Lögberg - 12.03.1936, Blaðsíða 4

4
LÖGBBRG. FIMTUDAGINN 12. MARZ 1936.
Hóffberg
GefiB út hvern fimtudag af
THE COLUMHIA PRE88 LIMITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba.
Utanft.skrift ritstjðrans:
EDITOR LÖGBERG, 69 5 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
VerO <3.00 um driö—Borffist fyrírfram
The "Lögberg" is printed and published by The Columbia
Press, Limited, 695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba.
PHONE 86 327
Fjölskrúðugt og fróðlegt rit
Lögbergi hefir nýverið borist í hendur
til umsagnar 17. árgangur Tímarits Þjóð-
ræknisfélags fslendinga; er hér um stóreflis
bók að ræða, fjölskrúðuga að efni og vandaða
hið bezta að hinum ytra frágangi, að próf-
arkalestri undanteknum, sem er meinlega á-
bótavant; nægir því til sönnunar að vísa til
ritgerðar Dr. Becks um George P. Marsh og
vísna St. G.
Efnisyfirlit er á þessa leið:
Áning (kvæði): Gísli Jónsson; Ármann
frændi: J. Magnús Bjamason; Brautryðjend-
ur (kvæði): próf. Richard Beck; Edward
VIII. Bretakonungur (mynd); Fjárhags-
skýrsla Þjóðræknisfélagsins 1934; Fjórar
vísur: Stephan G. Stephansson; Frumbygð
og fortíð: O. T. Johnson; George V. Breta-
konungur (mynd); George P. Marsh, braut-
ryðjandi ísl. fræða: próf. Richard Beck; Guð-
bjartur Glói (kvæðisbrot): Stephan G. Steph-
ansson; Indriði Einarsson: Dr. Stefán Ein-
arsson; Kvæðabrot: Stephan G. Stephans-
son—Alibi, Glámskygni, Þýzku kartöflurnar;
Landnema minnisvarðinn á Gimli: B. E.
Johnson; Matthías 100 ára (vísa) : Páll S.
Pálsson; Nokkur orð um tunglöld, pakta o.
fl.: Sveinn Arnason; Prófessor Watson Kirk-
connell: Dr. Sig. Júl. Jóhannesson; Risar og
skessur: Dr. Steingr. Matthíasson; Rödd
hrópandans: Guðrún H. Finnsdóttir; Sext-
ánda Ársþing Þjóðræknisfélagsins; Skrá yfir
valin rit á ensku, um íslenzk efni: próf.
Richard Beck; Upphaf borgaralegs hjóna-
bands á íslandi: Jón Pálsson; Vísur Mið-
húsa-Magnúsar; W. H. Paulson: Jón J. Bíld
fell; Þótt þú langförull legðir (sönglag):
Einar E. Einarsson; Þrjú kvæði: Páll S.
Pálsson—Söknuður, Skilnaður, Endurfund-
ir; Ættbróður heilsað (kvæði): próf. Richard
Beck.
Ritið hefst að þessu sinni með langri og
skemtilegri grein um Indriða Einarsson leik-
ritaskáld, eftir Dr. Stefán Einarsson prófes-
sor í Baltimore; hefir ritgerð þessi mikinn og
margvíslegan fróðleik til brunns að bera um
þenna víðmenta og bjartsýna brautryðjanda
íslenzkrar leikritagerðar, því segja má með
fullum rétti að Indriði kæmi í þessari grein
skáldskaparins að lítt numdu landi með þjóð
vorri. 1 niðurlagi ritgerðar sinnar farast höf.
þannig orð:
“Það kostar engan neitt að óska hálf-
níræðu skáldinu langs lífs. Hitt væri drengi-
legar gert ef landar hans létu svo ríflega af
mörkum til þjóðleikhússins að djarfasti
draumur skáldsins mætti rætast áður en tjald-
ið fellur fyrir síðasta þættinum í æfi hans.”
Dr. Richard Beck á í Tímaritinu að þessu
sinni eitt innleggið öðru betra; stórvandaða
og fræðimannlega ritgerð um fjölfræðinginn
ameríska George P. Marsh, er manna fyrstur
varð til þess að opna augu amerískra manna
fyrir ágæti íslenzkra bókmenta. Næst ber
að telja “Skrá yfir valin rit á ensku um ís-
lenzk efni,” er Dr. Beck hefir tekið saman; er
með þessu unnið hið þarfasta verk, sem koma
hlýtur að góðu haldi íslenzkum æskulýð þessa
lands, er fræðast vill um sögu og bókmentir
hinnar íslenzku þjóðar — á ensku. Þriðja
innlegg Dr. Becks er prýðilegt kvæði, er hann
nefnir “Brautryðjendur.’f 1 því standa þess-
ar meitluðu ljóðlínur:
“1 týndum gröfum? Morgunleiftur ljóma
frá legstað þeirra huldum grænum sverði.
Þeir unnu meira röðulrisi en kveldi
og raddir slíkra gegnum eilífð hljóma.
Þeim pílagrímum allra landa og alda,
sem eldi fóru jörð að báðum skautum,
í hreinu gulli hjartaprýði og dáða
ber hraustra sonum erfðafé að gjalda.”
Þrjú kvæði eftir Pál S. Pálsson birtast í
þessum árgangi Tímaritsins, öll ljóðræn og
vel kveðin; fallegast þykir oss kvæðið
“Skilnaður.” Þar er þessi vísa:
“Og blástjarnan brosinu týndi,
—en blikuðu í augum tár;
Eg sá hvernig sorgin var máluð
á svip og heitar brár.
En léttfættu norðurljósin,
sem léku um himininn,
með stirðnuðu brosi störðu
, er steig eg hingað inn. ”
“Áning” er nafnio á góðu kvæði eftir
Gísla Jónssön, sámið Í* *tilefní 'af sextugs af-
mæli höfundar. Síðasta erindi kvæðisins er
þannig:
‘ ‘ Og nú á aldursára gatnamótum,
er yfir langan feril verður gáð,
mér virðist æðra öllum sálubótum
þeim æfimetum hafa að lokum náð:—
að vinatrygð, í verki, orðum, hótum,
sé vænsta hnoss á farveg lífsins stráð,—
og vita, að hafa viljandi engan svikið,
þó verkið lítið sé — og ógjört mikið.”
Þá á frú Guðrún H. Finnsdóttir í Tíma-
ritinu prýðilegt endurminningabrot í sögu-
formi, “Rödd hrópandans,” samið á óvenju-
lega fögru máli.
Það er ávalt eitthvað laðandi við ritsmíð-
ar Jóhanns Magnúsar Bjarnasonar; svo er
það líka með “Armann frænda,” sögukorn
það, er Tímaritið að þessu sinni flytur.
Fróðleik margvíslegan hefir ritgerð
Sveins Árnasonar um “Tunglöld óg pakta,”
að geyma, þó vera megi að hún eigi sé við
allrar alþýðu hæfi.
Skrif Steingríms læknis Matthíassonar,
“Risar og skessur fyr og nú,” sverja sig
mjög í ætt við hans fyrri ritsmíðar að stíl;
sniðug framsetning og létt.
Ritgerð Dr. Sigurðar Júl. Jóhannessonar
um Watson Kirkconnell ágætlega sögð, eins
og venja er til frá hans hendi, og grein Jóns
Pálssonar fyrrup bankagjaldkera, “Upphaf
borgaralegs hjónabands á Islandi,” fróðleg
og skemtileg.
Sönglag við kvæði Stefáns G. “Þótt þú
langförull legðir” eftir E. E. Einarsson, er
óþörf viðbót við mörg léleg lög við ódauðleg-
an meistaratexta.
Jón J. Bíldfell minniht í ritgerð sólskins-
mannsins ógleymanlega, W. H. Paulson;
framsetning óþarflega þunglamaleg, þó skýrt
sé víða allgreinilega frá.
Margt fleira læsilegt en það, sem nú hef-
ir nefnt verið, hefir Tímaritið til brunns að
bera, og sumt ef til vill eins gott, þó rúm leyfi
eigi að frekar sé út í farið.
Tímaritið verðskuldar margfalt meiri
útbreiðslu en það nú nýtur. Það stendur
ekkert að baki ýmsu því bezta, sem gefið er
út heima á íslandi. Vér lesum alt sem þaðan
kemur með áfergi; ilt og gott. Heimaþjóðin
gæti alveg sér að meinalausu lesið það bezta,
sem samið er og gefið út af þjóðarbrotinu
vestra.
Ritstjóri Tímaritsins er, eins og að und-
anförnu, Dr. Rögnvaldur Pétursson, en prent-
unina hafði með höndum Columbia Press,
Ltd.
MacKenzie King
MAÐURINN OG AFRERSVERK IIANS.
Eftir John Lewis.
(Sig. Júl. Jóhannesson þýddi)
1 hinni frægu bók sinni: “Iðnaður og
mannúð ” refir King auðsjáanlega liaft í huga
þetta hörmungamál, sem liér hefir verið lýst
og hann leiddi til lykta með sanngjarnri mála-
miðlun. Einn kaflinn í þeirri bók heitir:
“Ilinir fjórir málsaðilar.” Þeir eru: Starf-
ið, auðurinn, stjórnin og þjóðfélagið. Hið
síðasttalda kallar hann hinn þögula málsað-
ila. 1 þessu Saskatchewan máli hafði honum
verið gleymt eins og hann væri ekki til. Þjóð-
félagið hafði liðið, hlustað og horft á deiluna
og baráttuna og ekkert getað aðhafst. Þjóð-
félagið átti engan þátt í deiluefninu. Flestir
munu kannast við svipuð dæmi þar sem f jöld-
inn líður fyrir deilur fárra.
• Árið 1907 kom upp önnur deila — tal-
símaverkfallið. Það mál hafði King einnig
með höndum og sýndi þar sem annarstaðar
lipurð og sanngirni. Lýsti hann í skýrslu
sinni svo greinilega þeim erfiðleikum, þeirri
áreynslu og þeim áhyggjum, sem símastörf-
um væru samfara og gerði tillögur um svo
breytt og bætt kjör símaþjónanna að mörgum
þótti nóg um. Hann tók það sérstaklega fram
að við þetta starf ynnu stúlkur frá 17 til 20
ára, og einmitt á þeim aldri væru þær við-
kvæmar fyrir öllum þeim áhyggjum, sem
kvartanir og aðfinslur skilningslítilla og geð-
illra símanotenda ykju þeim. Af þessum á-
stæðum kvað hann sjálfsagt að sýna lipurð
og nærgætni við þessar stúlkur af hálfu vinnu-
veitendanna. Af þessu leiddi það vinnu-
tími símakvenna var styttur og kjör þeirra
að ýmsu leyti bætt.
Um þetta mál er hérstaklega rétt hér
vegna þess, að það sýnir svo greinilega
hversu opin augu og næman skilning hann
hafði fyrir kjörum alþýðunnar og hversu ant
hann lét sér um að bæta þau.
Síðasta stórmál, sem King hafði til sátta
meðan hann var verkamálaráðherra var bóm-
ullarmálið svokallaða í Quebec. 1 sambandi
við rannsókn þess máls kom hann til leiðar
miklum endurbótum á lögum fylkisins við-
víkjandi unglingavinnu. Upp að ]>eim tíma
hafði meðferð á ungíingum í verksmiðjum
verið óþolandi.—(Framh.)
Ásgeir Ásgeirsson
í lieimboði hjá Roosevelt
Ásgeir Ásgeirsson fræðslumála-
stjóri kom hefm úr Ameríkuför
sinni með íslandi í gærmorgun.
Morgunblaðið hitti hann að máli
í gær og bað hann að segja frá
ferðalaginu. Var frásögn hans í
stórum dráttum á þessa leið:
Fyrirlestrar.
—Það var Columbia-háskólinn í
New York, sem bauð mér vestur,
en svo sá hann, eða fyrirlestrastjóri
hans, prófessor Potter, ifm það að
fleiri háskólar og félög buðu mér
lika heim til að halda fyrirlestra hjá
sér.
Alls flutti eg um 20 fyrirlestra i
Bandaríkjunum og Kanada, þar á
meðal við Columbia-háskólann í
New York, við ríkishá^kólann i
Minnesota, við háskólann í South-
Carolina, við Wassar College
(kvennaháskóla) i New York ríki,
í Harvard-klúbbnum í New York
og Boston, The Forum (stúdenta-
fræðslu) í Montreal, Þjóðræknisfé.
laginu í Winnipeg, i Bismarck í
Norður-Dakota (á kennaraþingi), í
Criterion Clulb í Colorado í Ohio, í
Cincinnati (English Speaking
Union) o. fl.
—Hvert var fyrirlestraefnið ?
—Það var aðallega um forna
menningu íslendinga. fornsögurnar.
Vínlandsferðirnar o. f 1., og nútíðar.
menningu þjóðarinnar. Fyrirlestr-
arnir voru ágætlega sóttir, eftir því
sem um var að gera á hverjum stað.
Sumir klúbbar eru fámennir, en þar
voru þó um 300 áheyrendur, en í
stærstu háskólunum og á kennara-
fundum voru áheyrendur alt að
3,000. Ameríkumenn eru góðir á-
: heyrendur. og langar til að fræðast
| um ísland. Veit allur almenningui
þar sára lítið um oss, en þó leyndist
| einhver óljós hugmynd hjá flestum
I um það, að hér úti í reginhafi byggi
| virðuleg menningarþjóð með forna
sögu, sem vert væri að kynnast. Þat
| gætti áhrifa frá Alþingishátíðinni og
I er ótrúlegt hvað hróður hennar hefir
| farið víða. Margir hafa haft ein-
hver kynni af íslendingum vestra
og bera virðingu fyrir þeirri þjóð,
sem þeir eru komnir af.
Víðast þar sem eg hélt fyrirlestra
fyrir félög, komu fram fyrirspurnir
á eftir og umræður um íslenzk mál-
efni. Gafst mér þá tækifæri til þess
að fræða um ýmislegt, sem menn
vildu vita og leiðrétta margar rang-
ar hugmyndir.
Hjá Roosevelt forseta. 1
—Eg kom til Washington að
gamni mínu, og meðan eg dvaldist
þar fékk eg boð frá Roosevelt for-
seta og bað hann mig að heimsækja
sig í Hvíta húsinu. Fór eg á fund
hans og sátum við lengi á tali og
bar margt á góma.
RoRosevelt er fatlaður, eins og
menn vita, nær máttlaus í fótunum
og getur ekki staðið upp úr sæti sínu
nema með hjálp, og styðja verður
hann ef hann ætlar að ganga. En
það sér ekki á honum þar sem hann
situr. prúður og fyrirmannlegur og
fullur af áhuga. Hann er mjög við.
mótsþýður. lipur í viðræðum og er
sýnt um að leiða viðræður að því.
sem maður hefir áhuga fyrir. Meðal
annars varð okkur rætt um íslend-
inga vestra og sagði hann að þeir
væri í röð beztu bænda og sjómanna
i Bandaríkjunum. — (Sama sögðu
ýmsir ríkisstjórar, sem eg átti tal
við. Sögðu þeir að beztu landnem-
arnir hefði komið frá Englandi og
Norðurlöndum:. og þar væri íslend-
ingar ekki síztir).
Roosevelt nýtur mikillar virðing-
ar, þrátt fyrir mikla mótspyrnu. og
er enginn efi á því að hann er einn
af mestu forvígismönnum þjóðar
sinnar.
Viðskiftahorfur.
—Hvað er að segja um það hvort
vér getum aukið markað fyrir ís-
lenzkar vörur í Bandaríkjunum ?
—Það er enginn minsti efi á þvi,
að þar eru mikil markaðsskilyrði
fyrir íslenzkar vörur. — En til þess
að ná i þann markað þarf mikinn
undirbúning og auglýsingar. Og
svo þárf áð ná i héþpileg verzhtnar-'
sambö’nd, en ejÞ þykist viss um að
margir góðir káúþsýsluménn sé
reiðubúnir að taka upp viðskifti við
íslendinga.
Cordell Hull ráðgjafi, sem er
nokkurs konar forsætisráðherra. er
um þessar mundir að gera viðskifta-
samninga við ýmsar þjóðir. og and-
inn í þeim samningum er sá, að gera
verzlusina frjálsari, þótt skamt sé
farið í hverjpm. En það eru ekki
gerðir viðskiftasamningar við aðrar
þjóðir en þær, sem mest hafa við-
skifti við Bandaríkin í einhverri
grein. Það er þó ekki búist við
að þessi stefna muni eiga sér langan
aldur, en meðan hún er uppi þýðir
ekkert fyrir oss að fara þá leið, að
stjórnirnar semji sín á milli um við.
skifti.
—Hvaða vörur myndum vér helzt
geta selt Bandarikjunum ?
—Það er nú t. d. fiskur, en hann
þarf þá að vera verkaður á annan
hátt en nú er. Stjórnin vinnur að
því að auka mjög fiskneyzlu í
Bandaríkjunum, “og það kemur af
þvi, að vér þurfum miklu meira af
fiski, en vér getum aflað sálfir,”
sagði Roosevelt forseti við mig. En
sá er hængur á fyrir oss Islendinga.
að þar vill fólkið helzt nýjan fisk.
eða að minsta kosti svo útbúinn. að
ekki þurfi að afvatna hann, taka af
honum roð eða ná úr honum bein-
um Hann þarf að vera svo að hús-
mæðurnar geti sett hann beint í
pottinn — og svo verður hann að
þykja góður.
Miklar líkur eru og til þess að vér
getum selt mikið af síld til Banda-
ríkja. Síldin er nær hið eina matar-
kyns. sem menn eta þar saltað.
Þá tel eg og að fá mætti mikinn
markað fyrir prjónles. Amerísku
konurnar hafa ekki tíma til þess að
prjóna. En það þarf að vera ein-
hver sérstakur stíll á því. sem fengi
á sig nafnið íslenzkur still. Og þá
er þar nógur markaður fyrir það.
En, sem sagt, til þess að ryðja ís.
lenzkum vörum braut í Ameríku,
þarf mikinn undirbúning og miklar
auglýsingar.
—Morgunbl. 12. febr.
<i r
Til Einars P. Jónssonar
ritstjórn Lögbergs
Góði vinur!
Með þessum línum sendi eg
þér þrjá dollara fyrir Lögberg.
Það kemur æfinlega eins stund-
víslega og flóð og fjara, og jafn-
vel þó eg svíkist um að bofga,
þá kemur það samt.
Mikið væri gaman að hugsa til
þess að allir, sem skulda Lög-
bergi og Heimskringlu sæju sér
fært að borga útistandandi skuld-
ir fyrir sumardaginn fyrsta næst-
komandi. Það má segja að það
væri hreinn og beinn sáluhjálp-
arvegur, enda lán og gæfuvegur,
að borga réttmætar skuldir og
þess meiri, sem efnin eru minni;
en hinsvegar ekki minni siðferð-
isskylda að borga gamlar skuldir,
en hinar, sem yngri>kunna að
vera.
Það veitir ánægju að standa í
skilum við þá sem maður hefir
haft skifti við, og það þó ein-
stakur eigi hlut að máli, í þessu
tilfelli verður hún þó margföld,
þar sem meiri partur þjóðarbrots
okkar vestanhafs á í hlut. Það
er víst, að margur er fátækur, og
viðskiftavinir Lögbergs og Heims-
kringlu ekki síður en aðrir, en
mikið má þó gjöra þegar viljinn
er með. Þá verður flestum létt
að borga litla skuld.
fslenzku blöðin í Winnipeg
eiga fulla heimtingu á að lifa,
ekki neinu vesaldar, heldur góðu
lífi, svo lengi sem þau eiga nokk-
urt erindi til íslendinga fyrir
vestan haf, en til þessa hafa þau
verið okkar likams- og sálarfóð-
ur og þau munu halda því áfram
svo lengi sem við ekki drepum
þau úr hungri, fyrir gleymsku
og trassaskap. En þegar þau
hverfa af leiksviðinu, þá verður
líka skamt til dagseturs hjá is-
lenzka þjóðarbrotinu i þessu
landi.
Lengi lifi Lögberg og Heims-
kringla! Gleðilegt sumar!
Þinn einlægur,
S. Sigurðsson.
Calgary, 3. marz 1936.
IsJenzkir námsmenn
fá 20 þúsitndir að gjöf.
Göfuglyndur danskur skipaút-
gerðarmaður, A. P. Möller, í Höfn,
hefir nú um áramótin lagt fram
stórgjöf að upphæð 20 þúsund krón.
ur. til stofnunar sjóðs, er nefnist:
“Sjóður A. P. Möller til styrktar
íslenzkum námsmönnum við æðri
mentastofnanir í Kauptnannahöfn.”
Skal vöxtum sjóðsins varið til
húsaleigu eða annars styrks til handa
íslenzkum námsmönnum við ýmsar
æðri mentastofnanir þar í borginni,
svo sem háskólann, f jöllistaskólann,
landbúnaðarháskólann, verzlunarhá-
skólann, listaskólann, kennarahá-
skólann svo og við aðrar jafngildar
æðri mentastofnanir.
Tekjur sjóðsins greiðast ár hvert
til Dansk-íslenzka félagsins, er ann-
ast úthlutun styrks af þeim til ís-
lenzkra námsmanna í Höfn, en fé-
lagið gerir stjórn sjóðsins árlega
grein fyrir hvernig fénu hefir verið
úthlutað.
í stjórn sjóðsins skulu vera þrir
menn. Eru tveir þeirra tilnefndir af
Dansk-íslenzka félaginu, en þriðja
manninn tilnefnir sjóðstofandinn
sjálfur og að honum látnum sonur
hans, Mærsk Möller. En stjórnin
sjálf velur sér formann.
Ef koma skyldi fyrir, að eitthvert
ár væri enginn íslenzkur nátosmað-
ur í Kaupmannahöfn, er komið gæti
til greina við úthlutun sjóðsvaxta, þá
má annaðhvort leggja vextina við
höfuðstólinn eða verja þeim til ein-
hvers þess, sem hefir að augnamiði
að efla samúðarsamband milli Dan.
merkur og íslands, eftir nánari á-
kvörðun sjóðstjórnarinnar.
Loks segir í skipulagsskránni, að
ef reistur skyldi verða í Khöfn
námsmanna-bústaður, þar sem ísl.
námsmönnum væri heimilað hús-
næði svipað því, sem danskir náms-
menn fá á námsbústöðum þeim, sem
þar eru nú, þá heimilast sjóðsstjórn-
inni, með samþykt sjóðsstofnanda
eða sonar hans — ef þeir eru á lífi
30,1
Verzlunarmentun
Oumflýanleg nú á tímum!
Vaknandi viðskiftalíf krefst vaxandi vinnukrafts. Við-
skiftavenjur nútímans krefjast sérþekkingar á öllum
sviðum. Þessvegna er verzlunarmentun b’látt áfram
óumflýjanleg. Enda er nú svö komið, að verzlunar-
skólanám er talið óhjákvæmilegt skilyrði fyrir atvinnu
við skrifstofu- og verzlunarstörf.
UNGIR IHLTAR og UNGAR STÚLKUR, sem ætla
sér að ganga á verzlunarskóla (Business College) í
Winnipeg, ættu að spyrjast fyrir á skrifstofu Lög-
bergs; það verður þeim til drjúgra hagsmuna.
Komið inn á skrifstofuna, eða skrifið
The Columbia Press Limited
TORONTO 0g SARGENT, WINNIPEG
i/l 1 m.jöi.i’ j U , na ■
3o‘cboc
A iit \
=bc=o<±=>oc
0
o
00O