Lögberg - 21.12.1933, Síða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 21. DESEMBER, 1933
Jól á Grœnlandi
Grein þessi er eftir danskan lœkni,
sem lengi var í Godthaab, höfuð-
borginni í Vesturbygð, og lýsir hann
því hvernig jólin voru lialdin þar. A
lýsing þessi að sjálfsögðu við enn
í dag.
Löngu fyrir jól fara grænlensku
konurnar aÖ vinna af kappi aÖ jóla-
skartinu. Þar er lika sjón að sjá
ungu stúlkurnar þegar >ær koma til
kirkju á aðfangadagskvöld í nýja
skrúðanum. Þær eru kvikar á fæti
og framúrskarandi fótnettar. Og
klæðnaður þeirra er afbragðs falleg-
ur. Ilvergi í heimi er til jafnfall-
egur skófatnaður og þeirra. Elti-
skinns stígvél, sem ná upp að hné,
hvít blá eða rauð, brydduð með
dökku hundsskinni og oft útflúruð.
Að ofan eru þær í treyju úr fugla-
hömum og annari þar utan yfir úr
silki, eða bómullardúk, en á öxlun-
um er hinn stóri og fagurlega mis-
liti perlukragi.
Þær vita líka af því stúlkurnar,
að þær ganga í augun!
Mestum stakkaskiftum taka þó
börnin á jólunum. Þá er þeim þveg-
ið úr heitu vatni, með sápu, og síð-
an færð i ný föt. Og þá verða þau
gersamlega óþekkjanleg. En feim-
in verða þau þá og kunna alls eigi
við fötin né hreinlætið.
Jólaösin byrjar nokkru fyrir jól,
en við skulum ganga niður í “kram-
búðina,’’ svona um kl. 10 á aðfanga-
dagsmorgun. Þar er alt á ferð og
flugi. Úr næstu verum eru komnir
nokkrir veiðimenn. Einn þeirra
hefir veitt sel á leiðinni og kemur
með hann i eftirdragi. Þá verður
nú fjör á ferðum. Ótal hendur
hjálpast að því að draga selinn á
land og gleðisköHin kveða við i sí-
fellu. Svo byrjar slátrunin. Nokkr-
ar grænlenskar konur ráðast á sel-
inn með hnífa í höndum. Á stuttri
stundu flá þær hann og rista af hon-
um spikið í lengjur. Svo er hann
ristur á kviðinn. Blóðinu ausa þær
úr holinu með höndunum og inn-
volsinu er velt út í snjóinn, sem er
rauður af blóðí vitt um kring. Einni
konunni skrikar fótur í innýflunum
og dettur hún ofan á selinn, og þá
reka allar upp skellihlátur, en hún
skeytir því engu, en heldur áfrain
að lima sundur selinn. Umhverfis
standa börnin, horfa löngunaraug-
um á þessar allsnægtir og vona að
fá spikbita í munninn.
Nýr veiðimaður rennir kajak sin-
um inn á vikina. Það er einn af
veiðikóngunum frá Sarlok. Hann
er kominn um tveggja mílna veg og
kemur ekki tómhentur, því að bæði
framan og aftan við hann eru stór-
ar hrúgur af selspiki og stór kippa
af æðarfuglum, sem hann hefir skot-
ið á leiðinni.
Nú er hlaupið niður að sjó til þess
að taka á móti honum og allir vilja
hjálpa til að koma kajaknum á land
og bera veiði hans upp í búð. I
Godthaab eru flestir karlmenn
starfsmenn verzlunarinnar og því er
lítið um veiðiskap þar. Þess vegna
þykir það alt af tíðindum sæta, þeg-
ar einhverjir af veiðimönnunum í
útverunum koma þangað með spik
og selakjöt. Og sérstaklega er það
kærkomið svona rétt um jólin að
mega eiga von á því að fá að smakka
selbita og hrátt spik.
Veiðimaðurinn selur verzluninni
mestan hlutann af spikinu og svo er
nú um að gera að “taka út á það alt
saman.” En það er enginn hægðar-
leikur að brjótast í gegnum þröng-
ina, sem er bæði utan við búðina og
inni. Og svo þegar hann hefir að
lokum rutt sér braut fram að búð-
artiorðinu, þá er nú eftir að vita,
hvað liann á að kaupa. Kaffi, syk-
ur, tóbak og nokkur pund af hinu
dýra skonroki þarf hann nú fyrst
að fá; þetta eru því miður orðnar
nauðsynjavörur Skrælingja. Og svo
eru jólagjafir handa konu og krökk-
um. En meðan hann er að hugsa
um þetta, hrinda aðrir honum frá,
þeir, sem peninga hafa, og vilja
kaupa rósaklúta, silkibönd og eitt-
hvaS af bómullartaugum þeim, sem
verzlunin hefir geymt til jólanna,
sem agn handa hinum fáfengilegu
stúlkum.
Það glamrar óaflátanlega í vog-
unum á borðinu. Kaffi og sykri
er ausið af vogarskálunum hverju
innan um annað, í klúta kaupend-
anna, og einnig grjónum og baun-
um, því að hér eru ekki notaðir bréf-
pokar né umbúðarpappir. Alt í einu
hendir afgreiðslumaðurinn hönk af
munntóbaki yfir hö’fuðin á þeim
næstu og fram við dyr er hún gripin
á lofti af manni, sem stöðugt hefir
verið að kalla á tóbakið sitt, en eigi
komist nær vegna þrengsla.
Allir tala og hlæja hver í kapp við
annan, standa í fæturna á víxl í
krapinu á gólfinu, til þess aS halda
hita á fótunum. En andgufan er
eins og mökkur alt hið efra.
Veiðimaðurinn hefir nú keypt
fyrir sinn seinasta eyri. Hann kink-
ar kolli til kaupmannsins og kveður
með “judlime inuvdluaritse” (gleði-
leg jól!) og ryður sér braut út úr
búðinni. Hann heimsækir nokkra
kunningja sína og labbar svo niður
í fjöru. Raðar hann varningi sín-
um vandlega inn í kajakkinn og
leggur svo á stað í hina löngu heim-
ferð.
Grænlenska verslunin hefir feng-
ið skinn hans og spik. Hann hefir
í staðinn fengið nokkuð af búSat
vörum. Bara að hann hafi nú eigi
skaðast á skiftunum!
Börnin byrja jólahátíðina. —
Nokkrum stundum áður en guðs-
þjónustan hefst, safnast þau öll
saman, jafnvel þau, sem ekki eru
komin á legg. Eru það þá annað
hvort foreldrar eða eldri systkini,
sem l>era þau. Og svo fer allur
skarinn til húsa hvítu mannanna.
Fyrst til nýlendustjórans og fá hjá
honum gráfíkjur, sveskjur og þess
háttar góðgæti. Og svo er haldið
frá einu húsinu ti( annars. Vei þeim
húsmæðrum, sem ekki eru vel undir
þá heimsókn búnar, því að krökk-
unum dettur ekki i hug að fara aftur
fyr en þau eru öll ánægð með góð-
gerðirnar.
Klukkan 5 er byrjað að hringja
kirkjuklukkunum og hvert manns-
barn streymir þá til kirkju. Það
marrar og ýlir í snjónum undir fót-
um þeirra, því að frost er mikið.
Loftið er heiðríkt og stjörnurnar
tindra með slíkum ljóma, er hvergi
NUGA-TONE STYRKIR
LÍFFÆRIN
Séu líffæri yðar lömuð, eða þér kenn-
ið til elli, ættuð þér að fá yður NUGA-
TONE. pað hefir hjálpað mljðnum
manna og kvenna í síðastliðin 45 ár.
NUGA-TONE er verulegur heilsu-
gjafi, er styrkir öll liffærin.
Alt lasburða fólk ætti að jota NUGA-
TONE. Fæst í lyfjabúðum; varist stæl-
ingar. Kaupið ekta NUGA-TONE.
þekkist nema í heimskautalöndunum.
Norðurljósin þjóta í löngum og
skínandi bandasveiflum þvert yfir
loftið, eða þau blossa í háum og
marglitum röðum, er stöðugt skifta
lit og lögun. Stundum eru þau
margar mílur uppi í loftinu, stund-
um alveg niðuf við jörð. En svo
ltverfur þetta ljósaskraut máske alt
í einu, og stjörnurnar blika einar á
hinum djúpbláa himni.
Inni i kirkjunni er bjart og hlýtt.
Kennifaðirinn er forsöngvari, en
flestir taka undir. Hægt og hátíð-
lega hljóma hin gömlu sálmalög,
ýmist sungin á dönsku eða græn-
lensku.
Að lokinni messu er svo safnast
*
um jólatréð. Að vísu er ekki hægt
að hafa hér reglulegt jólatré og
verða menn að sætta sig við tilbúið
jólatré, og það gerir sama gagn.
Snemma á jólamorgun, kl. 6—7,
vaknar maður við Igöing. Kenni-
faðirinn er kominn mgð flokk barna
og hefir laumast inn í húsið. Svo
syngja börnin jólasálma utan við
svefnherbergisdyrnar. Ljúft og
þýðlega blandast söngurinn inn í
drauma manna, þangað til maður
vaknar og minnist þess, að nú er
jólamorgun. Þegar söngnum er
lokið, laumast hópurinn burtu aftur
jafn hljóðlátlega og hann kom og
heldur til næsta húss og svo koll af
kolli.
Getur maður hugsað sér að vakna
við betri drauma á jólamorgni en
þennan fagra barnasöng?
Grænlenska orðið “ pularpok”
þýðir að heimsækja. Og það nota
'Skrælingjar sér rækilega um jólin,
enda hefir þeim verið komið upp á
það. Þar er enginn ákveðinn heim-
sóknartími. Húsin standa gestum
opin frá morgni til kvölds, eða svö
lengi sem nokkuð er til af kaffi og
sykri, eða öðrum góðgerðum. Skræl-
ingjar eru námfúsir. Við höfum
kent þeim að halda jólin hátíðleg,
og þeir eru orðnir slyngari i því en
kennarar þeirra. Eg spurði einu
sinni vinnukonu, sem var hjá okkur,
hvað hún liefði drukkið marga
bolla af lcaf fi á jóladaginn. “Asuiak
(eg veit það ekki)” svaraði hún
fyrst. “Tuttugu bolla?” “Nagga!
amalu! (sussu, miklu fleiri),” svar-
aði hún.
Á annan eða þriðja í jólum hélt
nýlendustjórinn átveislu fyrir alla
starfsmenn verzlunarinnar og nokk-
ra beztu veiðimennina. Veizlan var
haldin í sjúkrahúsinu því að þar var
sjaldnast neinn sjúklingur. Á borð-
inu voru ertur og flesk og “ epla-
skífur” á eftir. Svo var þar öl og
brennivín. Ríkulega var á borð bor-
ið, en því, sem gestirnir gátu eigi
torgað, stungu þeir í vasa sina, eða
réttu út til kvenna sinna og krakka,
sem stóðu með diska og skálar úti
fyrir meðan á hófinu stóð.
Jólafagnaðinum lýkur venjulega
með dansleik. Danssalurinn var
vinnustofa beykisins. Var þar rutt
svo til, sem hægt var. Leikið var á
eina fiðlu«og skáru hinir skæru tón-
ar hennar oft upp úr gleðiglaumn-
um. Birtan var verst, þvi að þar
var ekki nema eitt kertaljós, og bar
það auðvitað ekki tirtu nema rétt
aðeins á fiðlumanninn og þá, sem
næstir stóðu. Dansfólkið var alt í
myrkrinu í einni bendu, og rakst því
þráfaldlega hvað á annað. En það
varð að eins til þess að auka gleð-
ina og fjörið. Fjöldi áhorfenda
hafði tylt sér á tómar tunnur, sem
hlaðið var upp undir loft, án þess að
hugsa neitt um, hve valtar þær voru.
Það kom þvi ekki ósjaldan fyrir, að
maður heyrð ómurlegt braml og
gauragang, óp og óhljóð. Tunnu-
staflinn hafði hrunið. Dansinn hætti
í svip. Fiðlarinn tók skarið af ljós-
inu og svo var farið að ryðja salinn
að nýju.
f fyrsta skifti, sem maður sér
svona dansleik, sver maður og sárt
við Ieggur að taka aldrei þátt þar í.
En í annað eða þriðja skifti smitast
/ maður af hinni óstjórnlegu kæti og
er kominn á fleygiferð inn í hina
dansandi hringiðu áður en maður
veit af, og hættir ekki fyr *en maður
er kominn að niðurfalli af þreytu.
Því að grænlensku stúlkurnar sleppa
manni ekki eftir nokkra snúninga;
maður verður að minsta kosti að
hoppa og stökkva með þeim svo sem
hálfrar enskrar mílu vegalengd, áður
en maður getur verið þektur fyrir
að skilja við þær. En það þarf góð
lungu til þess að þola þetta; loftið
er kæfandi af hita, andgufu og svita-
gufu og kryddað lyktinni af svita-
VOtum skinnklæðum. En ef þú
treystir þér til þess að þola þetta
andrúmsloft, þá skaltu djarflega
ryðja þér braut inn í salinn og ná
þér í “dömu.” Ekki skaltu láta þér
detta í hug að hneigja þig fyrir
henni, því að það skilur hún ekki.
Dragðu hana bara út á gólfið, en
vertu ekki svo grænn að halda að
þú getir dansað þangað til hún er
orðin þreytt.
En viljir þú kunna þig og auka
fjörið og gleðin, þá gefðu öllum
bolla af kaffi og þá verður þú á-
trúnaðargoð allra. —Lesb.
Snjóköggullinn
Grein eftir Olfert Ricard
(í lauslegri þýðingu eftir séra
Knút Arngrímsson).
Eg kyntist vestur í Ameríku
manni einum glöðum í bragði, sem
Sayforth hét. Hann var með svart
alskegg og gullspangagleraugu og
leit út fyrir að vera um fimtugt.
Hann var mjög vinsæll maður, eink-
um meðal stúdenta, enda þótt hann
væri ekki stúdent sjálfur. Þegar
hann talaði, urðu menn snortnir af
óvenjulegum krafti, sem fylgdi orð-
um hans, og þegar hann hafði lokið
máli sínu, brást það ekki, að einhver
bæði um að fá að tala við hann eins-
lega, þegar samkomunni væri lokið.
Eg var þessum manni samtíða um
viku tíma uppi í sveit, og þá sagði
hann mér dag einn sögu þá, sem hér
fer á eftir;
“Faðir minn stundaði verzlun og
átti eg að taka við verzluninni eftir
hans dag. Kristindómur var mér
f jarri skapi; einu trúarbrögð mín
voru í því fólgin að standa við orð
mín. Aftur á móti hafði móðir mín
verið ástrík og guðrækin, kristin
kona; eflaust hefir hún oft beðið
fyrir mér. Og undarlegt er það, að
því meira sem aldur færist yfir mig,
því ákafar langar mig oft og tíðum
að eiga hana við hlið mér og mega
tala vjð hana; því nú gætum við tal-
að saman.
Farandsali einn, aldurhniginn,
kom oft til okkar, þar sem við verzl-
uðum. Hann hét Graves. Hann
var að selja umbúðarpappír og
þerripappír og pöntuðum við oft
mikið hjá honum. Enn i dag sé eg
hann greinilega í huga mér, þennan
ljúfmannlega, gamla mann, sem virt-
ist biðja alla afsökunar á því að
hann væri til, enda þótt við kæm-
umst öll í gott skap, jafnskjótt og
hann kom inn úr dyrunum; hann
bar það svo utan á sér, hve góður
hann var, að það var ekki annað
hægt en að vera góður af því að
líta á hann. Fyrripart einn um tíu-
leytið kemur hann til okkar og höfð-
um ’ við þá lokið við afgreiðslu
feiknamikillar sendingar með morg-
unpóstinum. Við ætluðum að fá
okkur eitt eða tvö glös af öli og
þótti okkur við hafa unnið fyrir því.
Þá mætti eg honum í stiganum;
hann nemur staðar í stiganum og
spyr mig, hvort við hefðum nokkuð
handa honum að gera í dag.
“Komið þér eftir hálftíma,” segi
eg, “eg ætla hérna yfir um til þess
að fá mér ölglas með nokkrum góð-
um vinum mínum; ef til vill má
bjóða yður með.” “Nei, þakka yð-
ur fyrir,” segir hann, “eg drekk
aldrei öl, en heyrið þér,” bætir hann
við og stingur hendinni i brjóstvasa
sinn, “bíðið þér andartak! Eg hefi
hérna ofurlitla bók, sem mér þætti
vænt um að þér vilduð lesa. Eg hefi
borgað þessar bækur úr eigin vasa
og er þess vegna tregur til að gefa
þær öðrum en þeim, sem vilja í
raun og veru lesa þær, en það viljið
þér vissulega gera?” Það var eitt-

Allar hinar margbreyttustu
tegundir af Ice Cream
fyrir iólin og nýárið. Pantið nú þegar frá kaupmanni yðar,
\ \ eða beint frá
CRESCENT CREAMERY
COMPANY LIMITED

J
hvað svo fallegt við hann, bros hans
og það, hve eðlilega og ánægjulega
hann sagði þetta, að eg gat ekki
annað en svarað á þessa leið: “Já,
ef eg get gert yður ánægju með því.”
Eg tók við bókinni og leit á nafn-
ið. Hún hét “Drykkjuskapur.”
Andartaki seinna var eg kominn
ínn í kaffihúsið, þar sem vinir mín-
ir biðu nú eftir mér. Eg sagði frá
þessu, sem síðast hafði komið fyrir
mig, og vakti það all-mikla kæti, og
var það ákveðið, að eg skyldi lesa
þarna upphátt eitthvað úr bókinni.
Glösin voru fylt á ný í tilefni af
því, að eg stóð við það, sem eg hafði
lofað. Eg læs litlu bókina. Við
skemtum okkur svo við það að ræða
um það fram og aftur, hvernig eg
ætti að mótmæla “trúboðanum,”
sem við nefndum svo,' þegar hann
kæmi aftur.
Hann kom, en nokkru seinna, en
eg hafði búist við, og þá stóð svo
á, að eg hafði mikið að gera. Hann
fékk pöntun sína, við skiftumst á
nokkrum orðum um daginn og veg-
inn, og fór hann þá burtu án þess
að minnast með einu orði á litlu
bókina sína, og kom mér það hálf-
gert á óvart, en mig langaði ekki til
þess að minnast á hana sjálfur að
fyrra bragði.
Hann kom aftur á sama tíma árs
ins og hann var vanur. Þegar við-
skiftunum var lokið spyr hann:
“Meðan eg man, eg gaf yður ofur-
litla bók, þegar eg kom hérna sein-
ast; eruð þér búinn að lesa hana?”
“Já, hvort eg er búinn,” sagði eg,
“eg las hana sama daginn, og eg var
hissa á því að þér skylduð ekki minn-
ast neitt á hana, þegar við sáumst
siðast.”
“Nú, það var nú ekki urntalsins
vert,” sagði gamli Mr. Graves, en
eg hefi aftur á móti aðra litla bók,
sem niig langar mjög til að þér læs-
uð. Þér hafið sjálfsagt ekkert ilt
af að lesa hana.”
“Eg hafði nú ekkert gott af hinni
heldur,” svaraði eg, og það er nú
vafamál, hvort eg hefi það heldur af
þessari.”
Hann sagði að við læsum nú svo
margt, sem við hefðum ekkert gagn
af, en það væri ekki nema andartak
verið að lesa þessa, og um leið og
hann kvaddi, kinkaði hann vingjarn-
lega kollinum og rétti mér bókina
og sagði: Lofið þér mér einhvern-
tíma að heyra, hvernig yður þótti
hún.
Eg lofaði að gera það afdráttar-
laust.
Þegar hann var farinn, sá eg að
þessi bók hét “Heimslund” (eða:
Eftirsókn þessa heims gæða), og nú
grarh'dist mér satt að segja. Hvað
kom eg og mínar venjur yfirleitt
honum við, þessum kátlega karl-
fugli ? Hann gat séð um sína verzl-
un og eg um mína, en að fara að
hræra trúarbrögðum saman við við-
skiftin, það fanst mér nú vægast
sagt miður smekklegt. Samt hafði
eg nú lofað að lesa bókina og eg var
vanur að standa við loforð mín.; eg
las hana lauslega og eiginlega hafði
eg ekkert sérstakt út á hana að setja.
Jólin voru að koma, þegar Graves
gamli kom næst. Það höfðu farið
bréf á milli okkar áður, svo viðskift-
in voru skjótt útkljáð. En þá féll
mér nú allur ketill í eld, þegar hann
sagði við mig: “Mr. Savforth, haf-
ið þér tíma til að tala við mig eins-
lega ?” Við fórum inn í einkaskrif-
stofu mína og þá fórust honum
þannig orð:
“Góði, ungi vinur minn, eg hefi
nú selt föður yðar vörur í mörg ár,
áður en eg fór að verzla við yður.
og af viðræðum við hann hefi eg
fengið ýmislegt að vita um móður
yðar. Hún hlýtur að hafa verið ein-
staklega guðrækin kona. í gær var
faðir yðar að segja mér lát hennar
og af þeim sigri, sem hún vann með
trú sinni í dauðanum.”
Þarna var eg nú snortinn þar sem
eg var veikastur fyrir. Þegar ein-
hver mintist á móður mína, sérstak-
(Framh. á bls. 7)
4- &
sdí
l)ní><íini<> 15att dampnni.
__________ INCORPORATED MAY 1070.
JOLA
ÖSKIRi
til
Islendinga
í Winnipeg
0 Megi góðhugur
sá,erríkthefirmeðal
vor í margar kyn-
slóðir, ríkja um alla
ókomna tíð.