Lögberg - 21.07.1932, Page 4

Bls. 4.
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 21. JÚLí 1932.
Högberg
GefifS flt hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba.
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR DÖGBERG, 695 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
VerO $3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The "Lögberg” is printed and published by The Columbia
Press, Limited, 695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba.
PHONES 86 327—86 328
Samveldisfundurinn
I dag, 21. júlí, er samveldisfundurinn í
Ottawa settur. Landstjórinn, Bessborough
lávarSur, setur fundinn og les boðskap kon-
ungsins til hans.
Fulltrúar frá öllum brezkum löndum í öll-
um álfum heims, eru nú hér saman komnir í
Ottawa og ótal hjálparmenn, hagfræSingar,
lögfræSingar og sérfræSingar í vmsum grein-
um.
Þeir menn, sem þátt taka í þessum fundi,
eru fulltrúar fólks, sem er 446 miljónir aS
tölu. Löndin, sem þessar þjóSir byggja, eru
meir en 13 miljónir fermílna, og verzlunin,
sem þær gera árlega nemur $16,000,000,000,
Af þessum fáu tölum má sjá, aS hér er ekki
um neitt smáræSi aS ræSa. Því hefir veriS
haldiS fram, og þaS meS sennilegum rökum,
aS því er virSist, aS mishepnist þessi fundur,
þá muni flestir einstaklingar innan hins
brezka samveldis. finna óþægilega til þess,
áSur en langt líSur.
En hvaS stendur til? Hvers vænta menn
af þessum fundi?
ViSfangsefni hans er aSallega viSskifti
þjóSanna, sem brezka samveldiS mynda.
Meiri og hagkvæmari viSskifti, er sú hug-
sjón, sem stefnt er aS. Hér er því veriS aS
fást viS þaS viSfangsefni, sem svo afar-erfitt
hefir reynst síSustu árin. Ékki aSeins innan
brezka ríkisins, heldur um allan heim. ÞaS
er ekki nema eSlilegt, aS hver þjóS hlynni aS
sínum eigin hagsmunum. Hver þjóS verSur
aS gera þaS og á aS gera þaS. En þjóSirnar
verSa þar, eins og einstaklingarnir, aS gæta
hófs og sanngirni. ÞaS er réttmætt, aS .skara
hóflega eldi aS sinni köku, en ekki frá köku
íiáungans. ViSskifti milli þjóSanna, eins og
einstaklinganna, geta því aSeins staSist, aS
þau séu bvgS á sanngirni og hagsmunum
beggja aSila.
Nú er þaS vel kunnugt, aS síSustu árin hafa
flestar þjóSir veriS aS revna aS komast af,
hver út af fyrir sig. ÞaS er aS skilja, aS
hver þjóS hefir forSast, aS kaupa nemn sem
allra minst af öSrum þjóSum, en sínar eigin
vörur hafa þær vitanlega reynt aS selja hvar
sem þær hafa getaS. En þær hafa ekki get-
aS þaS. ÞaS er heldur ekki von. Hver sú
þjóS, sem svo aS segja bannar allan innflutn-
ing á útlendum vörum, meS afar háum toll-
garSi, getur ekki viS öSru búist, en aSrar
þjóSir geri sér sömu skil.
* Fáar þjóSir hafa, síSustu árin, gengiS
lengra í því, aS hækka innflutningstolla svo
mikiS, aS fullu innflutningsbanni stappi
mjög nærri, hvaS fjölda vörutegunda snert-
ir, heldu en vor eigin þjóS, CanadaþjóSin.
AfleiSingarnar hafa aS sjálfsögSu orSiS þær,
aS vér höfum heldur ekki getaS selt, nema
sjálfum oss í skaSa. Þau stóryrSi forsætis-
ráSherrans, aS hann gæti “sprengt” sér veg
meS canadiska afurSi inn á útlendan matkaS,
eru bara stór-yrSi, sem ekkert þýSa. Allir,
sem nokkuS þekkja til, vita, aS fólkinu í Vest-
ur-Canada ríSur svo aS segja lífiS á því, aS
geta selt landbúnaSarafurSi sína til útlanda
fyrir þaS verS, sem gefur sæmilegan arS.
G-eti bændumir í Sléttufylkjunum ekki selt
koraiS og kjötiS og ýmislegt fleira, til út-
landa, þá geta þeir ekki lifaS sæmilegu
menningarlífi. Innlendi markaSurinn er
ekkert í áttina nógu mikill fyrir framleiSslu
bændanna í Sléttufylkjunum.
SíSan 1897 hefir Bretland notiS tölu-
verSra hlunninda. í viSskiftum viS Canada,
þannig, aS innflutningstollur á vörum þaS-
an, hefir veriS lægri heldur en á vöram frá
öSrum löndum. MeS \ Hunning fjárlögun-
um 1930, var gengiS lengra í þá átt, heldur
en áSur. En þá urðu stjómarskifti hér í
landi, og síðan hefir hátollastefnan hér alveg
ráðið lögum og lofum.
Nú hafa Bretar bvrjað á aS leggja
innflutningstoll á útlendar vörur, en hann
nær ekki til þeirra vörategunda, sem Canada
selur til Bretlands. Ekki enn þá, og verSur
ekki þangaS til í nóvember í haust, fyrir það
fyrsta. Er þar væntanlega veriS að bíSa eft-
ir því, hvað gerist á samveldisfundinum, sem
nú er settur í Qifawa.
Um þetta atriði hefir Rt. Hon. Stanley
Baldwin sagt, aS hér standi brezka ríkiS á
nokkurs kqnar krossgötum. Þetta geti ekki
gengiS svona lengur; annaS hvort verði sam-
veldin brezku, að hafa nánari félagsskap og
samvinnu sín á milli, eSa þá aS fjarlægjast
meir og meir. ViS þessi ummæli bætti hann
því, sem skoða má eins og væga aðvöran, aS
Bretland hefði nú þegar of oft orðið fyrir
skakkafalli, þegar um tollmálin hefir veriS
að ræða.
Það þarf því engum aS koma á óvart, aS
verði ekkert af samkomudagi í Ottawa nú, þá
verSi viðskifti Canada við Bretland, strax í
haust, minni og óhagkvæmari heldur en þau
'hafa veriS, jafnvel nú síðustu árin. En það
er vonandi, að ekki konai til þess, aS svo ó-
heppilega takist til, aS samkomulagstilraun-
ir fari hér aS miklu, eða öllu leyti rít um
þúfur.
En hvaS getur þessi samveldisfundur gertT
Hvers er sanngjarnt aS vænta af honum?
Þeir eru líklega margir, sem gera sér hug-
mynd um, aS þessi fundur vinni einhver af-
reksverk. En ef svo er, þá er hætt viS, aS
þeir verði fyrir vonbrigSum, aS minsta kosti
ef' þeir vonast eftir mjög bráSum umbótum
af völdum þessa samveldisfundar. Samt sem
áður er sanngjamt aS gera sér vonir um, aS
af honum leiði mikiS gott, jafnvel áður en
langir tímar líSa.
Yiðskifti innan brezka ríkisins, er aðal-
viðfangsefni fundarins, eins og áður er tekið
fram. ÞaS sýnist ekkert vafamál, að þar
geti þessi fundur unnið mikiS gagn, ef full-
trúarair, sem þar ráSa mestu, eru sann-
gjarnir og láta ekki eigingimi, stolt og stæri-
læti leiða sig út á einhverjar villigötur.
Þegar um þaS er aS ræða, að lækka tolla
og greiða á þann liátt fyrir viðskiftum Can-
ada viS aðrar þjóðir, þá er, sannast að segja,
ekki mikils að vænta af núverandi forsætis-
ráðherra þessa lands. Mr. Bennett hefir alt
til þessa haldið afar-fast viS sína .hátolla-
stefnu, innilokunarstefnu. ÞaS má búast
viS, aS þaS sé enginn hægðarleikur fyrir
hann, aS víkja á nokkurn hátt frá þessari
stefnu. Þó er ekki ómögulegt, aS hann sé
nú farinn að renna einhvem grun í, að þessi
steftia hans hafi ekki reynst landinu meS öllu
heillavænleg. Vafalaust hefir hann komist
aS því, aS fólkiS í landinu er okki ánægt meS
stefnu hans. Kannske hann sjái sér nú þann
veg vænstan, að breyta eittlivað til. Reyna
annan veg en “sprengingarnar” til að selja
vörur landsins. Það er ekki nema rétt, áð
vona hins bezta af öllum, jafnvel stjóminni í
Ottawa, mcðan kostur er.
Þá er peningagengiS annað mál, sem sam-
veldisfundurinn tekur væntanlega til með-
ferðar, gengið innan brezka samveldisins.
Gengismunurinn lit af fyrir sig, veldur afar-
miklum viðskifta örðugleikum. Mundi það
því greiða afar mikið fyrir viSskiftum inn-
an brezka ríkisins, ef hægt væri á einhvern
liátt að jafna gengið. En á því eru vafa-
laust miklir örSugleikar, þó ekki sé þar með
sagt, að það sé ómögulegt. Þess má vænta,
að fundurinn geri eitthvað í þessa átt.
Svo framarlega, að þessi fundur mis-
hepnist ekki herfilega, og það er sjálfsagt
að vona, að hann geri það ekki, þá eykur
hann kynni og tiltrú og góSan hug milli
þeirra þjóða, sem mynda hið mikla brezka
samveldi og teljast. þar meS allar eitt ríki.
MaSur getur naumast hugsað sér annað, en
fundurinn hafi ein'hver áhrif í þá átt.
Hvernig svo sem fara kann um þenna
samveldisfund, sem nú er að byrja, þá er
hann þó að minsta kosti tilraun til bóta.
Stjómmálamennirnir, sem þar eiga hlut að
máli, hljóta að leggja sig fram um, að láta
fundinn hepnast og verða til gagns. Alt
annað væri svo óheyrilegt, eins og nú er á-
statt, að það tæki engu tali.
MorS, og önnur óhæfuverk,
era orðin svo tíð, að manni
bregður ekki mikið við, þó
manni berist einhverjar slíkar
fréttir. En hér er það óhæfu-
verk unnið, að mann stórfurð-
ar og maSur skilur ekki það
hugarfar, sem slíku níSings-
verki stjómar, sem því er hér
er unnið.
Frá aðalfundi
Eimskipafélags Islands
Aðalfundur Eimskipafélags ís-
lands var haldinn í gær í Kaup-
þingssalnum. Fundarstjóri var
kjörinn Jóhannes Jóhannesson
fyrv. bæjarfógeti, og ritari Tóm-
as Jónsson lögfræðingur.
Formaður félaígsstjórnarinnar.
Eggert Claessen hrm., skýrði frá
rekstri félagsins síðastliðið ár.
Studdist frásögn hans við prent-
aða skýrslu um það efni, sem út-
býtt var meðal fundarmanna.
Verða sér birtir kaflar úr skýrslu
þessari. —
Rekstursútkoman talsvert betri
árið 1931 en 1930.
Eins og reikningur félagsins
fyrir siðastliðið ár ber míeð sér,
hefir orðið tekjuhalli á árinu, sem
nemur kr. 57,309.13, og hefir fé-
lagsstjórnin ákveðið að færa þessa
upphæð úr varasjóði félagsins.
Þegar tekjuhalli er talinn þetta,
er búið að færa til útgjalda á
rekstursreikningi félalgsins kr.
333,844.75, sem félagsstjórnin á-
kvað að verja til frádráttar á
bókuðu eignaverði skipanna og
fasteigna félagsins. Áður en þess-
ar afskrifanir voru færðar til út-
gjalda á rekstursreikningum, var
reksturshagnaður á reikningnum
kr. 267,535.62. Árið 1930 var
reksturshagnaður félaígsins áður
en afskrifanir fóru fram kr. 24,-
365,774, en þá hafði verið yfirfært
frá fyrra ári kr. 28,469.17, svo
raunverulegt tap á rekstri fé-
lagsins var á árinu 1930 kr.
4,103.43 fyrir utan afskriftir
Rekstursútkoman fyrir árið 1931
hefir því orðið töluvert betri en
á árinu 1930. Stafar þetta að
mestu leyti af auknum flutning-
um með skipum félagsins árið sem
leið, sérstaklega últflutningi. 1
sambandi við þetta má einnig geta
þess, að millilandaferðum skip-
anna fjölgaði um 3% ferð síðast-
liðið ár (“Dettifoss” ekki talinn
með) og hefir það vitanle'ga átt
sinn þátt í betri afkomu félags-
ins fyrir þetta ár. —
Siglingar skipanna.
Eftirfarandi tafla sýnir hvað
skipin hafa farið margar milli-
landaferðir tvö undanfarin ár:
1930 1931
“Gullfoss” .. 10 ferðir 12 ferðir
“Goðafoss’ ... . 10 — 11 —
“Brúarfoss” .. .. 10 — 11 —
“Lagarfoss”... 8 — 8 —
“Selfoss” .. 9% — 9 —
“Dettifoss” .. . 2 — 12 —
Alls 49% ferð 63 ferðir
V oða-viðburður
Siglingum skipanna hefir árið
sem leið verið hagað líkt og und-
anfarið.
Það var á miðvikudag'skveldið, hinn 13. þ.
m., að skógarvörðurinn í Rossburn, Mani-
toba, sat við borðið í eldhúsinu í skógvarðar-
húsinu, og kona hans sat þar líka. Það var
orðið dimt og það var lampaljós á borðinu.
ÍJti var niðamyrkur.
Alt í einu reið af byssu-skot. Það var skot-
ið utan úr mvrkrinu, inn um gluggann, og
skógarvörðurinn, Lawrence Lees, var sœrð-
ur til ólífis. Hann hneig þegar örendur nið-
ur á gólfið.
Konan hans sat þar rétt hjá honum. Hún
horfði á þessar aðfarir. Hún sá manninn
sinn láta lífið fyrir skotvopni morðingjans.
Samt misti hún ekki kjarkinn, en símaði þeg-
ar þessar fréttir til næstu lögreglustöðva.
En þegar hún var rétt búin að því, brutust
tveir menn inn í húsið og skutu þegar á kon-
una og særðu hana nálega til ólífis og skildu
þannig við hana. Lá hún þar hjálparlaus
all-lengi, þangað til menn komu frá lögreglu-
stöðvunum og fluttu hana á næsta sjúkrahús.
Þar 'hefir hún alt til þessa barist við dauðann,
Þó er henni nú hugað líf. Morðinginn, eða
morðingjarnir, hafa enn ekki fundist.
Eigendaskifti hlutabréfa.
Eigendaskifti hlutabréfa frá
aðalfundi 1931 til dessa dags hafa
veri sem hér segir:
Tala hlutabréfa, er orðið hafa
eigendaskifti að: 149 fyrir kr.
14,800. Framseljendur hafa ver-
ið alls 68„ en viðtakendur 51.
Hvort að hér er um að ræða sölu
á hlutabréfum eða arftöku, er
ekki hægt að segja með vissu, en
þó mun mestmegnis vera um arf-
töku að ræða.
Efnahagur félagsins.
Eins og sjá má af reikningi fé-
lagsins fyrir 1931, nema eignir
þess með því eignarverði, sem bók-
fært er, kr. 4,136,234.42, o!g skuld-
ir að meðtöldu hlutafé nema sömu
upphæð. Skuldir félagsins aðrar
en hlutafé nema kr. 2,455,484.42
og hafa þanníg lækkað um 70
þús. kr. á árinu. Eignir hafa
einnig lækkað á árinu sem nemur
127 þús. kr. og hafa þær þannig
lækkað umfram skuldir, sem nem-
ur 57 þús. kr. og er það upphæð
sú, sem til var í varasjóði um ára-
mótin 1930 og 1931, og sem nú
hefir verið afskrifuð fyrir rekst-
urstapi síðastliðins árs.
Kaupdeilur. Árangurslaus
málaleitun um kauplækkun.
Stjórn Eimskips skýrir frá ó-
bilgirni og frekju Verkamálaráðs
íslands í sambandi við kaupdeil-
ur á Hvammstanga og Blönduósi,
sem voru Eimskip algerlega óvið-
komandi. Engu að síður voru
skip félagsins sett í “bann”, sem
kunnugt er; þessar deilur eru
landsmönnum svo kunnar, að ó-
þarft er að rekja hér.
Þá skýrir stjórn félagsins frá
tilraun, sem gerð var til að fá
lækkað kaup allra fastra starfs-
manna. Um það segir svo í
skýrslunni:
Hinn 11. marz þ. á. skrifaði
stjórn Eimskipafélagsins öllum
starfsmönnum félagsins á sjó og
landi viðvíkjandi því, að kaup
allra starfsmanna yrði lækkað um
12%%, vegna hinna erfiðu tíma,
og velgna hinnar sérstaklega erf-
iðu afkomu félagsins. Um sama
leyti var byrjað á samningum við
stjórn Sjómannafélags Reykja-
víkur sem umboðsmanna háseta
og kyndara á skipum félagsins,
vegna þess að samningar félags-
ins við þá runnu út 31. marz þ. á.
Stjórn Sjómannafélagsins gerði
ekki að eins að neita að lækka kaup
háseta og kyndara að nokkru leyti
hvað þá heldur um téðan 12%%,
heldur kom þar að auki fram með
óskir um breytingar á samning-
um þeirra við félagið, sem að
ýmsu leyti fóru í þá átt að auka
útgjöld félagsins. Stjórn Eim-
skipafélagsins reyndi að sýna
/
stjórn Sjómannafélagsins fram á
það, að ef hún héldi fast við þessa
afstöðu sína, þá yrði það til að
stórspilla fyrgreindri viðleitni fé-
lagsins til þess að fá 12%% kaup-
lældcun hjá starfsmönnum félags-
ins yfir höfuð, en það varð alt á-
rangurSlaust. Þegar ísvo !samn-
ingur háseta og kyndara rann út
31 marz, þá skýrði stjórn Eim-
skipaféilagsins stjórn Sjómanna-
félagsins frá því, að hún sæi sér
ekki fært að gera að svo stöddu
bindandi samninga fyrir ákveð-
inn tíma við háseta og kyndara,
meðfram með tilliti til áfram-
haldandi tilrauna til kauplækkun-
ar hjá starfsmönnum félagsins
yfir höfuð, en bauð hins vegar að
borga fyrst um sinn hásetum og
kyndurum sama kaup og verið
hafði. Hefði þá aðstaðan orðið
svipuð hjá Eimskipafélaginu eins
o!g nú er, að því er snertir botn-
vörpungana, þar sem að hásetar
og kyndarar eru lögskráðir á-
framhaldandi með sama kaupi og
þeir höfðu áður, en án þess að
samningar hafi verið gerðir við
Sjómannafélagið; en stjórn Sjó-
mannafélagsins krafðíst þess á-
framhaldandi, að Eimskipafélag-
ið gerði samninga og tók þess
vegna í því efni harðvítugri af-
stöðu gagnvart Eimskipafélaginu
heldur en gagnvart botnvörpunga-
félögunum. —
Þegar nú stjórn Eimskipafé-
lagsins hélt við sitt, þá hélt
stjórn Sjómannafélagsins málinu
svo til streitu, að 4. apríl þ. á.
gerðu hásetar og kyndarar á
“Goðafossi” og “Selfossi”, sem
þá lágu í Reykjavík, verkfall, og
jafnframt lögðu hafnarverka-
mennirnir niður vinnu við skip.
in, svo uppskipun og framskipun
stöðvaðist sama dag.
Með því nú að stjórn Eim-
skipafélagsins taldi sig ekki geta
haldið út í baráttu á þessu sviði
eins og þá stóðu sakir, o!g “Goðá-
foss” var nærri því full-lestaður
af vörum og átti að fara af stað
sama dag, þá sá stjórn Eimskipa-
félagsins sig knúða til þess að
framlengja samninga við háseta
og kyndara, sem giltu frá 31.
marz, þannig, að samningar
standi óbreyttir þangað til annar
hvor aðilja segir þeim upp með
þriggja mánaða fyrirvara, en upp-
sögn bundin við 1. apríl árs hvers.
Kauþlækkuninni fékst heldur
ekki framgengt hjá öðrum starfs-
mönnum félagsins, þar sem sum-
ir þeirra héldu fast við kaupsamn-
inga er gilda til næstu áramóta
og 1. apríl næsta ár, og aðrir settu
það skilyrði að kaup lækkaði
jafnt hjá öllum starfsmönnum fé-
lagsins. Félagsstjórnin sá sér því
ekki fært að lækka kaup annara
starfsmanna, þeirra er ófélags-
bundnir eru, enda eru þeir mjög
fáir tiltölulega.
Ástand og horfur.
Siglingum skipanna er hagað
með nokkuð öðru móti, en áður
hefir verið venja. Með áætlun
þessa árs hefir verið reyna að
koma á reglubundnum ferðum
eftir vikudögum, þannig að nú eru
t. d. ferðir frá Hamborg annan
hvern laugardag og frá Kaup-
mannahöfn annan hvern þriðju-
dag. Einnig eru nú reglubundn-
ar ferðir frá Reykjavík til Akur-
eyrar á þriðjudögum þrisvar í
mánuði og frá Reykjavík til ut-
landa á miðvikudögum þrisvar í
mánuði. Er þetta vitanlega spor
í rétta átt, þar sem það gerir
fólki miklu léttara fyrir með að
átta sig á ferðum skipanna, og
kemur um leið töluvert meiri
festu á siglingar þeirra.
Á þessu ári hefir verið byrjað á
siglingum til Antwerpen, og eins
og áætlunin ber með sér, er “Sel-
foss” látinn annast þær. Eins og
kunnugt er, hefir innflutningur
frá Hollandi og Belgíu aukist að
miklum mun nú á seinni árum og
þótti því tímabært að hefja sigl-
ingar þangað, en um árangur af
siglingum þessum er ekki hægt að
segja neitt með vissu að svo
stöddu.
Kreppan hefir haft sín áhrif á
strafsemi og hag Eimskipafélags-
ins, eins og annara fyrirtækja.
Fólks- og vöruflutningar hafa
minkað að talsverðum mun með
skipum félagsins, og tekjur þess
þannig rýrnað tilfinnanlega. Or-
sakir þess er meðal annars að
finna í núgildandi innflutnings-
höftum og gjaldeyris- örðugleik-
um. útgjöldin aftur á móti standa
nokkurn veginn í stað, og er það
eðlilegt, þegar þess er gætt. að
beinn kostnaður við siglingar
skipanna er jafn-mikill, hvort þau
hafa mikinn flutning eða lítinn.
Einnig hefir verðlækkun íslenzku
krónunnar haft talsvert aukin út-
gjöld í för með sér hvað snertir
skip þau, er sigla til Hamborgar.
Það má búast við því, að Eim-
skipafélagið eigi þupngan róður
fram undan, en vér ýæntum þess,
að félagið fái staðist öll þau
þungu boðaföll, sem á því kunna
að dynja, og að það geti haldið
áfram að bæta samgöngur bæði
innan lands og milli landa. En
þetta er því að eins mögulegt,, að
landsmenn séu einhuga um að
fela Eimskipafélaginu alla flutn-
inga til landsins og frá landinu'.
Ef þess væri gætt, er framtíð fé-
lagsins borgið.
Guðm. (Vilhjálmsson framkv.-
stjóri gaf ítarlega skýrslu, þar
sem hann þakkaði þeim blöðum
og einstaklingum, sem hefðu stutt
félagið. Enn fremur rakti hann
aðfinslur, sem Eimskip hefði orð-
ið fyrir í einstaka blöðum. —-
Verður nánar skýrt frá ræðu
framkv.stjóra síðar hér í blaðinu.
Strandferðirnar og Eintskip.
Svo hljóðkndi tillaga kom fram
frá Halldóri Jónssyni og Magn-
úsi Bjarnarsyni fyrv. prófasti:
“Fundurinn skorar á stjórn
Eimskipafélagsins að leita samn-
inga við landsstjórnina um það,
að félaginu verði falin rekstrar-
stjórn strandferðaskipanna eins
og áður var, og auk þess anara
skipa ríkisins, ef unt er.”
Eftir nokkrar umræður var til-
laga þessi samþykt með 27:9 atkv.
Eins og kunnugt er, var á síðasta
þingi samþykt þál.till. er fór í
sömu átt.
Stjórnarkosning.
Úr stjórn féla!gsins skyldi ganga
(Niðurl. á 8. bls.)