Lögberg - 12.10.1933, Blaðsíða 4

Bls. 4
LÖGRERG, FIMTUDAGINN 12. OKTÓBER, 1933
HosíJcrg
Geflð út hvern fimtudag af
THE OOLUMBIA PRES8 LIMITBD
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba.
Utanáakrift ritstjórans.
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
VerO $3.00 um driO—Borgist fyrirfram
rhe "Lögberg” is printed and published by The Columbia
t*rees, Lámited, 695 Sargent Ave., Winnipeg. Manitoba.
PHONES Sfl 327—88 328
Við Goðafoss
Drottin Guð þinn átt þú að tilbiðja
og þjóna tionum einum.
Lúk. 4,10.
Það er til að útskýra þessa miklu megin-
reglu, sem gildir fyrir líf hvers kristins
manns, að það mál er flutt, sem hér fer á eftir.
í gióandi sólskini var eg staddur við
Goðafoss í Bárðardal einn dag í júlí. Veðrið
var svo hlýtt og gott, að við sátum í örlitlum
hvammi, grasivöxnum, rétt við rætur fossins,
horfðum á litadýrðina og hlustuðum dreym-
andi á nið fossins. Fossinn er mikill og fagur
og að mörgu leyti í laginu eins og væri hann
eftirmynd síns stóra bróður í Ameríku,
Niagara. Eitt af því, sem kom í hug mér, er
eg dvaldi hugfanginn hjá Goðafossi, var það,
hversvegna hann bæri þetta nafn, því hann
væri kallaður Goðaíoss. Þetta hefði eg sjálf-
sagt átt að vita, en svo var ekki, og því varð
eg nú að spyrjast fyrir um það. Það fékk eg
þá að vita, hjá fróðum manni, að fossinn héti
Goðafoss, af því, að þegar Þorgeir Ljósvetn-
ingagoði, sem bjó þar á næstu grösum í forn-
öld, kom heim af Alþingi árið eitt þúsund, þar
sem hann í umboði alþjóðar hafði kveðið upp
þau lög að Lögbergi, eftir þriggja daga þunga
þanka undir feldi í búð sinni, að kristin trú
skyldi viðtekin í landinu og allir Islendingar
vera menn kristnir, tók, þegar heim kom, sín
gömlu goð, skurðgoð, af stöllum þar í heima-
hofinu á Ljósavatni, bar þau út í gilið og
kastaði þeim í fössinn, svo þau týndust að
eilífu.
Það gerast stundum þau átök í sálarlífi
einstakra manna, að ekki má fram hjá þeim
ganga án frekari greinargerðar. Svo er með
þetta átak Þorgeirs Ljósvgtningagoða, ef
saga sú er sönn, er nú var hermd.
Eins og kunnugt er af kristnitöku-sög-
unni, þá var Þorgeir ekki í tölu kristinna
manna, er hann var kvaddur til þess af hvoru-
tveggja flokkunum, kristnum og heiðnum, að
leggja úrskurð á um það, hver vera skyldu
trúarbrögð landsmanna, þegar útleit að þjóð-
félagið klofnaði út af trúmáladeilunum. 1
einveru hans, sólarhringana þrjá, má gera
ráð fyrir, að í sálu hans hafi samverkað hans
eigin orðlögðu vitsmunir og heilagur andi
Guðs. Hann lagði á úrskurðinn og allir hlíttu
úrskurðinum drengilega. Svo fer Þorgeir
heim af þingi, dagleiðir margar norður í land.
Ekki er ólíklegt, að á heimleiðinni hafi hann
riðið í þungum þönkum, ábyrgðin legið þungt
á huga hans og áhyggjur út af því, hvernig
nú mundi fara í landinu. Hann hefir fundið
til þess, að hvað sem öðru liði, yrði hann nú
sjálfur að halda vel þá trú, er hann leitt hafði
í lög. A undan öðrum varð hann að ganga og
gefa öðrum gott dæmi til eftirbreytni. Hann
hafði lagt á þann úrskurð á alþingi, að allir
menn í landi þar, skyldu “trúa á einn Guð,
föður, son og anda helgan, en láta af heiðnum
siðum. ” Og svo kemur goðinn heim. Hann
var goði, eða prestur, þeirra Ljósvetninga, og
þar með héraðshöfðingi þeirra. Á bæ hans
hefir staðið goðahof bygðarinnar. Við goða-
stallinn hafði hann tekið eiða af mönnum og
en þá borið stallhringinn helga á hönd sér.
Þar stóðu guðir feðra hans. Þeim hafði hann
marga fórnina fært. Þar voru og húsgoð
sjálfs hans, er hann hafði heitið á til árs og
friðar margt erfitt frumbúa ár.
Hvað á hann nú, orðinn kristinn maður,
að gera við gömlu goðin sín? Það þarf ekki
skarpan skilning til að skynja, að nú var sárs-
auka tíð. Ef til vill hefir hann vitað augu
héraðs og lands horfa á sig. íívað skyldi
hann gera við goðin. sín, Ljósvetningagoðinn
sjálfur. En sárbeittast hefir verið augna-
ráð hans eigin sálar. t augum eigin 3amvizku
las hann spurninguna: “Þorgeir, Þorgeir
goði, sem gerst hefir nú opinberlega krist-
inn maður, hvað ætlar þú nú að gera við
heimagoð sjálfs þín? Ætlar þú að vera krist-
inn maður á alþingi, en heiðinn maður í héraði
heima? Ætlar þú, Ljósvetningur, að vera
kristinn maður í orði, en heiðinn í hugarfari
og breytni?” Sennilega hefir Þorgeir ekki
verið kunnug upphrópun Páls postula, er
hann stóð í svipuðum sporum og óttaðist það
mest fyrir samvizku sinni, að hann, sem hafði
kent öðrum, yrði sjálfur rækur; en svipað
liefir að líkindum verið með hugsanir og til-
finningar Norðlendinga höfðingjans.
Svo gengur Þorgeir að goðum sínum,
hinum gömlu, og tekur þau upp á arma sína.
Hve mörg líkneskin hafa verið veit maður
ekki. En af því er greinir í liinum fornu sög-
um um átrúnað landsmanna, má það víst
telja, að það hafi verið fyrst og fremst Þór,
bardaga-guðinn og Freyja, ástargyðjan.
Hann leggur af stað með goðin sín. Sporin
eru þung. Hann er í hver ju spori að slíta upp
gamlar og fastar rætur úr sjálfs sín hjarta.
Hann stefnir upp í gilið. Hann nemur staðar
uppi yfir fossinum mikla. Á einhverju máli, í
einhverjum orðum, fer sá hljómur gegn um
sálu hans: “Drottin Guð þinn átt þú að til-
biðja og þjóna honum einum.”
Svo steypir hinn sterki maður goðunum
sínum í fossinn. Síðan heitir fossinn tíoða-
foss.
Eg get ekki öðru trúað, en að þessi saga,
hvort sem hún er sannsöguleg eða þjóðsaga,
fái bergmál í huga okkar margra, sem erum
að leitast við að vera kristnir rnenn. Það er
áreiðanlega lýst hér miklu af reynslu sjálfra
okkar. Að því leyti, sem okkur kann að hafa
heppnast það, að til'biðja Drottin Guð vorn og
þjóna honum einum, höfum við steypt skurð-
goðum okkar í fossinn. Sennilega het'ir oss
lánast misjafnlega að framkvæma það. Senni-
lega eigum við öll eftir í fari okkar eitthvað
af skurðgoðum, sem við þyrftum að koma í
fossinn, til þess að við getum Verið alkristnir
menn. Og áreiðanlega er farsæld okkar, full-
komnun og frelsi, undir því komið, að við
steypum í fossana syndsamlegum ástríðum
okkar, hvort sem þær eru í sálu okkar eða
holdi. Þetta verður ekki gert á einu vetfangi.
Alla æfi sína verður maður sífelt að gera sér
ferðir upp í gilið til að steypa skurðgoðum
sínum í fossinn; því oft koma önnur í stað
þeirra, sem borin eru út. Og sú ætti að vera
æfisaga hvers kristins manns, að með hverju
ári liafi fækkað hjá honum skurðgoðin; og
sæll er sá, er kemst á efri ár og að æfilokum,
með það í vitund sinni, að nú sé hann búinn
að koma öllum skurðgoðum sínum í fossinn,
og liafi ekki annað að lifa og deyja fyrir en
það, að tilbiðja Guð sinn og þjóna honum ein-
um.
1 einum fögrum haustsálmi í sálmabók-
inni okkar eru þessi bænarorð: ‘ ‘ Tak alt það,
Drottinn minn, frá mér, sem mér kann snúa
burt frá þér, svo okkur enginn skilji.” Mér
er það augljóst, að ekki sé auðfarið með svona
bæn, ef hana á að biðja hræsnislaust. Eg er
ekki frá því, að mesta þrekraun kristins
manns sé það, að steypa sumum goðunum sín-
um í fossinn.
Eg man ekki betur, en þegar Jesús Krist-
ur var hér á jörðinni og kvaddi menn til fylgd-
ar við sig og hét þeim himnaríki að launum,
þá væri prófspumingin ávalt svona: “Ertu
við því búinn að kasta skurðgoðum lífs þíns
í fossinn?” Þeim veitti það mörgum erfitt,
að bera út goðin sín. Þeim sem hepnaðist
það með tilstyrk Jesú, þeir urðu sannir menn
og sælir. Það er engum vafa undirorpið, að
ef við hugsum til að lifa með Jesú Kristi,
bæði nú og í eilífðinni, þá megum við ekki
sjá í það að steypa skurðgoðum okkar í foss-
inn. En svo sem goðin hans voru Þorgeiri
kær og honum það andleg þrekraun að steypa
þeim í Goðafoss, svo er það líklega enn með
okkur alla.
Eg veit ekki hvort þið, góðir áheyrendur,
vilduð nú svipast um heima hjá ykkur, inni
hjá ykkur, og veita því eftirtekt, hver skurð-
goð standa þar á stalli enn. Eg veit ekki,
hvort ykkur finst, að nú ættuð þið að ganga
upp í gil og steypa þeim í fossinn. Eg veit
ekki hvort þið treystið ykkur til þess. Eitt
er víst, þið getið ekki tekið uppáhaldsgoðin
ykkar niður af stalli og kastað þeim út í foss,
nema með tilstyrk Guðs og hans heilaga anda.
Sum goðin okkar eru ef til vill orðin
gömul, hafa setið á stalli í lund okkar eða
hjarta mörg ár, sum máske alla æfi. Sum eru
jafnvel eríðagóss ættar okkar. Það er farið
fram á nokkuð mikið við okkur að vjð berum
þau nú út og steypum í foss. En það er nú
svona: Ef við viljum vera kristnir, þá verð-
um við að útrýma skurðgoðum öllum, hvort
sem þau hafa verið í sálu okkar eða holdi, því
ritað er: Drottin Guð þinn útt þú að tilbiðja
og þjóna honum einum.
Máske ykkur þyki þetta hörð kenning.
Máske okkur finnist, að við ættum að vera
miskunnsöm við goðin okkar. Ekki er það að
heyra á Kristi. Munið þið ekki hvað liann
sagði: “ Ef liægra auga þitt hneykslar þig,
þá ríf það út, og kasta því frá þér, því betra
er þér að einn lima þinna tortímist, en öllum
líkama þínum verði kastað í Gehenna-eldinn.
Og ef hægri hönd þín hneykslar þig, þá sníð
hana af og kasta henni frá þér, því betra er
þér, að einn lima þinna tortímist, en að allur
líkami þinn lendi í Gehenna.”
Við verðum að gera okkur grein fyrir
því sjálf, hvað í okkur er af skurðgoðum, sem
hneyksla okkur. “Hneyksla” þýðir fella,—
fella okkur frá Guði og þjónastu hans. Okkur
hættir líklega mörgum til að afsaka goðin okk-
ar, telja það saklaust þó þau séu kyr,
ellegar að okkur eru þau svo kær,
að við getum ekki séð af þeim, eða
steypt þeim í fossinn. Ef til vill
látum við okkur nægja að fela þau,
geyma þau í leyndum stöðum í okk-
ur sjálfum. Svo vitur maður var
Þorgeir Ljósvetningagoði, að honum
skildist, að það myndi alls ekki gagna
sér að bera aðeins goðin sín út fyrir
bæjarvegginn, eða stynga þeim nið-
ur í kistil í svefnhúsi sjálfs sín.
Hann hefir grunað, að með því lagi
myndi oft svo fara, að hann leynd-
ist til þeirra og blótaði þau á laun.
Hann steypti þeim því í fossinn, svo
hann aldrei gæti framar fundið þau
eða séð. Svo er og farið með okk-
ar goð, okkar ástríður, okkar lund-
arlags-bresti, okkar holdsfýsnir til
víns eður muna, okkar leynilegu
hjartaþrár, okkar vanrækt við skyld-
una, okkar ónot og afbrýði, okkar
ófrið og ónærgætni, okkar ótal
skurðgoð; það nægir ekki annað en
að sökkva þeim í fossinn, svo þau
týnist til fulls.
Nú skyldi maður þó ekki skiljast
svo við þetta mál, að maður liti svo
á, að kristindómurinn sé í því einu
falinn, að týna saman goð sin og
kasta þeim í fossinn. Upphaf krist-
indómsins er ást á Guði og löngun
til að líkjast Jesú og þjóna honum.
Það er hjarta og kjarni kristindóms-
ins. En einmitt fyrir það, að maður
elskar Guð og fær heilagan anda frá
honum, kemur bæði viljinn og mátt-
urinn til að útrýma skurðgoðunum
úr sjálfum sér.
Ekki heldur megum við lita svo á,
að maður skaðist á þvi að tortíma
skurðgoðum sínum og að því sé
mikil þvingun og þjáning samfara,
að vera kristinn maður í breytni
sinni. Þvert á móti. Þorgeir hefir
þá fyrst fundið sig frjálsan og ró-
legan mann, þegar hann var búinn
að steypa skurSgoðunum i fossinn.
Og Jesús segir sjálfur um þetta efni:
“Sannlega segi eg yður, enginn er
sá, er hefir yfirgefið heimili, eða
bræður eða systur, eða móður eða
föður, eða börn eða akra vegna mín
og vegna fagnaðarerindisins, að ekki
fái hann hundraðfalt, nú á þessum
tíma heimili og bræður og systur og
mæSur og börn og akra, og í inum
komanda heimi eilíft líf.”
Eg veit ekki hvað sárt það er,
máske Guð þinn einn viti það, hvað
það er mikill sársauki, að steypa nú
hofgoði hjarta þíns, eða skurðgoði
holds þins í fossinn. En undir því
er komin velferð þín hér í lífi og
sæla annars heims, að þú innir þá
þrekraun af hendi.
En í þeim þrekraunum vill Guð
gjarnan vera með okkur og styrkja
okkur með heilögum anda. Drottinn
vor og frelsari Jesús Kristur einn
getur hjálpaS okkur til að fara upp
í gilið með syndir okkar og steypa
þeim í goðafoss.
Drottinn Jesús hefir kent okkur
að fullkomnun og sæla mannlegs
lífs sé í því falin, að tilbiðja Drott-
in Guð vorn og þjóna honum einum.
Látum oss biðja:
“Tak alt það, Drottinn minn, frá
mér,
sem mér kann snúa burt frá þér,
svo okkur enginn skilji;
En gef mér aftur, Guð minn, það,
sem getur mér þér snúið að;
gef vilja þinn eg vilji.
Guð minn, Guð minn,
verndin þín sé vörnin mín á vegferð
minni.
Aldrei, Drottinn, lof þitt linni.”
—B. B. J.
Smámyndir
sem eg eignaðist úr enskri ferðabók
1. Landsýn til Heklu
Dauðalag og logn á sjó.—
Langt er síðan Hekla dó.
Hlaut fyrir löngu heljarfró.
En hvenær fáum við hinir ró?
2. Lingvcllir.
Silkimjúkt er sólskinsbrosið.
Silfurtært er daggarbað.
En hvergi hafa hjörtun frosið
harðar, en á þessum stað.
3. Þórsmörk.
Hér er mynd af Mörkinni,
menn og fé í náðum.
Eins og fyr i Örkinni,
alt mun stranda bráðum.
4. Goðafoss.
Goðafoss! Hér íékk eg koss
fyrir mörgum árum.
Var það kross—eða var það hnoss,
sefn varð þar oss að tárum?
5. Stapi.
Stapi Steingrím ól.
Steingrim ungan kól.
Steinkast, stríð og hatur—
Steinvör: frægð og matur.
6. Markarfljót.
Markarfljót varð mörgum skætt,
sem maðurinn þarna ríður.
Annað fljót er engum stætt—
allra dauðinn bíður.
7. Urðir í Eyjum.
Þessar Urðir þekti eg.
Þá var björg í sjónum.
Svo fór alt á annan veg—
uppurið af dónum.
8. Kotbœr.
Lágt er þetta litla kot,
léleg þykir stofan.
En héðan má samt hafa not
af himninum fyrir ofan.
Sigurður Sigurðsson,
frá Arnarholti.
Flug umhverfis
hnöttinn
Það er svo að sjá, sem þeim flug-
mönnum, er vilja vinna sér til frægð-
ar, þyki nú einna mest varið í það að
fljúga “umhverfis jörðina.” Met í
þessu flugi áttu þeir Post og Gatty.
Þeim tókst að fljúga umhverfis
jörðina á 8 dögum og 16 klukku-
stundum.—Þegar Mattern lagði upp
í heimsflug sitt, valdi hann sömu
leið og þeir höfðu farið.
En hver er þessi leið? Hún er
um 23,000 kílómetra löng og ef
teygt er úr öllum hlykkjum, sem á
henni eru og menn hugsa sér hana
allsstaðar jafn langt frá Norður-
pólnum, þá myndi hún liggja á
sömu breiddargráðu og Hamburg.
En er þá hægt að kalla hring-
flug á þeirri breiddargráðu “flug
umhverfis jörðina?” Er þetta hug-
tak “umhverfis jörðina” ekki dálítið
hæpið? Með sama rétti hefði mátt
kalla það hnattflug hjá þeim Post
og Gatty þótt þeir hefði flogið
norðar, t. d. á sömu breiddargráðu
og Ósló er. En þegar reiknað er
með meðalf lughraða þeirra, 110 km.
á klukkustund, þar með taldar hvíd-
ir, þá hefði þeir ekki verið nema 7
daga og 14 klukkustundir að fljúga
þessa leið. Ef þeir hefði valið að
fljúga meðfram heímskautabaugn-
um, þá hefði “hnattflugið” ekki
þurft að taka lengri tíma en 6 daga
og tvær klukkustundir. Eftir því,
sem norðar dregur, eftir því styttist
leiðin mikið. Og þegar þess er gætt,
að á skemri leið þurfa flugmenn
minni hvíld, þá ætti að vera hægt að
fljúga skemri leiðirnar á tiltölu-lega
skemri tíma. Ef flogið væri álíka
norðarlega og Nord Kap er, þyrfti
flugið ekki að taka meira en 4 daga
og 22 klukkustundir. Og væri flogið
álíka norðarlega og Franz Jóseps
land er, þá þyrfti það ekki að taka
meira en 2 daga og 16 klukkustund-
ir. Og sé farið alla leið norður und-
ir Norðurpól, þá gætum vér hæg-
lega gengið “umhverfis jörðina” á
fáum klukkustundum, já, jafnvel fá-
einum mínútur ef nógu nærri póln-
um væri farið.
Þetta þykir máske hártogun á
1 hugtakinu “umhverfis jörðina,” en
það sýnir þó hversu teygjanlegt
þetta hugtak er.
Þegar Jules Verne lét Phileas
Fogg fara umhverfis jörðina á 80
dögurn, þá valdi hann leið handa
honum, sem er 35,000 km. löng.
Ef Post og Gatty hefði farið þá
leið, og þeim ætlaðúr sami meðal-
hraði og þeir höfðu, myndi þeir hafa
verið 13 daga og tvær klukkustund- ,
ir “umhverfis jörðina.” Það er dá-
Bezt til að ger-
hreinsa mjólk-
urílát
ROYAL
CROWN
FLAKED
LYE
Notið teskeið af Royal
Crown Flaked Lye f
gallón af vatni.
lítið annað en að fljúga “umhverfis
jörðina” á tæpum 9 dögum. Senni-
lega hefði þeir verið lengur á leið-
inni vegna þess að þeir hefði orðið
að taka sér lengri hvíldartíma. —
Þegar “Zeppelin greifi” flaug “um-
hverfis jörðina” var flugleið hans
eitthvað dálítið styttri heldur en sú
leið, sem Jules Verne lætur Phileas
Fogg fara. En þó var “Zeppelin
greifi rúmlega 21 dag á leiðinni—
þar af 11% dag á flugi. Þegar þetta
er borið saman, verða yfirburðir
flugtækjanna yfir öðrum samgöngu-
tækjum ekki jafn geisimiklar og
mönnum virðist í fljótu bragði. Þeim
hefir enn ekki tekist að auka ferfalt
hraðann í för “umhverfis jörðina.”
Lengsta leiðin umhverfis jörðina
er 40,000 km., en hana hefir eng-
inn maður farið. Það er lengd mið-
jarðarlínunnar. Með sama flug-
hraða og þeir Post og Gatty höfðu,
myndi það taka 15 daga og 4 klukku-
stundir að fljúga þá leið. En með
því er ekki nema hálf sögð sagan.
Hér bættust við lengri hvíldir og
mörg þúsund km. vegalengdir vegna
króka. Þess verður áreiðanlega
langt að bíða að nokkur flugmaður
dirfist að leggja upp í slíkt flug—
eða að nokkurum manni takist það.
Væri þessi leið valin, þyrfti að
fljúga yfir Kyrrahafið, en þar er
það 17,000 kílómetra breitt, og er
leiðin yfir það því nær sex sinn-
um lengri heldur en flugleiðin yfir
Atlantshaf frá New York til Skot-
lands.
Lesb.
Jóhannes matur
Árið 1865 bjuggu í Staðartungu
í Hörgárdal bóndi sá, er Árni Krist-
jánsson hét og kona hans Margrét
Halldórsdóttir. Höfðu þau mikið bú
og voru orðlögð fyrir rausn. Sóttist
fólk mjög eftir að komast í vist hjá
þeim, vegna þess að hvergi þótti
betri viðurgerningur, en þar. Um
sama leiti bjó að Gæsum í Glæsibæj-
arhreppi bóndi, Jóhannes að nafni.
Hann var orðlagður matmaður og
var sagður manna kunnugastur um
matskamt á bæjum, að minsta kosti
í Eyjaf jarðarsýslu, og talaði hann
sjaldan um annað en mat, og þar af
var hann kallaður Jóhannes matur.
Eitt sinn berst það honum til eyrna,
að fólkið í Staðartungu fái óvenju-
lega mikið og gott að borða, og gerir
hann sér því ferð þangað, en það er
i minsta lagi 4 tíma gangur, til að
vita hvort eins góður viðurgerningur
sé jiar og af var látið. Segir ekkert
af ferð hans fyr en á heimleiðinni
aftur, að hann mætir Jóni Jóhannes-
syni frá Myrká. Spyr Jón hann um,
hvaðan hann komi. Jóhannes svar-
ar því og kveðst koma frá Staðar
tungu. Spyr Jón hann þá að, hvort
hann hafi fengið að borða þar og
hvernig maturinn hafi verið. Svar-
ar Jóhannes honum þá með þessum
orðum : “O, ekki finst mér nú matar-
vistin í Staðartungu eins góð og af
hefir verið látið. Það voru bara
tvær spaðbitatægjur, nokkrar kart-
öflubaunir, ein fiskstykkispjatla,
fjórir fjórðupartar af brauði, á að
gizka heil kaka. En vel var við því,
hérna Jón. En ekkert kom kaffið
á eftir.”