Lögberg - 16.11.1933, Page 2

Bls. 2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 16. NÓVEMBER, 1933.
Frá Rómaborg
liftir Kristinn Armannsson
I.
Á aniculushæðinni, fyrir handan
Tiberfljót í nýrri hluta Rómaborgar,
liggur undurfagur skemtigarður
vaxinn allskonar suðrænum trjá-
gróðri, með vinalegum rjóðrum og
skrautlegum gosbrunnum. Frá að-
alinngangi garðsins liggja fögur
pálmaviðargöng upp að snotru húsi
í miðjum garðintim. Húsið og garð-
urinn nefnast ýmist Billa Sciarra eða
V illa Wurtz; síðara nafnið er heiti
auðugs, þýsks Ameríkana, sem átti
alla þessa eign. Við dauða hans
ánafnaði ekkja hans alla eignina
ítalska ríkinu í djúpri lotningu fyrir
Mussolini, eins og stendur á mar-
maraplötu, er greypt er inn í hús-
vegginn. Lét ekkja svo ummælt, að
garðurinn skyldi vera opinn öllum
Rómalýð,—enda er hann einna mest
sóttur af hinum mörgu og fögru
skemtigörðum borgarinnar, — en
húsið skyldi notað til eflingar ger-
manskrar menningar, skyldi vera
miðstöð hennar í Rómaborg. Eg
skoðaði stofnun þessa í sumar, þeg-
ar eg var í Róm; hafði eg meðmæla-
bréf frá sendiherra ítala í Kaup-
mannahöfn til forstjóra stofnunar-
innar. Tlann heitir Gabetti og er
prófessor við háskólann í Róma-
horg í germönkum fræðum. Talar
hann auðvitaö þýsku ágætlega, en
Ies auk þess flest Norðurlandamál,
hefir hann m. a. þýtt á ítölsku öll
rit danska skáldsins I. P. Jacobsen.
Einnig hefir honum oft verið boð-
ið að halda fyrirlestra við ýmsa há-
skóla bæði á Þýskalandi, Hollandi
og Norðurlöndum. Kvaðst hann
hafa kynt sér dálítið forníslenzk, en
lítið nýíslenzk fræði, en sig hefði
lengi langað til að koma til íslands
og mundi hann láta verða úr því við
fyrsta tækifæri. Þótti honum gam-
an að fá heimsókn af íslendingi, og
sýndi hann mér alt húsið hátt og
lágt. Fórum við að lokum upp á
þak hússins, og þaðan er hið feg-
ursta útsýni yfir borgina, sem hugs-
ast getur, yfir 400 kirkjur hennar,
f jölmörgu söfn og hallir, breiðu torg
og fögru garða, og yfir Tíberfljót-
ið, sem liðast í mörgum bugðum
gegn um borgina; en beint framund-
an í f jarska blasa við Albanaf jöll og
til vinstri Soractef jall, sem latneska
skáldið Horatius kveður um. Mest-
an hluta hússins fyllir þýska bóka-
safnið, sem er stórt og fullkomið
safn, þar á meðal er sérstakur salur
fyrir þýska músík. — Svo er all-
stórt danskt bókasafn og dágott
voru sumir ítalskir háskólar heims-
frægir þegar á miðöldum. Slík
í námskeið eru nú haldin á hverju
sumri í helstu háskólaborgum ítalíu.
Háskólinn i Rómaborg hélt eitt slíkt
námskeið i sumar, mánuðina júlí—
ágúst. Voru þátttakendur óvenju-
lega fáir bæði vegna kreppunnar
(gengi ýmsra landa Iækkað, en
italska líran hækkað stórum) og
mikils sumarhita. Samt voru þar
um 40—50 manns frá einum 17—18
þjóðum; þar af voru 2 frá Norður-
lönduttV: danskur rektor einn og eg.
Þótti mönnum íslendingurinn vera
fáséður fugl þarna, en alstaðar var
mér sýnd hin mesta vinátta og kur-
teisi. Eftir að Balbo og flugmenn
hans komu hingað var við'kvæðið
oft, þegar eg var kyntur einhverjum
ítala: “Nú, þér eruð frá landinu,
þar sem Balbo okkar er nú, og þar
sem hann og menn hans hafa fengið
svo góðar viðtökur.”
Námsskeiðið var haldið í heim-
kynnum ítalsk-ameríska félagsins í
fagurri höll við aðalgötu borgarinn-
ar. Héldu helztu prófessorar há-
skólans þar fyrirlestra um róm-
versk fornfræði, bókmentir og sögu
og veittu kenslu í ítölsku; fór alt
fram á því ntáli, og áttu |)átttakend-
ur að tala það má1 sín á milk. þegar
þeir komu saman, en það gekk
reyndar misjafnlega vel. Svo fóru
til þess valdir prófessorar með okk-
ur um borgina til þess að svna okk-
ur söfn og ýmsar fornleifar, en á
sunnudögum fórum við í skemti-
og fróðleiksferðalög um nácrrennið,
var það ágætlega fallið til þess að
auka viðkynninguna milli fulltrúa
hinna ýmsu þjóða.
Því miður gat eg aðeins tekið þátt
í fyrri hluta námskeiðsins (júlí-
mánuð).. En þrátt fyrir alt of
stuttan tíma og alt of mikinn hita
(30—35 stig í skugganum og aldrei
ský á lofti) er mér þessi timi ó-
gleymanlegur vegna viðkynningar
minnar bæði við stórfelda menningu,
yndislegt land og ástúðlega þjóð.
III.
“Róm var ekki reist á einum
degi” er málsháttur, sem sannast,
þegar gengið er um götur Róma-
borgar. Engin borg gefur eins
glögga hugmynd um þróun sina og
breytingar gegn um aldirnar. Engin
borg á sér auðugri og stórfeldari
sögu. í engri borg mætast fornöld,
miðaldir og nýi tíminn eins og i
henni; rústir veglegra hofa og
annara stórhýsa fornaldarinnar
standa við hliðina á kirkjum og
aðalshöllum miðaldanna og skraut-
hýsum nútimans. Og fáar borgir
hafa orðið að sæta jafn miklum um-
sænskt safn og vísir að norsku skiftum að veg og valdi og Róma-
borg. Á blómatímum sínum á keis-
araöldinni, þegar hún var höfuð-
borg og miðdepill heimsins, voru \-
búar hennar alt að tveimur miljón-
um, en á verstu niðurlægingartím-
um miðaldanna komst sú tala niður
í 13 þúsund! Nú er íbúatalan rúm
ein miljón og eykst mjög ört. Á
síðustu árum hefir verið gert afar
mikið til þess að skreyta og fegra
borgina, og hefir Mussolini sýnt
bæði vilja og getu í þeim efnum. Ný
stórhýsi hafa risið upp, en gömul,
og
safni, en próf. 'Gabetti átti von á
stórri bókasendingu í haust frá
Noregi. En einna mest var honum
hugleikið að fá dálítið íslenzkt safn.
Hafði hann beðið ítalska ræðismann-
inn í Kaupmannahöfn um að vera
sér hjálplegur, og fyrir atbeina hans,
Sigfúsar bókavarðar Blöndals, Guð-
mundar landsbókavarðar Finnboga-
sonar og góðvild íslenzkra stjórnar-
valda og islenzkra bókaútgefenda
og fleiri, mun ósk próf. Gabetti ræt-
ast innan skamms.
Er vel farið, að fsland verði hrörleg hús rifin niður- >ar sem
ekki eitt Noröurlanda þar út undan,
því að Rómaborg er, eins og kunn-
ugt er mikil menningar miðstöð,
margir stunda nám við stofnun
þessa, og þeir, sem germanskri og
norrænni menningu unna, heimsækja
hana, þegar þeir koma til Rómaborg
ar.
Próf. Gabetti kvaðst ætla að sjá
svo um, að ítalska fræðslumála-
stjórnin sendi íslandi dálítið ítalskt
bókasafn. Ætti þeirri gjöf að vera
vel tekið hér, enda hafa íslendingar
svo mikil viðskifti við ítalíu, að þeir
hafa fulla ástæðu til þess að kynnast
menningu hennar.
II.
Á síðari árum hafa ýmsir háskól-
ar í helstu menningarlöndum tekið
upp þann sið að halda sumar nám-
skeið aðallega fyrir erlenda kenn-
ara, vísindamenn og aðra menta-
menn, sem vilja verja sumarleyfinu
til þess að kynnast menningu annara
þjóða, eða nýjungum og framför-
um í sinni sérgrein. ítalir hafa ekki
verið eftirbátar á því sviði, enda
þess þurfti með, og ný torg og nýj-
ar götur lagðar. Sem dæmi má nefna
hina nýju, breiðu og skrautlegu
götu, Ríkisgötuna (Via dell’Im-
pero), sem liggur á milli Colosseum,
stórkostlegra rústa af feiknarstóru
hringleikhúsi frá tímum Títusar
keisara, og skrautlegs minnisvarða
yfir Viktor Emanúel konung,
fyrsta konungs hinnar sameinuðu
ítalíu. Þar voru áður þröngar göt-
ur og hrörleg hús, en nú er alt rifið
niður og i þess stað komin afar-
breið gata með blómreitúm og
myndastyttum; standi maður miðja
vegu á þeirri götu, sést á aðra hönd
Colosseum, tákn fornaldarinnar, og
á hina Viktor Emanúel minnisvarð-
inn, tákn nýja tímáffs.
Sá, sem kemur til borgarinnar í
fyrsta sinn, og þýtur um götur
hennar í ferðamannabil, finst hann
ef til vill hafa séð hana alla fyrsta
daginn. En gefi hann sér tíma til
þess að halda heimsókninni áfram
eina viku, skilst honum, að þá fyrst
er hann að byrja að sjá hana; til
þess að kynnast borginni og ótæm-
andi menningarfjársjóðum hennar
til fullnustu mundi varla nægja heil
mannsæfi, því að hún er heil veröld,
eins og Goethe kemst að orði: “Eine
Welt zwar bist du, o Rom!”
IV.
Það er seinni hluti dags, og
steikjandi sólarhiti. Eg reika út frá
Corso Umberto Primo inn á aðal-
torg borgarinnar, Venezíutorgið
(Piaza Venezia), þar sem Venezíu-
höllin, embættisbústaður Mussolini
stendur. Eg heyri ys og þys og
hljóðfæraslátt, er nálgast, og sé
brátt, að eitthvað er á seiði. Hundr-
uð og þúsundir pilta og stúlkna, öll
í einkennisbúningi ungra fascista,
streyma inn á torgið í þéttum fylk-
ingum og með hljóðfæraslætti, en
nema öll staðar fyrir framan höllina
og hefja þar ópið “duce! duce!”
(foringi! foringi!) og fascistasöng-
inn, “giovanezza” (æska). Eg hugs-
aði með sjálfum mér, að nú gæfist
mér sennilega færi á að sjá hinn
mikla mann og heyra, því að unga
fólkið mundi ekki hætta, fyr en
hann kæmi fram á svalirnar. Reynd-
ist þáð rétt, þó að nokkur bið yrði
á því. Eftir drykklanda stund
opnuðust hurðirnar út að svölunum
og fram á þær gangur í hvítum ein-
kennisbúningi sjóliðsforingja, frek-
ar lágur maður, en samanrekinn,
andlitið ákaflega svipmikið og höfð-
inglegt, og skein vilji og orka út úr
því; þetta var MuSsolini. Þegar
hann kom fram, ætlaði fagnaðar-
ópunum aldrei að linna; loks lyfti
hann upp endinni í kveðjuskyni að
rómverskum sið. Datt þá alt i dúna-
logn. Mælti hann því næst nokkr-
um hvatningarörðum til unga fólks-
ins, og var þeim tekið með ógurleg-
um fögnuði; hefi eg aldrei séð eða
heyrt aðra eins hrifningu. Mus-
solini er eflaust höfðinginn, foring-
inn, sem allur þorri þjóðarinnar ber
óbifandi traust til. —
—Lesb.
Islenzkar ætijurtir
Sölin eru þurkuð vel og rifjuð
sem hey. Þau eru geymd á þurr-
um stað, oft troðið í tunnur eða
skjóður, stundum dregin upp á
band “Sölvabönd,” þannig voru þau
flutt langar leiðir. Sölvabönd komu
inn á Skógarströnd vestan undir
Jökli. Eftir nokkurn tíma slær út
úr sölvunum hvítu efni, ekki ólíkt
sykri, það er kölluð “hneita,” verða
þá sölin sæt á bragðið og lyktin “eins
og af bezta tei,” segir Eggert Ólafs-
son. Hann segir að sölin séu mikið
borðuð með harðfiski og smjöri.
Sölin eru að jafnaði ekki soðin,
heldur borðuð eins og þau koma
fyrir. — Bjarni Pálsson segir, að
söl hafi oft haldið fjölda manna við
lífið í Árnes-, Rangárvalla- og
Skaftafellssýslum.
Þó það sé algengast að eta sölin
hrá, þá eru þó sagnir um, að sölin
hafi verið soðin a. m. k. við Breiða-
fjörð. “Soðin í þykka grauta, og
hnoðað mjöli upp í, þóttu það ágæt
brauð.” (Sölvabrauð borðaði kona
úr Reykjavík í Búðardal í Dala-
sýslu á s. 1. sumri og þótti henni það
mjög ljúffengt). “Það voru líka
húnir til grautar úr sölvum og haft
mjöl saman við, en þeir þóttu ekki
góðir.” Þetta er frásögn greina-
góðrar konu frá Breiðafirði. Þess
eru lika dæmi að söl voru soðin og
fergð, látin ofan í súrt sem sulta.
í’ótti það góður matúr.
Sölin þarf að “yrkja”: það verð-
ur að hirða þau, skera þau af stein-
unum, þá vaxa þau að nýju, annars
ekki,” segir Jón Pálsson, banka-
gjaldkeri, sem er þessum málum öll-
um vel kunnugur, frá margra ára
veru sinni á Eyrarbakka. (Aftur má
gæta þess, hvort heldur er um æti-
jurtir, lækninga- eða litunarjurtir að
ræða, að taka þær hyggilega, upp-
ræta þær ekki).
Maríukjarninn er þriðja plantan
að næringargildi í þessrai þörunga-
röð. “Kjarninn” hefir lítið verið
notaður til manneldis hér á landi, en
þess meira handa kúnum. Þeim var
jafnaðarlega gefin “kjarnahönk” til
mjólkur, segir mér gömul, greina-
góð kona úr Grindavík. Skepnurnar
kunna að meta f jörugróðurinn, þó
mennirnir séu að mestu búnir að
týna niður notkun hans. “Þarinn
GIGTVEIKI
Skjótur bati með reyndu lœknis-
lyfi. 7Sc öskjur gefins
Pa<5 er engin áatætSa til að dragast
með gigt og allar þær kvalir og 6þæg-
indi, sem henni fylgja, þegar svo auð-
velt er að fá meðal, sem læknað hefir
þflsundir manna af gigtveiki. Hvað vqnd
sem gigtin er ættir þú ekki að hætta að
gera þér vonir um bata. Jafnvel þó
engin önnur meðul hafi gagnað, þá get-
ur vei verið að Oelano’s Rheumatic
Conqueror, sé einmitt rétta meðalið fyr-
ir þig, og til þess þú getir reynf það
þér að kostnaðarlausu,- bjóðum vér að
senda þér ókcypis 75e pakka, fulla stœrð.
Hraðaðu þér og sendu strax nafn þitt
og utanáskrift til F. H. Delano, 1814-J
Mutual Life Bldg., 455 Craig Street W.
Montreal. Ef þér þóknast, getur þú
sent lOc eða frímerki til að hjálpa til
að borga póstgjaldið.
var notaöur handa hestum,” seglr
sama kona, og “rekasöl handa fénu.”
“Fjörugrösin, segir Bjarni land-
læknir, eru seld á Eyrarbakka í
kvartila- og tunnumæli, kostar hálf-
tunnan fjórÖung smjörs. Afvötnuð
eru þau góður matur í graut, fest
með mjöli.”
Fjörugrös eru enn borðuð í Eng-
landi og ganga þar kaupum og söl-
um.
öll fjröefni (vítamín) eiga, að
dómi vísindamanna, rót sína að
rekja til jurtaríkisins. Fjörefnin,
sem fiskarnir safna í lifrina, sækja
þeir í sjávargróðurinn. Þegar þar
að kemur, að íslendingar, eins og
aðrar menningarþjóðir, fara að taka
upp aftur notkun f jörugróðursins,
til manneldis, væri þeim alveg óhætt
að styðjast við aðferðir feðra sinna
í því efni, þær reyndust vel.
Trú þjóðanna á ágæti matjurt- i
anna er gömul, það sýna ummæli
Daníels spádómsbókar í Biblíunni,
þar sem skýrt er frá því, að 4 ungl-
ingar af Gyðingaættum, sem Nebú-
kadnesar konungur lét ala upp á
ríkiskostnað, fengu leyfi til að nær-
ast á kálmeti, því þeir vildu ekki
saurga"sig á fæðu Babýloniumanna.
Að þessari tilraun lokinni sýndi
það sig, að þessir unglingar voru
“fegurri ásýndum og feitari á hold
en þeir, sem átu við konungsborð.
Og þar sem viturleik og skilning
þurfti við að hafa, voru þeir öllum
fremri.”
Það liggur utan við verkahring
þessarar ritgerðar að skýra frá því,
hvernig viltar jurtir hafa verið not-
aðar, bæði til lyfja og til litunar í
okkar þjóðfélagi frá fyrstu tíð.
Hver einasti íslendingur, sem kom-
inn er til vits og ára, þekkir a. m. k.
af orðspori, að hve miklu gagni jurt-
irnar hafa verið í því efni.
Að öllu samanlögðu er það áreið-
anlega ekki ofmælt, sem ein “grasa-
konan” okkar gamla og góða sarði
nýlega í viðtali, að vístt fremur við
sjálfa sig en við gest sinn: “Blessuð
grösm okkar. blessuð grösin!”
Hér á íslandi hafa ætiiurtir ef-
laust verið notaðar meira og almenn-
ara en hiá nágrannaþióðum okkar á
Norðurlöndum. Við höfum litla sem
enga kornrækt, við erum afskekt. og
höfum af ýmsum ástæðum átt örð-
uet með að afla oss brauðkorns, við
höfum því neyðst til að nota það
sem við höfum fundið ætilegt í land-
inu sjálfu.
At útlendum ætijurtum hefir lítið
verið ræktað alt fram á þennan dag,
bæði vegna kunnáttuleysis og vegna
trúlevsis á landið. F.f tilraunirnar
mistókust t. d. vegna óhagstæðrar
veðráttu í eitt skifti, þá var alt talið
ómögulegt og árar lagðar í bát.—
Af þessum ástæðum og fleirum,
hefir fram á vora daga talsvert ver-
ið notað af siálfsánum ætiiurtum,
sem menn höfðu við hendina og
I
þektu góð skil á af reynsluni.
Hin síðari árin hafa landsmenn
lifað “í vellystingum praktuglega”
og vilja engir grasbítar vera. Það
er erfitt að kenna þeim átið, þó vís-
indin standi með ótal sannanir í
höndum um fiollustu ætijurtanna og
búdrýgindin, sem af notkun þeirra
leiðir.
Garðyrkjukonur og menn, sem uin
héruðin fara, þurfa að benda alþýðu
manna á notkun íslenzku ætijurt-
anna, um leið og þeir kenna ræktun
hinna erlendu jurta; sem til allrar
hamingju heppnast fram yfir allar
vonir hér á landi.
Á seinni árum hefir íslandi mikið
aukist álit hjá landsmönnum sjálf-
um. Þaö eru, að eg held, mestu
framfarirnar. Við trúum því nú,
að landið okkar sé gott land, ef vel
er við það búið, og manni verður
æfinlega að trú sinni. Ef við elsk-
um landið, trúum á möguleika þess
og notum afurðir þess, gefur það
þúsundfalda uppskeru og miðlar af
gæðum sínum ótakmarkað.
Halldóra Bjarnadóttir.
—Hlin.
Tilkynning frá
forsætisráðherra
14. okt.
Þann 13. apríl s. 1. var v.b. “Fræg-
ur,” formaður Eiður Jónsson frá
Vestmannaeyjum, í nauðum staddur
í fiskiróðri vestur af Vestmannaeyj-
um. afði báturinn uppi neyð-
armerki en samt fóru fiski-
skip- fram hjá honum án þess
að sinna merkinu. Kom þá að lok-
um breskur botnvörpungur, “For-
tuna” frá Grimsbv og tók bátinn í
eftirdrag. Vegna aftaka veðurs lið-
aðist báturinn í sundur, svo að
skipshöfn hans, 6 manns, varð að
yfirgefa bátinn. Komust þeir við
VEITIR HREYSTI OG
HUGREKKI ÞEIM SJÚKU
Fólk. sem vegna aldurs, eða annara
orsaka, er lasburða, fær endurnýjaða
heilsu við að nota NUGA-TONE.
NUGA-TONE er fyrirtak fyrir roskið
fólk. Meðalið eykur vinnuþrekið til
muna. Ef þqr eruð gömui eða lasburða,
þá reynið NUGA-TONE. Innan fárra
daga munið þér finna til bata.
NUGA TONE fæst I lyfjabúðum.
Forðist stælingar. Ekkert jafnast á við
NUGA-TONE.
illan leik yfir í togarann, er síðan
flutti skipshöfnina til Vestmanna-
eyja.—Bátnum varð aftur á móti
ekki bjargað og sökk hann á rúm-
sjó úti. — Þar eð augljsót var, að
breski togarinn hafði bjargað skips-
höfninni af v.b. “Fræg” frá yfir-
vofandi lífshættu, vildi ráðuneytið
votta skipstjóra togarans þökk is-
lensku stjórnarinnar með viðeigandi
minningargjöf, eins og jafnan er
gert í slíkum tilfellum. Þótti við
eiga, að gefa skiostjóranum vindl-
ingaveski úr silfri og var grafið inn-
an í það eftirfarandi:
“Awarded to Mr. J. Brown,
master of the steamtrawler Fortuna,
with the appreciation of the Ice-
landic Government of his prompt
and valuable assistance in rescuing
the crew of the Icelandic fishing
boat Frægur on April I3th 1933.”
Fór afhending vindlaveskisins
fram samkvæmt breskri venju með
hátíðlegri viðhöfn í ráðhúsinu í
Grimsby þ. 16. f. m., að viðstöddum,
auk togaraskipstjórans J. Brown,
borgarstjóranum í Grimsby, þing-
manni kjördæmisins, ræðismanni ís-
lands í Grimsby, og forstjóra útgerð-
arfélagsins. — Skipstjóri þakkaði
gjöfina með hlýjum orðum og lét
þess meðal annars getið, að hann
teldi sig ekki hafa gert annað en
það, sem sérhver annar Breti mundi
hafa gert undir svipuðum kringum-
stæðum. — Þessarar afhendingar
er hlýlega getið í “Grimsby Evening
Telegram” þann 16. sept.

INNKÖLLUNAR-MENN LÖGBERGS t

Akra, N. Dakota
Árborg, Man.
Árnes, Man
Baldur, Man
Bantry, N. Dakota
Bellingham, Wash
Belmont, Man
! Blaine, Wash
Bredenbury, Sask
Brown, Man J. S. Gillis
Cavalier, N. Dak®ta
Churchbridge, Sask
Cypress River, Man
Dafoe, Sask J. Stefánsson
Edinburg, N. Dakota....
Elfros, Sask ... Goodmundson, Mrs. J. H:
GarCar, N. Dakota
1' Gerald, Sask
Geysir, Man
Gimli, Man
Glenboro, Man... .•
Hallson, N. Dakota
Hecla, Man
Hensel, N. Dakota
Hnausa, Man
Hove, Man...*
Húsavík, Man G. Sölvason
Ivanhoe, Minn.
Kandahar, Sask J. G. Stephanson
Langruth, Man
læslie, Sask
Lundar, Man
Markerville, Alta
Minneota, Minn
Mountain, N. Dakota...
Mozart, Sask
Oak Point, Man
Oakview, Man
Otto, Man
Point Roberts, Wash
Red Deer, Alta
Reykjavík, Man
Riverton, Man
Seattle, Wash
Selkirk, Man
! Silver Bay, Man
Svold, N. Dakota
Swan River, Man
Tantallon, Sask
Upham, N. Dakota
Vancouver, B.C
Víðir, Man
Vogar, Man
Westbourne, Man
Winnipeg Beach, Man.. .
Winnipegosis, Man
Wynyard, Sask