Lögberg - 27.04.1933, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 27. APRÍL, 1933.
Bls. 7
Vigfús Aþanasíusson
Eftir Guðmund Kamban
í einum smáfirði á Austurlandi
lifði gamall skólakennari að nafni
Vigfús Aþanasíusson. Það má
vel segja um hann að hann kafn-
aði tvöfalt undir nafni: skírnar-
nafninu íslenzk-herskáu, og föður-
nafninu grísk-guðhræddu; hann
var allra manna friðsamastur og
hugsaði fátt um eilífðina.
Vi'gfús Aþanasíusson — það
hljómaði líkt og misslegin akkorða,
en hinsvegar líka hið eina mis-
ræmi er menn kunnu að segja
frá í hans langa reglubúndna lífi.
Hann var það sem vér erum
vanir að kalla: “eins og hver ann-
ar maður”—eigandi aldrei með því
við töluvert lymska og mjög
óáreiðanlega persónu, heldur þvert
á móti við mann sem er ráðþægur
o!g skilríkur að eðlisfari og yfir-
leitt aðlaðandi í öllu líferni.. Hann
var “eins og fólk er flest”—þar
sem aldrei er átt við persónur,
hverra hneigðir geta alt í einu
snúist upp í blossandi girnd, held-
ur þvert á móti þær, sem búa ekki
yfir neinúm taumlausum ástríð-
um, og í hæsta lagi einni eða
tveimur, sem eru lítið eitt sterk-
ari en allar hinar.
Hin eina ástríða Vigfúsar Aþan-
asíussonar sem var lítið eitt sterk-
ari en hans aðrar hneigðir, var
ást bans á hestum eða öllu heldur
á hestinum hans sjálfs. Hann
hafði miklar mætur á kenslustarfi
sínu, en það var óvist að hann
hefði viljað halda því áfram ef
það hefði á nokkurn hátt trafalað
honum þegar klukkan sló fjögur
og skólinn tæmdist, svo að hann
gæti ekki fenlgið sér sinn daglega
reiðtúr. Hann var orðinn innlíf-
ur fótvissum klárnum og lét sér
hvorki brenna fyrir brjósti að
hleypa honum á sund yfir lygnar
ár né ríða honum gætilega út um
gjótuflá hraun.
Þetta frýuleysi mannsins stóð
ekki á neinum öndverðum meið
við þá nostursemi, er annars mót-
aði alt hans far. Honum hætti
ekki fremur við að gleyma að taka
bómull í eyrun áður en hann tók
til svipunnar sinnar að nónbaki,
heldur ten honum hætti við að
gleyma þvi á morgnana, eftir að
búið var að raflýsa skólapn, að
koma trítlandi upp að katedrunni
með breiða græna augnahlíf á
enninu. Það var ekki nema sjálf-
sagt að koma votur o'g leirugur
heim úr reiðtúr, en það var heldur
ekki nema sjálfsagt, þegar hann
spásseraði í gegnum bæinn, að
láta ekki sjást bletti frá götunni
á buxunum sínum eða gljáandi
skófatnaði. Annað eins slys til
dæmis og að stíga í poll hlýtur
ekki aðeins að hafa valdið hon-
um fagurrænum óþægindum, held-
ur blátt áfram sært hans blygð-
asta eðlisboð. Því að sú sa'ga
gekk um hann, að eitt sinn þegar
hann var á gangi um meira eða
minna forugar götur bæjarins, og
leðjan slettist upp á aðra skálmina
hans alveg upp að hné, tók hann
rakleitt drifhvítan vasaklútinn
sinn og batt um annað augað.
Þann veg komst hann heilu og
höldnu að dyrunum hjá sér:—
Allir störðu á bindið um höfuð
hans, en'ginn á skálmina hans!
En annars var honum það ekki
aí Guði gefið að býsna náungan-
um. Hann var ótvírætt vanafast-
ur maður, sem vildi heldur fara á
mis við talsverð hlunnindi en að
sætta sig til dæmis við þann ama
að sofa í nýju rúmi. Árum saman
hafði hann á hverju kveldi, eftir
að hann var kominn í seilamöttul-
inn sinn og búinn að búa sig undir
næsta dag, reykt sér langa tóbaks-
pípu, sem tók alveg jafn mikið
og litli kaffibollinn sem hann
drakk af með, þrisvar munnfylli,
og aldrei nema fyrstu munnfyllina
heita. Á laugardögum skifti hann
kaffinu við !glas af rjúkandi romm-
toddýi, meðan hann las á milli
hverrar munnfylli fimm blað&íður
af einhverri Islendingasögu eða
einhverjum Walter Scott’skum
róman.
Svokom aðflutningsbannið 1915.
Hinn gamli barnakennari bjó
®ig að þrjátíu flöskum af rommi
—það var það sem pyngjan þoldi
—og fastréð með sér í sinni hisp-
urslausu löghlýðni, að þetta skyldi
endast honum það sem eftir var
æfinnar. Þó að spryttsmyglun
blómgaðist við allar strendur, þó
að hægur leikur væri að fá sitt
vikulegá “recept” hjá læknunum,
og þó að Vigfús Aþanasíusson teldi
bann gegn nautn á vínföngum
stórum ógeðfeldan ágang á per-
sónulegt frelsi—aldrei gat honum
komið slíkt til hugar: að gera sig
sekann í lögvarðandi athöfn. Hann
taldi að hann myndi verða gamall
maður, en nú ætlaði hann bara að
skamta sér minni og minni skerf,
sleppa sínu laugardagstoddýi til
dæmis fjórðu hverja viku fyrsta
árið, þriðju hverja næsta og svo
framvegis, unz rommtoddý yrði
orðin honum svo fágæt nautn, að
hann myndi alls ekki lengur sakna
þess þó að það þryti með öllu.
En svo henti það þennan stóra
meistara í stillingarinnar list, hið
allra fyrsta sinn er hann sat með
sína löngu laugardagspípu án
lugardagsdrykkjar, að þe'gar hann
hafði lesið fimm fyrstu blaðsíð-
urnar mitt í einu bindi af Sturl-
ungu, lét hann bókina liggja eitt
andartak á hné sér, meðan hann
tók til ósjálfrátt að soga að sér
gegnum nefið eiminn af fjarver-
andi rommtoddýi. Jafnskjótt og
hann hafði staðið sjálfan sig að
þessum veikleika, þrteif hann bók-
ina í skyndi og las tíu blaðsíður
i runu án þess að líta upp. En
það var eins og hann bæri ekki
aftur kensl á frásögnina, teins o'g
sú notasæld sem var vön að stíga
upp frá hinum prentuðu bókstöf-
um brigðist honum með öllu. Hann
komst að raun um, að hann myndi
alls ekki geta endursagt það sem
hann hafði lesið—hugurinn trufl-
aðist látlaust af einhverjum sökn-
uði. Það var ekki við það unandi.
Svo stóð hann rakleitt upp af
stólnum, setti ketil með vatni yfir
rafristina > eldhúsinu og bjó til l
sitt toddý. Svo þegar hann hafði
reynt heilan mánuð að sigrast á
þessari vikulega vanaástríðu, réð
hann af, að svo lengi sem hann
hefði romm í sínum húsum, skyldi
hann ekki gera sjálfan sig að
píslarvotti. Þe'gar að því kæmi að
hann yrði að vera án þess, myndi
það líka sjálfsagt fara svo að
hann gæti það.
Hann var svo sem ekki drykk-
feldur maður, Vigfús Aþanasíus-
son—það v^r ekki fyr en að fimm
árum liðnum að birgðir hans
þraut. Það bar að höndum upp úr
jólunum, og hann tók því með
karlmensku. Það var ekki til
meira romm, og maður varð að
liðka sig til eftir náttúrunni.
Honum datt ekki í lifandi hug að
bæta sér upp sinn purpurabrúna
'hátíðisdrykk með þessu grátæra
“sníglaspritti” sem maður gat
svælt sér út á apótekinu.
Lön!gu síðar á árinu, einn kyrr-
an laugardag síðdegis í september,
lá leið Vigfúsar Aþanasíussonar
heim úr reiðtúrnum fram hjá
bryggjunni. Hann steig af baki
og fór að rabba við búðarfólk sem
stóð fyrir utan eitt af pakkhúsun-
um. Skipið, 'Sem lá þarna úti á
firðinum, var komið fyrir klukku-
tíma og átti að vera afgreitt fyrir
kveldið. Það átti aðeins að koma
við á næsta firði fyrir sunnan og
sigla þaðan beina leið til Leith.
Vigfús Aþanasíusson reið heim
o!g setti hestinn á stall. Þegar
hann hafði skift um föt og borð-
að til kvelds, varði hann næstu
tveim klukkutímum til að fara yfir
stila nemendanna, fór þar næst í
hlýjann seilamöttulinn utan yfir,
skorðaði langpípuna fast milli
tannanna annarsvegar og stólset-
unnar hins vegar, og gaf sig á
vald síns kærasta lesturs, í þetta
skifti Laxdælu. Hann sat þarna
einmitt í einskonar fjálgri að-
dáun í lýsingunni á sundrauninni
milli Kjartans og Ólafs konungs
Tryiggvasonar, og hinni fífldjörfu
ráðagerð hins fyrnefnda um að
brenna heldur konunginn inni en
að láta þröngva sér til hins nýja
siðar, þegar honum varð, án nokk-
urra sporræka hugsanatengsla, að
minnast sinna einu púnssumbla í
lífinu, meðan hann var un!gur real-
stúdet á Möðruvöllum. Og óðara
lagði han frá sér bókina og tók
til að ganlga eirarlaus um gólf, um
leið og hann hvíslaði með sjálfum
sér: Það væri ekki ónýtt nú að
eiga rommtoddý!
Alt í einu heyrði hann skips-
blástur—gufuskipið! Klukkutími
þangað til það fór. Hann leit á
úrið. Klukkan stóð á átta. Hann
gekk út að glugganum og vatt upp
gardínunni. Ljósið frá skipinu
var hið eina sem hann !gat eygt.
Hann dró gardínuna aftur niður
og gekk frá glugganum, með
djúpu andvarpi. Það væri ekki
ónýtt nú að eiga rommtoddý!
Svo gersamlega var hann á valdi
þessarar einu tilfinnintíar, að
hann gerði sér það alls tekki Ijóst
hve öflu'g hún var á þessari stund.
Þvert á móti, hann kendi sér engis
nýstáis, engis torkennis. Hann
lagði frá sér seilamöttulinn, ró-
lega og stillilega, tók aftur frakka
og hatt og gekk niður á bryggj-
una. Þar var mannautt að mestu.
Hann komst' að því að tveir síð-
ustu bátarnir voru farnir frá
landi.
Ef e!g gæti nú fengið einhvern
af drengjunum hérna til að róa
með mig út í skipið! hugsaði Vig-
fús Aþanasíusson: Nei, nei, hvaða
fjarstæða! Hann, uppeldisfræð-
ingurinn! Eins og hann færi nú
að hafast nokkuð það að, sem
mætti verða einhverjum hans
gömlu lærisveinum til vansa!
Skipið blés í annað sinn, og
einn af prömmunum nálgaðist
land. Vigfús Aþanasíusson flýtti
sér heim og fór undir eins að
hafa fataskifti. Þótt milt væri í
lofti o(g heiður himinn, hertýgjaði
hann sig líkt og gegn hrakviðri:
með olíubuxum, sem náðu honum
í höku, olíustakki, sem nam hon-
um við hné, kálfsskinnssokkum
sem tóku honum á mitt læri. Svona
gekk hann út í hesthúsið og söðl-
aði klárinn. Hann þeysti út á
nesið sem skagaði út í fjörðinn,
og án þess að hika eitt andartak
Iagði hann hestinum á sund. Hest-
urinn var djúpsyndur, búningur-
inn dró vatn, en ekki dró hann af
sér í þetta sinn, gsoðaskepnan!
Ljósið frá skipinu og au'ga hests-
ins yfir vatnsborðinu, það var alt
sem hann hafði að gæta.
Þegar hann kom að skipsúðinni
sá hann að síðasti báturinn hafði
lagst frá, en að stíginn var ó-
dreginn upp. Hann tylti hestin-
um við stigann svo að höfuðið
eitt stóð upp úr sjónum, og flýtti
sér upp.
Fram að borðstokknum var skip-
stjóri kominn í broddi fylkingar
og spurði hin kynlega gest hvað
í ósköpunum væri að.
Ekki neitt, eg fer strax aftur,
svaraði Vigfús Aþanasíusson.
í sama bili kom hann auga á
húfu brytans í þrönginni, ruddist
fram til hans og hvíslaði:
—Látið þér mig fá eina flösku
af rommi, en í Guðs bænum
f 1 jótt!
—Flösku af rommi, æpti bryt-
inn . . . Það er bannað.
—Þér ætlið þó ekki að láta
skepnuna drukkna fyrir augunum
á mér, æpti Vigfús Aþanasíusson
enn hærra á m^jög annarltegri
dönsku.
Skipstjórinn rak upp hljóð, er
að hálfu líktist öskri, að hálfu
hlátri, deplaði framan í brytann
og gaf samtímis skipun um að
hala niður bát. Tveir skipverjar
hlupu í bátinn, leystu hestinn frá
stiganum og festu langa línu við
beislið.
Á undan kom einn steward þjót-
andi með flösku til Vigfúsar Aþan-
asiussonar, en þegar hann ætlaði
að fara að taka upp peningana,
stöðvaði skipstjórinn hönd hans
og sagði:
—Þessa flösku gef eg!
Honum var í snatri fylgt 'niður
í bátinn, um leið og hann muldr-
aði:
—Það var ekki meininginn að
ómaka neinn. Sóti minn gamli
myndi eins vel hafa skilað okkur
heim.
Honum sárnaði það, og það sém
blátt áfram stygði hann voru orð
skipstjpórans, sem hann þekti lítið
eitt, hvísluð að skipverjunum áð-
ur en þeir fóru: Þið megið ekki
taka við peningum hjá honum!
En þegar báturinn lagði frá
skipinu með Sóta syndandi á eftir,
og ný hlátursköll bar að eyrum
hans ofan af þilfarinu, hugsaði
Vigfús Aþanasíusson: Jæja, reið-
ir eru þeir mér þó ekki, því að það
er eins og maður veit, að ekkert
gremst sjómönnum eins og það að
vera tafðir.
Alt í einu kvað við margraddað
óp af skipsf jöl:
—Skál! hrópuðu skipverjar á
íslenzku.
—Skál! hrópaði Vigfús Aþanas-
íusson aftur og veifaði flöskunni.
Hann sat í stafnloki og hélt í
línuna sem Sóti var bundinn við,
um leið og hann ítrekaði o'g ánýj-
aði afsökun sína við hina greið-
viknu skipverja, sem réru rösk-
lega upp að nesinu:
—Það var ekki meiningin að
ómaka neinn.
Kvartéri síðar, þegar hann stóð
í hesthúsinu, og var búinn að
núa klárinn allan með þurru klæði,
fylla stallinn með angandi, tún-
töðu, og hjúpa hestinn í þykkum
ábreiðum, blés skipið í síðasta
sinn. Hann klappaði Sóta á háls-
inn og bauð honum góða nótt, og
gekk inn. Andartaki síðar sat
hann aftur í seilamöttlinum með
pípuna og rjúkandi rommtoddý !
fyrir framan sig. Síðasta flaskan !
mín, muldraði hann brosandi.
Það var ekki fyr en klukkan
fjögur næsta dag, að Vigfús Aþan- |
asíusson vaknaði upp af sælli
vímu, annari og sílustu á æfi
hans. Á litlu borði í herberginu j
stóð rommflaskan tóm. Hann fann I
með sjálfum sér, að hann hafði
í eitt skifti fyrir öll unnið bug |
á sinni langgrónu ástríðu, með ;
því að láta undan henni.
Strax á mánudaginn varð hann
þess var, að sagan var kominn út ;
um allan bæ. Hún hafði borist 1
með símanum frá næsta firði fyrir
sunnan.
Bara að eg missi nú ekki stöð- j
una, huigsaði hann, fyrir þetta
hafurhlaup á mínum ellidögum. I
Hann hafði ekki rekist á sýslu- |
manninn síðan, þegar hann var á •
gangi.
En næsta skifti sem hann mætti
sýslumanninum, tók han neftir að j
hann tók kveðju hans enn alúð-
legar en að vanda. Og þe’gar hann
leit um öxl nokkru síðar, sá hann
að hann hafði líka staðið og horft
á eftir honum.
Sýslumaðurinn hélt áfram og
brosti við. Hver skyldi halda,
hugsaði hann, að þessi gamli kenn-
ari, sem trítlar þarna svo pipurt
á milli pollanna, ætti sammerkt
við þá menn, sem gefa tilverunni
svolítinn lit annað veifið. Og’ um
leið og bros hans sloknaði, sökk
hann enn einu sinni niður í hug-
leiðingar um hin torráðnu rök
mannlegs eðlis.—
Lesb.
Veldur trúin geðveikl-
un?
(Lauslega þýtt úr bók dr. med. H.
I. Sshous “Sjælelige Konflikter*”)
*) Otte Forelæsninger over praktisk
Psykologi og Psykiatri for S.iælesörgere.
—Gads Forlag. Köbenhavn 1931.
Þegar menn eru settir á ger5-
veikrahæli, má oft heyrá^ önnur
eios orð og þetta: “Konan mín
varð geðveik af því að fara á allar
þessar guðræknissamkomur,” eða:
“Dóttir min varð fyrir trúaráhrif-
um og veiklaðist af því á igeði.
Hún þoldi ekki þettá trúargrufl.”
Er nú þessi skoðun rétt eða
röng fró sjónarmiði lækna? Sé
hún rétt, verða kristnir menn einn-
ig að kannast við það afdráttar-
laust. En sé hún röng, varðar það
eigi litlu, að rutt sé úr vegi göml-
um hleypidómi, sem veldur tjóni
hjá vissum mönnum og hafður er
að átyllu til þess að sneiða hjá
trúmálum.
Það eru einkum tvær leiðir, sem
fara má til þess að leita svars
við spurningunni um það, hvort
trúin valdi geðveiklun.
Fyrri leiðin er sú, að rannsaka
ársskýrslur geðveikrahælanna, en
Losnið við þennan ótta
Lf Þú gerir eins og aðrir góðir menn
og konur, þá er engin þörf á þvi, að
ganga með taugaveiklun og þetta mátt-
leysi og uppdráttarsýki. Mikill lyfja-
fræðingur hefir sett saman meðal, sem
nú er notað af þúsundum manna. pað
fæst hjá lyfsölum og heitir
Nufía-Tone
Hver flaska er ábyrgst — einn dollar
borgar fyrir mánaðarforöa. Fáið flösku
strax í dag—lifið ekki aðra andvöku-
nótt. Ef þú ert ekki ánægður eftir að
hafa reynt meðalið í tuttugu daga, get-
ur þú fengið peninga þína aftur—þú átt
ekkert á hættu.
hin síðari sú, að rannsaka ummæli
frægra geðveikralækna um þessi
efni.
I Danmörku kemur út á ári
hverju smákver, sem heitir:
Skýrslur frá geðveikrahælum rík-
isins og St. Hans spítala. í því
er meðal annars skýrt frá orsök-
unum að geðveiki sjúklinganna.
Fjörutíu af 100 hafa tekið veikina
að erfðum, 15 orðið vitskertir upp
úr líkamlegum veikindum, 5 af
áfengisnautn, en aðeins —1 af
100, þ. e. 1—2 af 200, “af óhollum
trúaráhrifum.”
Þessi reynsla í dönskum geð-
veikrahælum bendir þannig engan
veginn til þess, að trúarreynsla
sé mjög hættuleg fyrir geðsmun-
ina, að minsta" kosti veldur hún
aðeins tiltölulega fáum geðsjúk-
dómum.
Hin leiðin var sú, að kynna sér
dóma helztu geðveikralækna.
Skulu hér tilfærð ummæli nokk-
urra þeirra.
Oppenheim prófessor skrifar:
“Læknisreynsla mín hefir kent
mér það, að trúarskortur sé mjög
óhollur hverjum manni. Mér virð-
ist trúin vera mikill styrkur í
baráttunni við þaú öfl, sem leita á
að vinna taugakerfinu tjón, enda
þótt sá styrkur sé ekki æfinlega
nógur,—Þróttmikil og örugg trú ver
menn flestum þeim geðshræring-
um, sem umskiftin o!g byltingarnar
í lífinu vekja í brjóstum þeirra,
sem hana vantar.”
Krafft-Ebing, geðveikralæknir-
inn nafnkunni, sem nú er látinn,
skrifar: “Yfirleitt verða menn að
líta svo á, sem sönn trú og hreint
siðgæði göfgi mannsandann og
beini stefnu hans að hærra marki,
veiti huggun í andstreymi og
dragi úr hættunni á því, að menn
verði geðveikir.”
Dr. Hyslop, yfirlæknirinn við
Betlehemsgeðveikrahælið í Lon-
don, ritar: “Það er skoðun mín
sem geðveikralæknis og manns, er
hefi alla æfi fengist við andlegar
þjáningar, að stöðug og barnsleg
bænagerð sé bezta læknisráðið
gegn sturlun, þunglyndi og öllum
hinum sorglegu afleiðin'gum sálar-
kvala.”
P. D. Koch, doktor í læknisfræði,
skrifar á þessa leið: “Eg get ekki
út frá reynslu minni fundið eitt
einasta dæmi þess, að trúaráhrif
eða trúarhræring hafi valdið geð-
veiki. En geðveikissjúklingarnir
eru um 2,000, sem eg hefi haft
af náin persónuleg kynni í starfi
mínu og eru þeir margir trúmenn.
—Ef vér ætlum að gera eitthvað
af gagni til þess að hefta út-
breiðslu geðveikinnar, þá mun það
stoða meir að reyna að draga úr
ofdrykkju og sárasótt héldur en
að fara að ráðast á trúna.”
Þessi ummæli gefa nú ekki trú-
rækninni sök á geðsjúkdómunum,
heldur benda þau til hins gagn-
stæða, að trúræknin sé vörn á
móti geðveiki. Vera má, að um-
mæli finnist, cr fara í aðra átt,
en mér hefir ekki tekist að finna
þau, þótt eg hafi lesið sæg af rit-
um um þessi efni, og það er sér-
staklega athýglisvert, að kenslu-
bækurnar stóru í sálsýkisfræði
nefna ekki trúarreynslu meðal
andlegra orsaka geðveikinnar.
Það er því óhætt að segja að
helztu geðveikralæknarnir halda
því ekki aðeins fram, að andlegri
heilsu manna sé engin hætta bú-
in af trúnni, þ. e. af heilbrigðu
og sönnu guðssamfélagi, heldur sé
slík trú heilsulind.
En nú vaknar spurnin'gin:
Hvernilg stendur þá á því, úr því
geðsjúkdómar eru svo fáir runn-
Var betri í bakinu eftir
að hafa tekið úr
tveimur öskjum
Maður í Saskatchewan fær trú á
Dodd’s Kidney Pills
Mr. A. V. Sebelius, sem þjáist af
nýrnaveiki og blöðrusjúkdómi
batnar af Dodd’s Kidney Pills
Vantage, Sask. 24. apríl (Einka-
skeyti).
Frá öllum hlutum landsins koma
þau góðu tíðindi, að þeir, sem veikir
hafa verið, eru ekki lengur veikir
heldur sterkir og hraustir, fyrir hin-
ar góðu verkanir Dodd’s Kidney
Pills.
Fólki hefir skilist hve afar áríð-
andi það er, að nýrun séu í góðu
lagi og gefi því öllum nýrnasjúk-
dómum nánar gætur. Það reynir
strax Dodd’s Kidney Pills, því það
veit að þar er meðalið sem læknar
slik veikindi. Eftir-fylgjandi bréf
kemur frá Vantage, Sask. og er frá
Mr. A. V. Sebelius:
“Síðastliðið vor þjáðist eg af bak-
verk svo eg gat varla gert það, sem
eg þurfti að gera. Nýrun og blaðr-
an voru í slæmu lagi. Eg gat ekki
fengið hvíld á nóttunni, svo eg af-
réð að reyna Dodd’s Kidney Pills.
Eftir að hafa tekið úr tveimur öskj-
um, leið mér betur. Eg hefi mikla
trú á þeim.”
ir af trúarrótum, að margir menn
skuli vera á gagnstæðri skoðun?
Einhver sálfræðileg skýring hlýt-
ur að vera á því, þótt skoðun
þeirra sé röng. Ein lítil fjöður
skyldi mega ætla að fyndist af
hænsnunum fimm.
Þessari spurningu er auðvelt að
svara. Ástæðan er sú, að menn
blanda saman orsökum og afleið-
ingum. Þeir koma með ranga
skýrin'gu á þeirri staðreynd, sem í
sjálfu sér er afar merkileg, að
trúarhugmynda gætir mjög hjá
geðveiku fólki; það má jafnvel
segja, að engar aðrar hugmyndir
séu eins algengar á geðveikrahæl-
um—nema ef vera skyldi kynferð-
ishugmyndirnar. Það er þetta
sem villir leikmennina o!g leggur
þeim á varir gamla glamuryrðið,
að “trúin geri menn geðveika.”
Þeir snúa þessu við. Það er geð-
veikin, sem vekur vissa tegund
guðrækni og leysir úr læðingi
trúarþrár og trúarhugmyndir.
Hvers vegna eru trúarhu'gmynd-
ir og trúarreynsla svo algeng hjá
geðveiku fólki?—Þeirri spurningu
má svara á fleiri en einn veg.
Það er hægt að líta þannig á,
að í kristnu þjóðfélagi hafi heim-
ili og skóli, fermingarundirbún-
inígur og kirkjuganga innrætt
mönnum svo trúarhugtökin, að
þau séu orðin einn frumþátturinn
í meðvitundarlífi þeirra. Þau komi
upp á yfirborðið, þegar lifið verði
mönnum andstætt, og með þau sé
farið eins og verndarþulur, þegar
að syr(i. Ef til vill er þetta rétt,
ef til vill rangt. Það sem mælir
á móti því er rótgróin vanþekk-
ing hjá miklum þorra fólks á trú-
málum og kristindómi, og það er
ósennilegt, að skólafræðslan ein
sé fullnægjandi skýrin!g á trúar-
blænum á geðveiki þeirra manna,
sem áður virðast hafa lítt hirt
um trúmál.
Sennilega er það, að trúarhvöt-
in og trúarþráin séu eitt af frum-
öflum sálarlífsins og komi í ljós,
þegar hugurinn sé í uppnámi.
Flestir geðsjúkdómar birta það
mjög, sem býr í djúpum meðvit-
undarlífsins. Þeir svifta frá hul-
unni, sem menn eru sveipaðir dag-
lega meira eða minna. Sálsýkin
flettir vægðarlaust ofan af oss.
Alt, “sem í manninum býr,” kem-
ur upp á yfirborðið, o!g það verður
opinbert, sem engan rendi grun í
áður. Þannig fer einnig á trúar-
sviðinu. Trúaraflið verður við
geðveikina þróttmikið og ofsafeng-
ið, af því að það er frumstætt;
það er frumhvöt, eðlisþrá og ó-
sjálfráð krafa, sem margir geta
bælt niður í daglegu lífi sínu, en
við geðveikina verður það þrótt-
mikið og ofsafengið, ósveigjanlegt
og óstjórnlegt.—Prestafélagsritið.