Lögberg - 08.11.1934, Síða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 8. NÓVEMBEjR, 1934
Heimsstyrjöldin
Yfirlit um orsakir hennar, afleið-
ingar og framtíðarhorfur.
Eftir Vilhj. Þ. Gíslason, magister.
Þessa dagana eru liðnir tveir ára-
tugir siðan hófst einhver mesti hild-
arleikur mannkynssögunnar, stríðiö
mikla, sem síðan hefir meira en
nokkufi annafi sett svip sinn á alt
líf þjófianna og markafi tímamót í
sögu þeirra margra. Það er efililegt
afi menn noti slík minningarár til
þess afi líta um öxl og einnig til þess
að líta fram á leifi og reyna afi gera
upp reikninga strifisins. Þafi er nú
gert i dag og þessa dagana um vífia
veröld. Og þaö eru ömurlegir reikn-
ingar gjaldþrota lífs, sem þannig
eru gerðir upp, og árin, sem liÖin
eru sífian ósköpunum lauk, hafa lítifi
efia ekkert grynt á skuldunum. Þafi
er afi minta kosti víst afi sá tími sem
áfiur var, tíminn fyrir strífiiö, sem
menn hafa Iengi haldifi, einkum
hinir eldri menn, afi myndi koma
aftur, þegar jafnvægifi kæmist á,—
sá timi kemur aldrei til baka. Heims-
styrjöldin skapaði nýjan tíma, hvort
sem mönnum þykir þafi betur eöa
ver, efia blófibað hennar og bylting-
areftirköst eru öllu heldur óskapn-
aður nýs tíma, sem ný veröld og
nýtt líf fæfiist úr i fyllingu tímans
mefi þrautum og þjáningum, þeim
þjáningum, sem byltingar og kreppa
og hrun hafa leitt yfir heiminn, og
yfir veröld vestrænnar menningar
fyrst og fremst.
Vifi Islendingar, sem öldum sam-
an höfum átt því einsdæma láni að
fagna afi vera lausir við vígbúmð
og herskap, getum varla gert okkur
fulla grein fyrir anda og áhrifum
styrjaldarinnar. Vifi höfum ekki
fundifi ömurleik hennar efia ok ó-
sigursins og ekki fundifi ölvandi
fögnuö þeirrar glöfiu vitfirringar,
sem rak æskumenn Evrópu, og oft
blóma þeirra, út á blófivellina, rak
þá út i daufiann, efia út í fjögurra
ára þrældóm, í þeirri trú, að þeir
væru að fara út í æfintýr frægfiar
og frækni, út í skammvinna burt-
reið riddaralegrar íþróttar fyrir
frelsi föfiurlandsins og frifii heims.
ins. Þetta var hugarfarifi og þetta
var vonin í ágúst 1914 hjá öllum
þorra manna, samkvmt Iýsingum
sjálfra þeirra í mýmörgum bókum
og bréfum. Þó afi margir vörufiu
vifi hættunni og segfii þunglega hug-
ur um strífiifi bjuggust flestir við
stuttum en snörpum átökum, sem
gætu gert fljótlega út um deilumálin
um verzlun og völd og svo kæmi aft-
ur frifiur og jafnvægi og samvinna
hins þægilega og arfisama lífs. Eng-
in von var fánýtari. Menn órafii
ekki fyrir þvi þá, afi þegar viður-
eigninni lauk, eftir þrjú löng og
djöfulleg ár, yrfiu úrlausnarefni
stríðsins jjafnvel fjær því en áfiur,
afi vera leyst, þrátt fyrir það þótt
15 Evrópuþjófiir heffiu kvatt til
vopna nærri 60 miljónir manna og
orðifi aö skilja eftir afi minsta kosti
20 miljónir þeirra fallnar á vígvöll-
unum, þurft afi eyfia i átökin afi
minsta kosti 950 þús. miljónum
króna, sökkva heiminum i óbotn-r
andi skuldir, glundroða, viðskifta-
hrun, eyfiileggingu mannvirkja, at-
vinnuleysi 30 miljóna manna og
spillingu allrar sifimenningar. Þetta
var uppskera þess, sem sáfi var til
fyrir 20 árum. Þetta er arfurinn,
sem þær kynslóÖir, sem þá réfiu
heiminum skilufiu börnum sínum til
þess afi byrja með nýtt líf.
Mikifi hefir veriö rætt og ritafi
um orsakir ófriðarins og þvi fer
fjarri, afi ennþá sé þaS mál skýrt
til fulls. Sá einfaldi og einsýni
skilningur, sem áfiur var algengast-
ur á þvi máli, má þó heita horfinn,
eftir þvi sem ófriSarviman hefir
meira runnifi af mönnum. Menn
reyna nú varla lengur afi skýra ó-
friðarupptökin svo að þau séu afi-
eins einni þjófi að kenna. Þótt
þjófiirnar hafi sjálfsagt stafiifi mis-
jafnlega aö vígi og verifi misjafn-
lega fúsar efia ófúsar til þess afi
Ieggja út i ófrifiinn, eru orsakir hans
miklu flóknari og margþættari en
svo, afi þær verfii raktar til einnar
þjóðar eða manns. Þar koma til
greina margvísleg atrifii, landfræfii-
leg, hagfræfiileg og þjóðernisleg og
áttu sér einnig langan afidraganda.
Það má segja afi Evrópa hafi afi
vísu verifi komin nær því áriö 1914,
en nokkru sinni fyr eSa seinna, afi
vera aS vissu leyti samfeld eining.
Þetta var reyndar ekki í stjórnar-
fari og þafian af sifiur i þjófierni. En
í tveimur mikilsverðum þáttum alls
menningarlífs var einingin og sam-
vinnan orfiin furfiulega mikil og
merkileg og þjófiirnar ákaflega háfi-
ar hver annari, sem sé i vifiskifta-
málum og í andlegu lífi. En þafi
samstarf fór afi mestu leyti út um
þúfur á styrjaldarárunum. Vísindi,
bókmentir og listir voru afi afar
miklu leyti orfiin sam-evrópisk,
þrátt fyrir margvisleg þjófiernisleg
sérkenni. í þessu haffii þafi í raun
og veru sannast afi unt er afi sam-
eina þafi tvent, aS skapa, evrópiska
einingu og samvinnu, en láta þó
haldast sjálfstæfii og sérkenni hverr-
ar einsakrar þjófiar. í vifiskifta-
lífinu kom þessi eining Evrópu ekki
sífiur í ljós. Um álfuna þvera og
endilanga lá þétt samfelt samgöngu-
net. Þá voru járnbrautir Evrópu
rúmlega 450 þús. kilóm. langar og
mikill hluti af atvinnu manna, hrá-
efna- og matvælaflutningum var
háfiur þessu samgöngukerfi járn-
brauta, skipgengra fljóta og skipa-
skurfia. Orkulindir ifinaöarins voru
líka vegna þessara samgangna sam-
evrópiskar afi mörgu leyti, þó afi
þeim orkugjafa, sem þá var voldug-
astur, kolunum, væri misskift, og
sama mátti segja um hráefni eins og
málma, og matvæli eins og korn.
Og þrátt fyrir gófiar samgöngur og
góö vifiskifti átti þessi misskifting
á orku og efnum sinn þátt i orsök-
um ófrifiarins og ýmislegt annafi
bættist vifi.
f vesturhluta álfunnar voru gaml-
ar viðsjár mefi Frökkum og Þjófi-
verjum út af Elsass-Lothringen, og
smámsaman óx líka kepnin milli
Þjófiverja og Englendingía út af
framleiðslu og vifiskiftamálum. Til-
raunir voru aö visu gerfiar til þess
um aldamótin af Chamberlain og
Lansdowne lávarfii afi koma á
bandalagi milli Breta og Þjófiverja,
en þær mistókust og upp úr því fór
að draga til samninga milli Breta og
Frakka og svo Rússa (1907). En
Rússar töldu sig eiga mikilla hags-
muna afi gæta á Balkanskaganum og
þar töldu Austurrikismenn einnig
sitt hagsmunasvifi, og hvað eftir
annað reyndu Balkanmálin harfilega
á frifiinn í álfunni, og þafi gerfiu
reyndar fleiri mál, eins og Marokko-
málin, sem voru afi því komin aö
hleypa álfunni í bál og brand. Af
þessu öllu er mikil saga og flókin.
Þetta er afieins nefnt sem sýnishorn
þess, hvernig ástandið í Evrópu var
oft þannig áratugina á undan heims-
styrjöldinni afi Iitlu munafii afi
styrjöldin gysi þá upp. Þess sjást
líka mörg dæmi i endurminningum
valdamanna álfunnar, frá þessum
árum, hvernig þeir töldu hættuna
sifelt vofa yfir. Þafi kemur greini-
lega fram í strífissögu Churchills, í
minningum Poincare og BulowS, í
skýrslum Haldanes lávarfiar um
sendiför hans til Berlínar 1911, og
þafi sézt í nýjum endurminningum.
Lloyd George, þar sem hann heldur
því beinlínis fram að einbeitt af-
stafia Englendinga, og Sir Edward
Grey, heffii getað afstýrt ófrifinum
1914, eins og gert heffii veriö í
Agadir-deilunni 1911. Grey, í sinni
minningabók, og margir afirir, hafn
þó neitafi þessum möguleika og tal-
ifi afi svo mörg öfl og máttug hafi
stefnt að strífii afi ógerningur hafi
verifi að stemma stigu fyrir því.
Þessi öfl, sem til ófrifiar drógu
voru vaxandi samkepni um heims-
verzlun og nýlendur, til hráefna-
öflunar og markafia, ýmsir leynileg.
ir samningar stjórnarvaldanna um
samvinnu og hagsmunaskiftingar,
vaxandi þjófiernisæsing efia þjófi-
fernistrú í ýmsum Evrópulöndum og
þar af leiðandi vaxandi vigbúnaöar-
kepni. 1914 voru sex voldugustu
Evrópuríkin sameinufi í tvenn þrí-
veldasambönd og herafli þeirra og
herkostnafiur haffii margfaldast á
þremur efia fjórum áratugum frá
þvi sífiasta styrjöldin haffii farifi
fram, milli Erakka og ÞjóSverja.
Þá höffiu Þjófiverjar ekki nema 400
þús. menn undir vopnum og Bretar j
og Frakkar um 200 þús. hvorir, en
1914 höffiu Rússar, Frakkar, Þjóð-
verjar og Austurrikismenn um 4
milj. æfðra hermanna hverir. Hern-
afiarútgjöldin höffiu aukist aö sama
skapi. 1878 var herkostnafiur Breta
rúmar 200 milj. króna ogÞjófiverja
um 60 milj., en 1914 voru sömu
gjöld Breta komin upp í ca. 975
milj. og Þjófiverja upp í 470. Þá
voru árleg hernafiarútgjöld 10
helztu stórveldanna i heiminum orfi-
in 5,800 miljónir kr. og Evrópuþjóð-
irnar höffiu þá á friðartimum undir
vopnum nærri hálfa fimtu miljón
manna, og áttu á 11. hundrafi vig-
færra og nýlegra herskipa af ýms-
um gerfium.
Þannig var þá umhorfs í Evrópu
í ágúst 1914, efia þá um mánaSa-
mótin. Þegar Franz Ferdinand
erkihertogi í Austurriki og kona
hans höfðu verifi skotin i Sarajevo
(28. júní). Samningaþófiö út af
því stófi yfir þangafi til Austurriki
sleit frifinum vifi Serbíu, 26 júlí,
og allur her Rússa og Austurríkis-
manna hervæddist 1. ágúst, og
Þýskaland sagfii Rússum strífi á
hendur 2. ágúst og 4. ágúst var orfi-
in úr þessu allsherjarstyrjöld milli
Breta, Frakka og Rússa annarsveg-
ar og Þjófiverja og Austurríkis-
manna hinsvegar, en bandamenn
þeirra, ítalir, sátu hjá. En dagana
á undan höffiu farifi fram milli
þjófianna margvislegar samninga-
tilraunir og sáttabofi, mest fyrir
milligöngu Sir Edward Grey. I
Austurríki latti Tisza greifi strífis-
ins en Berchtold greifi hvatti og svo
fór afi lokum sem allir vita, að öllu
laust í bál og brand.
“Enginn vildi stríö,” heitir einn
kaflinn í minningabók Lloyd
George. Þafi er sjálfsagt satt afi
almenningur var þá, eins og hann
er enn í dag, frábitinn styrjöld, þó
afi ekki virfiist þurfa sérlega mikið
til þess afi æsa hann upp. Og þafi
er úspart gert af þeim, sem vilja
stríð, af einhverjum ástæfium. Sum-
ir trúa þeirri fásinnu, eða hafa
trúað, afi strífi sé eins konar nátt-
| úrulögmál, óumflýjanleg afiferð, til
þess afi gera út um deilumál þjóöa,
þó afi þafi sé söguleg stafireynd afi
, styrjaldir hafi sjaldan eða aldrei
, gert út um nein mál, nema máske
1 í svip, en oft orðið til þess afi gera
þau flóknari en ella. Það sézt á
, öllu því látlausa og leifiinlega þófi,
sem stafiifi hefir eftir styrjaldarlok-
in um afvopnunar- og vifiskiftamál,
og það sézt á kreppunni og öílu
hennar athæfi. Nákvsgmlega þau
sömu urfiu eftirköstin eftir Napo-
leonsstyrjaldirnar. Svo hafa þeir
j veriö til, þótt nú orfiifi séu þeir víst
fáir, sem halda afi strífiin hafi
, hreinsandi og göfgandi áhrif. Þá
! eru enn afirir, sem vilja strifi af því
aS þeir halda afi heifiur og velferð
föfiurlands sins græfii á því, þó afi
j sagan hafi einnig sannað þafi, afi
stríS eru ávalt þessháttar vifiskifti,
, sem allir tapa á. Loks eru svo þeir,
j sem vilja stríö blátt áfram af því
afi þeir hafa hag af því sjálfir.
; Mefial þeirra eru vopnasalar og afir-
I ir þeir, sem geta aufigast á ýmislegri
hernaSarframleffislu. Þafi verfiur
I ef til vill aldrei rakifi sundur hvern
I þátt hver um sig á í upphafi og á-
1 framhaldi styrjaldarinnar, þeir
1 braskarar daufians, sem hvetja til
1 þeirra af eigingirni, þeir stjórnmála-
leiðtogar, sem láta þá efia afira
teygja sig út í þær, efia sá leifiitami
og talhlýfini lýöur, sem æsist í þær
af vanþekkingu efia ofsa.
Hitt er víst, afi þegar út í styrj-
öldina er komifi hata hana allir.
Styrjöld nútimans á ekkert skylt
vifi þann hetjuskap, sem saga og
skáldskapur frá lifinum tímum hef-
ir illu heilli talifi mönnum trú um.
Margar útbreiddustu strífislýsing-
arnar eru eftir menn, sem lítinn efia
engan þátt tóku sjálfir í lífi vig-
vallanna. Menn skyldu lesa bréf og
lýsingar hermannanna, sem sjálfir
voru i helvíti skotgrafanna, til þess
að kynnast styrjöldinni i allri and-
stygð hennar. Þær lýsingar eru
stundum ekki eins listfágafiar og oft
ekki eins ofsafullar og sögur Re-
marques eða Barbusse, en þær eru
sannar og þær eru brennandi af
angist þeirra manna, sem voru
sviknir út í strífiið, logandi af Iifs-
þrá þeirra, sem alt af höfðu dauö-
an við næsta fótmál og fullar af
frifiarvilja þeirra, sem hafa séð í
KAUPIÐ AVALT
LUMBER j
hjá
THE EMPIRE SASH & DOOR CO., LTD.
HENRY AVENUE AND ARGYLE STREET
WINNIPEG, MAN. PHONE 95 551
gegnum blekkingar ófrifiarins.
Heimsstyrjöldin var ekki hetjuleg
og þar var lítifi rúm fyrir persónu-
legt hugrekki. Sögurnar um blófi-
straumana, um likhaugana, um ná-
vígin og byssustingjabardagana, eru
mest skáldskapur og skrök. Styrj-
öld nútimans er stóriSja og véla-
vinna og stærfifræSilegur útreikn-
ingur. Fólkifi fellur fyrir hrífiskot-
um og sprengjum og eiturgasi, efia
lifir í skotgröfunum ömurlegu lífi,
fullu af vosbúfi og morandi í lús.
Tilfinningin, sem mest ber á er ótt-
inn og angistin. Flestum hermönn-
um kemur saman um þafi, afi þeir
hafi hér um bil alt af verið hrædd-
ir. “Þegar hann er ekki heitur af
sjúkri æsingu er mafiurinn í skot-
gröfunum afieins vesalingur, sem
gengur langan krossferil og þjáist á
honum, en þraukar samt áfram,” j
segir Max Buteau. Sagan um or- j
usturnar vifi Marne, vifi Verdun, j
vifi Tannenberg, er ekki fyrst og j
fremst saga um hugvit og sigra ^
Hindenburgs og Foch, hún er líka [
saga um þennan krossgeril skot- j
grafamanna, sagan um þær 20 mil-
jónir, sem ekki féllu, en komu heim
haltar og vanafiar efia vitskertar.
Þess vegna segir Paul Cazin: |
“Hver sá, sem ekki bölvar styrjöld- |
inni, bölvafiur veri hann. Amen.”
* * *
Afleifiingar strífisins eru ekki
taldar mefi þvi einu afi telja mann-
fallifi. Þvi fylgdi fækkun á barn-
komum í öllum löndum. Þetta var
rannsakað í Austurriki fyrir nokkr-
um árum. 1913 fæddust 127 þús.
fleiri en dóu, en 1916 dóu 90 þús.
fleiri en fæddust, mefial þeirra, sem
ekki voru í strífiinu. Sultur og
seira og illur viögerningur saug
merginn úr fólkinu. Gefiveiki jókst.
Glæpum fjölgafii. Aitken, forstjóri
barnaverndarinnar í Englandi, hef-
ir sýnt það, að undir eins á öfiru
ófriðarárinu jókst um 34% tala
unglinga undir 16 ára aldri, sem
kærðir voru fyrir glæpi, og þetta
jókst sífian enn meira, eftir því sem
herútbofiifi sundrafii meira heimil-
unum og veikti skólana í öllum ó-
frifiarlöndum. Sifihnignunin var
ekki ein. Svo voru eyfiileggingar
stríSsins á mannvirkjum og inenn-
ingarverðmætum. I Norður-Frakk-
landi, milli Ermarsunds og Lorraine,
voru 4 þúsund þorp lögfi í eyfii, 20
þúsund verksmifijur sprengdar, 7
þús. skólum lokafi, efia þeir eyddir,
og % milj. heimila lögfi í rústir, en
8 milj. ekrur af ræktarlandi trófi-
ust niður efia eyddust af vígbúnafii.
ISnaður þjófianna var lamaður og
spiltur. Árifi fyrir striöifi (1913)
framleiddu Bretar 292 milj. smá-
lesta af kolum, nokkru eftir frifiar-
samningana (1921) afi eins 163 milj.
1913 fluttu þeir inn 7 milj. smálesta
af járnmálmi til stálvinslu, en 1921
gátu þeir ekki unnifi nema 2 milj.
smál. Matvælaútflutningur Þjófi-
verja minkafii úr ca. 10 miljónum
kr. 1913 í tæplega D/4 milj. 1923.
Mannf jöldinn í Moskva minkafii um
helming á ófriSarárunum. Þetta
eru afieins nokkur sundurlaus dæmi
úr ýmsum áttum að sýna afleifiing-
ar strifisins.
Einar eru þó ótaldar enn. Þafi
eru strífisskuldirnar og skaðabæt-
urnar og öll sú dæmalausa flækja
og fásinna, sem af þeim hefir hlot-
ist og hlýst enn i viðskiftum og f jár-
málum þjóðanna. Þafi var vifikvæfi-
1

ið fyrst eftir ófrifiarlokin afi Þjófi-
verjar væru ekki of gófiir til afi
borga alt (L’Allemagne payera, var
vifikvæfii Klotz f jármálaráfiherra
Clemenceau). Og menn lögfiu ekki
trúnafi á orö þeirra, eins og Keynes
fyrst og fremst, sem vörufiu vifi öll-
um þessum sektarákvæfium og af-
leifiingum þeirra. Skuldirnar, sem
lagfiar voru á herfiar Þjóðverjum,
námu fyrst 132 þús. miljónum gull-
marka, auk mikillar vörugreifislu,
og auk þess sem þeir mistu um
áttunda hluta af landi sinu mefi ca.
6% milj. íbúa, allar nýlendur og er-
lendar eignir, 16% af kolafram-
leifislulandi -sinu og 48% af járn-
framleifislulandi sínu. “Þannig gekk
hin hryllilega styrjöld af hinni ó-
hamingjusömu þjófi blæfiandi til
bana, stjórnlausri, varnarlausri og
sviftri löndum og lausum aurum,”
segir von Kuhlman, fyrrum utan-
rikisráfiherra, í bókinni Gedanken
uber Deutchland. Þannig hafa orfi-
iö fyrir vifiskiftalífifi afleifiingar
þeirrar styrjaldar, sem áttu afi laga
það, sívaxandi glundrofii og hrun.
Bandaríkin voru fyrst framan af
eina þjófiin, sem græddi á strífiinu.
Þau höffiu lánafi samherjum sínum
í Evrópu yfir 2,000 milj. punda og
fengu mikla verslun, sem hinir
mistu. Útflutningur þeirra nam
2,435 miljónum dollara árifi 1914,
en 8,439 milj. 1920. En einnig þessi
strífisgrófii og allsnægtir Ameriku
fór út um þúfur, og einnig þar hefir
köld og járnhörfi rönd kreppunnar
og hrunsins lagst yfir þjófilífifi svo
afi hin nýja stefna Roosevelts hefir
enn þá vifi lítifi ráöifi.
Eitt stórvirki enn átti styrjöldin
afi vinna. Hún átti afi tryggja heim-
inum lýfiræfiifi. Þafi voru orfi Wil-
sons forseta og hann lét Bandaríkin
fara í strífiiS (6. apríl 1917), til
þess afi vinna afi þessu. Lýðræfiis-
hugsjónir ófrifiáráranna koma þó
einna skýrast fram hjá manni eins
og Masaryk (i Weltrevolution).
Lýöræðifi er stjórnarform hinnar
nýju heimsskofiunar og nýtizku
mannsins, segir hann. Þafi er nýtt
sjónarmifi og ný afiferfi, vifiurkenn-
ing og framkvæmd á jafnrétti allra
ríkisborgara, viðurkenning á frelsi
handa þeim öllum, og vifiurkenning
á bræfiralagshugsjóninni í vifiskift-
um einstaklinga og þjófia._ Menn-
ingarmafiur nútimans leitar sífelt
hamingju og heilbrigfii, en er samt
óhamingjusamur og óheilbrigfiur.
Nútímamafiurinn er mitt í menn-
ingu sinni aumkunarlega menning-
arlaus, og þafi er verkefni lýöræfi-
isins afi vinna á móti þessu og kenna
mönnum afi varfiveita líkama sinn
og afi varfiveita sál sína og siðgæði.
Svona var trúin og vonin á lýfiræfi-
ifi hjá Masaryk. Nánasti samverka-
mafiur hans, Benes, var þó nokkru
seinna, í sinni strífisbók, kominn á
þá skoðun, afi hann gerfii sér enga
von um þaö Iengur, afi lýfiræfiifi yrfii
allsherjarbót á ástandinu, efia gæti
trygt þjóunum frifi og velfarnafi.
Meira og meira hefir stjórnarfar
þjófianna eftir strifiifi sveigst burt
frá lý'Sræfiinu og til einræfiis, sem
er komifi á beinlínis efia óbeinlinis í
mörgum löndum. Þafi hefir sums-
staðar verifi óumflýjanlegt í svip,
en þafi hefir líka sumsstafiar oröið
sú “krossfesting frelsisins,” sem
Kerensky kallar þafi í sinni bók.
ÞaS verfiur sjálfsagt ekki nema til
bráfiabirgða, og þó máske lengur.
En þó afi hið forna form lýSræfiis-
ins komi kanske aldrei aftur, kem-
ur nýtt lýðræfii, sem hagnýtir sér
einnig reynslu einræðisins í sam-
ræmi vifi þarfir og kröfur þess nýja
atvinnulífs, fjármálalífs og hugsun-
arháttar, sem kemur úr óskapnafii
ófriöarins og eftirkasta hans.
* *
Enginn þarf afi hugsa afi sá timi,
sem var fyrir stríðifi komi nokkru
sinni aftur. Qg enginn þarf afi
trúa því, þrátt fyrir allar hrakspár
og þrátt fyrir alla eymd og allar ó-
farir, afi heimurinn sé afi farast og_
menningin afi glatast afi fullu.
Heimurinn hefir afi vísu í glæpsam-
Iegri heimsku fórnafi 20 milj. manna
og ógrynni af efnum sínum, eins og
sjá má af því, afi strífiifi kostafii
Breta nálega 35% af þjófiarauöi
þeirra. Menn mega ekki gleyma þvi,
afi þrátt fyrir alt öfugstreymið hef-
ir undra-mikið verifi gert sífian ó-
frifinuni lauk, til þess afi rétta heim-
inn vifi og undirbúa nýtt líf hans,
þó að hinu verði því mifiur ekki
heldur neitaS, afi jafnframt starfa
einnig sterklega þau öfl, sem til ills
vita og ófornafiar á nýjan leik, og
þafi svo aö oft munar mjóu afi alt
fari aftur í bál og brand. Þafi hefir
verifi reiknafi út afi núna “i frifiin-
um,” eyfii þjófiir eins og Bretar og
Bandaríkjamenn 4 þús. krónum
hvorir til hergjalda á hverri einustu
mínútu, allan ársins hring. Mefian
fulltrúar þeirra halda klukkutima
ræfiur um' frifiinn, eyfiast fyrir
skattgreifiendum þeirra 480 þúsund
krónur til ófriðarmála. — Fimm
helztu flotaveldin sem sátu Lund-
únafundinn, og enn undirbúa nýja
flotamálaráfistefnu, áttu þá rúm-
lega 1850 herskip og sifelt eru
smiSuð ný. Þetta getur mint í-
skyggilega á ástandifi 1914. En
þetta er þó ekki þafi eina sem að-
hafst hefir verifi. Þúsundir handa
og heila hafa starfafi að því, að
skapa framtifi frifiarins. Sam-
göngurnar, sem spiltust, eru aftur
komnar í gang, einnig í nýju formi,
loftsamgöngum. Um Evrópu liggja
nú kringum 150 loftleifiir, frá
Tempelhof í Berlín fara 36 flugvél-
ar reglulega á hverjum sólarhring
í allar áttir. Vifiskiftin hafa aftur
færst í aukana, þrátt fyrir höft og
hömlur. Vifiskiftamagn Þjófiverja
var orfiifi meira 1927 en þaö var
1913. Bókaútgáfa er einnig orðin
meiri en hún var fyrir stríSifi í
ýmsum löndum og vísindaleg sam-
vinna hefir verifi tekin upp afi nýju.
ÞjóSabandalagiS hefir unnifi mikið
og merkilegt starf á ýmsum slíkum
sviðum, þótt því hafi mishepnast i
mörgum pólitískum málum og lent
í skrafi og skriffinsku, eins og “hin
nýju skipulög” hafa vífia gert og
ekki sízt- í Rússlandi, eins og Stalin
sjálfur hefir nýlega lýst skemtilega.
Hin nýi tími eftir strífiiS hefir afi
mörgu leyti verifi tími fumsins og
fálmsins, timi formleysisins í lifi og
listum. Hann hefir einnig verið
timi glamrara og lýfiskrumara i op-
inberu lífi og tími braskaranna í
fjármálum, (t. d. Kreuger, Hatry,
Staviski). En hann hefir líka ver-
ifi tírni frjósamra starfa og merki-
legra nýmyndana, hvað sem annars
má um þær segja. Stórar sam-
steypur í ifinafii og verzlun háfa
einkent framleifislu- og vifiskiftalíf-
iS. Stálsamsteypan mefi 250 milj.
dollara höfufistól er eitt skýrasta
dæmifi um nýtt viSskiftalag og nýja
samvinnu fornra óvina. Yfir 20
slíkar alþjófiasamsteypur hafa mynd
ast í Evrópu eftir strífiiS. Olía er
víöa kornin í stafi kola og olíufé-
lögin orfiin stórveldi. I.andbvinafi-
urinn reynir nýjar leifiir, einkum í
Rússlandi og Ameríku. Atvinnu-
leysifi smáminkar, verzlunin glæfi-
ist, án þess afi enn verfii sagt hvafi
úr þessu verfiur.
Vifi stefnum í áttina til nýs lifs
og nýrrar menningar, jafnvel þótt
svo hörmulega tækist afi ný styrj-
öld væri i afisígi. Lífifi og menn-
ingin er eins og Snorri segir um
Ófiinn, að hann skifti hömum og
hann skifti litum og líkjum á
hverja lund. Hamur heimsstyrj-
aldarinnar er brendur, litur og lík-
an þess lífs, sem þá var og þar áfi
ur, er breytt. “Þessi styrjöld er
blóöug fórn til hinna nýju gufia,”
segir Eugéne Lemarcier í bréfum
sínum úr strífiinu, “hún er eins og
gráfiug ófreskja, en brátt kyrrist
hún, og þá verfiur musterifi reist.
Þafi er alþjófiastefna Evrópu.”
Þafi eru álög þessarar dýrfilegu
jarfiar afi skifta litum og likjum
milli þjáninga og fagnafiar, milli.
hruns og endurreisnar. En fram-
tífiin heyrir þeim til, sem þora afi
varfiveita og geta varSveitt tiaust
sitt á menningunni og trú sina á
lífifi.
'am-Buk
Er óviðjafnanlegt fyrir
ECZEMA, KÝLI,
KULDABÓLGU
og kuldapolla, »
skurði, öll brunasár,
HIUNGORM, GYLLINI-
æð, ígerð og eitursár