Lögberg - 02.03.1933, Page 6

81* fi
HacklÍD kapteinn
— Endurminningar hans. —
EFTIR
RICHARD HARDING DAVIS.
•--------------------------—-----❖
Laguerre fól honum að sjá um flutninginn
og múlasnana tólf, sem við höfðum til úburð-
ar. Aiken hlaut því ábyrgðarmikla stöðu og
er ekki nema rétt og skylt að taka það fram,
að hann rækti verk sitt vel og fórst það vel
úr hendi. Þegar við vorum komnir til Tegu-
cigalpa, voru múlasnarnir orðnir tuttugu, en
voru bara tólf, þegar við lögðum af stað, og
farangur okkar óx líka daglega í staðinn fyrir
að ganga saman, eins og eðlilegt hefði verið.
Við spurðum hann aldrei hvernig hann færi
að þessu. Þar sem maður þekti Aiken, var
kannske viturlegast að vera ekkert að hnýsast
eftir þessu. ,
Við- lögðum af stað klukkan fjögur næsta
morgun, en þó við legðum snemma af stað,
varð hitinn okkur afar erfiður þennan daginn.
Leið vor lá um sandeyðimörk og var þar svo
að segja enginn gróður, nema lítilsháttar af
trjám hér og þar, sem sýndust einna líkumst
símastaurum tilsýndar. Auðséð var að þetta
land var gamall vatnsbotn. Stórir steinar,
sem þar voru til og frá, voru sléttir áferðar,
sem sýndi að þeir voru vatnsbarðir. A báðar
hliðar voru grasigrónar hæðir, en framundan
okkur var ekkert að sjá nema sandinn. Hit-
inn var svo óskaplegur, að eg á engin orð til
að lýsa honum. Plg hefði aldrei ímyndað mér
að svona mikill hiti væri nokkursstaðar á
jarðríki.
Við komumst ekki út úr þessum óskapa hita
fyr en klukkan þrjú um daginn, að brautin
lá inn í þykkan skóg, þar sem.sólin náði sér
ekki. Mennirnir urðu þessu svo fegnir, að það
var engu líkara, en að þeir hefðu komist í-ein-
hvem sælustað.
Hér um bil klukkan fjögur barst til okkar
eitthvert fagnaðaróp og rétt á eftir sú frétt
frá manni til manns, að Miller væri kominn til
stöðva uppreisnarhersins. Þær voru hér um
bil þrjár mílur frá Santa Barbara, á bökkum
árinnar, sem rann gagn um bæinn. Mér fanst
vorir menn vera æði myndarlegir þegar þeir
komu út úr skóginum og inn á herstöðvar að-
al upþreisnarhersins. Og þegar tillit var tek-
ið til þess, að við komum til að hjálpa þeim,
þá fanst mér að ekki hefði verið úr vegi fyr-
ir þá að láta í ljós nokkurn fögnuð yfir komu
okkar og taka okkur með nokkrum húrra-
ópum. En það var ekkert þvílíkt, þeir bara
störðu á okkur heimskuléga. Þetta var skríti-
legt samsafn af mönnum, sem þarna voru
samankomnir. Þeir voru allir lágir vexti,
sumir dökkir á hörundslit, með grófgert hár,
sem stóð upp í loftið og með há kinnbein, eins
og Indíánar flestir. Eða þeir voru þunnvaxn-
ir og veiklulegór, og andlit og augnaráð svip-
aði til Spánverja. Flestir af þeim höfðu strok-
ið úr hernum og notuðu enn einkennisbúning
hersins og vopn líka. En til að einkenna sig
frá stjórnarhernum, höfðu þeir rifið að rauð-
an borða, sem verið hafði á treyjunum þeirra.
Allir fyrirliðamir í útlendinga herdeildinni
ásamt hershöfðingjanum, riðu í einum hóp til
að hitta Garcia hershöfðingja og hittum við
hann sitjandi á forsælunni undir tjaldi sínu
og voru yfirmennirnir í hans her þar með
lionum. Hann tók okkur með mestu virktum,
faðmaði Laguerre að sér og tók í hendina á
okkur öllum hinum. Hann sýndist vera í bezta
skapi og það virtist vera mesti asi á honum
er hann skipaði svo fyrir að okkur skyldi
færður svaladrykkur, og hann baðaði út hönd-
unum og hló. Hann minti mig á þessa frönsku
hunda, sem kunna svo vel að láta í ljós gleði
sína með því að stökkva upp í loftið og gelta.
Hann lét færa okkur margar flöskur af rommi
og sódavatni og við drukkum allir mikið og
okkur veitti ekki af því, eftir að hafa farið
gegn um alt rykið um daginn. Fyrirliðunum
virtist vera alt eins mikið niðri fyrir eins og
hershöfðingjanum sjálfum og þeir voru fram
úr skarandi vinsamlegir. Ungi maðurinn, sem
veitti á mig, var einstaklega góðlátlegur og
hann var hreinn og laglega til fara og
hann var svo stoltur af sverðinu sínu, að það
minti mann á drenginn, sem gefið »er úr í
fyrsta sinn á æfinni. Eg sýndi honum mitt
sverð og dáðist hann mikið að því, og þegar
hann sá nafn mitt grafið á það, hélt hann að
mér hefði verið gefið það vegna þess að eg
hefði sýnt eitthvert framúrskarandi hug-
rekki. Honum þótti afar mikið til þess koma.
Garcia og Laguerre töluðu saman langa
stund og tóku síðan höndum saman og skildu.
»Svo settist Laguerre undir eitt tréð og kallaði
til sín alla sína fyrirliða.
“Við ætlum að gera áhlaup í fyrramálið,”
sagði hann. “Garcia fer hérna megþn við bæ-
inn og ræðst á hann hérnamegin, en við gerum
áhlaupið frá hinni hliðinni. Miðstöð bæjarns
LÖGBERG, FIMTUDAGINN
er svo sem níu hundruð fet héðan.. Þar er
mikið vöruhús, sem okkur er mikill fengur í
að ná. Hann ætlar að hefja árásina og gerir
ráð fyrir al allur stjórnarherinn snúi á móti
sér, en þá eigum við að koma og taka vöru-
húsið. Ef þetta hepnast, þá lendir stjórnar-
herinn þarna milli tveggja elda. Látið þið nú
mennina fara að sofa, svo þeir fái alla þá
hvíld, sem hægt er. Þeir verða að fara upp
aftur um miðnætti. Látið þá ekkert hafa með
sér nema byssurnar og skotfærin og ofurlít-
inn matarbita. Ef alt gengur eins og við ger-
um ráð fyrir, þá iiöfum við morgunverð í
Santa Barbara.”
Mér er enn í minni sá fögnuður, sem greip
huga minn á þessari stundu. En ekki var hann
samt alveg óbladinn og eg var ekki alveg laus
við að finna til hræðslu. Eg hafði aldrei á æfi
minni tekið þátt í reglulegri orustu og nnér
var það ljóst, að það var ekk því líkt, að þetta
væri hættulaust og það var mjög auðvelt að
gera einhver mistök, sem gátu komið sér mjög
illa þegar mest á reið. En eg reyndi að hrinda
þeirri hugsun frá mér, að nokkur veruleg
liætta væri á því að illa tækist hér til, en glæða
þá hugsun, að hér væri mikið tækifæri að
vinna sér frægð og frama og mikið álit sem
dugandi hermaður. 1% hló þegar eg liugsaði
til minna fyrri félaga á West Point, sem sátu
þar og grúskuðu í bókum sínum, en hér var
eg, og innan fárra klukkustunda átti eg að
taka þátt í verulegri orustu, og það þannig að
ráðast á borg, sem vaí varin af hermönnum.
Eitt ár að minsta kosti, kannske mörg ár
mundu líða þangað til þeim gæfist kostur á
nokkru slíku, en meðan hermaðurinn tekur
ekki þátt í orustu, er hann ekki mikill her-
maður. Eig kendi næstum í brjósti um þá,
þegar eg hugsaði um það, livað þeir mundu
öfunda mig, þegar þeir læsu um þennan bar-
daga í blöðunum. Eg taldi «vo sem sjálfsagt,
að þessi bardagi yrði kallaður “orustan við
Santa Barbara,” og eg gerði mér í hugarlund
hvemig hinar stóru fyrirsagnir í blöðunum
mundu líta út. Eg var jafnvel svo góðsamur,
að óska þess hálfgert í huganum, að tveir eða
þrír af skólabræðrum mínum væru þarna með
mér. Auðvitað ætlaðist eg til, að eg væri
þeirra yfirmaður, og þá gætu þeir sagt frá
því á eftir hvað eg hefði verið góður foringi.
Um miðnætti lögðum við af stað og fórum
um liinn hraklegasta veg, sem eg hefi nokk-
urntíma séð. Við fórum í myrkrinu um skóg,
sem svo var illur yfirferðar, að slíks munu
fá dæmi. Þarna var fult af trjám, sem ein-
hverntíma höfðu brotnað og fallið niður, sum
þeirra fyrir langa löngu, og þau voru mosa-
vaxin og svo hál, að það var rétt ómögulegt að
standa á þeim. Sumir af mönnunum hefðu
vafalaust vilst þarna ef þeir hefðu ekki altaf
verið að kalla hver til annars, og þegar við
reyndum að halda þeim frá því, þá gerði það
ekki nema ilt verra.
Eftir langa göngu sögðu leiðsögumennirnir
okkur, að þeir hefðu eiginlega ekkert vitað
hvert þeir voru að fara og nú væru þeir alveg
viltir. Sendi Laguerre þá Miller og kynblend-
ingana, sem með honum voru, til að komast
eftir því, hvar við eiginlega værum staddir,
og rétt eftir að við vorum farnir af stað
heyrðum við hundsgelt og í sömu svipan kom
einn af mönnunum aftur og sagði okkur að
við værum rétt að komast inn í bæinn. Ystu
kofamir í bænum voru ekki nema svo sem
þrjú hundruð fet frá okkur. Gaf Laguerre þá
þegar sínar fyrirskipanir og kom reglu á her-
deildina.
Tunglskinið var að þoka fyrir þessari gráu
skímu, sem boðar morguninn og sólarupp-
komuna, og við gátum nokkurnveginn greint
hvað við vorum að fara. Við létum eins lítið á
okkur bera eins og hægt var, en það leið ekki
á löngu þangað til við vorum komnir inn á
borgarstrætin.
Að undanteknu því, að hundamir geltu að
okkur og hanamir göluðu af öllum mætti þar
sem við fórum framhjá, þá leit út fyrir að
okkur væri engin eftirtekt veitt, og að svo
miklu leyti sem við gátum séð, voru þarna
engir varðmenn eða varnir. Var nú farið að
birta svo mikið, að við gátum vel séð hvít hús-
in og strætin, sem vora auð og mannlaus og
illa lýst með olíulömpum. Nóttin var að enda
og morguninn að koma. Eg var búinn að sofa
nógu lengi undir beru lofti til að geta hugsað
mér Santa Barbara eins og nýtízku, fallega
borg. En eins og eg sá borgina nú fanst mér
satt að segja ekki sérlega mikið til þess koma,
að taka hana herskildi.
Miller og eg höfðum verið sendir á undan
deildinni, og nokkrir fleiri menn, til að kom-
ast eftir hvernig ástatt væri og þegar við vor-
um komnr svo langt inn í bæinn, að við sáum
vöruhúsið, sem áður er um getið, glaðnaði
mjög yfir Miller.
“Þetta er staðurinn,” hvíslaði hann. “Nú
man eg vel eftir því. Ef við bara komumst inn
í það, þá koma þeir okkur þaðan aldrei aft-
ur.” Mér fanst þetta nú ekki alveg ósvipað
því, að við værum að stelast inn í hús, eins og
2. MARZ, 1933
þjófar gera, en eg hafði samt ekkert á móti
Miller og við hlupum aftur þangað sem
Laguerre beið okkar. Við skýrðum honum
frá að þama stæðu engir menn á verði og að
okkur sýndist þessi staður, sem Garcia hefði
haft aug'astað á, vera vel valinn.
Það var nú komið rétt að þeim tíma, er
hefja átti árásina og Laguerre kallaði saman
menn sína og skýrði nákvæmlega fyrir þeim
hvað hann ætlaði sér að gera. Það var jafn-
an siður hans, að skýra vel það sem gera
skyldi fyrir mönnum sínum. Hann lagði það
vandlega niður, hvemig taka 'skyldi'vöruhús-
ið, og hvað hver deild fyrir sig skyldi gera.
Það var enn dimt, en við sáum að í ýmsum
leirkofunum var búið að kveikja eld og gaf
það okkur til kynna, að hentast mundi fyrir
okkur, að hafa hraðan við og taka stöðu okk-
ay á aðalstræti bæjarins, eins fljótt og verða
mátti. Nokkrir menn voru sendir á undan
aðal hernum, til að sjá um að bæjarbúar gætu
engar hömlur lagt á leið okkar, ef þeim kynni
að detta í hug að gera það. Bn þar sýndist
ekki vera mikið að óttast. Þeir sem komu út
í dyrnar á kofum sínum, vora kuldalegir í
morgunkælunni. Þeir réttu upp hendumar til
merkis um að þeim væri enginn ófriður í hug,
og hurfu svo inn í kofana aftur. Ejinhvern-
veginn grunar mig að við höfum verið hálf
vesældarlegir, og nokkuð var það, að ekki fann
eg mikið til mín á þessari hergöngu.. Það sem
eg hafði enn séð af bænum benti ekki á annað
en friðsomi og mesta meinleysi. Bg gat ekki
losnað við þá hugsun, að við færum hér ólier-
mannlega að, og mér fanst við eiginlega vera
að stelast inn í bæinn, værum að koma þarna
eins og þjófar að nóttu, eða eitthvað þvílíkt.
Eg hafði gert mér í hugarlund að eg mundi
njóta gleðinnar af hreystilegri framgöngu og
hernaðarljóminn hafði verið í huga mínum,
en nú ásótti hugann samskonar tilfinning, eins
og eg get hugsað mér að þjófurinn hafi, þeg-
ar hann er að stela og er hræddur um, að ein-
hver verði var við sig.
Við földum okkur undir háum vegg, öðr-
um megin við aðalstræti bæjarins og þar vor-
um við þegar sólin kom upp, og sýndi öllum
Santa Barbara búum greinilega hvar við vor-
um. Þegar sólin kom upp, varð okkur þáð
fyrst fyrir að beygja niður höfuðin og skima
í allar áttir eftir einhverjum stað þar sem við
gætum falið okkur. Mér leið svona ámóta vel
eins og mér mundi hafa liðið, ef einhver hefði
séð mig úti á stræti í náttkjólnum einum. Það
var ómögulegt að afsaka okkar gerðir. Eg
lá þarna og horfði úr mér augun eftir ein-
hverju merki frá Garcia, og eg var að hugsa
um það, ef þessir góðu borgarar, sem áttu
þennan garð, sem við vorum hjá, skyldu nú
opna garðshliðið 0g fara að spyrja oss að því,
hvað við væram eiginlega að gera þama,
hverju við gætum svarað þeim. Gætum við
sagt þeim, að við þessir fáu menn, sem þarna
vorum, ætluðum áð taka bæinn þeirra her-
skildi ? Mér fanst að þeim mundi verða það
helst fyrir að segja okkur, að við skyldum
hafa okkur í burtu og það sem fyrst, eða þeir
skyldu kalla á lögregluna. Eg leit á mennina
í kring um mig, og mér fanst þeim öllum vera
úlíka órótt eins og mér. Fullur fjórðipartur
úr klukkutíma var liðinn frá því áhlaupið
átti að byrja, en ekkert merki kom enn frá
Garcia. Þetta var að verða óþolandi. Það
gat nú komið fyrir á hvaða mínútu sem var,
að einhver vinnumaður, sem fór snemma á
fætur rækist þarna á okkur, og það var ekkert
annað líklegra, en honum mundi verða svo
hverft við, að hann ræki upp hljóð, þó hann
ætlaði sér það ekki og kæmi þannig öllu í upp-
nám. Nokkrir bændur, sem voru á leið til
markaðar inn í bæinn, höfðu þegar verið
stöðvaðir af okkar mönnum og þeim bent að
fara út af veginum 0g út í skóg. Bæjafbúar
voru rétt að vakna og fara tii vinnu sinnar,
og það var verið að opna verksmiðjur og búð-
ir. Við heyrðum til manna, sem vora að
syngja eða raula fyrir munni sér, og gengu
glaðir til vinnu sinnar.
Svo heyrði eg loksins eitthvert hljóð, sem
eg tók sem merki um það, að tími væri til að
hafast eitthvað að. Eg stökk á fætur og hljóp
þangað sem Laguerre sat og snéri bakinu að
veggnum.
“Get eg ekki byrjað nú, hershöfðingi?”
spurði eg. “Þér sögðuð að mín herdeild
skyldi fara fyrst.”
Hann hristi höfuðið óþolinmóðlega. “Hlust-
ið þér, ’ ’ sagði hann í skipunarróm.
Við heyrðum eitthvert hljóð, en það var svo
dauft, að við gátum naumast greint það. Við
vorum alls ekki vissir um hvað þetta væri.
Við litum hver á annan og hver um sig var að
reyna að gera sér grein fyrir því hvað hinn
hugsaði. Loks heyrðum við skotin svo greini-
lega, að ekki gat verið um að villast. Allir
flýttu sér að komast í þá röð, sem þeir áttu
að vera, án þess þeim væri sagt það. Nú
heyrðist hvert byssuskotið eftir annað mjög
greinilega.
“Þeir hafa hafið árásina, ” sagði Laguerre.
“Nú eru þeir að fara úr herbúðunum,” bætti
hann við og tók upp úrið sitt. “Eg ætla að
gefa þeim þrjár mínútur til að komast út, og
svo förum við og tökum vöruhúsið. Þegar
þeir koma aftur, finna þeir að við bíðum
þeirra.”
Mér fanst við standa þarna í klukkutíma
og' altaf var skothríðin að magnast og færast
nær. Mennirnir hlustuðu eins nákvæmlega,
eins og þeir gátu og reyndu með öllu móti að
sjá hverju fram færi. Eg greip um skamm-
byssuna og var tilbúinn að nota hana ef á
þyrfti að lialda. En Laguerre stóð grafkyr
og horfðj á úrið sitt og minti á læknir, sem
stendur við rúm sjúklings og heldur um úlnlið
lians. Bara einu sinni leit hann upp. Það var
þegar hann heyrði í vélbyssu ekki langt frá
okkur.
“Heinze er farinn að beita vélbyssunni á
þá,” sagði hann. “Nú koma þeir bráðum aft-
ur. ’ ’ Hann lokaði úrinu og lét það í vasa sinn.
“Nú getið þér lagt af stað kapteinn,” sagði
hann. Hann sagði þetta rétt eins og ekki væri
meira um að vera, heldur en þó hann væri að
biðja mig, að láta mennina vita að maturinn
þeirra væri tilbúinn.
IV.
Eg liljóp út á strætið eins hart eins og eg
gat og mennirnir fylgdu mér í þéttum hnapp.
Ug kallaði til þeirra að dreyfa úr sér og þeir
gerðu það. Um leið og eg kom út á strætið
heyrði eg eitthvert hróp og í sama 'bili komu
einir tólf hermenn á móti mér. Þegar þeir sáu
okkur hægðu þeir á sér og sumir þeirra fóra
inn í húsdyr, til að skýla sér, en aðrir lögðust
á annað knéð á opnu strætinu, og miðuðu
vandlega á okkur og skutu. Eg heyrði kúlurn-
ar þjóta fram hjá höfðinu á mér og nú skildi
eg að nú var eg loksins kominn i stríð. Nú
hugsaði eg ekki lengur um þetta eins og
drengurinn hugsar um leiki sína og eg hugs-
aði ekki lengur um sjálfan mig eins og inn-
brotsþjóf. Nú fann eg til þess að eitthvað var
um að vera og mér leið vel, en eg var engu að
síður vel stiltur og hélt vel jafnvæginu. Eg
er viss um að þetta er rétt, því eg man svo
greinilega eftir öllu, sem fram fór og eg man
að eg gerði mér nákvæma grein fyrir því hve
langt var til vöruhússins, og bar vegalengd-
ina saman við végalengd heima, sem eg þekti
svo vel. Eg tók líka nákvæmlega eftir öllu í
kringum mig á báðar hliðar. Eg sá tvær
stúlkur standa innan við járnvarða glugga í
einu húsinu og báðar héldu þær báðum hönd-
unum um kinnarnar, og eg sá svertingja
standa í húsdyrunum og sýndist vera býsna
hrærdur. Sumir af mönnunum stönsuðu þeg-
ar byrjað var að skjóta á okkur, en eg hrópaði
til þeirra að halda áfram. Eg var viss um
að ef við héldum hiblaust áfram, þá mundu
mennirnir við hinn enda strætisins verða
hræddir og hafa sig burt. Eg gat þar rétt til,
því þeir hlupu sinn í hverja áttina, þegar við
komum. Eg heyrði hræðsluóp frá mörgum
húsum og fólkið hljóp af strætinu til beggja
hliða, eins og hræddar hænur.
Þegar við fóram framhjá búð einni, byrj-
uðu einhverjir að skjóta á okkur úr smábyss-
um 0g eg sá einn þeirra rétt um leið og hann
beygði sig niður aftan við búðarborðið. Eg
kallaði á Von Ritter, sem var skamt frá mér
og skipaði honum að líta eftir þessum náung-
um og fór hann og einir fimm aðrir þegar inn
í búðina. Porters menn voru rétt fyrir aftan
mig.og öll þessi hersing gerði svo mikinn há-
vaða, að það var engu líkara en fjöldi naut-
gripa væri rekinn eftir strætinu.
Miðstöð bæjarins var illa liirtur grasflötur.
A miójum fletinum var gosbrannur en vatns-
skálin var full af óhreinindum og laufi. Út
frá brunninum var stór grjótgarður á tvo
ve^u. Eg sagði mínum mönnum að skýla sér
bak við garðinn þeim megin sem herskálinn
var.
Porter hrópaði húrra þegar hann fgnn dyr-
nar að vöruhúsinu voru opnar og rétt í sama
tíma fara hans menn að skjóta yfir höfuðin
á okkur. Hvaðan skot óvinanna komu var
nokkuð erfitt að segja, en fljótt sá eg þó, að
þau komu frá herskálanum. Eg skipaði svo
fyrir að mínir menn skyldu miða á gluggann
í herskálanum og rétt í þessu særðust þrír
þeirra. Það var hrópað til mín að skýla mér
bak við garðinn og einn af mínum mönnum
togaði í treyjuna mína. Gengu nú skotin á
okkur bæði frá herskálanum og einnig frá
kirkjunni og það leyndi sér ekki að við vorum
að hafa það versta af þessari viðureign.
Mennirnir í herskálanum vora ekki nema svo
sem sextíu fet frá okkur. Frá þeim stóð okk-
ur mest hætta. Þeir höfðu troðið einhverju
upp í gluggana og huldu sig bak við þá, svo
okkur var mjög erfitt að sjá hvar við áttum
að skjóta til að hitta óvinina.
Við vorum þarna afar illa saddir og mínir
menn særðust hver eftir annan. Okkur var
að verða ómögulegt að vera þarna lengur. Á
fáeinum mínútum hafði eg mist fimm menn.