Lögberg - 08.11.1934, Side 6

6
LÖGBEŒtG, FIMTUDAGINN 8. NÓYEMBEK, 1934
Heitnkomni hermaðurinn
Jamie Ibar hita og þunga dagsins með
jafnaðargeði; hann reyndist húsbónda sín-
um býflugnameistaranum trúr þjónn, er
leysti störf sín samvizkusamlega af hendi;
vitaskuld hljóp Margaret Cameron oft undir
bagga með honum og rétti honum hjálpar-
hönd. Löngu áður en Jamie hafði gert sér í
hugarlund að til slíks gæti komið, var hann
kominn inn að fjallsrótinni, eða í námunda
við hið langþreyða hásæti sitt; brattinn var
hvergi nærri eins ískyggilegur og hanil hafði
gért sér hugmynd um í fyrstu. Það gat held-
ur ekki hjá því farið, að hásætið ætti við að
rými til, og þá var það heldur eng-um vanda
bupdið, að mýkja það með trevju býflugna-
meistarans. EJkki margt að því að baða sig
þar í sólinni og teyga hið salta sjávarloft!
Ilann hafði ekki náð þangað enn, er hann
hafð'i ákveðið með sjálfum sér að þreýta
lokaglímuna; hugur hans flaug frá einu í
annað, frá einum óímöguleikanum til annars.
Ef einhver hefði spurt hann að því, hver rétt-
inn ætti fvrst og fremst á því að spyrja,
myndi ekki hafa staðið á svari. Jamie myndi
hafa svarað á þá leið að sex mánuðir væri
það allra mesta, er hugsanlegt værl að hann
fengi haldið út. Heilt ár við þá beztu og ná-
kvæmustu aðbúð, er stjórnin gat látið í té,
hafði í raun og veru ekki gert honum minstu
lifandi vitund gagn, nema síður væri; hann
taldi víst, að innan sex mánaða eða svo, hlvti
að verða úti um sig. Stundum fann hann
til hálfgerðrar óeirðar yfir því, að liafa ekki
verið þá og þegar kvaddur til sjúkrahússins.
Hann svaraði símanum á reglubundnum tíma,
þegar hringt var upp klukkan sex á kvöldin,
og voru fréttirnar þá ávalt þær sömu, að
heita mætti að býflugnameistarinn væri við
þetta sama; liann gæti sama sem engum sam-
ræðum lialdið uppi, og vildi helzt ekkert láta
ónáða sig í sambandi við viðskiftalífið.
í hvert skifti t>g Jamie fékk fregnir af
sjúkrahúsinu, kallaði hann smávöxnu per-
sónuna, eða litla skátann í símann til þess að
láta vita um líðan býflugnameistarans. Að-
eins tvisvar hafði þessi dularfulla per.sóna
gert vart sið sig í garðinum upp á síðkastið;
var það eftir skólatíma. 1 hvert skifti er hún
fór, fann Jamie til saknaðarkendar; það var
ditthvað undarlega taðandi við þessa 'fín-
gerðu, smávöxnu persónu; eitthvað, er til
skiftis heillaði huga hans eða olli honum
ótta; um hraðfara þroska hennar varð samt
sem áður ekki vilst; engu fróðari var hann þó
um það, hvort þar væri heldur um pilt eða
stúlku að i-æða. Að loknum kveldverði, staul-
aðist Jamie einu sinni enn niður að strönd-
inni; nú var ekki um annað að gera en duga
eða drepast; til hásætisins á gnýpunni yrði
hann að ná, hvað"sem það kostaði; á höfði
bar 'hann gamlan, barðastóran hatt, en hélt
þykkum yfirfrakka á handleggnum; er upp
að hásætinu kom, setti hann sig í skorður
þar sem útsýni var bezt og helgidómar hafs
og himins blöstu skýrast við; það var engu
líkara en himinhvelfingin væri að nálægjast
meir og meir. Öldumar mjúkfextu bárust
hver á eftir annari dansandi inn að strönd-
inni, en í fjarlægð, mætti.auganu daufrauð
glóð lýsihnattarins sjóffs,— sólarinnar, er
helti ljósi sínu á veröldina,—veröld, er þó
virtist vera að fjarlægjast hana jafnt og þétt.
Jamie hafði um margt að hugsa þessa
dagana; hann hugsaði um dauðann, og komst
að þeirri niðurstöðu með sjálfum sér, að ó-
umflýjanlegt yrði að mæta honum eins og
maður. Yið umhugsunina um straumhvörf
lífsins, gleymdi hann sjálfum sér, særðum
meðbræðrum og þar fram eftir götunum;
glevmdi því nær aðstöðu sinni hér á jörð; en
hugsanirnar um það þyrptust að honum úr
öllum áttum hvernig hann fengi réttlætt fyrir
skapara sínum breytni sma upp á síðkastið.
7. KAPITULI..
Það hafði verið mollulegt um daginn,
mistur og ómælileg kyrð; svo tók hann alt í
einu að hvessa. Jamie sat á baksvölum húss-
ins og það var komið fram á kvöld; það var
engu líkara en draumur hans um snögga veð-
urbreytingu ætlaði að koma fram í vetfangi;
blikandi eldtungur rufu kyrðina og mistrið í
vestri, en norðurhvel himins sýndist alt vera
að hlaupa í bólstra.
Jamie rétti úr sér. Um það varð ekki
vilst að stormur væri í aðsigi. “Eg ætla að
íáta storminn leika um mig í hásætinu og
grandskoða þaðan tign himinsins; liásætinu
eða gnýpunni verð ég að ná, hvað sem það
kann að kosta; þó það verði mitt síðasta á-
tak skal ekki verða í það horft.”
Hann svipaðist stundarkorn um í garð-
inum og kom þeim hlutum einkanlega í hlé, er
mestar líkur voru á að eigi fengi .staðist
storminn óskaddaðir. Svo lokaði hann vand-
lega öllum gluggum, fór að því búnu upj) ó
baksvalirnar á ný og litaðist um stund um í
fataskáp býflugnameistarans; urðu þar fyrst
fyrir honum þeir búningar, er húsbóndi hans
venjulegasta bar við býflugnahirðinguna;
lok.s kom bann auga á regnkápu, og það var
einmitt fatið, er hann hafði verið að huga að.
Hann fór nú í hina gömlu býflugnatreyju
húsbónda síns, en bar á handlegg sér yfir-
frakkann og regnkápuna. Brynjaður þannig
þóttist hann öruggur hvað sem að höndum
bæri; hann staulaðist niður að ströndinni,
kleif í liægðum sfnum bergið og nam eigi fyr
staðar, en komið var á efsta tind; þar tók
hann sér sæti; fór hann nú fyrst í yfirfrakk-
ann, en breiddi þannig úr regnkápunni að
hann gæti auðveldlega vafið henni að sér, ef
á þvrfti að halda og kuldinn syrfi að. Frá
þessum stað ætlaði liann að horfast í augu
við fárviðrið og allan þess ógna trylling.
Hann hafði ekki gert sér þess Ijósa grein að
hólmganga væri í aðsigi milli tveggja ná-
skyldra afla; ofsans og ógnanna úti fyrir og
brimsins í han.s eigin hjarta og sál; hann
bafði aldrei gert sér það í hugarlund liversu
misjafnt væri á komið með þes.sum tvoimur
frændöflum, hversu baráttan gæti orðið, eða
jafnvel hlyti að verða, ómælilega vonlaus á
sína 'hlið; hann gat ekki undir nokkrum
hug.sanlegum kringumstæðum gert sér þess
grein, hvernig í dauðanum því var farið, að
hann skyldi fá jafn óstjómlega löngun til
þess að verða sjónarvottur að hinum ægileg-
asta hrikaleik hafs og himins, er nokkru sinni
gat háður verið; hann átti ofur erfitt með
að gera sér grein fyrir því, hvernig á því
stæði að hann hefði ómótstæðilega löngun til
þess að jafna saman stormi mannlegra til-
finninga við þann storm, er þráfaldlega léti
jörðina leika á reiðiskjálfi; hann einsetti sér
að halda uppi hraustri vörn, hvað svo sem
framtíðin geymdi í skauti sínu; hann varð að
fullnægja skyldum sínum við býflugnameist-
arann, eins og hann frekast hafði vit til, og
standa eins vel í stöðu sinni og framast mátti
værða; hann hafði þó engan veginn gert sér
þe.ss jafn ljósa grein og vera bar, að eftir
því sem skýflókamir þéttust og fylktu liði
sínu og eldingarnar sýndust nærgöngulli,
þeim mun ákafari urðu þau öfl innra með
honum sjálfum, er skoruðu storminn á hólm,
einmitt um það leyti, er líklegast var að
hann kæmist í algleyming rétt á undan logn-
inu.
Jamie sat grafkyr í þessu einmanalega
hásæti sínu, er reist var á bjargi, og velti
því fyrir sér hve hátt brimið myndi ná; hon-
um hafði aldrei verið frá því skýrt, hvort
dæmi hefðu verið til þess að gnýpan færi í
kaf; hann var samt ekki í neinum vafa um
það, að sá stormur, er í aðsigi væri, hlyti að
skara fram úr öllum þeim aftaka rosum, er
sögur færi af; um það að 'hann ætti mikið á
hættu, gat ekki undir nokkrum kringumstæð-
um orðið vilst; hann hálfpartinn ásakaði sig
fyrir að hafa ekki ’spurt Margaret Cameron
eitthvað um þetta og fræðst af henni um það,
hvernig tilhagaði í ofviðri á þessum slóðum;
klettinn bar nú samt sem áður það hátt, að
ætla mátti að þar væri í raun og veru örugt
vígi hvernig sem nátúruölfin kynnu að ham-
ast.
Rétt einmitt í þessari andránni, er öldur
bugsananna risu hvað hæst í sálu Jamie,
svipað því, er hann sem skozkur hálending-
ur í fertugustu og annari herdeildinni hafði
"engið hvað rösklegast fram og hrópað hvað
ofan í annað: Fram, fram í nafni Skotans,
barst að vitum hans einkennileg angan. Eins
og leiftri brá því fyrir í huga hans hversu
.nörgum Þjóðverjum Iiann hefði orðið að
bana í styrjöldinni miklu; tala þeirra var
víst legíó. Nú komst hann til fullrar sjálfs-
vitundar á ný, og horfðist í augu við hlutina
eins og þeir í raun og veru voru; hann varð
þess áskynja að dagur var að kveldi kominn;
hann fann í blænum að nóttin hafði læðst að
honum á svipaðan hátt og hann sjálfur hafði
læðst að þýzkum hermönnum meðan á styrj-
öldinni stóð, þar sem manna var þó sízt von.
Jamie fann nýja angan leggja að vitum
.sér; hún var að sjálfsögðu frá blómum niður
við ströndina; um það varð ekki vilst. Rétt
um þær mundir, er þrumunjar létu sem hæzt,
og eldingunum laust hvað þéttast niður,
barst Jamie til eyrna undarlegt hljóð, líkast
grátekka eða andvarpi; þarna sat hann um
hríð hljóður og hugsi; eftir stundarkorn
komst hann að þeirri niðurstöðu, að þetta
há.sæti, er hann nú skipaðþ þar sem hann
hafði ásett sér að gera full reikningsskil við
skapara sinn og herra, væri í raun og veru
ekki sitt eigið; hann væri þar aðeins í eins
konar millibilsástandi; hann væri ekki eini
maðurinn, er þekti einstiginn, er þangað
leiddi; hann var ekki eini maðurinn, er guð
hafði ví.sað á brattann, til styrkingar í bar-
áttu fyrir lífinu. Nú fanst honum einhver
vera í nánd við sig; vitaskuld var hann ekki
eini maðurinn, er notið gat anganarinnar af
blómunum margvíslegu niðri við ströndina;
honum fanst til eyrna sér berast kvenrödd
einhversstaðar úr nágrenninu; rödd gamall-
ar konu var það ekki; til þess var hún of
skýr. Guð vissi að Jamie hafði hlustað á grát
fjölda kvenna meðan á styrjöldinni stóð; ekki
aðeins á Frakklandi og í Belgíu, heldur á
Englandi líka; honum var engan veginn ó-
kunnugt um ekkann, þó fram kæmi í mismun-
andi hljóðbrigðum, hjá móður, eiginkonu og
unnustu.
Jamie litaðist undur hljóðlega um til
þess að veita konunni athygli; liún hafði tek-
ið sér sæti þar sem hann hafði setið áður;
lienni hefir sennilega ekki komið til hugar að
annað sæti væri að finna, eða hefði nokkru
sinni verið búið til, því að öðrum kosti myndi
hún tæpast liafa getað fundið það í slíku fár-
viðri og niðamyrkri; hún hlaut að hafa kynst
stormunum á þessum slóðum fyr; annars
hefði hún ekki hætt sér út í þá þegar þeir
voru sem tryllingslegastir.
Um þær mundir, er hin æstu öfl náttúr-
unnar voru tekin að slaka til við sjálf sig,
og veðrinu farið að slota, kom nýr atburður
fyrir Jamie. Veðurstaðan hafði snögglega
breyst frá vestri til norðurs; það var eins
og eittbvað undurmjúkt hríslaðist um andlit
hans, döggvað í brimúða; hann greip liendi
til hpfuðs; það var ekki um að villast, að um
andlit hans straukst silkimjúkt kvenhár;
honum flaug það óðar í hug, að jafnskjótt og
kona þessi kæmist á snoðir um að karlmaður
væri þarna svo að segja við hlið hennar, þá
gæti auðveldlega svo farið, að hún í ofboði
kastaði sér fram af berginu og niður í hyl-
dýpo sjávarins; liann þorði ekki að
mæla; hann þorði heldur ekki að hreyfa
sig, en hitt kom honum þó ekki í hug, að við
hlið hans k\Tini að vera lyktna*m vera, er á
þann hátt hefði ef til vill orðið hans vör
hingu áður en hún gat komið auga á hann;
liann var um hríð eins og í leiðslu; þó reyndi
hann að strjúka burt hina mjúku hárlokka, er
vöfðust um andlit lians, og varnað höfðu hon-
um sjónar. Nú stóð hann andspænis mjall-
hvítu andliti og stórum, starandi kvenmanns-
augum; augum og andliti, er ekki var nokkr-
um manni unt að gleymg. Undrun sú, er í
ljós kom á andliti hennar yfir því að hér
skyldi vera maður, þar sem manns hafði
aldrei verið áður von, var að vísu mikil, en
bar þó vott um fullkomið og tamið sjálfsvald;
hún hafði ekki gefið frá sér hljóð, og þaðan
af síður rokið á fætur, andardráttur hennar
var engu líkara en Jamie 'hefði að minsta
það engu líkara en Jamie he'fði að minsta
kosti að einhverju leyti, verið við þessu bú-
inn, án þess þó að hann gæti gert sér þess
fulla grein á hvern hátt það var; víst var um
það, að samfundirnir komu honum ekki eins
að óvörum og henni; þó lét 'hann það ósagt, er
hann helzt hafði hugsað sér að segja. Hann
hafði með öðrum orðum hugsað sér að á-
varpa hana eitthvað á þessa leið: “Láttu
])ér ekki bylt við verða. Geti eg á einhvern
Iiátt orðið þér til aðstoðar, er mér Ijúft að
gera það. Nú barst honum til eyrna djúp,
en mild rödd, er óafvitandi greip hann heljar-
tökum; rödd, sem ekki var viðlit að glevma;
andlit og augu, sem ekki var heldur hugsan-
legt að gleyma, og nú var kallað til hans í
hljómauðgum og hreimblíðum málróm, er
honum fanst hann bera full kensl á, eða
greinilega kannast við. “ Hvernig er því
varið, að þú ert hingað kominn?,> “Ekki ó-
sennilega af sömu ástæðu og þú,” var svarið.
“Einmitt það.”
Jamie gerði til þess eina tilraunina enn,
að losa sig úr lokkaflækjunni, hvort sem hon-
um var ant um það, eða ekki; hann hafði ver-
ið að bera sjálfan sig saman við náttúruöfl-
in; líkja baráttu sálar sinnar við hamfarir
náttúrunnar, þegar hún komst í algleyming.
“Ekki nema það þó! Hefirðu aldrei heyrt
það sagt áður, að hluttekning í kjörum ann-
ara létti að 'hálfu leyti þinni eigin byrði? ”
Og nú hló hann skozkan hálendings hlátur;
bann baðaði út hægri handleggnum og fálm-
aði með honum norður fyrir sig, og nú vafð-
ist hann um axlirnar á konunni, er við hlið
hans sat. Þér hlýtur að vera kalt í þessum
fötum; komdu hingað og hjúfraðu þig inn
undir kápuna mína. Nóttin er komin. Þú
ert döpur og áhyggjufull, og ef til vill líður
þú líkamlega líka; segðu mér sannleikann,
ekkert nema sannleikann. Eg dreg ekki i
efa að eg geti greitt eitthvað götu þína. Það
er ávalt einhver úrlausnarvegur til, er þræða
má eftir.”
Jamie leið það aldroi úr minni hvað kona
þessi var viljaföst. og einbeitt; ekki nokkurr-
ar minstu geðshræringar varð vart þó faðmur
hans lyktist um axlir henni; enginn vottur
um þakklæti, enginn vottur þess að henni
misfélli það heldur. Leiftrið frá eldingunum
færði honum heim sanninn um það, að kona
þessi var ung; hún var ekki beinlínis fríð, en
hafði þó mikið aðdráttarafl. Eins og ástatt
var fyrir henni, sorgbitin og döpur eins og
hún var í náttregninu, gat ekki komið til mála
að kveða upp yfir henni nokkurn fullnaðar-
dóm.
“Mér er full alvara,” sagði Jamie.
“Viljir þú á annað borð segja mér hvernig
höglum þínum er háttað, þó ekki sé nema
jafnvel að litlu leyti, skal eg hjálpa þér á
einhvern veg.”
“Hvernig í dauðanum ættir þú að geta
hjálpað mér,” heyrði liann sagrí þessum.ein-
kennilega tón, er náð hafði valdi á lionum
með æfintýralegum dultöfrum. “Til ])ess að
vera viss í minni sök, ” sagði Jamie, “þyrfti
eg fyrst að fá sem allra nákvæmasta vitn-
eskju um það, hvers þú einkum og sérílagi
])arfnast; það er á þínu valdi hvort þú vilt
verða hjálpar minnar aðnjótandi, eða ekki.”
Nú varð löng þögn. Jamie liagræddi á
sér yfirfrakkanum sem bezt hann mátti, til
þess að verjast kuli. Veðrinu var að slota;
öldurnar óðum að lægja. Til eyrna hans
barst ómur af þeirri rödd, er hann þráði um
þessar mundir að heyra.
“Eg kem mér undir engum kringumstæð-
um að ])ví að opinbera þér levndarmál mín”;
brjóst konunnar bifaðist af geðshræringu.
“Hvernig í ósköpunum á eg að geta trúað
ókunnugum manni fyrir því í öðru eins helj-
armyrkri og rosa hvers eg þarfnast helzt?”
“Það ætti að vera þér innan handar,”
svaraði Jamie; auðveldara en nokkru sinni
fyr. Sé það eitthvað ógeðfelt, eitthvað, sem
þú ert síður en svó upp með þér af, þá hylur
rökkrið það í slæðum sínum. En sé það á
hinn bóginn eitthvað er þú sérstaklega eða
öðru fremur óttast, getur þú treyst styrk-
leika míns hægri handleggs; eg vil þér skilj-
ist, að virðing mín fyrir konu, systur og móð-
ur, er slík, að hættulaust er með öllu að eiga
mig að trúnaðarmanni; drengskap minn legg
eg við og honum bregst eg ekki; eg mun enga
tilraun gera til þess að veita þér eftirför, og
ekki heldur krefjast upplýsinga um j)að hver
])ú sért og hvaðan þú sért komin. Hafir þú
hin’gað komið til þess að stevpa þér fram af
klettinum og fleygja þér í faðm Ránardætra,
þá er ]>að engan veginn óhugsandi, 'að aðra
hafi borið hingað með svipað í huga; mér
hefir jafnvel oftar en einu sinni flogið það í
hug sjálfum; það æðir stundum aftaka veður
í mínu eigin sálarlífi, mínu eigin hjarta; eg
er maður sjálfur í sárum; undir mínar eru
opnar og úr þeim fossar blóð. Það er ekkert
það til í fari mínu, er þér þarf að standa
stuggur af; rödd þín ber á sér blæ æskunnar;
andlit þitt, l>ó fölt sé, ljómar af æsku og lík-
amsbygging þín öll ber vott um lireysti og
þrek; áhyggjum þínum verður aðieins létt
með samúð, sár hjarta þíns grædd með utan-
aðkomandi hlutdeild í kjörum þ(num. Segðu
mér hvað þér liggur þyngst á hjarta?”
Jamie fanst hann finna til þess glögt liið
innra með sjálfum sér, hvað það nú helzt
væri, er ylli konu þessari hugsýki; þessari
einkennilegu og aðlaðándi veru, er hann af
veikum mætti var að reyna að skýla fyrir þrá-
látum atlögum storms og stríðs.
Saga mín er lengri en það, að hún verði
útskýrð í fáum dráttum,” sagði konan í ein-
kennilega töfrandi róm; fólk hefir rétt til
]>ess að áfella mig; eg fyrirverð mig í raun-
inni sjálf. Eg gæti ekki með nokkru móti
setið hér í sólskini og sagt þér frá öllu, er eg
bý yfir; eg get einungis gert það í náttmvrkr-
inu, eins og ástatt er fyrir mér, og þó er eng-
vi veginn víst, að þú getir á nokkurn hátt
rreitt götu mína hvað velviljaður sem þú ert.
En svo mikið get eg sagt þér, hetjunni, sem
berst til þrautar, þrátt fyrir opna und í
brjósti, að eg skal hvorki steypa mér fyrir
'’amrana, né aðhafast nokkuð það, er þér
megi til vandræða verða; eg skal vitja á fund
ina minna, þeirra, er eg hefi snúið baki við;
eg skal hverfa heim, taka upp störf mín að
nýju, og láta einskis þess ófreistað, er komið
geti mér aftur á kjöl.”
“Þetta er nú alt saman gott og blessað,”
sagði Jamie, “ eins langt og það nær, en það
er þó engan veginn fullnægjandi; lífið á á-
kveðinn tilgang; við öðlumst það ekki af
sjálfsdáðum, og við höfum engan rétt til að
svifta oss því; oss ber skylda til þess að bíða
þangað til kallið kemur, — þangað til guð
kveður oss til heimferðar. Eg finn hjá mér
ástríðu til þess að eiga um stund hlutdeild í
kjörum þínum, þó ekki væri nema að örlitlu
leyti; bvrði þín er auðsjáanlega þung; mér
yrði ]>að ósegjanlegt ánægjuefni að geta dreg-
ið lir þunga hennar á einhvern 'hátt. Finn-
urðu ekki vitund til hlýju undan handlegg
mínum, þar sem hann vefst um lierðar þér?
Finnurðu ekki til einlægninnar í málróm
mínum. Eg hefi engu að leyna fyrir þér;
mér er það ekkert launugarmál hver eg er,
hvaðan eg er eða hvert eg fer héðan af gnýp-
unni. Eg hefi staðhæft að eg muni ekki
veita þér eftirför; alt sem eg fer fram á er
það, að þú treystir mér að fullu.
J'amie var ekki myrkur í máli; þetta var
ef til vill líka frekar djarflega til orða tekið
af heilsulitlnm manni, er átti ekki nema sex
mánuði ólifað, og hafði ekki grænan túskild-
ing í vasanum. Hann fann til hitatöfranna í
andardrætti konunnar. Segðu mér nú alla
sögu þína og dragðu ekkert undan. Eg sver
]>að við allar helgar vættir að reynast þér
trúr. ’ ’