Lögberg - 23.04.1936, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTCJDAGUNN 23. APRIL, 1936
Mannorðsdómur
Eftir Johanne Vogt.
Þau gengu þrjú inn í stofuna.
“Nær komstu heim í nóttF’ spurði
Petra, “segðu mér alt um Gunnar.”
‘ ‘ Það var um dagrenningu. ’ ’
“Klukkan var sex,” sagði Ella.
“Heyrðuð þér til mín, ungfrú Kirkner,
eg fór þó úr stígvélunum niðri í forstofunni.”
“Eg var af tilviljun vakandi og heyrði
bjölluhljóminn, kveikti á eldspýtu og leit á
úrið. Gunnar hefir háð langt stríð.”
“Já, mjög langt, eins og oft á sér stað
með gamalt fólk. ”
“Talaði hann?”
“Stundum mest í óráði. Má eg kveikja í
pípunni, ungfrú Kirkner?”
“Þú þarft ekki að spyrja Ellu í hvert
skifti. Hún er hér eins og heima nú. Er það
ekki, Ella?”
“Ekki alveg. Mér finst stundum eins og
dúa undir fótum mínum. ’ ’ Hún hló lítið.
“ Af því Frich var svo ákafur í gærkvöldi,
þegar hann talaði um borgarstúlkurnar, en
hann átti ekki við þig. ”
‘ ‘ Fyrir yður hefi eg mestu virðingu,
frú,” hafði Viktor upp eftir Jakobsen í
“fjárþrotunum.”
“Það var ekki Frich að þakka að eg misti
ekki alt álit hjá unga fólkinu. Hann hafði f jar-
lægt mig því allmikið áður en eg kom inn. ’ ’
“Alt, tekur þú persónulega, Ella. Þú
]>arft þó ekki að álíta þig lökustu borgar-
stúlkuna — en af þeim fer nú slæmt orð.”
“Já, eg veit betur núna; menn halda að
minsta kosti að þær aðeins skemti sér. Líf
þeirra er aðeins skemtanir. ”
“Þá skjátlast ykkur,” sagði EJla róleg
“1 höfuðborginni er unnið meira en nokkurs-
staðar annarstaðar í landinu' og þar eð sam-
kepnin er mikil milli þeirra, sem sækja um
vinnu, leggja þeir alla sína krafta fram til að
ná áliti. Sé tækifæri, geta menn því ósök-
unalaust skemt sér á kvöldin — er það ekki
satt?”
“Mér finst þú skemtir þér of mikið hér
heima' Petra,” sagði Viktor.
Petra þaut á fætur.
“Já, þú gerir aðeins það, sem þig langar
til; þú gætir tekið meiri þátt í hússtjórninni.”
“Þetta sagðir þú líka seinast þegar þú
varst heima, Viktor. Þú ert ekki viðfeldinn.”
“Ungfrúin ætti að fara og þú að taka við
stjórninni með duglegri matreiðslukonu. Hér
er svo gamaldags og ógeðslega mikill matur. ’ ’
“Þegar þú heimsækir okkur í vetur,
Petra, getur þú fengið tilsögn á matreiðslu-
skólanum. Það er ágæt stofnun, bæði í hag-
fræðilegu og praktísku tilliti. ”
“Finst þér líka maturinn vera gamal-
dags, Ella?”
“ Já' hann er of feitur. Menn brúka ekki
nú orðið rjóma ídýfur, aðeins kraftsúpu og
smjör. Grænmetið væri miklu aðgengilegra,
ef það væri soðið í saltvatni í stað mjólkur.”
“Og svo eru það þessi stóru ílát barma-
full,” sagði John, “þúsund bjúgubitar- þeg-
ar maður borðar aðeins tíu. Það er betra að
láta peninga á bankann en eta þá alla upp.”
Petra var orðin eldrauð með tár í augum.
“Eg hefi aldrei séð slíka kökuhauga eins
og í gær,” sagði John.
“Það held eg séu smámunir, John. Pabbi
ræktar hveiti, eg sá það í sumar. ”
“Nei, við getum ekki notað dökka mél-
ið,” svaraði Petra. “Við kaupum sæta-
brauðshveiti. ”
“Það ungverska líklega,” sagði Elífli.
“Það er dýrt.”
“Eg veit það ekkb eg borga aldrei neitt
og pabbi gefur því heldur ekki gaum, en eg
hélt að stórbýli þyrftu að hafa þetta. Já —
máske eg fari nú að skilja — eg líka.”
“Ef þú giftist, eyðileggur þú manninn
þinn ” sagði Viktor. “Einn af vinum mínum
sagði mér litla sögu frá hveitibrauðsdögum
sínum. Hann var giftur prestsdóttur úr
Guðbrandsdalnum. Einn daginn segir hún
við hann: “Gefðu mér peninga fyrir sykur-
toppi.” “Hve mikið?” “12 krónur,” svar-
aði hún. “Eg hefi spurt mig fyrir í búðinni
þar sem pabbi verzlar.” Hann tók upp
pyngju sína og taldi það sem hann átti, þar
voru, 25 krónur. “Þetta verður að duga í tíu
daga enn,” sagði hann, “fyrir þann tíma get
eg ekki hafið kaup mitt. Heldurðu að við
getum keypt 12 króna sykurtopp?” Fró
þessu augnabliki áttaði hún sig á kringum-
sta'ðunum.”
Allir hlóu.
“Eg ætla að sækja matreiðsluskólann í
Kristjaníu!” sagði Petra áköf.
“Þú ert líka of gild,” sagði Ella ertandi.
‘ ‘ Eg er svo þakklát fyrir þessar bending-
ar,” sagði Petra.
“Láttu nú alt ganga eins og það hefir
gengið, þangað til þú kemur aftur með þína
nýju þekkingu. Þá er tími til að byrja, og
minstu svo ekki á þetta við neinn, Petra—”
A þessu augnabliki voru dyrnar opnaðar
og inn kom kennarinn og Frich. Þegar Frich
sá þennan hóp hrökk hann við. “Sefur þú
ekki' Viktor?” spurði hann hörkulega.
“Nei, þú vaktir mig með hávaða í morg-
un og síðan hefi eg ekki sofnað, enda iðrast
eg þess ekki- okkur hefir liðið ágætlega.”
“Ó, Frich,” sagði Petra, “eg hefi afráð-
iðað—”
“Biðja Ödegaard um morgunverð handa
kennaranum og Frich,” greip Viktor fram
í fyrir henni.
Petra beit á vörina, en stóð upp og fór.
“ Já, eg er líka svangur,” sagði kennar-
inn. “Hvernig líður telpunni minni?”
“Agætlega, guðfaðir.”
“Það er gott.”
Nú kom Ödegaard inn með matinn.
“Nei, gefið þér mér smurt brauð og
gamalost; þessar sætu kökur eru fyrir börn.”
“A eg að koma með staup af portvíni þá-
kennari. Hinir borða kökurnar.”
Nú var borið inn öl.
Þegar kennarinn var búinn að slökkva
þorsta sinn, sagði hann: “Ella, komdu
hingað' eg skal segja þér nokkuð skemtilegt. ”
Ella stóð upp og allir eltu hana.
“Við ma'ttum lautinant Börresen í dag,
þar sem hann var að temja hund. Þeir hafa
aldrei neitt að gera, þessir lautinantar ...”
“Hvað svo, guðfaðir?”
“Hann stöðvaði mig og bað mig að sjá
um að þú dansaðir fyrsta dansinn við mig,
á danssamkomunni.”
Frich hvíslaði einhverju að Petru.
“Hverju er Frich að hvísla, Petra?”
spurði Elín.
“Hann sagði að þú bolaðir mér út. Það
er eg sem vön er að byrja dansinn hér. ”
“Það eru þá misgrip,” sagði Ella blíð-
lega.
“Lízt þér vel á þennan herra—herra—”
“Hundatemjarann? áttu við, guðfaðir-
.Já, mjög vel, við höfum oft dansað saman og
hann kemur stundum heim til mömmu.”
“Það var vel gert af honum að bjóða þér
að dansa’” sagði kennarinn.
. “Það var lán að enginn var áður búinn
að bjóða ungfrú Kirkner að dansa.”
“Þú ættir ekki að láta svona mikinn pip-
ar á matinn þinn,” sagði Viktor. “Það hefir
ill áhrif á lifrina. Áreiðanlega. Eg sé gula
neista í augum þínum. ’ ’
“Hver vill fylgja mér á pósthúsið?”
spurði John. “Bg býst við reikning frá
skraddaranum, og verð að sýna skrifaranum
hann. ”
“Vesalings pabbi-” sagði Viktor. “Láttu
mig sjá liann fyrst. Skrifarinn hefir tóman
kassa.”
“Nei, Viktor — þú manst að þú borgaðir
skuldina á Grand—”
“En hvað þú ert skrafgjarn, John, og
það er Petra líka. 1 f jölskyldunni er aðeins
einn stjórnfræðingur — og það er eg,” sagði
hann hlæjandi.
Þeir voru komnir fram í forstofuna á
meðan þeir töluðu, og fóru þar í yfirhafn-
irnar.
“Eln Viktor, hvernig leizt þér á síðustu
bituryrðin hans Frich til Ellu? Á ekki að
lemja hann?”
“Hann er vitlaus. Hann er þjáður af
þeirri löngun að ofsækja. En geturðu sagt
mér hvers vegna?” spurði Viktor.
“Nei — eg skil það ekki.”
Þeir voru komnir spottakorn inn í trjá-
göngin, þegar þeir heyrðu Petru hrópa:
“Halló.”
Báðir snéru sér við og sáu Petru og Ellu
á eftir sér. Petra var klædd í nýja kápu með
svo hóum ermum að þær náðu upp undir eyru.
Á höfðinu bar hún flókahatt með gulbrúnum
fjöðrum skreyttan. Elia var í göngukjólnum
sínum, þröngri treyju og með loðhúfu.
“En Petra,” sagði Viktor- “hvers konar
ermar eru það sem eru átreyjunni þinni. Þær
fara þér illa eins beröxluð og þú ert.”
“Það er nýi vetrarklæðnaðurinn minn,
sem eg fékk frá Kristjaníu fyrir jólin, en mér
líkar hann ekki. ’ ’
“Bg skal taka hann með mér þegar eg
fer- og láta laga hann,” sagði Elín. “Viltu
ekki hér eftir láta mig velja klænað þinn, eg
þekki ögn af því tæi.”
“Ó, eg fer heim og fer í gömlu fötin
mín,” sagði Petra.
“Nei, komdu nú,” sagði John, greip utan
um hana og dróg hana með sér hlaupandi.
Elín og Viktor urðu á eftir.
“Er lautinant Börresen vinur yðar?”
spurði Viktor þurlega.
“Já, eg þekki hann mjög vel. ”
“Þér þekkið víst marga af ungu mönn-
unum í borginni?”
“ Já, nokkra. Eg gekk á skóla ásamt ung-
um piltum árið áður en eg var útskrifuð sem
fullnuma, og eg held flestir þeirra hafi orðið
vinir mínir.”
“Var ekki leiðinlegt að vera innan um
alla þá pilta?”
“Dálítið í byrjun, en seinna hugsaði eg
aldrei um það. Við höfðum nóg að gera og
þá gleymist alt slíkt. Eg get ekkert fundið
að slíkum skólum. ”
“Þegar eg hugsa um minn bekk, hve
tryltir við vorum allir síðasta árið,” sagði
Viktor- “get eg ekki ímyndað mér að ung
stúlka hefði þrifist hjá okkur. ”
“Við vorum þrjár, og það er nú betra.
Eg man ekki til að þeir móðguðu okkur nokk-
uru sinni — nærvera okkar hefir máske gert
þá stiltarh og það var þeim enginn bagi.”
“Nei, alls ekki.”
“Það er samt sem áður óskiljanlegt hve
kærulausir þeir geta verið á þeim aldri. Eg
man einu sinni að einn drengurinn tók blek-
byttu kennarans og kastaði henni í ljósgráan
vegg beint á móti, svo blekið myndaði stóra
margfætlu með langa arma til allra hliða.
Á sama augnabliki kom kennarinn inn og þá
varð alger þögn. Enginn hafði gert það og
enginn vildi meðganga. Eftir langa árangurs-
lausa yfirheyrslu sneri hann sér að mér, sem
þá var eina stúlkan þar. “Eg krefst þess af
yður, ungfrú, að þér nefnið syndarann. Hver
hefir gert þetta?”
‘ ‘ Mér varð nokkuð bylt við- en stóð samt
upp og svaraði: “Við erum allir félagar
hér. ’ ’ Hann varð eins og utan við sig, hætti
við yfirheyrsluna og kenslan byrjaði.
“Eftir kl. 2 voru piltarnir vanir að þjóta
burt — en þennan dag, þegar eg kom ofan,
stóðu allir beggja vegna við stigann, hver
drengur með staf eða reglustryku- eins og
svífandi sverð yfir höfði mínu. Eg gekk eins
og drotning undir þessum konunglegu heið-
ursmerkjum, mjög feimin en jafnframt upp
með mér. Þegar eg gekk fram hjá þeim síð-
ustu tveimur, gall við drynjandi húrra, sem
kom skrifstofumanninum til að líta fram um
leið og aðaldyrunum var skelt aftur, en allir
voru drengirnir horfnir á sama augnabliki.
Eftir þetta vildu þeir gera hvað sem var fyrir
mig — eg fekk seinna sönnun fyrir því. —
Hefði eg þar á móti sagt til syndarans — þá
náði guð mig—”
“ Já, þá hefði farið illa fyrir yður,” sagði
Viktor hugfanginn, “Það er áreiðanlegt. En
slík breytni hefir góð áhrif á hugarfarið. Elg
er oft klaufi gagnvart kvenfólki- líka sem
læknir. Bg misti móður mína þegar eg var
tólf ára, svo var eg sendur á skóla og var í
fæði hjá fátækri en heiðarlegri fjölskyldu,
þar sem eg las og las. — Þér sjáið líka hvern-
ig Petra er, hún er ekki eins og aðrar stúlkur
—óorðvör og óháttlagin er hún — getur ekki
stjórnað hugsunum sínum né kenjum. Já, sá
sem saknar heimilisins og áhrifum móðurinn-
ar> verður merktur fugl í flokknum.”
‘ ‘ Það er ekki svo undarlegt, þegar maður
er alla æfi sína í sveitinni eins og Petra, þar
innrætist hjá manni sjálfselska, en í skóla-
lífinu í bæjunum gleymist öll ímyndun. Eg
held að þið bræðurnir hefðuð átt að sjá um
að Petra hefði verið að heiman fáein ár.”
‘ ‘ Þá hefði pabbi orðið einmana, og engan
haft að umgangast nema hina leiðinlegu Öde-
gaard. Petra er fjörug, skemtir honum, og
skoðanir þeirra eru líkar. En það er samt
rangt. Já, eg ætti ekki að nefna það- en pabbi
er einn af þeim, sem aldrei á peninga.”
“Ó,” sagði Ella.
“Alt ætti nú að vera hægra hér heima, en
það er samt sem áður eins. Það er skylda mín
að gera eitthvað fyrir Petru- og eg ætla líka
að gera það.”
Þau voru nú komin að bugðu á veginum,
og þar sátu John og Petra og biðu þeirra.
Á sama augnabliki heyrðu þau óp í
Frich, sem kom þjótandi út úr skóginum drag-
andi sleða.
“Eigum við að aka niður að stöðinni,”
spurði hann móður. ‘ ‘ Færðin er góð — setjist
þið, ungfrú Kirkner — urigfrú Petra^”
Elín beið á meðan hinir settust, en þegar
hún gekk að sleðanum, setti Viktor hnéð í
bakið á Frich’ og sleðinn þaut sem ör ofan
brekkuna.
Elín hló en varð svo alvarleg. “Hvaða
hugsun kom yður til að gera þetta?” spurði
hún.
“Ó, mér varð það ósjálfrátt, vill yður
aldrei slíkt til?”
“ Jú, því ver.”
“Þá þurfið þér ekki að lá mér.
“Nú skulum við flýta otfkur,” sagði Ella.
“Eg held Frich verði svo vondur að hann
spúi neistum.”
“Látum hann spú neistum. Það kemur
mér ekki við- ungfrú — en yður ? ’ ’
“Nei.”
“Alls ekki?”
“Alls ekki — og þó er eg hálfhrædd við
liann.”
“Eruð þér hræddar við hann?” Segið
mér eins og er. Eg þekki yður svo lítið, en
hefi þó verið hreinskilinn við yður. Þér vitið
ekki hvílík gæfa getur fylgt sannleikanum. ”
Elín 1 eit á hann. Hann var blóðrjóður.
Þá mundi hún orð Frichs: “Það er ^oig
sem á að veiða núna ” Henni gramdist.
“Eg hefi ekkert að segja,” sagði hún.
Viktor sá að hún breyttist.
Þau fóru að tala um ýmsa markleysu.
Þegar þau komu til stöðvarinnar, stóðu
hin þrjú saman í hóp og biðu þess að póst-
húsið yrði opnað.
“Þú tókst myndarlega í axlirnar á mér
og gafst mér högg á hrygginn,” sagði Frich.
“Já, eg hefi sterkar hendur og langa
fingur. Það kemur sér vel við mitt starf.” •
Gættu löngu fingranna þinna, að þeir
kræki ekki í annars manns eign.”
Viktor sneri sér að honum. Þeir litu
hvor í annars augu heldur illilega.
“Við hvað áttu? Álítur þú mig stelsjúk-
an?”
“Stelsjúkan — sem eins og konunglegur
prins rænir dýrasta gimsteininum? Já> hver
veit?” Nú var pósthúsið opnað.
Hann ruddist inn og bað um bréf og blöð
til sýslumannssetursins.
Elín smaug undir handlegg hans og sagði
hátt: ‘ ‘ Eru nokkur bréf til ungfrú Kirkner ? ’ ’
Þjónninn leit til hennar, blaðaði svo í
bréfunum og rétti henni þrjú bréf fyrst.
BHn tók við þeim og gekk út.
Einangrið þér yður frá okkur?” spurði
Frich.
“Eg var hrædd um að þér munduð seil-
ast í annars manns eign,” svaraði Elín.
“Maður hefir orðið þess var áður.”
“Er þetta yðar eign hugsun, eða berg-
mál af minni?”
“Eins og maður hrópar í skóginum, er
manni svarað. Komdu nú Petra og vertu
mér samferða.”
“Já — eg er að bíða eftir skraddara-
reikningnum hans Johns; þessir reikningar
koma pabba illa.”
“Getur þú ekki safnað saman dálitlu
handa honum ? ’ ’
‘ ‘ Hvernig safna ? ’ ’
“Ó' selja dálítið af garðávöxtum, minka
kostnaðinn við matarneyzluna og spara ögn
við klæðnað þinn, Petra. ”
“ Jú — þú segir satt. Nú, John, hvernig
gengur það? Hvað sagði Viktor?”
‘ ‘ Viktor ? — eg hefi verið og eyðslusam-
ur — og fékk nú sneypu. Næsta vor ætlar
Viktor að setjast að sem læknir í höfuðborg-
inni og leigja sér hús, þá flyt eg til hans og
verð þar unz eg er fullnuma.”
“Ó, eg vildi að eg gæti komið og annast
um heimilið,” sagði Petra áköf.
“ Þú — með Ödegaard og allar kökurnar.
Nei’ við verðum að lifa sparsamt,” sagði
John með málamyndar alvöru.
“Hvað ætlarðu þá að gera við pabba?”
sagði Viktor bak við þau.
“Ert þú þarna, Viktor? Já- pabba —
þetta er rugl úr mér.”
“Svo ætlar Viktor að giftast fallegustu
prinsessunni í heiminum,” sagði John.
“Hvar finnurðu hana?” spurði Viktor
hlæjandi. “Austan sólar og vestan mána?”
“Ó, hún þarf ekki að vera svo loftkend,”
sagði John. “Þú munt vilja hold og blóð eins
og aðrir?”
“Það hafa allar selráðskonur,” sagði
Petra.
“Nei, látum mátulega mikið af sólskini
og tunglskyni duga,” sagði John. “Dálítið
flökt er viðeigandi.”
“Þúsund þakkir, John. Þegar sú stund
kemur, þá sný eg mér til þín,” sagði læknir-
inn.
“Á hún að vera aflraunastúlka ? Dálitl-
ar bendingar verðurðu að gefa mér.”
“Ekkert ákveðið, en nokkuð af öllu. Nú
skulum við ekki tala meira um þetta. Ungfrú
Kirkner hlær að okkur.”
“Nei’ þið skemtið mér. Því er ekki talað
meira um ást en gert er. Um falska ást er
skrifað — að því er eg skil bezt.”
“ Já, eg er yður samþykkur í þessu. Mér
líkar betur ensku og amerísku skáldsögurnar,
heldur en þær norsku.”
“ Já’ þær eru skemtilegri, hreinskilnari. ”
“Um hvað talið þið?” spurði Frich bak
við þau.
“Um ást,” svaraði Viktor.
“Um ást í skáldsögum,” sagði Elín.
“Það er efni, sem kvenfólk ætti aldrei að
tala um,” sagði Frich.
“Hversvegna?” spurði Elín kuldalega.
“Af })ví þær eru ekki nógu hreinskilnar
til að segja meiningu sína blátt áfram.”
“Þjófar halda að hver maður steli,”
sagði Elín.
“Við hvað eigið þér?” spurði Frich og
roðnaði.
“Lygarinn heldur alla ljúga. Baktalar-
inn alla bakmálga. Viljið þér meira, hr.
Erich? Eg kann þetta alt utan að.”
Viktor leit til þeirra með leynd. Bara
eg vissi hvað þetta þýðir, hugsaði hann.
“Hvað er orðið af Petru og John?”
spurði Elín.
“Já’ tali maður um ást, þá heyrir maður
hvorki né sér,” sagði Frich. “Þau gengu
heim að Bakka, ungfní Petra ætlaði að spyrja
um egg.”