Lögberg - 20.05.1937, Qupperneq 4

ÍJÖGBEBG. FIMTTJDAGINN 20. MAl, 1937
ð
ILogljerg
GefiÖ út hvern fimtudag af
THE COLVMBIA PRESS LIMITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
VerO $3.00 um árlO — Borgist fyrirfram
The "Lögberg” is printed and published by The
Columbia Press, Limited, 695 Sargent Avenue,
Winnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Krýningin um garð
gengin
Krýning brezku konungshjónanna fór
fram í Westminster Abbey, eins og til stóð
þann 12. þ. m., með þeim siðvenjum og þeirri
viðhöfn, er við hefir gengist um aldaraðir þá
er um slíka atburði hefir verið að ræða.
Hinn nýi konungur sór eið að stjórnar-
skránni, og hét því að vaka yfir velferð þegna
sinna þar til yfir lyki; velferð sín og þeirra
væri eitt og hið sama; var ræða konungs,
eða ávarp hans til borgara hins brezka
veldis, hin göfugmannlegasta, blandin með
köflum nokkurri klökkvi eins og vænta mátti
á jafn örlagaríkri og hátíðlegri stund. Verður
það lengi í minnum haft hve hátíðahöldin í
tilefni af krýningunni fóru skipulega fram, er
tekið er tillit til þess einsdæana mannfjölda,
er saman var kominn í Lundúnum meðan á
athöfninni stóð.
Forsætisráðherra Breta, Stanley Bald-
win, sem nú er í þann veginn að leggja niður
völd, kynti hans Hátign konunginn, í stuttri
en faguryrtri útvarpsræðu, borgurum heims-
veldisins brezka; auk hans árnuðu konungi
heilla fyrir hönd hlutaðeigandi sambands-
þjóða,' þeir forsætisráðgjafarnir Mackenzie
King, Mr. Hertzog, Mr. Lyons og Mr. Savage;
allar þóttu ræður þeirra góðar, og þó ekki
hvað sízt hins canadiska forsætisráðherra;
komst hann í niðurlagi ræðunnar þannig að
orði:
“Þrátt fyrir alt hið mikla öldurót og
stórstreymi í málefnum mannkynsins, hefir
krúnan staðið óhögguð eins og klettur úr hafi,
sem lifandi tákn þess sameinaða góðvilja, er
tengt hefir öldum saman þjóð við þjóð innan
vébanda hinnar brezku veldisheildar, þar sem
frelsi og friðarhugsjónir skipa ávalt og á öll-
um tímum hið æðsta sæti. ’ ’
Afmœlishátíð háskólans
Til sögulegra merkisviðburða hlýtur það
að teljast, að Manitobafylki, jafn ungt og það
er, skuli þessa dagana halda hátíðlegt sextugs
afmæli sinnar æðstu mentastofnunar, háskól-
ans í Manitoba. Frá þessari mætu. menta-
stofnun, hefir hollstreymi margþættra menn-
ingaráhrifa borist eins víða og vorgeislar ná
innan takmarka þessa fylkis og sett sinn sér-
stæða svip á þróunarsögu fylkisbúa, athafna-
líf þeirra og andlega iðju. Háskóli Manitoba-
fylkis hefir frá Ándverðu notið starfskrafta
og hæfileika góðra og mildlhæfra menningar-
frömuða, og hann gerir það góðu heilli enn
þann dag í dag. Núverandi forseti háskólans,
Mr. Sidney Smith, víðmentur maður og á-
gætur, hefir á þeim stutta tíma, sem menta-
stofnun þessi hefir notið forustu hans, getið
sér þann orðstír, er með fágætum verður tal-
ið, auk þess sem háskólaráðið hefir nú um
nokkurt skeið átt á að skipa jafn samvizku-
sömum áhugamanni og Hjálmar A. Bergman
er. Þar eiga Islendingar fulltrúa, sem þeir
mega vera stoltir af, og væri vel að eiga aðra
slíka á sem flestum sviðum.
íslendingar eiga úrvalskennara við há-
skólann, svo sem prófessor Skúla Johnson og
prófessor Anderson; þeir áttu þar einnig um
hríð J. T. Thorson, K.C. sem forseta laga-
deildarinnar. Islendingar hafa alla jafnan
látið sér hugarhaldið um vöxt og viðgang há-
skólans. íslenzkur mentalýður hefir getið sér
innan vébanda hans hinn bezta orðstír, og
gerir vafalaust enn í framtíð. Og nú á mánu-
dagskvöldið var, sæmdi háskólinn þann víð-
frægasta Islending, sem uppi er, Vilhjálm
Stefánsson landkönnuð og rithöfund, doktors-
nafnbót í lögum.
Þróunarsaga Islendinga í þessu landi,
hefir staðið í nánu sambandi við háskólann
og þroskaferil hans, og þangað munu for-
ingjaefni þeirra sækja menningarþrótt sinn
í framtíðinni.
Samkoma karlakórsins
Það má óhætt fullyrða að samkoma sú,
er stofnað var til af karlakórnum íslenzka, og
fram fór hér í húsi Templara þann 4. þ. m.,
hafi orðið til hinnar mestu ánægju og yndis
öllum, sem á hlýddu, og söngflokknum og
stjórnenda hans til prýðis og sóma.
Það leyndi sér ekki þegar í byrjun, að
hinn mikli fjöldi sem þá samkomu sótti og
sem fylti öll sæti, var þar kominn með glöðu
sinni og ánægjusvip. Hafi einhver verið þar
með ólund í byrjun, þá hvarf slíkt undir eins,
eins og strá fyrir vindi og allir sameinuðust
við að klappa og biðja um meira.
Skemtiskráin var fjölbreytt og vel með
farið flest af því. Það var aðallega söngur,
að undanteknu einu stuttu piano-spili og
kvæði sem hr. Gordon Paulson flutti; það var
frumkveðið og flutt á ensku, og var vel fagn-
að af áheyrendum, sem undir eins gripu
grunntóninn, sem var einlæg velvild og hlý-
hugur til söngstjórans og ákveðin traustsyfir-
, lýsing alls kórsins á hæfileikum hans, sem
leiðtoga. Kvæðið var ort af lipurð og í glað-
værum anda. Mr. Paulson sýndi það, að
hann getur bæði sungið og kveðið, og finst
mér það megi góðs vænta af honum fram-
vegis.
Það er ekki tilgangur minn með þessum
línum að gagnrýna túlkan hinna einstöku
söngva við þetta tækifæri. Eg er ekki söng-
lærður, en mig langar til að votta karlakórn-
um einlægar þakkir fyrir frábærlega ánægju-
lega kveldstund. Því svo er góðum Guði fyr-
ir að þakka, að eg get orðið hrifinn af því sem
fagurt er, hvort sem það ber fyrir augu mín
eða eyru. 1 þetta sinn var það hvorttveggja;
það var jafn ánægjulegt að horfa á hinn prúð-
búna og fríða hóp ungra manna á söngpallin-
um, eins og það var yndislegt að hlusta ár
hvað raddir þeirra féllu vel saman og hvað
vel þær létu að stjórn söngstjórans.
Karlakórinn íslenzki hefir áunnið sér mikla
hvlli fólks á liðnum árum; haft ágætan söng-
stjóra, meðal annars. Það er full ástæða til
að álíta að hinn nýi söngstjóri, Mr. R. H.
Ragnar muni fremur auka það álit, eins og
hann hefir nú gert strax í byrjun.
Menn fundu undir eins að hér var eitt-
hvað nýtt á ferðum, einhver tilbreyting frá
því sem áður hafði verið, það kom hér fram
meiri glaðværð og gleðibragur en áður, og
sá gleði var svo einlæg, svo eðlileg og sprikl-
andi, að hún kveikti út frá sér og barst út til
áheyrenda og hreif þá með sér.
Því er ekki að leyna að menn geta orðið
leiðir á að hlýða á sömu söngvana ár eftir ár,
hversu ágætir, sem þeir í raun og veru eru;
t. d. “Hvað er svo glatt, o. s. frv.” Raunar
er það nú kvæðið, sem gerir hér lagið frægt.
En svo ólánlega hefir til tekist, að endur
fyrir löngu hefir ein ljóðlínan misprentast
þannig: “Meðan þrungnu gullnu tárin glóa,”
í staðinn fyrir: “Meðan þrúgna gullnu tárin
glóa.” Svo hefir þetta verið beljað svona af-
bakað og vitlaust í mörg ár. Eg hélt fyrst
að þetta væri hrekkjabragð af Goodtemplur-
um og hefði það þá verið fyrirgefanlegt, en
]>ví miður er það grunnhyggni fólksins, sem
hér er eingöngu um að kenna.
Þetta er í annað sinn, sem karlakórinn
undir stjórn hr. Ragnars hefir komið fram á
skemtiskrá hér í vetur. í hvorttveggja skift-
ið hefir húsfyllir af fólki komið, svo engar
aðrar samkomur vor á meðal hafa dregið
slíkan fjölda fólks. Það mun hvorttveggja,
að fólk veit hvers vænta má, svo líklega engu
síður hitt, að menn vilja sýna velvild sína og
innilegar þakkir fyrir frábærlega myndar-
lega framkomu kórsins. Það vakti mikla
eftirtekt og greip hugi fólks með alveg óvana-
legri hrifning, þegar söngstjórinn snemma í
vetur sem leið og nokkrum sinnum síðar kom
fram með barnakór, sem hann hafði sjálfur
æft að öllu og lagt mikla alúð við. Framkoma
hans með þann unga flokk var eitthvað það
prýðilegasta sem eg hefi séð hér í borg.
Stundum eru menn seinir að vakna til
meðvitundar um ágæti annara. En eins víst
er þá að þegar þeir hafa fyrir alvöru orðið
þess varir, þá láta þeir einhver merki þar um
sjást.
Með beztu heillaóskum til karlakórsins
íslenzka hér í borg og hins ágæta söngstjóra
hans.
G. E.
Frá Islandi
Reiknignar Happdrættis Háskól-
ans fyrir síðastl. ár eru komnir út.
Samkvæmt þeim hefir sala hluta-
miða heldur aukist frá því árið áður
eða um 42 þús. kr. Alls nam sala
hlutamiða 1,024 þús. kr.
Eigendur hlutamiða hlutu í vinn-
inga 746 þús. kr. eða 91 þús. kr.
meira en árið áður. Hafa þeir
þannig fengið aftur yfir 70% af
vandvirði seldra miða.
Hreinar tekjur af happdrættinu
urðu kr. 158,474.51,, en þær voru
1935 kr. 210,142.26. Hafa þær því
lækkað allverulega, sem stafar af
því að egendur hlutamiða hafa feng-
ið meira í.sjnn hlut.
Happdrættismiðar eru nú seldir
í umboðum, víðsvegar um alt landið.
Fá þeir 7% af andvirði seldra miða
og námu umboðslaunin 72 þús. kr.
á árinu. Annar kostnaður við rekst-
ur happdrættisins nam 63 þús. kr.
—Nó dagbl. 28. apríl.
# # #
Ný verksmiðja í
byggingu
Áður en langt um líður mun taka
til starfa hér i bænum verksmiðja,
sem framleiðir máíningarvörur, að
nokkru leyti unnar úr íslenzkum
hráefnum.' Hlutafélag, sem í eru
flestir málarar bæjarins, stendur að
iðnrekstri þessum, en framkvæmda-
stjóri fyrirtækisins hefir verið ráð-
inn Pétur Ó. Johnson hagfræðing-
ur.
Fréttaritari N. dagbl. hefir snúið
sér til Þeirra Einars Gíslasonar og
Ósvalds Knudsen málarameistara,
sem eru aðalhvatamenn þess, að
hugmyndin um nýtingu íslenzkra
jarðlita komst í framkvæmd.
Sagðist þeim svo frá:
—Eftir að við höfðum átt við-
ræður við Guðmund Einarsson frá
Miðdal um hin ýmsu jarðefni, sem
finnast kynnu hér á landi og nothæf
væru til þessarar vinslu, voru sýnis-
horn send til Danmerkur og Þýzka-
lands til rannsóknar. Það var um
sömu mundir og Guðmundur frá
Miðdal lét gera tilraunir með ís-
lenzkan leir til postulíns-vinslu.
—Hver er niðurstaða þessara
rannsókna á litarefnunum ?
—Sýnishornin þóttu mjög góð,
sérstaklega reyndust rauðu litirnir
ágætlega og sagðir einhverjir beztu
rauðir jarðlitir, sem til eru. Að
fengnum þessum úrskurði leituðum
við stuðnings ríkisvaldsins og á
haustþinginu 1935 var okkur veitt
einkaleyfi til þess að vinna máln-
ingarvörur úr íslenzkum jarðefn-
um; ber sérstaklega að þakka Her-
manni forsætisráðherra hversu
greiðlega það náði f ram að ganga.
Svo kom að því, að hagnýta einka-
leyfið og 1. des. 1936 var stofnað
hlutafélagið Litir & lökk, sem hófst
þegar handa um byggingu verk-
smiðjuhúss, sem bráðlega verður
fullgert, þrátt fyrir tafir vegna ó-
hagstæðs tíðarfars í vetur. Stendur
það inni á Rauðarárholti. Daníel
Þorkelsson málarameistari var send-
ur utan til þess að annast ráðningu
sérfræðings, sem skyldi standa fyr-
ir iðnaðinum og var valinn þýzkur
maður, sém um langt skeið hefir
starfað við hollenzkar og þýzkar
málningaverksmiðjur. Hann sá lika
iwn inn kaup á vélum og hráefnum.
—Þið vinnið þá ekki eingöpgu úr
íslenzkum hráefnum?
—Sum jarðefnin, sem til vinsl-
unnar þarf, finnast ekki hér á landi
svo vitað sé; eru jafnvel svo ifágæt,
að verksmiðjur hér i Norðurálfu fá
þau alla leið austan frá Kína. Einnig
verður að nota mikið af efnum, sem
eru búin til á kemiskan hátt.
—Hvaða litarefni fáið þið hér?
—Hér fáum við rauða, gula og
brúna jarðliti, grænumbru og fleira.
Þessi efni finnast hér viða, en fyrst
um sinn munum við ifá þau suður á
Reykjanesi, austur við Geysi og við
Þeystarreyki í Þingeyjarsýslu.
—Hvenær hefst fraimleiðslan ?
—Seint í maí eða snemma í júní.
—Hvaða vörur verða það, sem
þið leggið mesta áherzlu á að fram-
leiða?
—Það verða allskonar málningar-
vörur, hvítur, lökk, olíumálning,
þurrir litir, blýmenja og fleira.
ZIGZAG
Orvals pappír í úrvals bók
5'
S'
2 Tegundir
SVÖRT KÁPA
Hinn upprunalegi þunni vindl-
inga pappír, sem flestir, er
reykja “Roll Your Own” nota. J
Biðjið um ■
“ZIG-ZAG” Black Cover ].
!
BLÁ KÁPA
“Egyptien” úrvals, h v 11 u r
vindlinga pappir — brennur
sjálfkrafa — og gerir vindling-
ana éins og þeir væri vafðir I
verksmiðju. Biðjið um
“ZIÍi-ZAG” Blue Cover
• —-Og hvaða vonir gerið þið ykkur
um gæði varanna?
—Það verður okkur kappsmál að
framleiða aðeins beztu vörur. Við
höfum gert okkur alt far um að svo
geti orðið.—N. dagbl. 28. apríl.
# # *
Kantötukór Akureyrar
Heimsókn Kantötukórs Akureyr-
ar undir stjórn Björgvins Guð-
mundssonar tónskálds verður talinn
einstæður viðburður í tónlistarlífi
fslendinga. Við keppni þá, sem
efnt var til árið 1930 um söngdráp
ur við hátíðarljóð Davíðs Stefáns-
sonar rituðu flest helztu tónskáld
okkar söngdrápur, þar sem mun
vera að finna margt af því bezta,
sem gert hefir verið i íslenzkri tón-
list. En þjóðin hefir átt lítinn kost
þess að heyra drápur þessar. Sjálf
hátíðarkantatan á Þingvöllum
druknaði að nokkru leyti í ys og
öldugangi háþíðarhaldanjia. Síðan
hefir engnn af þessum söngdrápum
verið flutt í heilu lagi, nema söng-
drápa Björgvins. Meðan hann var
i Winnipeg flutti .hann drápu sína
fyrir íslendingum þar. Á Akureyri
hefir hann flutt hana margsinnis.
Nokkuð af henni hefir hann látið
syngja inn á hljómplötur. Og nú
hefir hann tekið sig upp með sína
fríðu og if jölmennu sveit til þess að
gefa íbúum höfuðstaðarins kost á
að hlýða á þetta mikla tónverk flutt
af svo miklum myndarskap og list-
rænum tilþrifum.
Hér brestur að vísu bæði rúm og
söngþekkingu til þess að dæma um
söng þennan. Það verður ríkast í
huga, hvílik feiknarleg vinna liggur
á bak við þessa stund frá hendi tón-
skáldsins, söngstjórans og söng-
sveitar hans. En þakklætiskendin
verður blandin fögnuði og feginleik
hrærðra tilf inninga: Hér er íslenzkt
verk, tónelfur af ifjöllum ofan með
öll tilbrigði tónfalla i fossum sínum
og strengjum, stormgnýr við há-
jökla; — raddir frjá brjósti lands-
ins og grátur og gleði kynslóða
margra alda. Og í huganum óma
lengi í þakklátri minningu mörg af
lögunum, eins og til dæmis að taka:
Hylla skal um eilífð alía, Sjá dagar
koma, Við erum þjóð, Þó að margt
hafi breyzt, Við börn þin, ísland og
loks Rís, Islands fáni. Einsöngvar-
amri fluttu hlutverk sín með ágæt-
um, ekki sízt hinir þektu söngvarar,
Gunnar Pálsson og Hreinn Pálshon.
—Þórarinn Guðmundsson aðstoðaði
kórinn með tíu manna hljóðfæra-
sveit.
I Gamla Bíó var hvert sæti skipað
og var söngnum tekið forkunnarvel
af áheyrendum. Þegar karlakórinn
Vísir söng hér >fyrsta sinn í nýlegri
för sinni heilsuðu “Fóstbræður”
honum með lagi af svölum hússins.
Karlakór Reykjavíkur heilsaði kant-
ötukórnum. Hvorttveggja fór fram
með prýði.
Björgvin Guðmundsson er um
margt einstæður maður meðal Is-
lendinga. Hann er náttúmbam. I
fasi og viðmóti er hann eins og hann
sé kominn beint úr faðmi íslenzkrar
sveitar, sem hefir fóstrað ættliði
hans um þúsund ár. En hann er af-
kastamestur sönglagasmiður íslend-
inga og hefir gefið þjóðinni mörg
verk, sem munu óma i röddum henn-
ar og dvelja í hugum manna á ó-
komnum öldum.
Gleði min en ekki geta, fögnuður
minn yfir þessu söngafreki hefir
knúð mig til þess að rita þessar lín-
ur og tjá þér þakkir minar, Björgvin
vinur minn. /. Þ.
Stækkun útvarps-
stöðvarinnar
Vegna vaxandi útvarpstruflana
frá erlendum stöðvum, ásamt þeirri
hættu, sem á þvi er, að útvarpsstöð-
in hér verði á ráðstefnu, sem haldin
verður í Cairo að sumri, svift rétti
til útvarps á langbylgjum, hefir það
verið ráðgert að auka orku stöðvar-
innar úr 16 upp í 100 kílówött og
byggja endurvarpsstöð á Austur-
landi, en þar eru truflanimar mest-
ar. Hefir legið fyrir heimild Al-
þingis til þessarar stækkunar.
Nú hefir verið ákveðið að leita
samninga við Marconi-félagið i
London um aukningu þessa og kom
maður að nafni Mackford hingað til
landsins með Brúarfossi síðast til
þess að standa að samningunum
fyrir félagsins hönd. Útvarpsstjóri
og verkfræðingur útvarpsins annast
samningana af ríkisútvarpsins hálfu.
—N. dagbl. 27. april.
# # #
Framboð
Þegar hafa verið teknar ákvarð-
anir um framboð af hálfu Fram-
sóknarflokksins í þessum kjördæm-
um:
I Suður-Múlasýslu—
Eysteinn Jónsson f jármálaráðhr.
Ingvar Pálmason útvegsbóndi.
I Norður-Múlasýslu—
Páll Hermannsson bóndi,
Páll Zóphóníasson ráðunautur.
I Eyjafjarðarsýslu—
Bernhard Stefánsson, útibússtjóri
Einar Árnason, bóndi.
I Strandasýslu—
Hermann Jónasson, forsætisráðh.
I Vestur-ísafjarðarsýslu—
Jón Eyþórsson veðurfræðingur.
Framboð annara flokka:
Sjálfstæðisflokkurinn hefir á-
kveðið þessi framboð:
I Vestur-ísafjarðarsýslu—
Gunnar Thoroddsen, lögfr.
I Norður-ísafjarðarsýslu:
Sigurjón Jónsson, útibússtjóri.
Á ísafirði—
Bjarni Benediktsson prófessor.
Sjálfstæðisflokkurinn og Bænda-
flokkurinn hafa í sameiningu á-
kveðið framboð.
I Árnessýslu—
Eiríkur Einarsson, bankaritari
Þorvaldur Ólafsson bóndi.
Kommúnistaflokkurinn hefir á-
kveðið framboð í Reykjavík: Efstir
á framboðslista flokksins eru—
Einar Olgeirsson ritstjóri
Brynjólfur Bjarnason kennari.
—N. dagbl. 29. apríl.
Sumar-óður
Sumardagur! sumardagur.
sælurikur, dýrðarfagur.
Geislabrot leiftra um lægðir og f jöll,
litauðugt blómaskrúð þekur völl.
Sólbjarti sumardagur.
Sumarkveld! sumarkveld.
Skýin, þau klæðast í purpurafeld.
Hafdjúpið laðandi, líkist við blóð,
logar í kveldroðans töfra glóð.
Seiðandi sumarkveld.
Sumarnótt! sumarnótt,
sjúkum og angruðum gefurðu þrótt.
I draumum, þú veitir oss dýrðlega
sýn,
demanta auðlegð er glitrandi skín.
Draum-milda dýrðarnótt.
Sumartíð! sumartíð.
Söngur í lofti og gróður i hlíð.
Þá virðist oss lífið svo ljómandi
bjart,
og lofa svo góðu, og efna svo margt.
Signaða sumartíð.
—N. dagbl. 28. apríl.
Á. K. Steindórs.