Lögberg - 03.09.1931, Page 1

44. ARGANGUR
WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 3. SEPTEMBER 1931
NÚMER 36
KVEÐJA
Þar eð eg með hverjum líðandi
íclukkutíma fjarlægist það fólk,
sem eg hefi nú dvalið meðal um
tuttugu ára skeið, þ. e. Vestur-
íslendinga, finst mér vel henta, að
senda þeim kveðju fyrir hönd okk-
•ar hjónanna. Margt hvarflar í hug-
ann við endurminninguna frá
svo langri samleið, sem þar að
auki er öldungis sérstæð að því
leyti, að eg hefi notið meira góðs
frá V.-íslendingum, en þeir frá
mér, ef til vill meira en nokkur,
sem meðal þeirra hefir dvalið.
Pyrir tilstilli og drenlgskap miíina
mörgu ágætis vina í Vesturheimi
hefir mér auðnast að öðlast að
nokkru þá mentun, er eg þráði
frá barnæsku, og með því að
starfsfólk íslenzkrar listar safn-
ar fæst fjársjóðum, hefi eg oftar
en eg vildi verið meira og minna
upp á drengskap þeirra kominn
og aldrei brugðist hann. Eg veit
að vinum mínum finst sér bezt
þakkað með því að eg verði að
manni, og þannig vildi eg sjálfur
kjósa að þakka þeim, er fram
líða stundir. En eg get ekki stilt
mig um að þakka til bráðabirgðar
þeim, sem gert hafa mér dvölina
Vestan hafs jafn ógleymanlega o'g
hún hlýtur að verða mér.
Gildi velgerða þeirra, er eg
hefi drepið á í þessum fáu orð-
um, liggja ekki nema að nokkru
leyti í þeim sjálfum, heldur því,
sem hratt þeim í framkvæmd og
hvernig þær voru gerðar. Fyrir
tví flyt eg nú með mér urmul af
endurminningum, sem hvorki
mölur né ryð fá 'grandað, eða ég
eytt, eins og t. d. peningum, sem
málshátturinn segir að séu
gleymdir þá gleyptir, eða eyddir
séu. Og það eru þessar minning-
ar og áhrif af samneyti við þá af
Vestur-íslendingum, sem eg þekki
bezt og þykir vænst um, sem eg
vil fyrst og síðast þakka þeim
sem gáfu, með orðum nú, o'g at-
höfnum síðar, ef Guð og 'gifta
leyfa.
Um borð í Dutchess of Bedford,
26. ágúst 1931.
Björgvin Guðmundsson.
Bardagi á strætum New
York Borgar
Tveir ræningjar rændu $4,619,
sem verið var að sækja í bank-
ann og ætlaðir voru til að borga
verkafólki. Einhvern veginn kom-
ust Iögreglumenn strax að því,
hverjir þetta hefðu gert og reyndu
náttúrlega að gera skyldu sína,
að taka mennina fasta. Ræn-
ingjarnir voru vel vopnaðir,
engu síður en lögreglumennirn-
ir og tókst bardagi með þeim,
sem stóð yfir í hálfan annan
klukkutíma og barst langa leið,
því ræningjarnir fóru undan, en
lögreglumennirnir sótitu eftir. Af-
leiðingarnar urðu iþær, að sex
biðu bana og tólf særðust, sumir
mikið. Þeir sem lífið létu, vorU|
ræningjarnir báðir, tveir lög-,
reglumenn, bílstjóri og barn, sem
orðið hafði fyrir einni kúlunni.
Þeir, sem særðust, voru þrír lög-
réglumenn, tveir brunaliðsmenn
og sjö aðrir, sem þarna voru á
ferð. 1 New York eru nítján þús-
und lögreglumenn og þeir hafa
þær fyrirskipanir, að taka alla
fasta, sem þeir verði varir við að
beri vopn, án þess að hafa leyfi
til þess.
Færeyingar og Danir
Ríkisstjórnin danska hefir sent
lögþingi Færeyinga tillögur um
fjárhagsumbætur. Aðalatriði til-
lagnanna er, að lögþingið ráði
framvegis yfir ýmsum tekjum,
sem ríkissjóður Dana hefir hing-
að til fengið, þar á meðal tekjum
af konungsjörðum, ýmsum toll-
tekjum, til samans 138,000 kr.
Hins vegar takist lögþingið á
hendur í staðinn kostnað við
vegagerðir, rekstur sjúkrahúsa og
styrkveitingar til siglinga milli
eyjanna. — Patursson segir, að
tillögurnar nái alt of skamt. —
Mgbl.

JÖKLAJÖRÐ Eftirfarandi kvæði hefir borist frá Einari sbáldi Benediktssyni, sem um þessar mundir er staddur í Tunis. Nú þjóta rafboð yfir Eiríks bygðir, og óta-1 skíði lopts nm strönd og fjörð. Því munu flugi fylgja djúpar hygðir. Vort Frón skal bera deilur undir gjörð. Þess skylda er að máttkast og að muna. Við minna hlut skal róttur vor ei una. Um frelsi íslands heldur veröld vörð. Lát liorfa augu lieims til yztu ríkja, er hliði norðurskauts á gátt er svift. Gegn sið og lögum orðhefð á að víkja. Sjá, aldamyrkvinn liefir grímu lypt. Hjá djúpsins anðlegð Bretinn yppir brúnum, og blakta erlend þjóðavé að húnum. Frá liæðaveggjum starir stjörnuskrift. í lögum Eiríks lifði íslenzk tunga. Með landans máli bar hann lijör og skál. Með réttu nam hann óðal sitt hið unga, við íslenzk rök og voldug merkjabál. Þótt meginhauður mannheims yrðu lokuð, og menning jarðar væri smáð og okuð ei deyr sú frægð, að fluttust Atlamál. Vor Sóley fagra, svipstór yfir höfum, bar sögum vitni, fram að Rómastól. En öld vor bjúghljóð, grúfir yfir gröfum, í guðadvrð, af tveggja dægra sól. Lát birta sannleik, bergsins liöggnu stafi; og berist flekklaust merki vort í trafi. Hjá o.ss á norrænn andi höfuðból. Á löngum rökkvum lifði þjóðarandi, við lága arins glóð, en seiga trú. Mun saga nokkur slík af lýð og landi. Vér lögðum yfir djúpin stefjabrú. Vor göfga tunga tengdi rammar sifjar. Eitt tókn, eitt orð vorn málstofn endurrif jar. Á fróni orktu allir, fyr og nú. Vor öldnu lög og sögu þjóðir þekkja; hve þungt var undir fót, með hlekki sjálfs. Hvort skal sig norrænn andi endurblekkja við orðaprang um snævalöndin frjáls. Vor meginauðgi hafs og hauðra geymur sér hallar þungt að ísaströndum tveimur. 1 eining þeirra er afl og réttur máls. Vort kyn, vor örlög knýja Frón til dáða. 1 kynnum Nýheims urðu djúp vor spor. Og sjálfstætt fslands ríki skal hér ráða. Lát rísa yfir Hvarfi frelsis vor. Vér eigum kost sem öllum heimi sæmir. At alþjóð metast rök og sjálf hún dæmir. Á rústum Garða sæki hlut sinn hvor. Að austan flugu neistar norræns anda, þá námust Garðars fögru ríkislönd. En vestlæg eyþjóð lét sér blóði blanda. Svo byggðist fslands sagnafræga strönd. Og móti kveldátt skín í liiminshæðum vors hnattar undur. Frerinn mikli í slæðum. Þar skyldi aldrei lyptast löglaus hönd. Þá beinöld hrárra bráða mætti stálum, var búðarlierrans einkaveldi sett. Og villisjót nam yndi af eiturskálum. Við okurborðin spik og skinn varð létt. Til drýgra fanga væntust liirðir Hafnar. Á hæstu völdum urðu reiddir stafnar. Á nokkur saga til svo blakkan blett. Á Suðurgöngum bundust mál á munni: eitt minjastef bar nöfn um strönd og fjörð. Sá gestur mætur var er kvæðin kunni þau kváðust jafnt ó gnoð og yfir lijörð. Svo brunnu stjörnur yfir himnahafi. Og heilög Róm lét geyma minnisstafi, er þingskáld Helgi sannhét Jöklajörð. Einar Benediktsson.
MESSUBOÐ
^/j'ESSAÐ verður í Fyrstu lútersku kirkju
næsta sunnudag, 6. september, kl. 1 1
f.h., og svo hér eftir á hverjum sunnudegi á
sama tíma. Eins og áður fara morgun guðs-
þjónustar fram á ensku. Sunnudagskólinn
byrjar strax eftir messuna, eða kl. 12. á há-
degi. Guðsþjónusta kl. 7 á hverju sunnu-
dagskveldi, á íslenzku.
Bretum boðið lán
Bankar í Bandaríkjunum hafa
boðið Bretum $200,000,000 lán
og Frakkar hafa boðið þeim
jafnmikla upphæð. Gekk þetta
svo greiðlega, að peningarnir
voru allir fengnir og öllu ráð-
stafað, láninu viðvíkjandi, á
þrjátíu og sex klukkustundum.
Er þetta miklu meiri upphæð, en
það lán, sem haldið er að Bretar
þurfi, eða ætli sér að taka, en
þetta stendur þeim nú til boða,
ef þeir þurfa o'g vilja, eða þá það
sem þeir vilja af þessum fjögur
hundruð miljónum dala. Það lít-
ur því út fyrir, að lánstraust
Breta, með þeirri nýju stjórn, sem
nú situr að völdum, sé gott.
Gísli J. Ólafsson látinn
Sú fregn barst hingað bréflega
frá Reykjavík í lok síðustu viku,
að látinn væri Gísli J. Ólafsson,
landsímastjóri Islands, eftir upp-
skurð. Var hann sonur Jóns Ól-
afssonar skálds og blaðamanns.
Gísli heitinn var maður á bezta
aldri, glæsilegur í framgöngu og
hvers manns hugljúfi.
Sigurður Nordal
skipaður prófessor við Harvard-
háskóla í eitt ár.
Við Harvard - háskólann var
fyrir nokkrum árum stofnað pró-
fessorsembætti með sérstökum
hætti. Var embættið stofnað tdl
minningar um Charles Eliot Nor-
ton, er um skeið var prófessor
háskólann. Er tilhögun embætt-
isins sú, að það er veitt að eins
til eins árs. Fjórir nafntogaðir
rithöfundar og fræðimenn hafa
haft embættið á hendi.- Allir eru
þeir Englendingar.
í janúar í vetur fékk Sigurður
Nordal prófessor skeyti um það
frá .Harvard-háskóla, hvort hann
myndi fáanlegur til þess að taka
embætti þetta næsta ár.
Er hann hafði fengið trygging
fyrir því, að hann fengi frí frá
háskólanum hér, svaraði hann
þessari málaleitian játandi.
f marzmánuði síðastliðnum
veitti háskólaráð Harvards hon-
um þessa stöðu frá 1. sept. 1931.
— Þeir sem gegna embætti þessu
eru skyldaðir til þess að halda
a. m. k. sex fyrirlestra um skáld-
skap og fgarar listir. Handritin
að fyrirlestrum þessum eru eign
háskólans, og á hann útgáfurétt-
inn, enda er það venjan, að há-
skólinn gefi þá út. Vel þykir
hlýða, að ársprófessorar þessir
haldi fleiri fyrirlestra en sex á
kensluárinu.
En svo er fyrir mælt í reglun-
um um embætti þetta, að þeir
sem embættinu gegna, hafi mik-
íð frjálsræði til ferðalaga. Þeir
geta t. d. ferðast milli háskóla
þar vestra til fyrirlestrahalds.
Sigurður Nordal leggur af stað
vestur þann 21. þessa mánaðar
(ág.). Hyggur hann sem eðlilegt
er, gott til þessarar ferðar, og
starfsins þar vestra. Hann fær
hér eindæma gott tækifæri til
þess að kynna íslenzkar bókment-
mönnum. Hann býst við að ein-
skorða starf sitt ekki við Har-
vardháskólann, heldur færa sér
líka í nyt heimildina til þess að
halda fyrirlestra við helztu há-
skóla Bandaríkjanna.
Mikill heiður hefir Sigurði
Nordal fallið í skaut, er hann fær
slíka virðingarstöðu sem þetta
prófessorsembætti glð Harvard-
háskóla, og má hann sannarlega
ragna því.
En útnefning hans í stöðu
þessa, sem áður hefir aðeins ver-
ið skipuð Englendingum, er ekki
síður háskóla vorum til virðing-
ar og viðurkenning á því, að há-
skólamenn Vesturheims líta svo
á, að kunnleiki á íslenzkum bók-
mentum og menningu eigi erindi
tiil upprennandi mentamanna þar
í álfu.
íslenzka þjóðin mun fylgja með
athygli ferðum Sigurðar og starfi
þar vestra, í fullvissu um, að
'betri fujlltrúa getum við ekki
vænst að eiga í ræðustólum hinna
amerísku háskóla, en Sigurð
Nordal.
Einar ólafur Sveinsson gegnir
embætti Sigurðar við háskólann
hérna næsta vetur. — Mgbl.
Kommúnistarnir og
Bennett
Þegar Bennettt forsætiisráð-
var staddur hér í Winnipeg á
laugardaginn, fór stór hópur kom-
múnista og atvinnulausra manna
til stjórnarbygginganna, meðan
forsætisráðherrann var þar, og
vildi hafa tal af honum, eða öllu
heldur, vildu láta hann tala til
sín og heyra hvað hann hefði að
segja. Af því varð samt ekkert,
en Mr. Bennett átti stut samtal
við nokkra menn úr þessum hóp.
Það stóð þó ekki yfir nema tvær
mínútur og þegar því var lokið,
létu kommúnistar hreint og beint
illa af þeim viðtökum, sem þeir
hefði fengið hjá forsætisráð-
herranum.
Bankarán
Á miðvikudaginn í vikunni sem
leið, var enn bankarán framið i
Winnipeg. Það var útibú Royal
bankans á Sargent Ave. og Arl-
ington Str., sem rænt var í þetta
sinn. Klukkan að ganga eitt um
daginn komu tveir menn inn í
bankann og höfðu alveg sömu að-
ferðina, eins og aðrir bankaræn-
ingjar, otuðu skammbyssunum
og ráku fólkið, sem inni var, inn
í öryggisklefann og létu svo
greipar sópa um peninga bank-
ans. Fólkið, sem inni var, þegar
þetta kom fyrir, var bankastjór-
inn, F. Thordarson, Miss N. B.
Lawrie, vélritari, J. A. Erlend-
son gjaldkeri og S. O. Goodman
bókhaldari, og einn aðkomumað-
ur, H. I. Gíslason. Annar mað-
ur kom inn meðan á þessu stóð,
Helgi Johnson frá öskjuholti, og
voru honum gerð svipuð skil og
hinum. Þegar ræningjarnif voru
búnir að taka alla þá penin'ga,
sem þeir fundu, nálega níu þús-
und dali, fóru þeir út úr bank-
anum sem hraðast, stigu upp í
bíl, sem beið þeirra á Arlington
stræti og keyrðu hart norður
strætið. Alt þetta „skeði á örfá-
um mínútum og fór fram svo
hljóðlega, að enginn, utan bank-
ans, virðist hafa orðið var við
neitt, fyr en alt var búið og ræn-
ingjarnir farnir.
Þangað til á laugardagsmorgun
virtist enginn vita neitt um
þessa ræningja, en þá tók lögregl-
an tvo menn fasta í dálitlum
kofa í East St. Paul, svo sem 14
mílur norðaustur frá Winnipeg.
Fundust þar í kofanum hjá þeim
skammbyssur og mikill hluti af
peningunum, sem rænt var. Báð-
ir segjast þessir menn vera frá
New York, Harry Dundas 22 ára
og Manley Conhiser 34 ára. Báð-
ir eru þeir afar stórir menn og
vel vaxnir. 1 þessum kofa höfðu
þeir verið síðan 15. ágúst. Á
föstudagskveldið tóku þeir þátt í
einhverri úftiskemtun þar í ná-
grenninu, en þar voru leynilög-
reglumenn og þar var líka Mr.
Thordarson bankastjóri, og þekti
hann að þarna voru mennirnir,
sem rændu bankann. Hafði lö'g-
reglan svo auga á þeim þangað
til morguninn eftir, að hún tók
þá fasta mótstöðulaust.
Þetta er fimta bankaránið, sem
framið hefir verið í Winnipeg og
ghendinni á r'síðastliðnum tlíu
mánuðum. Ránsféð nemur sam-
tals $40,000. Mikið af því hefir
fundist, en ekki nærri alt. Allir’
ræningjarnir hafa náðst, nema
þeir þrír, sem rændu bankann á
Notre Dame Ave. 8. maí og drápu
bankastjórann, P. B. R. Tucker.
Þeir tveir menn, sem að framan
er getið, Harry Dundas og Man-
ley Conhiser, hafa nú meðgeng-
ið að hafa rænt bankann á Sar-
gent Ave. og Arlington Str.
Skjótt úrræði óhjákvæmi-
leg, segir MacDonald
Eftir að MacDonald-stjórnin
hafði lagt niður völd, flutti Mr.
MacDonald ræðu að embættisbú-
stað sínum, 10 Downing Str., þar
sem hann gerði grein fyrir því
hvers vegna sér hefði verið ó-
mögulegt að halda áfram stjórn-
inni með sínum fyrri félögum.
Það var út af fjárhagsástandi
þjóðarinnar, að stjórnin varð að
| leggja niður völdin. Það var að
komast í það horf, að til skjótra úr-
ræða þurfti að taka til að kippa
því í lag. Þar gátu margir af ráð-
herrum MacDonalds ekki fallist á
hans ráð, og hlutu því leiðir að
skilja, í bráðina að minstia kosti.
Mr. MacDonald segist 1 en'gu hafa
breytt stjórnmálaskoðunum sín-
um eða stefnu og þess sé heldur
ekki vænst af þeim öðrum, sem
hina nýju stjórn mynda. Samtök-
in séu að eins um það, að rétta við
fjárhag þjóðarbúsins. Að því búnu
geti hver og einn fylgt þeim
stjórnmálaflokki, er hann sjálfur
kjósi, eins og jafnan hafi verið.
En hvað sem það kosti, verði að
rétta við fjárhaginn.
Slæmar uppskeruhorfur
í Evrópu
Fréttir frá Washingtion, D.C.,
nú um helgina, segja að miklar
rigningar tefji mjög fyrir upp-
skeruvinnu á Rússlandi og útlit
sé fyrir, að uppskeran verði þar
miklu minni nú heldur en í fyrra.
Svipaðar fréttir berast einnig frá
ýmsum öðrum löndum í Evrópu,
svo sem Þýzkalandi, Frakklandi,
ítalíu og enn fleiri löndum.
Gandhi á leið til London
Blaðafréttirnar hafa nú æði
lengi sagt ýmist, að Gandhi ætil-
aði að sækja fundinn, sem stend-
ur til að haldinn verði í London
til að ræða Indlandsmálin, eða þá
að hann ætlaði ekki að gera það,
Nú er hann lagður af stað til
Englands, svo ekki er lengur um
að villast, að hann ætlar að sækja
fundinn. Hann lagði af stað á
laugardaginn var, jafn fáklæddur
eins og vanalelga, með mittis-
skýluna og sjalið. Áður hafa
fréttirnar sagt, að hann mundi
verða klæddur rétit eins og aðrir
höfðingjar, þegar hann kæmi til
London, hvað sem verður. Ganrhi
hefir með sér geiturnar sínar
tvær og brezka stúlku, sem á að
sjá um geiturnar og sjá um að
hann fái það að borða, sem hann
þarf á ferðinni, sem er geitamjólk,
hnotur og eitthvað af aldinum.
Þegar Gandhi fór af stað, sagði
hann, að hann gerði sér litlar
vonir um mikinn árangur af Lon-
don-fundinum, en hann væri
bjartsýnn að eðlisfari og hann
treysti guði og guð hefði gert sér
mögulegt að fara þessa ferð.
Honum þóknaðist því máske að
nota sig sem verkfæri í þarfir
mannkynsins.
Nýr leiðtogi
Þess var ekki langt að bíða, eft-
ir stjórnarskiftin á Bretlandi, að
verkamannaflokkurinn veldi sér
nýjan leiðtoga í staðinn fyrir
Ramsay MacDonald. Ekki það,
að hann se'gði af sér leiðtoga-
stöðunni, heldur hitti, að það er
ásetningur flokksins, að berjast
á móti fjármálastefnu hinnar nýju
stjórnar alt sem hann orkar, eða
sérstaklega því atriði, að minka
stjórnartillagið til þeirra, sem
atvinnulausir eru. Það tillag af
ríkisfé, er nú orðið svo afar mik-
ið, að til vandræða horfir. Hinn
nýi leiðtogi verkamanna flokksins
er Arthur Henderson, fyrverandi
utanríkisráðherra. Alls; eru þing-
menn flokksins 280, en MacDon-
ald fékk að eins sex atkvæði. Það
leynir sér því ekki, að flokknum
er alvara. Mr. Henderson er
Skoti, en hefir alið mestallan ald-
ur sinn á Englandi. Vann í járn-
verksmiðju í Newcastle, þegar
hann var ungur, og þar hélt hann
sína fyrstu stjórnmláa ræðu, fyr-
ir 49 árum, sem þe'gar vakti mikla
eftirtekt. í sínu heimalandi er
hann sjaldan nefndur annað en
“Arthur frændi”, og með því
nafni er hann þektur um alt
Bretiland. Þingið kemur saman
hinn 8. september, og þar fylgja
næstum allir þingmenn verka-
mannaflokksins, sínum nýja leið-
toga, að svo miklu leyti sem nú
er kunnugt. Samt er búist við,
að stjórnin hafi 40—50 atkvæða
meiri hluta á þinginu.
Vor í Klettafjöllum
When it’s Springtime in the Rockies”.
(Þýtt úr ensku.)
Nú rökkursvipir falla’ í faðmlög nætur
og fannþökt borg í rafurljósum skín;
eg aleinn sit við glóð, sem neistum grætur
— mér gamlir tímar birtast, elskan mín —
Eg sé — mér vitrast vor í Klettafjöllum,
þar vöknuð blóm í döggum lauga sig.
Þín hljóðu orð mig dreymir dögum öllum:
“Eg dvel hér róleg unz eg heimti þig.”
Þegar vorið kæra kyssir
Klethafjöllin tignarhá,
fer eg vestur, fer eg til þín,
fjallamær með augu blá,
les þér enn þá ástir mínar
—enginn hefir trúrri spurt —
þegar vorið kæra kyssir
Klettafjöllin langt í burt.
f hjarta mér eg geymi guðsmynd þína;
eg geymi ást, sem hrein er eins og lín.
Það vegarljósum varðar framtíð mína,
að vestur kem ég innan skamms til þín.
Eg Klebtafjalla vorið lít með lotning,
þar laufin faðmar sól og kyssir blær.
Eg heyri þig, mín dýra vorsins drotning:
“Sé drotni lof, hér mætast sálir tvær!”
Þegar vorið kæra kyssir
Klettafjöllin tignarhá,
fer eg vestur, fer e'g til þín,
fjallamær með augu blá,
les þér enn þá ástir mínar
— enginn hefir trúrri spurt —
þegar vorið kæra kyssir
Klettafjöllin langt í burt.