Lögberg - 21.01.1932, Blaðsíða 2

Bls. 2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 21. JANÚAR 1932.
Kirkjurnar í Kirkjubæ
Eftir
Jóhannes Patursson.
Munnmæli eru um það, að þá er
Norðmenn komu fyrst til Fær-
eyja, hafi þar verið fyrir helgir
menn. — Staðanöfn og gamlar
rústir benda einnig til þess, að í
Kirkjubæ kunni að hafa búið
Keltar, áður en Norðmenn námu
landið. Þó þyrfti frekari forn-
leifarannsóknir til þess að sanna
þetta.
í Kirkjubæ hefir fundist rúna-
steinn, og að dæma eftir aldri
hans, áleit Sofus Bugge prófess-
or, að Norðmenn hefði búið þar
fyrir árið 800.
Færeyingasaga getur um fær-
eyskan kvenskörung, sem kölluð
var Straumeyjar-Birna. Þórhall-
ur, bóndi hennar, var myrtur.
Birna igiftist aftur Sigurði Þor-
lákssyni, bróðursyni Þrándar í
Götu. Hann féll eitthvað um
1035. Sagan getur þess ekki, hvar
þau Birna og Sigurður hafa búið,
en munnmæli segja, að þá er Sig-
mundarsynir höfðu særta hann til
ólífis, hefði hann siglt heim til
Kirkjubæjar, og látist þar úr sár-
um.
Ein af hinum skráðu sögum,
sem ekki er bygð á færeyskum
munnmælum, getur um auðulga
og volduga konu, sem hét Birna og
átti heima í Kirkjubæ. Hún átti
miklar jarðeignir í Straumey.
Austurey og Vogey. í elli sinni
skifti hún eignum sínum milli
þriggja dætra sinna, og fékk
yngsta dóttirin, Æska, Kirkjubæ í
sinn hlut. Hún var seinna kölluð
Gæsa, vegna þess, hvað hún var
skartgjörn. Kirkjubæ fylgdi þá
allur suðurhluti Straumeyjar.
Nú segir sagan, að meðan Gæsa
bjó þarna, hafi hinir fyrstu far-
andbiskupar komið til eyjanna.
Gæsa var stórlát, og henni fanst
heiður sinn aukast við það, að
biskupamir heimsóttu hana.
Veitti hún þeim stórmannlega og
vildi hafa þá sem lengst hjá sér.
Og að lokum 'gat hún talið Guð-
mund blskup á það, að setjast þar
að. _Hún lét reisa þar fagra kirkju
og skreytti hana fagurlega. Þetta
hefir átt að gerast um 1100.
Allar líkur mæla með því, að
Straumeyjar-Birna, sem Færey
ingasaga talar um, og Birna í
Kirkjubæ, sem munnmælin segja
frá, sé sama konan. Og þá ætti
Gæsa.að hafa verið dóttir hennar
og Sígurðar Þorlákssonar. Hafi
hún fæðst um 1035, hefir hún ver-
ið orðin gömul, þá er eftirmaður
Guðmundar biskups tók af henni
eignir hennar, enda segja munn-
mælin, að hún hafi verið háöldr-
uð.
Kirkjubæ var nú breytt úr óð-
alssetri í biskupsstól, og var það
fram til ársins 1557.
Þegar biskupsstóllinn þar var
lagður niður, tók hinn kunni lög-
maður, Peter Jacobsen, við jörð-
inni, og síðan hafa ættmenn hans
búið þar. Þó var jörðin skert
1550, 1807 og 1831. — Menn vita
um nöfn á öllum þeim, sem hafa
setið Kirkjubæ síðan um 1050.
Það eru alls 41 bændur og bisk-
upar.
í Kirkjubæ hafa verið ekki
færri en þrjár kirkjur. Munnmæl-
in segja, að Gæsa hafi látið byggja
elztu kirkjuna og Helgað hana
Maríu mey. Af þeirri kirkju er nú
ekki annað eftir, en nokkuð af
grunninum. Þegar jörðin var orð-
in biskupssetur, segja munnmæl-
in, að munkunum hafi þótt ftauð-
syn til bera, að byggja þar aðra
kirkju, hina núverandi sóknar-
kirkju. Var hún helguð Ólafi
helga, en venjulega nefnd munka-
ikirkjan (til aðgreininlgar frá Gæsu-
Ikirkju). Að lokum segja munn-
Flokkun kjöts
mælin, byrjuðu biskuparnir á því.
að byggja dómkirkjuna, sem aldr-
ei varð fullger, en var þó komin
svo langt, að hún var helguð
Magnúsi hel!ga Orkneyjajarli.
Hér skal ósagt látið, hvort
munnmælin um hinar þrjár kirkj-
ur eiga við sannsögule!g rök að
styðjast eða eigi. En þegar sagn-
fræðingar halda því fram, að Er-
lendur biskup (1269—1308) hafi
fyrstur bygt kirkju á staðnum
(í>. e. bæði Maríukirkjuna og Ól-
afskirkju), þá getur það ekki ver-
ið rétt, enda þótt þeir styðjist þar
við skjöl færeyska biskupsstóls-
ins, sem Alexander Bugge fann í
Bonn í Þýzkalandi 1899.
Það er hverjum manni auðsætt,
að hinar þrjár kirkjur hafa alls
ekki verið bygðar um sama leyti
og af sama byggingameistara. Það
er enginn efi á þvi, að Magnúsar-
kirkjan er yngst. En það er líka
nokkurn veginn áreiðanlegt, að Er-
lendur biskup lét byrja á smíði
hennar, samkvæmt skjölum þeim,
sem fundist hafa.
Því verður heldur varla mót-
mælt, að guðsþjónustur hafa far-
ið fram í Ólafskirkjunni, meðan
verið var að reisa dómkirkjuna,
' og Ólafskirkjan er þess vegna
I (mikið)i eldri en dómkirkjan.
I
j Enginn efi er á því, að Maríu-
j kirkjan er elzt af öllum kirkjun-
i um. Glögg sönnun þess er hinn
i steinlagði kirkjuve'gur, sem ekki
! liggur til bústaðar biskupsins,
heldur beint til elztu bæjarrúst
anna, sem eru frá landnámstíð,
en þennan bæ tók sjórinn snemma
af. Þessi kirkja og kirkjugarður
og vegur, er áreiðanlega mörg
hundruð árum eldra en bygging-
ar Erlendar biskups.
Stórkostlegt snjóflóð og skriða
hljóp árið 1772 yfir aðal bygging-
una og útihús. Samt sem áður er
nokkur hluti aðalbyggingarinnar
enn við Iíði.
Þess er getið í Sverris-sögu, að
hann hefði einu sinni drepið menn
og verið eltur af sýslumanni kon-
ungs. Sverrir komst undan á
þann hátt, að hann faldi sig í ofni
í einu húsinu í Kirkjubæ. Kona
nokkur lagði hellu fyrir sjálfan
ofninn (reykháfinn^ og kveikti
eld á hlóðum fyrir framan. Kom
sýslumanni því ekki til hugar, að
leita í ofninum, og fann ekki
Sverri.
Oft hefir verið grafið í rústirn-
ar, sem urðu undir skriðunni 1772,
og hefir ýmislegt merkilegt fund
ist þar. Þannig fanst fyrir nokkru
í horni á einu af steinhúsunum1
.
ofn, hlaðinn úr steini, of var 2x11
meter að inannmáli. Grjóti var'
hlaðið í ofnbotninn, veggirnir
voyu límdir með kalki og ofaíi á
lágu stórir steinar. í ofninum
fanst járn!gjall. Er þetta sami
ofninn, sem einu sinni bjargaði
lífi Sverris konungs Sgurðsson-
ar? — Lesb.
Flokkun kjöts er til hagsmuna
bæði fyrir þá, sem það framleiða,
og þá, sem neyta þess, án þess það
sé nokkrum til skaða, eða tilfinn-
anlegra óþæginda. Framleiðslan
á öllum vörum býggist á eftir-
spurninni og kemur þar til greina
vörumagnið og vörugæðin, og
það, hvernig með hana er farið.
Þetta á við framleiðslu góðs
kjöts. Eins og áður var, þegar
lakara kjöt seldist rétt eins greið-
lega, eins o'g hið betra, þá var
bóndanum beinlínis gefið undir
fótinn, að leggja sig að minsta
kosti ekki fram um framlelðslu
góðs kjöts. Af hér um bil 6% af
markaðsgripum í Canada, var
verulega gott kjöt. í meðallagi af
30% og af 64% lélegt kjöt.
Síðan farið var að krefjast
þess, að kjötið sé flokkað, hefir
vel öldum slátur!gripum fjölgað.
Það er búist við, að að því komi.
að allar skepnur, sem sendar eru
til slátrunar, verði í bezta standi.
hvort sem eru nautgripir, fé, svín
eða fuglar. Framleiðandinn hefir
áreiðanlega ágóða af því. Flokk-
un á kjöti kostar ekki framleiðand-
ann eða kaupandann neitt. ‘ Hún
, er bara trygging fyrir því, að fólk-
ið fái það, sem það vill fá.
Hygginn bóndi hefir ávalt nán-
: ar gætur - á markaðnum Hann
J elur upp létta gripi o'g fer vel
með þá. Hentugasta þyngdin, á
fæti, er um 800 til 1,000 pund. í
fyrstu viku þessa mánaðar sendi
drengur frá Eriksdale ársgamlan
nautgrip, sem vigtaði 1 000 pd., til
St. Boniface Stock Yards, og þar
var hann seldur fyrir $65.00. Ná-
granni hans fékk ekki nema $40.00
fyrir sína gripi, jafn-!gamla, af
því að kjötið af þeim var ekki eins
gott, eða seldist ekki eins vel á
þeim tíma. Mikill fjöldi hús-
mæðra, sem heima eiga í borgum
þessa lands, eru nú orðnar sann-
færðar um, að það er ójhagur einn
að kaupa þetta ódýra kjöt, og hlýt-
ur því salan á flokkuðu kjöti að
fara vaxandi.
Bóndinn hefir engan ágóða, ef
kjötið af gripum hans flokkast
illa. Þan!gað til Sterlingspundið
féll í verði, var hægt að selja
gripi til Bretlands með sæmileg-
um ágóða, en að eins beztu gripi.
Heimamarkaðurinn hefir jafnvel
verið betri, en þó því að eins að
um bezta kjöt sé að ræða.
Flokkun á kjöti er að eins að
byrja. Þegar fólkið lærir að
skilja, hvaða gildi hún hefir, verð-
ur mjög erfitt að selja kjöt, sem
ekki er flokkað.
Montreal er mesta borgin í
Canada o!g ein af hinum miklu
borgum veraldarinnar. Með íbúa-
tölu hennar, miljón og einum
fjórða, þarf hún 75,000,000 pund
af nautakjöti á ári. Það samsvar
ar 150,000 nautgripum. Fólkinu
þar hefir nú skilist, hvað flokkun
kjöts þýðir, og vill að það sé sent
þannig frá sláturhúsunum í Winm*
peg. Salan á bezta kjöti þangað,
hefir afar mikið að þýða fyrir
bændurna hér vestra.
Embættisstimplinum, sem settur
er á fyrsta flokks kjöt, er þannig
fyrir komið, að sjá má hann á öll
um helztu hlutunum, þegar búið er
að skera skrokkinn í stykkki.
R. A. McLoughry, V. S.,
Dominion Live Stock Branch.
MACDONALD’S
Fitte öit
Bezta tóbak í heimi fyrir þá, sem
búa til sína eigin vindlinga.
Ókeypis vindlingapappír
með hverjum tóbakspakka
Agætasta vindlinga tóbak í Canada
(
Hughvöt
Flutt á almennum fundi 3. des.
Hvað skal lengi þjóð vor þola
þjáning, smán og böl og synd!
En sú kyrð og valda-virðing—!
Venju-þrælkuð hrygðajunynd.
Hvað skal lengi þjóð vor þegja,
þræla skylduböndum háð.
Skal hún líða bljúg og bíða,
biðja, vona’ og hrópa um náð!
Hvað skal lengi þjóð vor þreyja,
þegar æsku fjarar blóð;
þe!gar eitur-elfur streyma
yfir dáðum-vana þjóð.
Þegar auðsins glæpa ginning
glepur fríðan æskulýð;
hleður spilling ungdóms eðlið;
æðri dygðum ristir níð.
Nú er kominn tími’ að tala,
tími að hugsa upp liknar ráð;
bjarga, þegar bölið þyngist;
breyta svefni’ í kjark o!g dáð.
Fram skal knýja eigin orku,
eigin treysta’ á rétt og völd.
Undirgefni veikra vona,
vort er stærsta synda gjaldT
Oss, sem landsins berum byrði,
ber að vernda eigin rétt;
ber að vernda eigin arfleifð,
eigið líf — og tign og rétt.
Vort er landið, vald og réttur;
vor er skylda’ á rétti bygð.
Að líða kúgun þræla’ og þýja,
það er skömm, en engin dygð
Eyðilegging Iands og þjóðar
lagin verður oss að sök.
Hver sín eigin örlög skapar,
eru sönn og gömul rök.
Sá, er ei vill sjálfum bjarga,
sjálfsníðingsins heiti ber;
hann hefir svikið lögmál lífsins,
litla málsbót finnur sér.
Vorrar stjórnar heimtum hlýðni;
harðar kröfur sendum nú.
Vöknum upp af deyfðar-dvala;
djörfung gyrðum vora trú.
Trú á frelsi, frið og eining,
fegra líf — og þrek og mátt.
Sverjum vora sannleiks eiða,
sækjum fram — og mælum hátt.
Hvort skal hugur hærri sjóna
hræddur lúpa bak við tjald,
meðan taumlaust áfram æðir
auðsins grimma drottin-vald.
iLítum hátt til himin-véa,
helgra rúna lesum mál.
Sólar-strauma björtum bárum
beinum inn í vora sál.
Látum bundinn bróður-anda
brjóta ok af frjálsri sál;
kyndum veikan kærleiks neista,
kveikjum stórt og voldugt bál.
Utan stríðs er enginn friður,
eftir storm er kyrðar blær.
Eftir haturs- heitan -blossa
heilög ástin lifað fær.
Vesalmenni kross og kærleiks
kann ei á lífsins öflum skil.
Lýgi’ og sannleik, ljósi’ og myrkri
ljær hann sama kærleiks-yl.
Hver má Krists í fótspor feta,
fylgd er Satan einnig ljær?
Sá, sem ei hið illa hatar,
ei hið góða skilið fær.
Þegar tryggu hjarta blæðir,
hatrið fram úr leynum brýzt;
við að sjá ’inn veika líða,
viðkvæmnin í beizkju snýst.
Kærleikshönd, sem hjúkrar sjúkum,
hvössu sverði geíur beitt.
Réttlætisins hefndar hugur
hefir mannsins sögu breytt.
• S. B. Benedictsson.
200 amerískir verkamenn,
sem unnið hafa að bifreiðasmíði í
Detroit, fóru nýlega til Rússlands.
Voru þeir ráðnir af rússnesku
stjórninni og eiga að kenna bif-
reiðasmíði í bifreiðaverksmiðjun-
Húsbóndi: Eg ætla bara að láta
þig vita það Soffía, að þrír fjórðu
hlutar af tekjum mínum fara í
föt handa þér.
Húsfreyja: Hamingjan góða —
hvað gerðirðu við það, sem af-
gangs er?
um í Ninji Novgorod. — Mrgir
þeirra tóku fjölskvldur sínar með
sér til Rússlands.
—Þú sagðir mér um daginn, að
læknirinn hefði harðlega bannað
þér að neyta áfengis, en nú situr
I
Manndrápssaga frá
Islandi
í þýzku blaðl.
(íslendingur, sem er í Hannov-
er, hefir sent Morgunblaðinu grein
úr sunnudagsblaði stærsta blaðs-
ins þar í borg, “Hannoverscher
Anzeiger”. Grein þessi birtist 22.
nóv. á síðu, sem höfð er fyrir
“sannar sögur”. Geta menn nú
sagt sér sjálfir, að ekki er að
furða þótt fáránlegar hugmyndir
um ísland þróist erlendis, þegar'
slíkar “sannar sögur” eru sagðar
héðan.)
Reykjavík.
í hinni litlu íslenzku höfn
Grímsey hefir nýlega gerst maka-
laus saga út af afbrýðissemi.
Einhver ríkasti maðurinn í
Grímsey er veiðimaðurinn Paovo
Helló, maður fimtugur að aldri
og kallaður “Napoleon hvalveiða-
manna.” Helló á sem sé dálítinn
flota veiðiskipa. Helló er ofstopa-
fullur og grimmúðugur, eins og
hinir gömlu víkingar voru. Kær-
asta eign hans er vélskipið “Jöul”,
'sem talið er haþpasælasta og bezta
hvalveiðaskipið á fslandi.
Fyrir nokkrum árum kvæntist
Helló 17 vetra gamalli stúlku.
Það var mælt, að hún hefði tekið
honum að eins vegna þess hvað
hann var ríkúr. Helló hefir víst
sjáfur haldið þetta líka, því að
að hann sat um konu sína og var
ákaflega afbrýðissamur. Og í
hvert skifti, sem hann fór á veið-
ar, setti hann einhvern trúnaðar-
mann sinn til þess að njósna um
hana.
Svo var það eitt kvöld, að
Helló var á heimleið af hvala-
veiðum á “Jöul”. Kom þá róandi
á móti honum maður sá, er hann
hafði sett til þess að höfuðsitja
konu sína. — Hann hafði slæmar
fréttir að færa. Kona Hellós hafði
ekki átt von á manni sínum fyr en
eftir viku, og nú hafði hún tekið
saman við annan.
Helló sagði ekkert við þessu,
Hann gaf skipun um það, að
“Jöul” skyldi ekki siglt í hið
venjule'ga skipalægi, heldur skyldi
haldið inn á fjörðinn og akkerum
kastað 50 metra frá húsi hans,
sem er rétt á sjávarbakkanum.
Menn hans grunaði ekkert, hvað
undir bjó.
En þá fór að gruna margt, er
Helló lét skipið snúa stafni að
húsi sínu og hlóð hvalabyssuna
með tveim skotum. Það var aldrei
gert nema þegar þeir áttu við
illhveli.
Svo settist Halló hjá byssunni.
Þannig sat hann lengi o!g hafði
ekki augun af húsdyrum sínum.
Að lokum voru dyrnar opnaðar
og í skímu þeirri, sem út lagði,
sáust tveir koma út. Maður og
kona. Konan gekk fram á hlaðið
og skimaði í kring, eins og hún
væri að gá að því, hvort nokkur
væri viðstaddur. í' sama bili
hleypti Helló af hvalabyssunni.
Eldgglampi rauf náttmyrkrið, og
tvö neyðaróp heyrðust í landi.
Helló hafði hæft alt of vel.
Menn hans réðust nú á hann og
hneptu hann í böhd. Þeir hefðu
átt að skerast í leikinn fyr. Ann-
að skotið hafði hæft frú Helló í
brjóstið. Hitt hafði farið í gegn
um öklann á elskhuga hennar,
enskum háseta, Gay Pearham að
nafni. Frúin hafði látist sam-
stundis og Pearham var hættu-
lega særður. — Hvernig sem að
Helló var farið, fékst ekkert orð
upp úr honum, og nú hefir hann
verið fluttur í hegningarhúsið í
Reykjavík. — Mgbl.
þú hér og drekkur viskí í striðum
straumum!
— Já, sjáðu til--------eg hefi
fengið mér nýjan lækni
Móðir fór með Lísu litlu dóttur
sína á hljómleika og var Lísa
mjög hrifin. Alt í einu tekur hún
klút sinn og hnýtir upp á hornið.
— Hvers vegna gerir þú þetta?
spurði mamma hennar.
Til þess að muna þetta fallega
lag þegar eg kem heim!