Lögberg - 08.11.1934, Side 7

LÖGBEKG, FIMTUDAGINN 8. NÓVEMBER, 1934
7
Réttardagurinn
ÞaS er máske rangt aÖ fullyrÖa
nokkuÖ um þaS, hver var mestur
merkisdagur ársins, í hugum ís-
lenzkra alþýöumanna, fyrir yo ár-
um síðan, en áreiðanlega var rétt-
ardagurinn einn sá merkasti. Hann
var hinum merkisdögunum tak-
markaöri aÖ þvi leyti til, aÖ hann
var miklu meira fyrir karlmenn en
kvenfólk, miklu meira fyrir aðeins
aÖra hliÖ þjóÖarinnar, þó kvenþjóÖ-
in hefÖi sízt minni vanda á hendi
meS undirbúning allan. En þó £r
ekki svo aÖ láta, aÖ kvenfólkinu
væri hér í nokkru fyrirmunaÖ. ÞaÖ
kom fyrir aÖ rausnarkonur og for-
vitnar bændadætur riÖu til réttar,
og ókurteisi þótti þaÖ ekki, en það
þótti kvenlegra aÖ þær væru horfn-
ar aftur heim á leið, áÖur en hall-
aðist mjög á daginn, og seinustu
drenggjarnar voru þegnar af réttar-
pelanum.
Kristján fjallaskáld segir í Höf-
uðlærdómi sínum, þar sem hann er
að ráÖleggja mönnum hvernig þeir
skuli bera sig til, þegar þeir komist
í gott tækifæri við stúlku, sem þeim
leikur hugur á:
“Helzt skaltu hæla hetjum þeirn,
sem hættum ei né dauða skeyta.”
Þetta er engin hugsjón hjá skáld-
inu, heldur var það sá veruleiki, sem
hann lflifði tekið eftir, að það gekk
i augun á stúlkunum að piltarnir
bæru sig dálítið riddaralega, og
þetta gat alt af verið erindi fyrir
stúlkurnar á réttina, þvi þar urðu
menn oft valdalegir, seinnipart
dagsins. t rauninni voru menn af
og til alt sumarið, frá þvi féð var
rekið á fjall á vorin, að búa sig
undir réttardaginn, og fjallgöng-
urnar yfir höfuð. Þar sem voru
tveir eöa þrír vinnumenn á sama
heimili, þá voru göngurnar og f jall-
skilin 611, einskonar dómsúrskurður
á virðingarsæti vinnumannanna í á-
liti húsbændanna. Hverjum skyldi
hann trúa fyrir göngunum, og
hvaða hest skyldi hann leggja til í
fyrstu göngur. Oft urðu göngurn-
ar og réttardagurinn að umtalsefni
yfir miðdegisrpatnum á engjunum í
heyskapartíð. Þá voru þeir spurð-
ir spjörunum úr, sem notið höfðu
reynslunnar, þó þeir þættu ekki lík-
legir kennarar á öðrum tímum. Það
mátti auðvitað ekki gleymast, ef
ferð varö i kaupstaðinn, einhvern-
tíma í mánuðinum næsta fyrir
göngurnar, að fá sér dropa á kút-
holuna. Þetta voru ekki nema hlá-
legir og viðundurslegir unglingar,
þeir sem lutu kerlingakreddum, ef
þeir höfðu ekki lag á að eignast
hressingu fyrir réttirnar. Brenni-
vínsmenn voru þeir einir kallaðir,
sem keyptu á 8 potta kúta; það
voru víkinga niðjar, berserkir, mcð
neöstu rifin á mjöðmunum; það
voru líka þeir, sem gangnaforing-
inn skipaði í efstu og instu leitir;
það voru þeir, sem sóttu forustu-
sauðina upp að jökulhúfunum, upp
á hangandi torfur i háfjallakinnum,
þar sem smjörgrösin uxu og útsýn-
ið var ógleymanlegt. Þar sáust
aldrei nema hraustustu menn, og
æfinlega á skyrtunni, treyjan á
steini lengst niðri á jafnsléttu, þó
frost væri í fjöllum uppi. Þessir
garpar urðu víðsýnir og skáldmælt-
ir, þeir sáu til Brazilíu og Ameríku,
og leituðu ávalt síðar ástarþrungnir
að æfintýrum um allan heim, eins
og Kristján kvað, og þegar þeir
loksins mættu aftur gangnaforingj-
anum, þá töluðu þeir alt i ljóðum,
eins og Jón á Hávarðarstöðum,
þannig:
“Búið er stríðið í göngunum þeim;
súpum á glasinu, sætt er aö tarna,
sjáðu til vinur, það endist mér heim,
Réttardagurinn rann upp með
hvíta húfu á höfðinu, eins og marg-
ir sólskinsríkir dagar, eftir kaldar
nætur, seint í september, þegar út-
gufun jarðar og jurta orsakar tár
—gleðitár—og það verður hvítur
snjár, til að sanna sakleysið og
biðja vægðar. í kolsvartamyrkrinu
kvöldið áður, heyrðist víða í sveit-
inni háað i leitin,- og þeir sem næst-
ir bjuggu afréttunum sáu ógjörla
hvítar skellur líða eftir ásum og
hlíðum, eins og fannirnar á öræf-
unum væru á ferð ofan i sveitina.
Gangnaforinginn hafði skipað 2 til
3 úrvalsmenn af liði sínu, til að
vaka og gæta hjarðarinnar í góðum
högum, þegar nærri var komið
f jallskilaréttinni. En það voru
ekki einu mennirnir, sem vöktu í
sveitinni, nóttina fyrir réttardaginn,
það var enginn unglingur með réttu
eðli, ef hann gat sofið nokkuð til
muna þá nótt. Það var meira að
segja ekki til neins að hafa ljós ©g
nýja, spennandi skáldsögu, það var
ekkert gaman að henni þá nótt.
Ekki voru það alt saman hirð-
meyjar gleðinnar, sem bar fyrir
augun og settust að í hugarfylgsn-
unum á réttardaginn, i insta eðli
sínu var réttardagurinn, undirskrif-
uð og innsigluð yfirlýsingum, um
innreið vetrarins, með þau barefli á
lofti, sem allur hetjuhugur fjall-
skilanna og réttardagsins, hlaut að
falla fyrir, ef höggin skyldu falla.
En þegar vel er athugað, þá væri
j>að kórvillan mesta, að leiða kvíð-
ann í hásætið, því striðið verður
ekki umflúið, hvort sem er. Þegar
íslendingar ætluðu sér að skýra
skíljanlega frá yfirgengilegu arga-
þrasi, þá sögðu þeir að það hefði
verið eins og að koma á fráfærna-
! stekk, eða sitja undir skeglubjargi.
■ Þessu líkt var það nú að koma á
| réttina, um það leyti sem verið var
1 að reka safnið inn i hana. Hlaup
^ og köll og óhljóð, hundgá og kinda-
jarmur. Þá er ekki lengur hægt að
koma hestum við, skörp athugun,
snörp viðbrögð og stanslaus eftir-
rekstur, kemur að lokum öllu safn-
inu í réttina, og þá fellur alt í dúna-
logn. Það er auðséð að menn verða
]>ví fegnir, og þó sýnist áhorfend-
um einhver skuggi yfir þeim sigri.
Það er eins og frelsið sjálft hafi
verið hnept í fjötra, og kærleikan-
1 um stungið svefnþorn. Ærnar
þagna og hætta að kalla á dilkana;
það er eins og dilkarnir ætlist ekki
framar til neins af móðurástinni.
j Það er eins og - hulin vitsmunaöf 1
yfir alla niðurröðun. Áður en varði,
þá höfðu sauðheimskar kindurnar,
afskiftalaust af mönnum, skipað
'[ sér niður í reglubundnar raðir, alt í
kring með *réttarveggjunum, hlið
, við hlið snéru þær allar eins, höf-
| uðin út að köldum moldarveggnum,
yfirunnar og auðsveipar í fangels-
l inu. Gangnamennirnir stóðu renn-
sveittir í hópum út af réttardyrun-
i um, með hattana aftan á hnakkan-
um eða utan á öðrum vanganum,
og með ullartreflana hnýtta á skakk
yfir aðra öxlina og undir hendina
á hina hlið. Ofurlítilli stundu var
j varið til þess að fagna þeim og
I spyrjar frétta; ætluðust nærgætnir
menn til þess að jæir skyldu hafa
tækifæri til að víkja sér afsíðis og
j súpa á glasinu, ef nokkuð væri eftir
j í því, en flöskur og stærri ílát voru
: í malsekkjum og leðurtöskum reirð-
j ar við hnakkana, langt út frá rétt-
inni, þar sem hlaupið var af hest-
inum. Sumir sítera í mánann og
aðrir í sólina, og þeir sem áður sátu
satnan og gáfu hver öðrum hita af
öllu þvi bezta, sem þeir höfðu með-
ferðis, þeir voru nú, þegar leið á
daginn, farnir að hnakkrífast út af
fjallskilum og fjármörkum, eða
einhverjum eldri væringum, sem
Bakkus hafði rifið upp úr svelli, og
hélt á lofti, og það endaði oft með
því að þeir börðust upp á líf og
dauða, og varð að hætta öllum f jár-
drætti um stund til að skilja þá.
Eftir þessu var tekið og j>að i minn-
um haft og að umtalsefni gjört á
heimilunum, alt fram á jólaföstu.
Á bak við alt það, sem nú hefi eg
minst á, lá eftirtektarverð og fróð-
leg atburðasaga, því enginn skyldi
hugsa að allir, sem i réttina komu;
væru að miklu levti á valdi Bakk-
usar, þó fáir neituðu að smakka
vín. Það fylti hjörtu margra manna
fögnuði, á réttardögum að sjá nú
aftur eftir svo langa útivist, og eins
og heimtar úr helju, kindurnar, sem
þeir höfðu alt frá fæðingu þeirra
annast, og varið öllum sínum kröft-
um og viljaþreki til að uppala sem
bezt, sjá nú hvaða breytingum ]>ær
höfðu tekið og hvað mikið vantaði
á að þekking og kærleikur mann-
anna jafnaðist á við nærgætni nátt-
úrunnar, þegar hún ætlar ekki ,að
aga og meinar alt vel. Sumar
kindurnar, sem nú voru stórar og
feitar og sjálfbjarga, mintu á
íöngu liðna viðburði, þegar fjár-
maðurinn hafði í vondu veðri í sauð-
burði borið þær nýfæddar í barmi
sínum heim í baðstofu og gengið
frá þeim í þurrum og hlýjum um-
búðum niðri í rúmi, þangað til
skjálftinn var úr þeim og varirnar
orðnar svo hlýjar að þær könnuð-
ust við móðurbrjóstið. Þessi var
bildótt og átti þessa sögu, hin var
höttótt, og öllu skaþstærri og djarf-
ari. Þá verða augun að stansa hjá
Elekku, sem stekkur yfir öll garða-
bönd og stelur úr hlöðunni, og er
þá saklaus og neyslulitil allan dag-
inn, en kemur þó upp um sig af
.tómum vitsmunaskorti, því hún er
þá stöðugt að jórtra þýfinu. Hún
hefði nú stöðugt verið i fangelsi,
ef hún hefði verið kona. Þá er sú
blágráa komin af f jallabrúnimum,
þar sem hún leitar -að skarfakálinu,
j’ví, sem læknar skyrbjúginn. Og
svo er nú blessuð Surtla lengst inni
i réttinni, en á undan fer hún þó
ávalt þegar mest á reynir og nátt-
úran er tekin til að aga með smum
ísköldu éljum. Og þarna stendur
þá aumingja Háleggur, hann hefir
þessa sögu á bak við sig. Nú er
hann 6 ára gamall, og farinn að
þynnast á kinnina, en þá var hann
á bezta aldri, þriggja ára, þegar
hann hafði stríð við refinn, hinn
hættulegasta óvin sauðkindanna.
Háleggur var í léttu snjóföli stadd-
ur á kúptum melkolli úti í hagan-
um, ásamt 7 öðrum kindum, sem
voru að kroppa puntinn af srhá-
toddum upp úr melnum, en þá alt
í einú kom refurinn þar að og var
sjáanlega staðráðinn i því, að fá
sér góða næringu. Hóleggur réð-
ist jregar á móti honum, og bar
fyrir sig hornin, sem voru stór og
ægileg, hinar kindurnar hópuðust
bak við Hálegg, en hann lét herast
oftur á bak að stórum steini, sem
stóð á melnum skamt frá honum.
Það var sem hann fyndi til þess að
“ber er hver að baki, nema sér bróð-
ur eigi.” Hvað lengi hann háði
striðið, verður ekki með vissu sagt,
en þegar fjármaðurinn seint og
síðarmeir kom til sögunnar, þá
rann refurinn á flótta, og sparkið á
melnum sannaði langan og strangan
bardaga. En ósærður kom Hálegg-
ur úr orustunni, en svo þreyttur,
að hann lagðist niður stundarkorn
til að hvíla sig, áður féð var rekið
heim til húsa. Var því j)á heitið
að hann skyldi verða 8 ára gamall,
eins og lífin urðu mörg, sem hann
bjargaði. Honum höfðu verið
heitin eftirlaun og sælurikir elli-
dagar, enda var hann að sjá öld-
ungis áhyggjulaus. Eg hefi nú þeg-
ar minst á nokkra viðburði og smá-
atvik, sem réttardagurinn fól í
skauti sínu, og sem allur almenn-
ingur gat orðið hluttakandi í, þegar
það lét sig i Ijós. En ])á er eftir
að minnast þeirra viðburða, sem
mjög fáir og einstakir mennv voru
þektir fyrir, fjöldanum til undrun-
ar. Það var sem sé meðeiginlegur
hæfileiki einstakra manna, að þeir
þektu frændsemi kindanna af svip
jæirra. Sjaldnast mun hafa verið
nema einn slíkur maður í sveit, og
í mörgum sveitum enginn óbrigð-
ull. Slíkir menn voru til gamans
spurðir spjörunum úr. Einkum
þóttu þeir framúrskarandi er sáu á
svip hagagenginna lamba að hausti,
undan hvaða ám þau voru; en haga-
gengin voru þau lömb kölluð, sem
færð voru frá móðurinni á vorin,
til að hafa hana í kvíum og höfðu
þau þá auðvitað farið á mis við
brjóstamjólk og umhvggjusemi
móðurinnar alt sumarið. Víða var
það siður að skrúða lömbin á vorin
aður en þeim var fært frá, og var
skrúðinn á hverju lamhi færður inn
í bók og var af þeim bókum auð-
velt að komast eftir hvort jiessir
menn höfðu rétt "fyrir sér, þegar
þeir ákváðu um ætterni lambsins,
svo þetta varð ekki hrakið. Þá var
og einn öðrum fremur góður að
muna eigandann að hverju marki
fyrir sig. Misjafnlega voru þeir vel
lærðir og óskeikulir, en þeir beztu
þeirra voru öllum markaskrám full-
komnari við sundurdrátt á réttum,
vegna þess hve fljótt þeir svöruðu
þegar um var spurt, en það hafði
alt af tima i för með sér að leita
að markinu í markabókunum. Oft
höfðú slikir menn nóg að gera,
sitjandi á réttarveggnum, að svara
spurningum úr öllum áttum, eink-
um þegar á leið réttardaginn, og
búið var að draga sundur fé þeirra,
siem næstir stóðu og áttu sjálf-
sagðan hlut að réttinni.
Ekki þarf eg að taka það fram
aS fjallskilin urðu að vera réttlát,
og að landslögin vernduðu alla skil-
vísi þaraðlútandi. Þessvegna var
æfinlega einhver af merkustu bænd-
unum í sveitinni og þó allra helzt
hreppstjórinn sem löggæslumaður,
staddur við réttardyrnar til að sjá
um að alt færi skipulega fram, og að
menn héldu sig forsvaranlega að
verki. Eyðist það, sem af er tekið,
og smámsaman fór fjársafnið í
aðalréttinni að grysjast, og varð þá
að þrengja að fénu með grindum,
sem færðar voru á eftir hópnum
þegar honum var þrengt í annan
enda réttarinnar, svo hægra væri
að ná kindunum til að skoða mörk-
in. Lömb, sem höfðu sloppið ó-
mörkuð á fjall og engar mæður
helguðu sér og kindur með óþekkj-
anlegum mörkum, voru auglýstar
og seinna seldar á uppboði, sem eign
hlutaðeigandi hrepps.
Af því, sem að framán er sagt
má skilja það að réttardagurinn var
ekki einungis mikilsháttar sam-
fundur fjölda manna, heldur var
hann og upphaf annars tímabils á
hverju heimili. Féð var komið í
heimahaga, og eljan og annríkið við
heyskapinn, var nú á svipstundu
breytt í umsjón með fénu. I góðri
tið kostaði það mikla árvekni og
stöðugar annir til að gæta nú kind-
anna svo að þær slyþpu ekki aftur
upp á fjöllin. Þessari breytingu
var þó alment fagnað, þó ekkert
fyrirhafnarleysi biði manna; æfin-
týralöngunin var endurvakin þar
sem fyrir lá að kanna fleiri göng, á
stöðugu flugi upp úm fjöll og dala-
drög. Og um leið og karlmennirnir
hurfu út í geiminn, þá byrjaði inni-
seta og ullarvinna kvenfólksins.
Að lokum ujá eg taka það fram,
að í f jallskilatíðinni breyttist vana-
lega matarhæfið á heimilinu, þar
sem nú kjöt og slátur, svið og súp-
j ur félst til á heimilinu, og jók og
bætti borðhaldið til hollustu lifs
gleði og þroska.
Þó menn nú ekki í fjallskilatíð
inni mættu útilegumönnum á fjöll
j um uppi og engin risavaxin æfin-
týri ættu sér stað, þá urðu þó á-
j hrifin einkum af fyrstu göngum og
j fyrsta réttarhaldinu þau, að menn
hlökkuðu ætíð til gangnanna og
I ungir menn þráðu að taka persónu-
lega þátt í þeim viðburðum ár eftir
j ár, og yfir höfuð bar það tímaþil
j eitthvað í fanginu, sem öllum geðj-
aðist og varð minnistætt, svo það
j í endurminningunni veldur gleði til
j æfiloka.
Fr. Guðmundsson.
HEILSUÁBYRGÐ FYRIR
VEIKLAÐ FÓLK KOSTAR
UM 3 CENTS Á DAG
NUGA-TONE hefir reynst mörgum
veikluðum mönnum og konum, sem
komin eru yfir miðaldur, hin bezta
heilsuábyrgð. pað er heilnæmt lyf, sem
hjálpar náttúrunni til þess að styrkja
líffærin. Allur líkaminn virðist njðta
gððs af. Gamlir og lasnir verða ungir
og hraustir í annað sinn. NUGA-TONE
hressir taugarnar, vöðvana og slöpp
líffæri, sem ekki geta starfað að fullu.
Taugaveiklun hverfur, af því að NUGA-
TONE geymir þau meðul, sem styrkja
taugarnar. petta ekta meðal er selt
hjá öllum lyfsölum og ábyrgst af þeim,
svo að peningum yðar er skilað. ef þðr
eruð ekki ánsegðir. Mánaðarforði fyrir
einn dollar. Fáið eina flösku í dag. pér
munuð undrast hvað mikið gott það
gerir.
Við hægðaleysi notið UGA-SOL, bezta
lyfið, 50c.
Hvaða form er fegurst ?
Eftir séra Halldór Kolbeins.
Hver og einn, sem brennur ein
hver hugsun svo i brjósti, að hann
vill leggja mikiS í sölurnar til þess
að hún verði almenningi til ham-
ingju, velur henni einhvern listræn-
an búning, ritar sögu, lekirit, yrkir
kvæði, eða flytur ræðu o. s. frv.
Hvaða búningur hugsunar, hvaða
form er fegúrst og fullkomnast?
Algilt svar er ekki til við þeirri
spurningu, því að um slíkt fer eftir
svo mörgu. Ef til vill fer einni
hugsun bezt ljóðrænt form, annari
saga o. s. frv. En þó mun sanni
næst. að öll form listarinnar eru
sjálfu sér jöfn að ágæti, því að til
dæmis um fegurstu málverk og feg-
ursta sönglag verður ekki sagt hvort
ágætara er. En hver listamaður um
sig velur sér að sjálfsögðu það form,
sem heillar hann mest, og er því
fegurst og fullkomnast í augum
hans. Fyrir augum vor prestanna
er þess vegna prédikun fullkomnasta
og fegursta form, sem mannleg
tunga getur klæðst. Annað mál er
það, að menn prédika með margvís-
legu móti og tekst það misjafnlega,
eins og menn yrkja ljóð, syngja og
mála með margvíslegu móti og tekst
það misjafnlega.
Hvergi getur list náð hærra en i
sannri kristinni prédikun. Og sér-
hver kristin prédikun á að vera list-
rænt verk engu síður en sérhver
kristinn sálmur. Trúarlegar hugs-
anir eru i eðli sínu svo skáldrænar,
svo sannverulegar og hugrænar, að
ekkert nema skáldrænn og listrænn
búningur hæfir þeim, og meira að
segja, j>að er ómögulegt að vera
sannur kristinn prédikari án þess að
vera i sannleika skáld í beztu merk-
ingu þess orðs.
Þar sem söfnuðir og prestar skilja
þetta, jiar hverfa deilur og ósam-
Ivndi um trúarefni. Því að mönn-
um skilst þá, að kristin kenning er
engar getgátur um tilVeruna, held-
ur listræn frásögp um líf og veru-
leika, um sannleika og órækar stað-
xæyndir, eins og sönn list er jafnan.
Allir höfundar heilagrar ritningar,
sem hafa flestir valið prédikunar-
formið til þess að birta í hugsanir
sínar, eru skákl, ekki í lakari merk-
ingu orðsins, þannig að þeir segi
frá því, sem var ekki og er ekki og
getur ekki orðið, heldur í beztu
merkingu orðsins. Þeir segja frá
veruleikanum og lífinu, því, sem
gjörðist og gjörist og mun gjörast,
með listrænu móti, listrænum orð- |
um og í ljóðrænu formi. Þeir segja
frá vilja Guðs og veru, frá tilgangi
lífsins og öllum örlögum á þann hátt,
sem skáld og engir nema skáld geta
sagt frá.
Kristur er mesta skáldið, sem
uppi hefir verið á jörðunni. Alt,
sem hann segir er ljóðrænt og skáld-
rænt að arameiskum hætti, og menn
hafa t. d. með því að þýða Faðii
vorið úr grísku frummáli Nýja
testamentisins yfir á arameiskuna
skilið, að Eaðir vorið, bænin, sem
Jesús kendi lærisveinum sínum, var
rímað ljóð. En þótt rímið sé nú
horfið vegna
og snertingu við daglega viðburði.
Séu prédikanir ekki aðlaðandi til
lestrar og alment sé talið, að annað
form sé heppilegra í kristilegum
blöðum og tímaritum, þá látum oss
skiljast, að það er ekki af því, að
það sé ekki hægt að segja, hvaö sem
oss býr í brjósti svo vel og betur i
prédikunarformi sem á nokkurn
annan veg. En minnumst þess
heldur, að leirburður er leirburður,
þótt fluttur sé blaðalaust og aldrei
birtur á prenti, og að það er kom-
inn timi til að gefa prestum meira
frelsi í starfi sínu, svo að þeir pré-
diki sjaldnar og betur og verði á
alla lund hæfari til þess að fara í
starfi sínu eftir fremstu getu eftir
dæmi hans, sem bezt hefir verið
talaður allra manna á jörðunni.
Ræða, kristin prédikun. Guð
gefi kirkjunni kraft til þess, að
þessi búningur málsins verði heill-
andi og fremri öðru formi tung-
unriar. Ræðan hefst með bæn og
endar með lofgjörð um lífið og á-
kalli til Guðs. Hve fagurt er þetta
form. Gefi Guð að þetta form hafi
áhrif á alt málfar manna og dagfar.
Einhverjum lesendum Kirkju-
blaðs dettur ef til vill í fyrstu í hug
að misskilja mig, því að það er
auðvelt. En eg bið ])á að reyna
heldur að skilja mig bróðurlegast,
og verðum vér þá sjálfsagt öll sam-
mála. Eg hefi einungis bent á það,
sem hverjum manni hlýtur að verðá
ljóst, ef hann hugsar um það.
—Kirkjuhlað.
Dr. Björg Þorláksson
(Eftirmæli.)
Mér fróar eintal í hálfum hljóðum,
| er hamingja þjóðar fer góðs á mis.
Og allur verð eg með aftni á glóðum
af ótta aö slökkni þau fögru blys.
Það lögmál varir, er líð’r að kveldi,
þau lúta fölskva hin vígðu bál.
Og svo er háttað þeim andans eldi,
sem erfði og tendrafti Bjargar sál.
Með dirfsku einbeittri og dug hún
rýndi,
í dýpi sálna og hugskot inst.
Og viskutæki svo vel hún brýndi,
að varla jafningi hennar finst.
En hændist líka að dulum draumi,
var djörf í ræðu og styrk í þögn.
Hún vissi, að andspænis vökuglaumi
þýðinganna, er þó veröld starfa þo dulins-mögn.
Við Björgu að tala var gróði og
gaman—
svo gjöful andlega og hugum spök.
Og fræðihugi við feldum saman
um frumdrög lífs og hin efstu rök.
Faðir vorið svo listrænt á alla lund,
að það er mjög sljór maSur, sem
finnur ekki skáldskaparins heilaga
yl og ljós streyma um sig frá orð-
um þess.
Með því sem eg hefi nú verið að
segja, hefi eg reynt að vekja skiln- ! Þeim endist verkefni i andans lieimi
ing á ])ví, að höfundar heilagrar j og öðlást vinfengi þar og hér,
ritningar litu á sig sem þegna í ríki ; sem fást við rökvísi og fagurdreymi.
Sú fima viðleitni ávöxt ber.
Til Bjargar gekk eg og hnoða hlaut
eg-
Þeim hnykli fylgd’ eg unz staðar
nam.
Á mærum veralda lúinn laut eg,
j því lengra alls ekki komst eg fram.
Við stórá þar sá eg múga-mengi,
á móðunni: Karon í ferjubát ....
I mannheim jiaðan kemst aftur engi.
Við ána er sérhverjum búið mát.
Sú djúpá rennur um Dulinshverfi,
í daufri skímu sínn farveg kann.
Þar fær úr guðvefjum fagurt gerfi
það farandmenni, sem til þess vann.
Eg sá, að Björg fór á móðu miðin
af markbakka þeim, er eg feta enn.
Hve lengi mér skyldu gefa griðin,
þau goð, sem vega í hljóði menn?
í skyndi er brotnaður lífsins leikur
frá lögréttu hálfu, sem kveð’r upp
dóm
og út er brunninn vor kertisveikur,
og Kallarinn magnar sinn lúður
hljóm.
Mig snertir bergmál af elfar ekka.
í orðróm færi eg, sem tjáði hún:
“Við mold er jöfnuð sú Mannvits-
hrekka,
er mest og best sinti um Huginstún.”
listarinnar og kristnir prédikarar
eiga lika að gjöra það. Þeir eiga að
semja ræður sínar með skilning á
þessu, og áheyrendur eiga að hlusta
á þá með jietta í huga. Þeir eiga í
líkingu talað að hlusta eftir stuðlum
og höfuðstöfum, eftir hrynjandi
tungunnar og ljóðrænni hugsun í
ræðum prestanna. Og þeir, sem
lesa ræður, eiga að lesa þær með
þetta í huga, og þá munu þeir kom-
ast að raun um, að það er jafn-
vel enn dýrmætara að lesa góða
ræðu en að þlýða á hana.—Kristnir
prestar, sagði eg, eiga að skoða sig
sem þegna í ríki listarinnar að dæmi
rithöfunda heilagrar ritningar. Af
hverju? Vegna þess að }>eir eiga að
flytja sömu sannindi sem þeir, eða
skýra þau sannindi, sem þeir fluttli.
Og það er ómögulegt að skýra það.
sem skáldrænt er, nema eftir skáld-
rænum leiðum.
Hvar er þá sö'nn kristin prédikun
samkvæmt hugsjón sinni? Hún et
í augum prédikarans fullkomnasti
og fegursti listrænn búningur, sem
tungan á til. Hún er ekki þung-
lamalegt form eða háfleygt (i þeirn
skilningi. að torskijið sé fyrir al-
menning). Hún er ekki einhver orð
út í bláinn um eitthvert guðrækilegl
efni af handahófi. Hún er leiftr-
andi listrænt form um þann fagnað-
arboðskap, um þá gleði yfir lífinu.
um þá fyllingu hugans, um þær log-
andi hugsanir, sem brenna í brjósti
prédikarans.
í formi prédikunarinnar leiftrar
hugurinn af gleði og fjöri, af lífi
Guðmundur Friðjónsson.
—Lesb. Mbl.
Borgið LÖGBERG!