem næstur honum geng-
ur, er Edsel sonur hans. Þótt
faðir hans vilji ekki láta hann
ráða miklu, þá kemur að því, að
hann verður að ráða. Og hann er
þegar farinn að láta til sín taka,
og hann hefir nógan áhuga fyrir
Fornleifaranrisóknir í
Grœnlandi
Erfinginn að stærsta iðjufyrir-
tækin í heimi, er á bezta aldri —
um hálffertugt. Hann er maður
hæglátur, og lætur lítt á sér bera,
og það er vegna þess, að hann er
sonur Henry Fords.
Enginn núlifandi maður á lík-
lega svo í vök að verjast að vera þvj( ag auka framleiðsjuna. Hon-
sjálfstæður, né á jafn örðugt að um er ag þakka, fremur en nokkr-
Hvar og hvenær komust íslenzku
landnemarnir í Grænlandi fyrst
í kynni við Skrælingja?
Rannsóknum þeim, sem gerðar
voru á fornleifum Skrælingja í 5.
Thule-leiðangri Knud Rasmussens,
hefjr verið haldið áfram síðan
með góðum árangri. Og merkustu
komast undan handarjaðri föður
síns, sem hann. Hann væri sjálf-
sagt miklu. ánægðari, ef hann
héti Edsel Jones,
þessháttar og væri
legur vélfræðingur hiá
um öðrum manni, þær breyting-
ar, sem nýlega voru gerðar á
Fordbílunum. Átti hann þó við
eða eitthvað raman reip að draga, því að fað-
aðeins efni- jr hans áleit bílinn nógu fullkom-
ver^‘; inn, og engar breytingar höfðu
smiðjum föður sins. En hvar sem veric gerðar á honum í 20 ár.
hann fer og hvað sem hann gerir,
þá er það viðkvæðið: “Sonur
Henry Fords segir . . . .”.
Afleiðingin er sú, að Edsel
Ford er orðvarari en nokkur ann-
ar maður í líkri stöðu. Hann seg-
Henry Ford hafði tekið ástfóstri
við “Model T.” Hann hafði sjálf-
ur fundið hann upp, þegar aðrir
voru að reyna að stæla franska
bíla. Hann hafði sjálfur fundið
upp vagn, sem einu sinni var kall-
ir helzt ekki neitt. Hann brosir aður “lokuð kerra”, setti þar í
aðeins og kinkar kolli við öllum storkan hreyfil, setti aktaugarn- j
spurnmgum og segir sem svo:
“Faðir minn svarar því.” Og eng-
inn getur láð honutn það, þótt
hann sé svo varkár. Þótt hann
segði ekki annað en það, að sér
litist svo sem veðurbreyting væri
i vændum, þá mundu allir í De-
troit tala um það, hvort þetta
væri hana eigin skoðun, eða hann
hefði það eftir föður sínum. Og
híð síðara mundi mönnum þykja
trúlegra. Og þetta væri flogið
um alla borgina, áður en menn
vissu af. Og þá mundi spurt:
“Er Henry Ford nú farinn að fást
við veðurspádóma?” Að minsta
kosti myndu menn halda, að
Henry ford hefði gert samning
við einhverja veðurstofu um að
fá hjá henni allar veðurspár. Og
sennilega ætlaði hann sér svo að
útvarpa þeim frá einkaútvarps-
stöð sinni, til þess að vinna sér
hylli bænda.
Vegna þess hefir Edsel Ford
valið þann skynsamlega kost, að
segja sem allra minst. En þó er
hann mjög greindur maður og
það er áreiðanlegt, að hann lætur
einlhvern tíma til sín taka. Að
ytra útliti er hann ekki ósvipað-
ur fðður sínum, þótt 30 ára ald-;
ursmunur sé á þeim, en hann hef-^
ir tæplega jafn-gott lag á mönn-;
um og að grípa gæsina, þegar
hún gefst.
Hann á einhvern tíma að erfa
ótrúleg auðæfi. Það er ekki langt
síðan, að nokkrir bankamenn í
New York buðu 1000 miljónir
dollara fyrir Ford Motor Com-
pany, útborgaðar hvenær sem vera
skyldi. Og þó er Ford Motor Com-
pany aðeins hluti — að vísu stór
hluti — af eignum Fords, sem
aukast og margfaldast með meiri
hraða, en dæmi þekkjast til.
En ihvernig er þá þessi ungi
maður, sem slíkur auður og á-
byrgð á að falla í skaut Sá, sem
virðir hann fyrir sér, mull segja,
að hann sé álitlegur maður. Hann
brosir skemtilega, þótt hann geri
það ekki nema endrum og eins, og
aðeins í bili, eins og hann minn-
ist þess þá jafnan, að hann er
sonur Henry Fords og verði því að
vera mjög alvörugefinn. Hann
er ekki annar eins óróamaður og
hamhleypa og faðir hans, sem
aldrei virðist hafa frið í sínum
beinum. Og sé Edsel beðinn um
það, að segja eitthvað um sjálfan
sig, er það standandi viðkvæði
hjá honum: “Eg hefi ekkert að
segja;
neitt!”
En menn eru ekki ánægðir með
ar í samband við fóthemil, þótt
allir vélfræðingar hefði fullyrt
að það væri ekki hægt. En þessi
vagn seldist meira en nokkur
annar, nokkuð yfir fimtán milj-
ónir, og upp af því hefir vaxið
stærri iðnaður, en* nokkur einn
maður hefir stjórnað.
En þrátt fyrir það, þótt svona
i rannsóknirnar má telja þær, er
| danski fornfræðingurinn Thorkel
Mathiassen var sendur í í fyrra,
til þess að fara um vesturströnd
i Grænlands og grafa upp fornar
rústir Skrælingjaygða. Tann hóf
rannsóknir sínar norður við Up-
ernivik á eyju nokkurri, er nefn-
ist Inugsuk á máli Skrælingja.
Þar höfðu fyrir löngu fundist
rústir af fornum bústöðum. Þær
rústir gróf Mathiassen upp i
fyrra og amerískur fornfræðing-
ur með honum. Voru þeir mest-
an hluta sumars oð því verki.
Rannsóknir þessar báru langt-
um meiri árangur heldur en menn
höfðu gert sér vonir um. Þeir
komu heim með rúmlega 5000
forngripi, og eru þeir langflest-
ir frá Skrælingjum komnir, og
bera vott um samskonar menn-
ingu, eins og verið hefir hjá
Skrælingjum til forna kringum
Hudsonsflóann og meðfram allri
FYRIR LASBURÐA MENN
OG KONUR.
Ef þér finst þú vera lasinn og
veikburða, taugaveiklaður og ó-
rólegur, getir ekki sofið vel, haf-
ir Iitla matarlyst og slæma melt-
ingu, og önnur slík óþægindi, sem
stafa af hægðaleysi, þá reyndu
Nuga-Tone í nokkra daga og
munt þú ifljótt vetða var mis-
munarins.
Nuga-Tone hefir læknað þús-
undir manna af hægðaleysi og
gefið þeim góða matarlyst. Það ;
styrkir taugarnar og vöðvana og|
eyðir hinum stöðugu þreytuverkj-
um, sem gera lífið svo óánægju-1
legt. Ef þér líður ekki eins vel j
og vera ætti, eða ef þér finst þú;
sért að verða gamall fyrir tímann, j
þá láttu ekki bregðast að reyna
Nuga Tone. Þú getur fengið það j
allstaðar þar sem meðul eru seld. |
Hafi lyfsalinn það ekki við j
hendina, þá láttu hann útvega
það frá heildsöluhúsinu.
lokum fengu Grikkir bezta bitann,
Suður-Makedoníu.
í heimsófriðnum tókst Venizel-
os að bjarga þjóð sinni undan
hörmungum ófriðarins. Þeir sátu
lengstaf hjá, unz þeir loks lögðu
í ófriðinn með Bandamönnum, til
þess að ná í rífleg sigurlaun.
Eftir ófriðinn fengu Grikkir
meiri lönd yfir að ráða, en þeir
hafa nokkru sinni haft áður. Þeir
fengu nú eystri og vestri Trakíu,
alla leið til Svartahafs, og alt
austur undir Miklagarð, héruðin
umhverfis Smyrna og mikið af
vesturströnd Litlu-Asíu, svo og
allar eyjarnar í Ægeiska hafinu.
Þá lögðu Grikkir í herferðina
til Litlu-Asíu, í þeirri trú, að
Englendingar myndu koma þeim
til aðstoðar, ef á þyrfti að halda.
Constantin konungur tók sér ferð
um stjórnartaumana. Að leiks- ar. íbúarnir í CjT)ern sendu ný-
vík, ef til vill norðar. Rúnasteinn-
inn er sennilega handaverk ver-^ á hendur sumarið 1921, og fór til
manna, sem haft hafa vetursetu Smyrna. Var honum þar tekið
norður þar. Á það bendir einnig sem miklum sigurvegara. í sig-
tíminn, þar sem þeir hafa verið urvímunni datt Grikkjum í hug
þar í aprílmánuði. Það er því að nefna konung sinn Constantin
ekki ólíklegt, að einmitt á þess- hinn mikla. Þeir voru smátt og
um slóðum hafi þeir fyrst komist smátt farnir að vona, að hann
i kynni við Skrælingja, og því rnyndi verða kallaður til Mikla-
lega sendinefnd til London með
málaleitun um það, að eyjan fái
að ganga í 'bandalag við Grikk-
land. Venizelos sló þá þann var-
nagla, að nefndin hefði ekki ver-
ið send að sínu undirlagi. En
nefndin fékk enga áheyrn í
London.
Kreppa er mikil í Grikklandi
um þessar mundir, enda hafa
Grikkir lagt mikið í sölurnar til
þess að vernda hagsmuni allra
landsmanna sinna fjær og nær.
En þeir fá drjúgan skilding af
hernaðar skaðabótunum. Því er
þess að vænta, að þeir komist
brátt út úr örðugleikunum, og fái
ríkuleg laun fyrir erfiði það, sem
þeir hafa á sig lagt til þess að
endurreisa og endurvekja þjóð
sína til starfs og dáða. — Lesb.
Ermarsundsgöngin
til sönnunar má telja gripi þá, er
fúndist hafa á Inugsuk eynni.
— Lesb.
vel gengi, voru keppinautarnir norðurströnd meginlands Ame-
farnir að draga á Ford. Á tveim-
ur árum fór sala bíla hans mink-
andi. Keppinautarnir urðu jafn-
ir að framleiðslu og fóru svo fram
úr. Margir reyndu að koma Henry
Ford í skilning um, að það væri
rangt, að halda svo fast við bíl-
lagið, en gáfust upp við það.
ríku, álla leið til Point Barrow
og Behringssunds.
Forngripir þessir sýna ljóst,
hverjir lifnaðarhættir Skrælingja
hafa verið þarna á liðnum öldum,
að þeir hafa eingöngu lifað á því
að veiða sel, hval og fugl. En það
sem ■ merkilegast var við forn-
Menn eins og Senator Cousens, leifafund þenna er þaðf að miklar
Dodge bræður og fleiri deildu við líkur eru tn þegs að e.nmitt A
hann um þetta og yfirgáfu hann þessum slóðum hafj fyrgtu gkræl.
ingjarnir, sem fluttust vestan
svo.
Svo breyttist bílasnið stórkost-
lega á tveimur árum og eins eft-
yfir hafið til Grænlands, sezt að.
En hvað er þá langt síðan, að
Hundrað ára sjálfstœð-
isafmæli Grikkja
Nýlega héldu Grikkir 100 ára
afmæli sitt hátíðlegt. Það kann
að vera, að ýmsir reki upp stór síerka Wóðernishreyfingu meðal
garðs (Constantinopel). og krýnd-
ur þar af kirkjunnar prelátum á
rústum hins tyrkneska ríkis. Og
enn áttu Grikkir von á, að takast
myndi að krækja í suðurhluta
Jílbaníu, því þaf var alþýða
manna þeim vinveitt.
En þá reis upp Mustapha Kemal.
Hann spanaði Tyrki gegn Grikkj-
um að nýju. Hann vakti upp
irspurnin að bílum. Bandaríkja- Skrælingjar fluttust frá Ameríku
þjóðin rakaði að sér fé, örar en eða eyjunum þar fyrir norðan
dæmi voru til áður, og hún vildi yfir til Grænlands?
fá tækifæri til að eyða fénu sér^ Fornleifafundirnr á Inugsuk
tii þæginda. Og þá jókst eftir- vrðast gefa nokkra bendngu um
spurn á dýrari bílum en Fords. það, og kemur hún mönnum mjög
ódýrari bílar voru heppilegri, á óvart.
meðan menn hö'fðu úr litlu að Þeir fornfræðingarnir fundu
moða, en nú heimtaði fólkið dýra þarna gríðarmikinn sorphaug og
bíla. En Henry Ford sat fastur djúpt niðri í honum fundu þeir
við sinn keip — og “Model T.” —^ hlut, sem merkilegt þykir, að þar
Þá misti hann marga af beztu ^ skyldi finnast. Það var fyrst og
mönnum sínum. Hann réði aðra fremst brot úr klukkumálmi —
menn í þeirra stað, unga mennj samanbræddur
sem ekki höfðu unnið nema nokk-[ silfur
ur ár í verksmiðjunum, og öllu vera
og
ókunnugir utan við Ford-iðju-
l verin.
Þá var það, að Edsel Ford
skarst í málið og hann gat sann-
iært föður sinn um, að þráinn í
honum væri til ills eins. Og þá
var breytt nm, og hinum nýja
Ford hleypt af stokkunum.
Edsel Ford hefir mikinn áhuga
fyrir flugvélasmíðinni og flug-
samgöngum, en hann flýgur þó
sjaldan sjálfur. Hann segir, að
það sé vegna þess, að faðir hans
vilji ekki leyfa honum það. Hann
þykist eiga of mikið í hættunni
þar sem Edsel er. En þótt Edseí
fói ekki að fljúga, þá getur hann
þó búið til flugvélar handa öðr-
um. Og þeir feðgarnir eru inni-
lega sammála um það, að þess
muni ekki langt að bíða, að
jafnmargar litlar flugvélar verði
í notkun, eins og litlir bílar.
Flugvéla verksmiðjur Fords
eg hefi ekki afrekað jeggja mikið kapp á að búa til
| góðar flugvélar. Á hverjum degi
á þeim.
það. Þeir, sem þekkja hann bezt,
eru gerðar endurbætur
riugsamgöngum (fleygir nú svo
ólíta að hann sé sístarfandi og'fram, að það er freistandi fyrir
að hann hafi erft eigi lítið af ungan og upprennandi mann eins
hyggjuviti föður síns. En það er og Edsel Ford, að láta til sín taka
sagt, að hann sé meiri mannúðar-j með endurbætur á því sviði. Og
maður, °g það er ekki lítið hrós hann hefir gengið að því meðj ur Sighvatson, Bjarni Þórðarson
fólgið í því. | sama kappi og faðir hans forðumjog Indriði Odddsson hafi hlaðið
að bílasmíðinni.
kopar, tin
— og hlýtur það brot að
úr einhverri kirkjuklukku
úr Grænlendingabygðum. Svo
fundu þeir líka tvo smágripi
skorna úr tré. Annað er manns
mynd í síðum kyrtli, aðskornum
um mittið, og með hettu á höfði
(munkaheglu), leg er þettá ná
kvæmlegai samskonar 'klæðnaður
eins og klæðnaðir þeir, sem Poul
Norlund hefir fundið í kirkju
garðinum í Herjólfsnesi í Eystri
bygð. Mannsmynd þessi er án
efa gerð af Skrælingjum, og hún
er sönnun þess, að á þeim dögum
hafa Skrælingjar þarna norður
frá haft samneyti við hina fornu
Grænlendinga. Enn fremur fundu
þeir Mathiassen neðarlega í sorp
haugnum dálitla pjötlu af gróf
um vaðmálsdúk. Skrælingjar
kunnu ekki að vefa og þess vegna
er þessi pjatla komin frá íslenzk-
um landnemum á Grænlandi. Og
þessir fundir þykja afarmerki-
legir, vegna þess að Inugsuk-
cyja er um 1000 kílómetrum norð-
ar en nyrztu bygðir Grænlend-
inga í Vestribygð, sem kunnugt
er um.
Fyrir rúmum hundrað árum
fann Skrælingi nokkur rúnastein
í vörðu á eynni Kingigtorssuaq,
sem er skamt frá Inugsuk. Á
stein þenna er letrað, að Erling-
Það er þó sagt, að hann hafi
ekki afrekað neitt sérstakt, og
það sé því að kenna, að faðir
hans hafi ekki viljað leyfa hon-
um það. Edsel er að vísu forseti
í verksmiðjum Fords vinn 60
þúsundir manna. Verksmiðjurn-
ar eru löng steinsteypuhús, með
Ford Motor Company, en það er mörgum gluggum, og er þeim
faðir hans, sem stjórnar þvf al- reglulega niður skipað. Upp úr
gerlegai Um það ber öllufh sam-
an.
Ekkert fyrirtæki kemst til jafns
við fyrirtæki Fords. Þeir feðgarn-
ir eiga mestan hluta í þeim.
Þessi fyrirtæki eru kölluð hluta-
félög, en eru í rauninni sameign-
háum reykháfum streymir sífelt
reykjarmökkur. út úr bræðslu-
stofunum kemur eldur og glóandi
málmur. Á kvöldin eru verk-
smiðjurnar upplýstar með græn-
um ljósum, sem þykja hollari
f.vrir sjónina en önnur ljós. 1
arfélög. öll hlutafélög hafa sér- þúsundum glugga, röð við röð,
stakar stjórnir, en hér er þaðr eru þessi grænu ljós, og eru i
einn maður, sem öllu ræður. Bif-! náttmyrkrinu að sjá eins og
reiðaverksmiðjurnar, járnbraut-' skrauteldar. Þetta
irnar, skipin, flugvélaverksmiðj- Fords. — Lesb.
vörðuna laugardaginn fyrir Gang-
daginn. Finnur Jónssön telur, að
rúnirnar hafi verið höggnar á
steininn einhvern tíma um árið
1300, og steinninn sannar, að ein-
hvern tíma á 13. öld, hafa þrír
Grænlendingar verið þarna norð-
ur frá.
Sagnir eru um það, að hinir
fornu Grænlendingar hafi farið
til veiða (hvalaveiða): norður til
þess staðar, er þeir kölluðu
Greipar. (Sbr. vísuna: “Greppar
fóru í Greipar norður, Grænlands
er þar bygðar sporður”). Menn
vita nú ekki með vissu, hvar
Greipar hafa verið, en þær voru
augu, er þeir veita því eftirtekt,
að þessi fornfræga mentaþjóð
skuli að eins hafa verið sjálf-
stæð í 100 ár.
Fyrir þreif árum síðan mintust
Grikkir sjóorustunnar við Navar-
ino 1827, er flotadeildir frá Eng-
lendingum, Frökkum og Rússum
lögðu til sameiginlegrar orustu
gegn Tyrkjum, og gerðu út af við
flota þeirra. Þá rann upp frels-
isöld Grikkja.
Þann 24. júní 1827 var samning-
ur gerður í London, þar sem látið
var í veðri vaka, að
myndu geta öðlast frelsi. En endi
var á það bundinn með undir-
skrift samninga þar þann 3. feb-
rúar 1830. Þá er talið, að Grikk-
ir fengi frelsi íitt.
öldum saman höfðu Grikkir ver-
ið undirokuð og kúguð þjóð. Þeir
höfðu lifað í strjálbýli á hrjóst-
Tyrkja. Og í skjótri svipan voru
Giikkir reknir úr Litlu-Asíu.
. Samkvæmt friðarsamningnum í
Lausanne, urðu Grikkir að láta
af hendi öll þau lönd, er þeir
höfðu látið af hendi í Litlu-Asíu,
nokkrar eyjar við mynni Dardan-
ella-sunds og Austur-Trakíu til
Adríanopels. Enn fremur komu
ítalir í veg fyrir, að Grikkir
fengju nokkur ítök í Albaníu.
ófarir þessar urðu til þess, að
Constantin konungi var steypt af
stóli. Hann flúði úr landi og dó
í ítalíu. Faðir hans var myrtur í
Grikkir, þessalóníku. Sonur hans, er tók
við konungstign eftir hann, dó úr
apabiti, og síðasti konungurinn,
Cæorg, lifir í útlegð
Mikil deila hefir staðið um það,
hvort Grikkland ætti að vera lýð-
veldi. Georg konungur á enn
marga fylgismenn. Foringjar kon-
ungssinna, herforingjarnir Tsal
ugum íBalkanskaganum. Fast- daras og Kondylis, höfðu sett
heldnir höfðu þeir alla tíma verið
við hi(na kristnu trú, og móður-
mál sitt, grískuna. Menningu
sína höfðu þeir varðveitt, og
verndað hana
rann.
Gríska kirkjan var sú afltaug,
mörg grá hár í höfuð Venizelos,
áður en hann kom lýðveldinu á
laggirnar.
Fyrir stuttu varð Konduriotis
unz frelsisröðull þreyttur á völdunum. Eftir hann
| var kosinn senatsforsetinn Zaim-
is. En enn þá er það Venizelos,
I sem heldur öllum þráðum í sinni
er hélt þeim saman í baráttunni!
gegn hálfmánanum tyrkneska,' hendL Þó hann sé nú maður ald.
tyrkneskri tfú og siðmenningu. urhniginn hefir hann utanríkis-
Barátta sú, sem gríski biskupinni málin í 3Ínum höndum. Hann er
Germanos hóf þ. 25. marz 1825 4 eilífu ferðalagi. Hann fór til
gegn Tyrkjaveldi, hefir staðið yf-i Rómaborgar til þess að hafa tal
ir fram á þenna dag. Og þaðan f Mussolini. Hann skjallaði ein-
hefir stafað ókyrð sú og óeirðir, j valdsherrann ítalska fyrir hin
sem blossað hafa á Balkan og S€m,fðgtu tök hans í Balkanmálunum.
lauk með því, að Tyrkir urðu
flæmdir að mestu úr álfunni.
Síðan fór hann 1 “kynnisför” til
Belgrad. Þar kom hann því til
Þegar Grikkir fengu frelsi sitt. leiðar.( að samningar komust á
með tilstyrk Englendinga fyrir; milli Grikkja ■ og Jugo-Slava um
100 árum, voru íbúar Grikklands
%miljón. Þjóðin var bláfátæk.
Ræningjar fóru ruplandi um land-
ið. Landið var í órækt. Reiknað
var, að 16 manns væru að jafnaði
á fergílómetra.
En Grikkir eru iðin þjóð og
sparsöm. Brátt komust þeir I
álnir. Við það óx þeim hugrekki
og djörfung. Frá Aþenu breidd-
landamæramálin.
í trausti þess, að hugmynd Bri
ands um Bandaríki Evrópu komi
fyrst til framkvæmda á Balkon,
var í fyrrahaust haldinn frðar-
fundur í Delphes. Þar voru sam-
an komnir 20 fulltrúar frá 17
þjóðum, og fulltrúar Grikkja, Jú-
go-Slava, Tyrkja, Rúmena og Búl
gara mynduðu bandalag Balkan
ist rík þjóðernistilfinning um þj6ða< Búist er við( að yenizelos
landið, og áfram langt norður í
Þessalíu, Macedoníu, til eyjanna
í Egeiska hafinu og alla leið til
Smyrnu í Litlu Asíu.
í lok 19. aldarinnar blossaði
uppreisn gegn yfirráðum Tyrkja á
Krít. Varð hún til þess, að Grikk-
ir lentu í ófriði við Tyrki 1897,
varð Grikkjum til mikillar
mæðu. Þá var her Grikkja rek-
flótta við Larissa. Og 25
síðar lentu Grikkir í sams-
vandræðum, er Mustapha
Kemal rak allan Grikkjaher á
flótta í Litlu-Asíu. En þó Grikk-
ir hafi ekki getað hrósað sér af
miklum sigurvinningum í hern-
inÆjá
kWar
haldii^ innan skamms til Angora,
o g þar tengist forráðamenn
Tyrkja og Grikkja þeim vináttu-
bondum, sem breyti afstöðunni
milli þessara fornu fjandskapar-
þjóða. Er líklegt, að þessi samn-
ingserð verði merkasti viðburð-
urinn á 100 ára sjálfstæðisaf-
mæli Grikkja.
Dásamlegur er dugnaður sá,
sem Grikkir hafa sýnt á síðustu
áratugum. Um aldamótin voru
Tillögurnar um göng undir Erm-
arsund eru nú aftur á dagskrá,
bæði á Englandi og Frakklandi.
Fyrir rúmri hálfri öld komu
fyrstu ákveðnar tillögur fram um
járnbrautargöng undir Ermar-
sund og síðan hefir málið verið
óðruhvoru á dagskrá.
Frakkar hafa alt af verið mál-
inu hlyntir og eru það enn. Það
er ætlast til, að Frakkar og Eng-
lendingar grafi hver sinn helm-
ing jarðganganna. Frakkar eru
reiðubúnir til þess að byrja á
verkinu, þegar Englendingar fall-
ast á að göngin verði grafin.
En fram að þessu hafa tillög-
urnar um Ermarsundsgöngin i\lt
af strandað á mótspyrnu Englend-
inga. Þeir hafa verið á móti
göngunum af hernaðarlegum á-
stæðum. Englendingar hafa ótt-
ast, að göngin myndu gera hern-
aðarlegan hag af legu landsins
lítilsverðan, því óvinaher gæti á
ófriðartímum notað göngin til
innrásar í England. Flestir Eng-
lendingar líta nú öðruvísi á þetta.
Hernaðartæki vorra tíma, svo
sem kafbátar, eiturgas og flug-
vélar hafa dregið úr hernaðar-
legum hagnaði af einangrun Eng-
lands. Á fáeinum klukkustund-
um geta flugvélar flogið frá meg-
inlandinu og dreift eiturgasi yfir
enskar borgir. Þar að auki væri
innanhandar iað fylla göngin
vatni, ef óvinaher ætlaði að nota
þau til ipnrásar á England.
Það má því telja víst, að Eng-
lendingar snúist ekki í þetta sinn
á móti göngunum af hernaðarleg-
um ástæðum, en láti það ráða úr-
slitum, hvort þau eru framkvæm-
anleg í verklegu tilliti, hvort þau
geti borið sig og hvort þau verða
þjóðinni til gagns eða skaða.
Tillögurnar um Ermarsunds-
göngin voru rædd í enska þing-
inu í fyrra. Er ætlast til, að
göngin verði 36 enskar mílur á
lengd. Þar af 24 enskar mílur
neðlansjáva^b. IGöngin myndu
þannig verða um þrisvar sinnum
lengri en Simplongöngin í Sviss,
en það eru lengstu járnbrautar-
göng í heimi. —Ermarsundsgöng-
in eiga að vqra þrjú, nefnilega
loftræslugöng og tvð járnbraut-
argöng. Það er áætlað, að öll
göngin og járnbrautarlagningin
muni kosta um 30 miljónir sterl-
punda (eða um 600 miljónir ís-
lnezkra króna — um 120 miljónir
dollara).
Gert er ráð fyrir, að hægt muni
vera að gra-fa öll göngin á átta
árum.
Baldwin ski,paði í fyrra nefnc
til þess að athuga tillögurnar
um Ermarsundsgöngin. Hún var
skipuð fimm merkum verkfræð
ingum og fjármálamönnum, og
hefir hún nýlega skilað af sér.
Meiri hluti nefndarinnar (fjór-
ir nefndarmenn) leggja til, að
fyrirtækið verði framkvæmt, ef
nánari rannsókn sýni, að það sé
framkvæmanlegt í verklegu til-
liti. — Nefndarmennirnir segja,
að framkvæmdirnar verði senni-
lega verklegum vandkvæðum háð-
ar, en þeir álíta þó líklegt, að
hægt verði að vinna bug á vand
kvæðunum. Þeir leggja því til,
íbúar landsins 2% miljón. —I að byrjað verði á því að grafa
loftræslugöngin. Er áætlað að
kosta fimm miljónir
Þáð er svo undir því
er stórveldi langt fyrilr norðan nyrztu sveita-
Ósleitilega hefir þjóðin unnið að
því, að sameina alla Grikki í einaj þau muni
þjóðarheild. Ein og hálf mlljón sterlpd. r-
aði, hefir þeim hepnast að ná yf-j Grikkj hafa flutt til landsins. Og! komið, hvernig gengur með loft-
irráðum yfir víðáttumiklum lönd- yfirráðssvæði Grikkja hefir auk- ræslugöngin, hvort hægt verður
um. I ist, svo að nú eru íbúar landsins að grafa járnbrautargöngin.
í Balkan ófriðnum 1912—13, 6% miljón.
komu Grikkir því svo kænlega
fyrir, að Búlgarar og Serbar áttu
í höggi við Tyrki, en Grikkir sátu
Margt er af Grikkjum enn utan-
lands, í Miklagarði, Cypern, Rho-
dos, Egyptalandi. Bera þeir mik-
bygðir. Ef til vill hjá Uperni-'að mestu hjá. Þá hélt Venizelos inn ræktarhug til lands og þjóð
Nefndarmennirnir álíta, að
rekstur jarðganganna muni geta
borið sig. Þeir telja heppilegast,
að einstakir menn láti grafa
göngin og takist á hendur rekst-
ur þeirra — án ríkisstyrks. Far-
gjöld þurfi ekki að vera hærri en
nú, þegar farið er sjóleiðina. —
Loks kveðst meiri hluti nefndar-
innar sannfærður um, að göngin
myndu auka umferð og örva
verzlun milli Englands og megin-
landsins, og verða ensku þjóðinni
til hagnaðar. Yfirleitt álíta fylg-
ismenn málsins, að hagnaðurinn
af göngunum myndi verða mjög
mikill. Fjöldi atvinnulausra gæit
fengið atvinnu við að grafa göng-
in. En atvinnuleysið í Englandi
fer sívaxandi og er eitthvert hið
mesta alvörumál þjóðarinnar.
Viðskiftin milli Englands og meg-
inlandsins myndu ‘aukast að mikl-
um mun, þegar jarðgöngin yrðu
fullgerð, vöruflutningar frá Eng-
landi til meginlandsins vaxa, iðn-
aður Breta aukast og atvinnuleys-
ið þar af leiðandi minka. Eng-
lendingar þarfnast nú meir en
nokkru sinni áður markaðs á meg-
inlandi Evrópu, þar sem þeir
tapa stöðugt fleiri mörkuðum í
öðrum heimsálfum. Ferðamanna-
straumurinn til Englands myndi
aukast að miklum mun. Það væri
ólíkt þægilegra að geta setið í
sama járnbrautarvagni alla kið-
ina frá París til London og þurfa
ekki að flytja sig frá lest til skips
og frá skipi til lestar. Þar að
auki yrði farartíminn meira en
helmingi styttri en nú. — Fáar
sjóleiðir eru verri fyrir sjóveika
en leiðin yfir Ermarsund. Eng-
lendingar segja, að sjóveikin
aftri fjölda ferðamanna á megin-
la.ndinu frá því að fara til Eng-
lands. — Tekjur Englendinga af
ferðamðnnum myndu því marg-
faldast, er áformin um Ermar-
sundsgöngin verða framkvæmd.
En málið hefir einnig skugga-
hliðar í augum sumra Englend-
inga. Einn nefndarmanna í fram-
annefndri nefnd, Ebbisham lá-
varður, greiddi atkvæði á móti
göngunum. Hann álítur, að þau
myndu verða þjóðinni til meira
Óhags en gagns. iEbbisham, og
aðrir andstæðingar fyrirtækisins
álíta, að göngin mundu skaða
enskt atvinnulíf, einkum sigling-
ar og landbúnað. Þeir viður-
kenna að vísu, að umferð og
verzlun milli Englands og megin-
landsins, myndi aukast. En fólks-
flutningur myndi ganga að mestu
leyti úr höndum skipfélaganna,
og vöruflutningur að sumu leyti.
Enn fremur muni vöruflutningar
til Englands aukast meira en
vöruflutningar frá Englandi. Út-
lend samkeppni við enskar vörur
muni því aukast. Einkum óttast
þeir að Frðkkum verði auðveld-
ara en áður, að senda grænmeti
og ávexti til Englands, og það
hljóti að skaða enska garðyrkju-
menn.
Mótspyman í Englandi á móti
framkvæm þessa fyrirtækis, er
því ekki lengur hernaðarlegs eðl-
is. Fhá Englendinga hálfu er það
nú helzt til fyrirstöðu, að sumir
þeirra óttast mjög aukna, út-
lenda samkepni við enskar vörur.
Mótspyrnan á móti göngunum er
því af sömu rótum runnin og
stefna tollverndarmanna. En litl-
ar líkur eru - til þess, að skoðun
andstæðinga fýrirtækísins verði
ofan á í Englandi, þar sem vafa-
laust mikill meiri hluti þjóðar-
innar er stöðugt andvígur vernd-
arstefnunni. Það er því útlit fyr-
ir, að þetta mikla fyrirtæki nái
fram að ganga, ef það reynist
framkvæmanlegt í verklegu til-
liti. Það verður þá stórkostlegt
minnismerki fyrir verklega snilli
vorra tíma, og um leið þýðingar-
mikil samgöngubót. — ------------
Khöfn í Marz. 1930. P.
•—'Lesb.
Tvö knndruð þrjátín og fjórir
Japanar koma til Canada
Síðan 1. september 1928, hafa
alls 234 Japanar fengið leyfi til að
setjast að í Canada. Af þessum inn-
flytjendum voru 130 karlmenn, og
komu flestir þeirra til að vinna hjá
bændum, en kvenfólkið til vinna
húsverk. Meðal þessara innflytj-
enda eru æði mörg börn.
Frá einni stjórnardeild
til annarar
öldungadeild Bandaríkja þjóð-
þingsins hefir fallist á, að dóms-
máladeildin skuli hér eftir hafa
eftirlit með að vínbannslögunum
sé framfylgt, í stað fjármála-
deildarinnar, sem það mál hefir
hingað til heyrt undir.