Lögberg - 18.01.1934, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 18. JANÚAR, 1934
KAUPIÐ AVALT
LUMBER
THE EMPIRE SASH & DOOR CO. LTD.
HENRY AVENUE AND ARGYLE STREET.
WINNIPEG, MAN. PHONE 95 551.
Úr gömlum dagbókum
Þýðingin eftir séra Sigurð S.
Christopherson.
Úr dagb. Elsu, Wittenberg,
í febrúar, 1618.
Kristófer bróðir minn var að
koma frá torginu. Hann var við
það með fleiri skólamönnum að
brenna varnargreinar Jóhanns Tet-
zels.
Svo stóð á greinum þessum, að
Jóhann fór með umboð páfa um
mikinn hluta Þýskalands og boðaði
mönnum aflausn allra synda unn-
inna og óunninna, gegn vissri pen-
ingaborgun. Var nálega enginn á-
herzla lögð á betrun hugarfarsins,
ef peningarnir fengust; reis Mar-
teinn Lúter gegn þessari villu. Tet-
zel reyndi að hlífa sér i skjóþ páfa,
og lét það heita svo, að árásir hans
væru í garð páfa, en ekki á sig, og
vandaði Lúter lítt kveðjurnar.
Skólamenn snerust til fylgis við
Lúter, og tóku sig til og brendu
varnarskjöl Tetzels á torginu í Wit-
tenberg.
“Hver getur efast um hvor hliðin
sigrar,” sagði Kristófer. “Annars
vegar er sannleikur, réttlæti og þekk-
ing; hins vegar fáeinir fyrirlitlegir
munkar, fullir af ágirnd.” Hann
fór að segja frá brennunni og um-
mælum manna, sem létu í ljós að nú
myndi Tetzel úr sógunni og og aðr-
ir syndakvittunar mangarar.
En Lúter er ekki jafn viss um
sigurinn. Sumir af vinum hans hafa
sagt skilið við hann, vegna mót-
spyrnu hans gegn aflátssölunni. En
Lúter heldur, að ef páfi fær að vita
um aðferð Tetzels, að þá muni hann
vera nógu einlægur til þesg að aft-
urkalla fyrirskipanir sínar fyrir af-
látssölunni. Vandaðir menn sjálfir,
álíta og aðra vandaða þar þeir standa
þá að óvöndun. Það er mikil f jár-
þörf í páfagarði, en aflátssalan er
arðsöm.
Friðrik skrifar í Mainze klaustri
i nóvember 1517
Það eru sjö ár síðan að eg hefi
skrifað nokkuð í dagbókina mina.
Nú er eg aðnjótandi þagnar og ró-
semi klaustursins, og opna þvi dag-
bókina. Skriftin á fyrstu blaðsíð-
unum er farin aS upplitast af elli.
Það er samt eins og einhver þægileg
tilfinning grípi hugann, þegar litið
er yfir línurnar, ekki ósvipað því,
þegar maður verður snortinn af blíð-
angan vorsins. Minningar æskuár-
anna birtast í sínum óviðjafnanlega
einfaldleik; með sínum æskudraum-
um, blíðu vonum og léttlyndi. Æsku-
tíðin blasir við manni eins og frið-
sælir dalir, klæddir grænum, angandi
skógum og fagurgrænum völlum.
Æskuárin líkjast veg, sem liggur
um þennan fagra dal. Þau leiða mig
í háskólann í Erfurt. Fanst mér eg
þá vera staddur á hæð nokkurri,
þaðan, sem eg fékk litið yfir veröld-
ina, og sá styrjarvöll ótal sigurvinn-
inga; ótal æfintýri og þekkingar;
ótal tækifæri til að vinna gott og
göfugt æfistarf.
Næsti áfanginn er það, þegar
hið lítilfjörlega heimili mitt' við
Eisenach varð mér dýrmætara en
heimurinn allur. Veröldin virtist
vaxa á allan hátt og verða að helgi-
reit. Þetta voru áhrif, sem streymdu
eins og skært ljós frá helgu og
hreinu brjósti óspiltrar ungmeyjar.
Aldrei síðan hefir mér litist neitt
eins yfirnáttúrlegt og fagurt. En
vegir okkar skildust. Mörg ár liðu
svo að eg forðaðist að hugsa til Elsu.
Eftir suðurgöngu mina til Róma-
borgar, vogaSist eg stundum til þess
að láta hugann hvíla við minningu
hennar. Daglega lofa eg Guð fyrir
það, að eg mun ætíð fá geymt þenn-
an helgidóm hjartans.
Eg hefi lifað öll þessi ár, falinn
af blekkingum þess sýnilega. Múnk-
ur, svo lítilmótlegur, að nálega eng-
inn hefir talið mig viðlits verðan.
Eg hefi eytt mörgum stundum i það
að hlusta á synda játningar, og ver-
ið margar stundir í helgidóminum
áður en kvöldmáltíSin var frambor-
in, var þá iðulega þar á eftir veizla
innan klausturveggja. Aftur og
aftur hefi eg eytt mörgum mánuð-
um í Rómaborg, sem er talin hjarta-
punktur kristinnar kirkju. Þar er
aflátssölunni hrundið af stað. Arð-
inum er varið til þess að reisa kirkju
hins heilaga Péturs postula, eða til
þess að standa í helgistríði við Tyrki.
En Guð veri lofaður. Loksins er
mótrödd hafin gegn þessari hræði-
leegu himinhrópandi lýgi. ÞaS er hin
falslausa rödd Marteins Lúters._
Rödd hans kveður nú við um alt
landið, og gerir mikið rót á orð og
hugsanir manna. Sumir halda taum
Lúters, en aðrir telja hann villu-
trúarmann.
Eg var nætursakir að prestsheim-
ili nokkru, fyrir stuttu. Kona stóð
þar fyrir beina. Hún var fremur
ungleg á svip, en sýnilega svekt.
Hún var hæg og prúðmannleg í
framgöngu.
Eg fór að minnast á Martein
Lúter. En húsráðandi gaf mér
bendingu um að hreyfa ekki við þvi
máli, og sneri hann talinu að öðru.
Konan gekk út og gat hann þess, aS
liann hefði fengið konunni peninga
fyrir fáum dögum, til þess að kaupa
af Tetzel skjal f\TÍr syndaaflausn.
Hún var óvanalega glöð, þegar hún
kom aftur. Eg gat ekki fengið mig
til að svifta hana þessari ánægju,
hvort heldur sem hún er bygð á réttu
eða röngu.
Seinna, þegar eg var einsamall,
kom konan inn til mín og mælti með
föstu augnaráði: “Þú varst að segja
á þá leið, að sumir væru vantrúaðir
á þessa aflátssölu. Efast þú líka
um gildi hennar?”
Eg hikaði viS að svara. Eg vildi
ekki gera mig sekan í ósannsögli; og
það í návist við hin rannsakandi
augu konunnar, sem horfðu inn í
sál mína. Hún mælti: “Þú trúir
þvi ekki að skjal þetta geti orðið mér
til liðsinnis á neinn hátt. Eg trúi
því ekki heldur.” Hún gekk hægt
upp að arninum með skjalið í hend-
inni; reif það í smátætlur og henti
þvi á eldinn.
“í öllum bænum, segðu ekki prest-
inum frá að eg hafi brent þetta skjal,
því hann heldur að þaS gefi mér
hugarrósemi og fullvissu um fyrir-
gefningu. En það er öðru nær. Það
huggar mig alls ekki neitt.
Else ritar, Wittenberg,
10. desember, 1520.
Marteinn Lúter steig stórt og þýð-
ingarmikið spor í dag. Hann safn
aði saman ýmsum lagaákvæðum
páfa og gömlum máldögum, sem
eiga að staðfesta hirðréttindi Róma-
borgar. Nú eru máldagar þessir
dæmdir falsbréf ein. Líka tók Lúter
bannfæringarbréf páfa, stílað gegn
honum sjálfum. Brendi hann öll
þessi skjöl á opinberum stað.
Menn komust að grun um hvers
væri að vænta, og risu árla úr
rekkju og söfnuðust með eftirvænt-
ingu á þann stað, sem brennan átti
að fara fram. Þar voru skræður
páfa og skilríki brent til ösku. Síð-
ast af öllu lagði Lúter bannfæring-
arbréf páfa á eldinn og mælti: “Þú
hefir bakað þrenging guðs útvöld-
um, þess vegna skalt þú- brenna í
eilífum eldi.” Alger þöfn ríkti yfir
mannþrönginni meðan skjölin voru
að brenna. Sneru menn síðan til
heimkynna sinna alvarlegir og á-
nægðir.
Tekla skrifar, Wittenberg,
2. apríl, 1521.
Dr. Lúter er farinn úr bænum.
Okkur finst við öll vera munaðar-
laus, eftir burtför hans. Helztu
borgarar bæjarins, kennarar og
skólapiltar söfnuðust saman fyrir
framan dyr klausturs Ágústínusar,
til þess að kveðja Lúter. Um leið
og hann steig upp í kerruna mælti
hann til Melanktons: “Ef eg kem
ekki aftur, og óvinir mínir svifta
mig lífi; gættu þess kærasti bróðir,
að láta ekki af að kenna og standa
óbifanlegur til varnar sannleikanum.
Vinn þá það sem mér bar að vinna.
Verði þér hlíft, gerir minst til hvern-
ig fer um mig.”
Svó var lagt upp.
Lúter brosti til okkar um leið og
hann fór fram hjá heimili okkar.
Svipurinn var alvarlegur og festu-
legur. Amma gamla sá líka þegar
Lúter fór fram hjá, og mælti eftir
að hann var horfinn fyrir hornið.”
“Já, svona báru þeir svip, sem voru
leiddir að höggstokknum í mínu ung-
dæmi.”
Þegar eg heyrði þetta, fyltust
augu min tárum og leitaði eg til her-
bergja minna.
Og Dr. Lúter farinn—farinn til
Worms, sem er aðseturstaður óvina
hans — farinn, ef til vill, eins og
amma segir, til'aö líða píslarvættis-
dauða af höndum óvina hans. Hver
verður þá til þess að halda hlífi-
skildi yfir hinni dýrlegu opinberun,
um kærleiksrikan og fyrirgefandi
Guð ? Melankton getur unnið þetta
að nokkru leyti, en hann er ekki
megnugur að koma í staðinn fyrir
Martein Lúter. Hver vill á jafns
við Lúter koma okkur í skilning um
það, að trúin er ekki aðeins kenn-
ingakerfi, heldur líf í Guði.
15. apríl, 1521
Kristófer bróðir minn er rétt kom-
inn frá Erfurt. Hann sá til ferða
Lúters á leiðinni til Worms-borgar.
Var engu líkara en þar væri kon-
ungssonur á ferð, sem væri að leggja
út í styrjöld.
Bændur og búalið skipaði sér við
veginn; menn báðu Lúter að hætta
sér ekki í hendur óvinanna. Prestur
einn gamall kom með mynd af
Savonarola, presti þeim, jem páfi
lét brenna á báli í Florence á ítalíu,
fyrir rúmum fjörutíu árum. Sýndi
hann Lúter myndina. Ekkja gömul
sagði honum, að foreldrar sínir
hefðu sagt sér að Guð myndi vekja
upp mann, sem myndi frelsa þjóðina
þýzku undan ánauðaroki Rómaborg-
ar. Þakkaði hún Guði fyrir það,
að hafa fengið að líta augum þann
mann.
I Erfurt fór stór hópur manna á
móts við Lúter og fylgdu honum inn
til bæjarins. Strætin voru alskipuð
fólki, sem fagnaði honum sem frels-
ara sínum undan valdi lyga-kenn-
ingar og andlegrar harðstjórnar.
Margir löttu Lúter að fara til
Wormsborgar. Mintu hann á af-
drif Jóhannesar Húss, sem var þar
brendur fyrir nálega hundrað árum,
VEITIR HREYSTI OG
HUGREKKl ÞEIM SJÚKU
Fólk. sem vegna aldurs, eða annara
orsaka, er lasburða, fær endurnýjaða
heilsu við að nota NUGA-TONE.
NUGA-TONE er fyrirtak fyrir roskið
fólk. Meðalið eykur vinnuþrekið til
muna. Ef þqr eruð gömul eða lasburða,
þá reynið NUGA-TONE. lnnan fárra
daga munið þór finna til bata.
NUGA TONE fæst í lyfjabflðum.
Forðist stælingar. Ekkert jafnast á við
NUGA-TONE.
þótt honum væri heitið griðum. Á
nokkrum stöðum voru fest upp
bannfæringarskjöl páfa gegn Lúter.
Þegar hann leit skjal þetta, mælti
hann: “Jafnvel þótt eg verði sviftur
lífi, er sannleikurinn samt alls ekki
eyðilagður.”
Þegar dr. Lúter talar, finnur mað-
ur til þess, að hann er að tala um
lifandi verur, en ekki um dauða
hluti. Við finnum til þess, að satan
er hinn hræðilegi óvinur; Guð sá,
sem elskar okkur; frelsarinn dáinn
fyrir syndir okkar. Hann leiðir
okkur í anda fram fyrir Guð. Sem
nálgast okkur í mjög nánu sambandi
og sem þráir það heitt að við getum
orðið hans hjálpar aðnjótandi.
—Framh.
SAGA MALARANS
hið alkunna kvæði eftir Zakarías
Nielsen, er nú komið út á íslenzku
í þýðingu Guðm. heitins Guðmunds-
sonar, skálds, prýtt ljómandi falleg-
um myndum eftir Knud Larsen.
j Ólafur P. Stefánsson gefur kvæðið
| út og hefir vandað til eftir föngum.
, Myndir eru framan við kvæðið,
bæði af þýðanda og höfundi,
Sem sýnishorn kvæðisins skal hér
birt fyrsta erindið og hið síðasta:
Við bjuggum í koti hjá klifi’ út við
sjó,
í kærleik við ylinn vona.
Hann pabbi minn gerði mpnnum
skó,
hún mamma var þvottakona.
Með tárunum alþítt það illa’ úr mér
rann,
sem ármjöll á vordegi nýjum.
Það var ástin hennar, sem á því vann
með endurminningum hlýjum.
POLLYANNA ÞROSKAST
Eftir ELEANOR II. PORTER
Þau voru öll úti á tennis-leikvellinuru.
Sadie hafði setið þar um stundarkorn ein síns
liðs; en rétt í þessari andránni kom Jimmy
til hennar nokkuð hvatlega. “Hver spilar
næst við Pollyönnu!” spurði hann. Sadie
hristi höfuðið. “Pollyanna spilar ekki leng-
ur tennis í dag.” “Því?” Sadie svaraði
ekki undir eins. Bn eftir stutta þögn mælti
hún á þessa leið:
“Pollyanna lét það í ljós við mig í gær-
kveldi, að við eyddum alt of miklum tíma í
tennis-spil, og fanst henni "það því fremur
óviðeigandi, sem kunnugt var að Mrs. Carew
hafði aldrei lært þann leik.’’ “Eg veit það,’’
sagði Jimmy, en . . . . , lengra komst hann
ekki. Hann var eins og í hálfgerðum draumi,
er Sadie dauflega kom út úr sér eftirgreind-
um orðum:
“Hann vill ekki að hún hætti við tennis-
spil; honum er það öldungis um megn, að
hugsa til þess að fólk skifti um venjur sín
vegna. Þetta veldur honum sársauka, þó
Pollyanna skilji það ekki; þó heldur hún að
hún sé eina veran, er skilji hann til hlítar.
Jimmy kendi ákafs hjartslátts; hann leit til
Sadie rannsakandi alvöruaugum; hann ætlaði
að spyrja hana einhvers, en orðin dóu jafm
harðan á vörum hans. Loksins náði hann þó
aftur jafnvæginu og spurði: “Miss Dean?
Svaraðu mér nú alveg hreinskilnislega og
krókalaust. Heldurðu að þau Jamie og Polly-
anna unni hvort öðru hugástum?’’ “Hvar
hefirðu haft augun?’’ spurði Sadie, með
nokkrum hita í röddinni. “Hún beinlínis til-
biður hann; eða réttara sagt, þá tilbiðja þau
hvort annað.” Nú var Jimmy nóg íboðið;
hann vék sér til hliðar, og var svo að segja
að vörmu spori horfinn úr augsýn. Svo brátt
bar þetta að, að hann veitti því enga eftirtekt
hve annars hugar Sadie var líka, þar sem hún
eins og í leiðslu laui^til moldar og tíndi blóm.
Jimmy PendípTon reyndi að telja sér trú
um, að það sert/padie hefði sagt honum, eða
gefið í skyn; a'æti í raun réttri ekki verið
annað en hugarburður; þó fylti huga hans
kvíði, sem ekki var unt að losast við. Það
var eins og einhverjir dulrænir skuggar
flyktust að sál hans úr öllum áttum, og söfn-
uðust saman í eitt órjúfanlegt flókaþykni,
þar sem vonbjört heiðríkjan hafði áður spegl-
að sína óútmálanlegu dýrð. Þessu líkt var
viðhorfið ávalt, er hann hitti þau Pollyönnu
og Jamie saman. Hann reyndi að skilgreina
út í æsar hvern andlitsdrátt þeirra, hverja
einustu svipbrevtingu, 0g drakk í sig hitann í
rödd þeirra; hann sannfærðist smátt 0g smátt
með sjálfum sér um það, að þau Pollyanna og
Jamie hlyti að unnast hugástum; honum
þyngdi fyrir hjarta; honum fanst engu líkara
en hjartað í sér væri að verða að blýkúlu, og
hann sjálfur að steingervingi. En Jimmy var
ávalt í samræmi við sjálfan sig. Staðráðinn
í áformum sínum, gekk hann eins og karl-
menni burtu, ákveðinn í því að ryðja sér
braut, hvað sem það kostaði, þó hann yrði
einn síns liðs æfina á enda. Teningunum var
kastað; Pollyanna var ekki sköpuð fyrir hann;
einhver annar en hann átti að verða ástar
hennar 0g umhyggju aðnjótandi.
Jimmy var eins og á nálum næstu dagana
á eftir; helzt af öllu hefði hann kosið að stíga
aldrei fæti framar inn fyrir þröskuld á Har-
rington heimilinu; það var samt sem áður
engan veginn auðgert, án þess að vekja með
því grun, eða ljósta jafnvel leyndarmálinu
sjálfu upp. Nærvera hans við Pollyönnu gat
úr því sem komið var, ekki orðið annað en
bitrasta, andleg þjáning; honum fanst jafn-
vel hann ekki geta liðið Sadie Dean lengnir;
þó var hún ekki um neitt sek annað en það,
ef sekt skyldi kalla, að opna augu hans fyrir
sannleikanum í því viðkvæmasta máli, er
hann nokkru sinni á æfinni hafði verið aðilji
að. Hvert gat hann þá flúið með harma sína.
Hvert var þeirrar sönnu samúðar að leita, er
létt gæti honum byrðina og endurglætt með
honum traust á lífinu—0g sjálfum sér. Grat
nokkur önnur manneskja komið í þessu tilliti
til mála, en Mrs. Carew? Jimrny var ekki í
nokkrum minsta vafa um það, að Mrs. Carew
væri góð og göfuglynd kona. Svo mátti heita
að á sama stæði hvernig á Mrs. Carew lá,
hvort hún var grátin eða glöð; í samveru við
hana varð hann ávalt einhvers þess aðnjót-
andi er vakti traust 0g göfgaði hugsunarhátt
hans. Það var líka nærri því óskiljanlegt,
hve glögt skyn hún bar á brúarsmíði, og það
einna helzt þær tegundir af brúm, er hann
hafði hugsað sér að byggja. Það var jafnvel
einu sinni komið svo langt, að hann segði
lienni frá leyndarmáli sínu, eða umslaginu,
sem ekki mátti opna nema undir vissum kring-
umstæðum og með vissum skilyrðum. En rétt
í því rakst John Pendleton þangað, eins og
venja var til, ef Jimmy ætlaði að opinbera
einhverjum leyndarmál sín. Jimmy varð
hálf sár í svipinn; alt í einu rann það þó upp
fyrir honum hve óumræðilega margt og mikið
það var, er hann átti John Pendleton áð
þakka, og við það sefuðust geðsmunir lians.
Að því er Jimmy bezt vissi til, átti umslagið,
eða leyndardómur sá, er það fól, sögu sína
að rekja til bernskuára hans; aldrei hafði
verið á það minst, utan einu sinni frá þeim
tíma, er John Pendleton tók hann í fóstur, og
þá aðeins lítillega. Umslagið var í rauninni
ekki ýkja mikið frábrugðið öðrum umslögum;
það var í stærra lagi og lakkað vandlega með
stóru innsigli; hann fékk það frá föður sínum,
og utan á það var skrifað á þessa leið: “Til
.Jimmy sonar míns. Eigi skal umslag þetta
opna fyr en á þrítugasta afmælisdegi sonar
míns, að því tilskildu, að beri dauða hans fyr
að, skal það þá umsvifalaust opnað verða.”
Oft og einatt hafði Jimmy lagt heilann í
bleyti yfir ])ví, hvað umslag þetta hefði að
geyma; stundym gleymdi hann því þó alveg
laiigtímum saman. Á bernskudögum hans á
munaðarleysingjahælinu, hafði hann iðulega
borið fyrir því nokkurn kvíðboga, að það
kynni að glatast; var það þá venjuloga falið
í fóðrinu á treyju hans. Nokkur seinustu ár-
in hafði það, samkvæmt uppástungu frá Jolin
Pendleton, verið geymt í öryggisskáp. “Eng-
inn getur gert sér í hugarlund, hver verðmæti
umslag þetta hefir að geyma,” sagði John
Pendleton þráfaldlega við Jimmy; “að
minsta kosti er víst um það, að föður þínum
var ant um að það glataðist ekki.” “Eg vildi
heldur ekki tapa af því fyrir nokkurn skap-
aðan hlut, ” var Jimmy vanur að segja, er
umslagið, ásamt leyndardómi þess, kom til
umtals. “Eg geri nú samt ekki ráð fyrir,”
sagði Jimmy, að í umslaginu sé falin mikil
verðmæti; faðir minn var ekki ríkur af þessa
heims gæðum. ” Vel gat verið að það hefði
verið fyrir beztu, að mér lánaðist ekki að
skýra Mrs. Carew frá umslaginu, eins og á-
statt var; hún gæti auðveldlega hafa fengið
einhverjar grillur í liöfuðið út af því, að ef
til vill hefði ekki alt verið með feldu um líf-
erni föður míns, og þá hefði eg sízt af öllu
viljað særa hana með því.” Um þetta var
Jimmy að hugsa á leiðinni heim; þessar hugs-
anir skipuðu fyrirúm fyrir öllu öðru.
XXV.
Skömmu fyrir miðjan september, hafði
Carew fólkið 0g Sadie Dean, horfið aftur til
Boston. Þó Pollyanna væri sjálfri sér þess
ljóslega meðvitandi, að liún hlyti tilfinnan-
lega að sakna þeirra, þá fanst henni þó á hinn
bóginn sem létt væri af sér þungu fargi; ó-
sjálfrátt fann hún til þess, að í raun og veru
ætti hún ekki að hugsa svona, en samt sem
áður fékk hún ekki að því gert. “Að sjálf-
sögðu þykir mér undurvænt um þessa horfnu
gesti, ” sagði hún við sjálfa sig. Eg kenni
ávalt á öllum tímum í brjósti um Jamie.
Samt finn eg til þess, hve nær mér stendur
að njóta sjálfrar mín í kyrlátri samveru við
Jimmy.
Það var engu að síður alt annað en kyr-
lát samvera við Jimmy, er framtíð Pollyönnu
bar í skauti sínu að minsta kosti fyrst um
sinn. Það bar örsjaldan til að Jimmy kæmi
inn fyrir þröskuld á Harrington heimilinu;
og þá sjaldan það var, virtist hann eirðar-
lítill 0g fámáll. Áður en langt um leið, var
hann lagður af stað til Boston; eftir það gat
Pollyanna litla sem enga von gert sér um sam-
fundi við hann. Hún saknaði hans mjög;
jafnvel mikið meira en hún vildi viðurkenna;
henni skildist það nú betur en nokkru sinni
fyr, hvern fögnuð það hafði vakið í sál henn-
ar áður, að vita af honum í bænum, jafnvel
þó hann ekki einu sinni liti inn. Hún átti í
bitru stríði við sjálfa sig; alt í einu herti hún
þó upp hugann, og sagði: ‘ ‘ Ekki nema það
þó, Pollyanna Whittier. Fólk mætti ætla, að
þú værir hvorki meira né minna en foálskotin
í Jimmy. Því ætti hann að vera aðalumhugs-
unarefni þitt. Því ekki að stryka hann fyr-
ir fult og alt út úr bók endurminninganna ? ”