Lögberg - 21.04.1938, Blaðsíða 6

6
LÖGBJ3RG, FIMTUDAGINN 21. APRIL 1938
- VÍN -----------------------;
Eftir Carl Edward
Maðurinn, sem sagan getur um, var ekki
stærri vexti en alment gerist, — og ekki mik-
ið minni heldur.
Hárið var ljóst og gljáalaust, og augun
föl-blá. Ennið var eins og á barni, munnur-
inn stór og jafnan ofurlítið opinn, nema þeg-
ar manninum var þungt í skapi. En það var
sjaldan, nema þá um nýársleytið, — og svo
þegar einhver vina hans hækkaði í embættis-
tign.
Hann var orðfár, en tók sjaldan aftur það,
sem hann hafði sagt. Hann gerði ekkert þras
út af gangstéttarrétti sínum, en lét ógjarnan
troða á tær sér tvisvar í senn. Yfirleitt mátti
segja, að hann væri eins og fólk er flest.
Heiðraði Guð og kónginn, og borgaði skattinn
sinn daginn áður en von var á skattheimtu-
manninum með fógetann.
Hann stundaði atvinnu, sem faðir hans
hafði komið honum að, áður en hann var kom-
inn til vits og ára, og tekjur hans nægðu til
þess, að hann og fólk hans þurfti aldrei að
svelta. En það leið heldur enginn dagur svo,
að hann þyrfti ekki að neita sér um einhverja
gleði.
Og hann átti konu, sem hann hafði valið
sér í æsku og sem verið hafði heitmey hans
árum saman, áður en þau giftust. Hún var
góð kona og trygglynd og bar kross sinn með
þolinmæði. En.fremur var hún tilkomulítil,
og þreytti hann stundum með blíðulátum, eins
og konum er títt.
Tvo syni áttu þau, sem virtust óvenju-
lega efnilegir, og ollu þeim margra skap-
rauna.
Eg er nu búinn að gleyma, hvað maður-
inn hót, — og hann er löngu dáinn, — en
konan hans hét Henrietta.
# #
Nú bar svo til dag einn, þegar maðurinn
kom heim af skrifstofu sinni, að eldri dreng-
urinn hafði rifið botninn í buxunum sínum.
Og af því að vanda þurfti am við drenginn
með hrísvendinum og hann þurfti strax að
fá nýjar buxur, af því að hann átti engar aðr-
ar en þær, sem hann hafði rifið, en átti að
fara á dansskóla, — þá var maturinn kaldur,
þegar þau settust að borðum.
Þetta kom manninum í önugt skap, og
þegar hann ætlárði að fara að troða í pípuna
sína, eftir máltíðina, var hann svo utan við
sig, að hann misti pípuhausinn niður á gólf,
og hausinn brotnaði.
Maðurinn fleygði sér upp í legubekkinn
og breiddi dagblaðið yfir andlit sér, og hugð-
ist að sofa úr sér ólundina. En einmitt þegar
hann var nýsofnaður, kom konan hans og
settist hjá honum, grátandi.
Hann settist upp, klappaði á kollinn á
henni og spurði þýðum rómi, en með heift í
huga, hvað það væri, sem fengi svo mjög á
hana.
Það kom í ljós, að það var út af vinnu-
konunni, sem ekki ynni nándar nærri fyrir
fæðinu, sem hún át, hvað þá kaupinu, sem
henni var greitt. Ekkert myndi hún, sem
henni væri sagt, og alt gerði hún öfugt. Á
hverjum degi bryti hún meira eða minna og
eldhúsið væri eins og svínastía hjá henni, og
altaf hengi einhver karlmannsskepna yfir
henni. Það væri ekki um annað að tala, en
að segja henni upp vistinni.
Hann hlustaði á raunarollu hennar til
enda, — og hún var löng. Svo kinkaði hann
kolli og leyfði konunni að gera það sem
henni sýndist sjálfri bezt. Og þegar hún var
farin til starfa sinna, og hélt áfram að gráta,
af því að henni fanst þetta alt svo sorglegt,
stóð hann á fætur og gekk að aminum og
staðnæmdist þar. Hann sneri bakinu að yln-
um, hafði frakkalöfin í handarkrikunum, og
liugsaði með sér, að vinnukonurnar hlytu að
vera argvítugur kynflokkur, því að svona
höfðu allar vinnukonur verið, sem þau hjón
liöfðu haft, síðan þau giftust.
Á meðan hann stóð þarna og var að velta
þessu fyrir sér, kom konan hans inn aftur
og sagðist hafa gleymt að segja honum frá
því, að skósmiðurinn hefði komið um morgun-
inn, með reikninginn, og að hann hefði gengið
svo hart eftir peningunum, að hún myndi ekki
geta vísað honum á bug oftar.
Þessu svaraði maðurinn engu, en svipur
hans varð þannig, að konunni varð ilt við og
hún þagnaði, en gekk til hans og ætlaði að
sýna honum blíðu.
En maðurinn bandaði henni frá sér, tók
hatt sinn og' staf, lokaði munninum og gekk
út í bæ.
* # #
Stundarkorn ráfaði hann um göturnar og
bölvaði veðrinu fyrir það, hvað það var vont,
bænum fyrir það, hvað hann var ljótur og
mönnunum fyrir það, hvað þeir voru and-
styggilegir. Svo staðnæmdist hann, studdi
stafnum þétt í steingötuna og starði á húsið
á götuhorninu, þar sem gyltur vínberjaklasi
hékk yfir breiðum, skuggalegum dyrum,
þröskuldslausum. Hann dró andann þungt og
hélt áfram göngunni.
Það fór að rigna og hann varð votur.
Hann mætti tveim mönnum, sem honum var
illa við. Svo rakst hann á yfirmann sinn og
va'rð að brosa og snúa við og vera vingjarn-
legur. óhrein beiningatelpa elti hann langar
leiðir og bað um skilding.
Skömmu síðar var hann aftur kominn
þangað, sem hann hafði staðnæmst fyrst, og
starði nú enn á gullnu vínberin og skuggalegu
dyrnar. Það glampaði á vínberin ,dyrnar
opnuðust, og út kom maður hýr á svipinn.
Hann horfði lengi á eftir þessum manni,
lagfærði svo á sér vestið, — og sveif inn um
dyrnar.
Inni var þungt loft og vínþefur, svo að
honum varð flökurt, og hann varð að standa
kyr andartak. Þar að auki var svo skugg-
sýnt í stofunni, að það fór um hann óljós ótti.
En hann vann bug á óttanum, heilsaði gild-
um manni, sem stóð fyrir innan veitingaborð-
ið, og hél't áfram um tvær stofur aðrar, sem
voru stærri en þær, sem hann kom fyrst inn í.
I hinni fremri sat maður, sem beðið hafði
ósigur í stjórnmálum, og fjórir, sem sviknir
höfðu verið í trygðum. Þeir sátu hljóðir og
álútir, þefuðu aí glösunum og drukku. Hið
sama gjörði sjötti maðurinn, sem þar var
inni, en hann hafði orðið fyrir mikill sorg,
sem hann mundi ekki eftir lengur, nema þegar
hann sat við flöskuna.
En í næstu síofu sátu sjö flón, og höfðu
hátt um sig.
Hann gekk fram hjá mönnum þessum án
þess að veita þeim frekari athygli, og kom nú
inn í stofu, sem var miklu minni en hinar og
ennþá skuggalegri, því að það var ekki nema
ein gluggakytra á henni, sem vissi út að Mjó-
stræti, og var tjald dregið fyrir gluggaim
hálfan.
1 stofunni var ekki annað af húsgögnum
en borð, sem var hreint, þó að það sýndist
tkki vera það, tveir hjólbeinóttir stólar, og
legubekkur með slitnu leðhrfóðri. Á veggn-
um yfir legurbekknum hékk mynd af fallegu
skipi í stórsjó.
Þegar maðurinn sá, að engir gestir voru
þarna fyrir, hengdi hann hattinn sinn á staf-
inn og setti hvorttveggja út í eitt stofuhornið.
1 lágum róm bað hann þjóninn um vín-
flösku, settist síðan á legubekkinn og beið,
með spentar greipar á maganum.
Þjónninn kom með gilda flösku og glas,
stórt, úr fögrum krystal. Hann dró upp
flöskuna og gesturinn hrökk við, þegar small
í tappanum. Svo spurði þjónninn, hvort hann
óskaði nokkurs frekar, en maðurinn bað þjón-
ínn að loka dyrunum, því að hann vildi vera
einn.
# #
Hann leitaði í vasa sínum og fann þar
dal, sem hann lagði á borðið.
En þá var sem hvíslað væri að honum:
“Þennan dal lætur þú fyrir vínið, og þú
veizt að þú átt ekki dalinn.”
Hann ypti öxlum og tróð sér niður á
legubekkinn. Utan af strætinu barst skrölt
í vögnunum, og það dimdi í stofunni, þegar
þeir fóru fram hjá. En röddin yfirgnæfði
skröltið og hávaðann á götunni, og nú hafði
hún hærra:
“Þú átt ekki dalinn. Skóarinn á hann
með réttu. Vinnukonan, sem er á förum á inni
kaupið sitt, á hann. Konan þín, sem ekki á
hatt á höfuðið, sem hún getur látið sjá sig
með í kirkjunni, á hann.”
Manninum féll allur ketill í eld. En svo
greip hann fiöskuna með titrandi hendi og
heltið glasið barmafult. Hann starði á vín-
ið, rautt og glitrandi, og hann svimaði.
“Vínið er fagurt,” sagði hann í hálfum
hljóðum.
Og um leið tók hann glasið og tæmdi það
til botns. Hann smjattaði með tungunni,
hallaði sér aftur á bak og lokaði augunum.
“Gott er vínið,” sagði hann, og rétti út
hendina eftir flöskunni.
En hann hrökk skelfdur af'tur á bak og
náfölnaði.
“Guð gefi, að eg sé ekki að missa vitið,”
varð honum að orði.
Upp úr flöskunni kom vera, sem ekki var
lík neinu, sem hann hafði áður séð.
Það var manns-mynd, í gráum, snotrum
fötum, með mikið skegg og viðfeldið augna-
ráð. FyrstfTór lítið fyrir manni þessum, en
hann stækkaði óðum, eftir því, sem hann
mjakaðist upp úr flöskustútnum. Hann var
ákaflega hæverskur, því að hann byrjaði að
hneigja sig um leið og hann rak hausinn upp
úr stútnum. Þegar hendurnar voru komnar
upp úr, baðaði hann þeim út og heilsaði með
hinni mestu hæversku.
Maðurinn á legubekknum nötraði og skalf
af ótta og einblíndi á þetta undur.
En grái maðurinn þokaðist upp úr flösk-
unni og stækkaði.-------Hann var nú allur
sýnilegur, og stóð á gólfinu. Svo mikill var
hann nú orðinn vexti, að höfuð hans nam við
loftbitann. Hélt hann þó á hattinum og laut
höfði.
Hann hneigði sig þrisvar með mikilli
lotningu og hægri hendina á brjóstinu.
“Herra,” mælti hann, — “eg er kominn
til að létta þér lífið'.”
“Eg þakka auðmjúklega,” svaraði mað-
urinn í legubekknum, og lét fara svo lítið
fyrir sér sem hann gat. “Það er ákaflega
fallegt af yður, en eg veit sannarlega ekki, á
hvern hátt eg hefi orðið maklegur velvildar
yðar. En ef þér viljið gera mér gr^iða, þá
skuluð þér setja á yður hattinn og fara héð-
an.”
Risinn brosti og sló út annari hendinni.
‘ ‘ Herra, ’ ’ 'tók hann til máls, — “ ef þú í\ð-
eins vilt leyfa mér það, þá skal eg taka á mig
peningaáhyggjur þínar, svo að þú getir gert
þér glaðan dag.”
“Sönn ánægja væri mér að því,” svaraði
maðurinn, sem ekki vildi mæla á móti risan-
um fyrir nokkurn mun. “En haldið þér ekki,
að þær myndu Ýerða yður til óþæginga. Já
. . . fyrirgefið . . . eg er nú búinn að dragast
með þær, síðan eg man fyrst eftir mér, svo
að segja, og þær eru búnar að gera mig lotinn
í herðunum.”
“Vertu óhræddur um það, herra,” svar-
aði risinn. “Mér verða þær ekki til þyngsla.
Eg hefi borið byrðarnar þyngri.”
Um leið var sem allmikill þungi væri
lagður á Tierðar honum. Hann virtist streyt-
ast vð hina ósýnilegu byrði, eins og til þess
að hagræða henni. En á því stóð aðeins and-
artak. Svo hneigði hann sig þrisvar, og hvarf
í gegnum vegginn, sem lokaðist á eftir honum,
og sáust engin vegsummerki.
Maðurinn á legubekknum sat hjlóður og
starði fram undan sér. Hann starði á vegg-
inn, sem risinn hafði horfið í gegnum og
síðan á flöskuna.
“Guði sé lof fyrir það, að liann fór,”
varð honum að orði.
Og þó að óttinn hyrfi eigi með öllu, þeg-
ar í stað, þá var þó sem af honum væri létt
byrði, og hann varð glaður í huga.
Hann rendi í glasið af nýju og lyfti þvj
upp, móti birtunni.
“Kynlegur drykkur vínið,” tautaði
hann.
Og nú fór liann að rifja upp fyrir sér
samtalið við risann. Hann rétti úr sér og
honum óx hugur, smám saman.
“ Svei mér þó,” — sagði hann um leið og
hann setti frá sér glasið, án þess að' dreypa
á því, — “eg hefi verið heimskingi, að láta
búksorgiraar ná svona miklum tökum á mér.
Er eg fátækari eða ver stæður en alment
gerist ? Hefi eg ekki alt af borgað öllum, sem
átt hafa hjá mér? Á eg ekki kunningja að
baki mér, ef illa skyldi fara Eru ekki til
aðrir skóarar í bænum, þó að þessi snúi upp
á sig?”
Hann rak upp hlátur og lét dalinn dansa
á borðinu.
“Hefi eg ekki ennþá dalinn, sem eg fékk
vínið það arna fyrir?”
Hann lyfti aftur glasinu og horfði á það
með unaði. En alt í einu mintist hann ein-
hvers, og skugga brá yfir svip hans. Hann
setti frá sér glasið og kroslsagði hendurnar
yfir brjóstið.
“Það er konunni minni að kenna. Nöldr-
ið í henni kom mér í slæmt skap. Hún var
að skæla út af buxunum, vinnukonunni og
skóaranum.”
Hann hallaði sér aftur á bak í legubekk-
inn, starði fram undan sér og hnyklaði brúnir.
“Hún er alt af skælandi og nöldrar í sí-
fellu. Hún byrjar að fárast um það á jólun-
um, hvernig hún eigi að fara að því, að fá
nýjan kjól fyrir hvítasunnuna. Og svo þeg-
ar hvortveggja er komið, kjóllinn og hvíta-
sunnan, fer hún að vola um það, hvernig við
eigum að fara að því, að borga nýársreikn-
ingana. Svona er það, blessað kvenfólkið,
—það skælir þegar buddan er tóm.”
‘ ‘ Og ekki er hún að fást um það, hvernig
hún er ásýndum. Hún hefir ekki tíma 'til
þess fyrir krökkunum og húsverkunum. En
ofurlítið ætti hún þó að geta haldið sér til.
Konan á að halda sér til fyrir manninum
sínum.”
Svipurinn varð smámsaman skuggalegri
og honum varð æ þyngra í skapi út af örlög-
um sínum.
“Það er síður en svo, að hún sé falleg,
þegar hún er komin í röndóttu nátt-treyj-
una.”
“Hún er orðin gömul og slitin, — og það
er slæmt. — Þegar eg kem þreyttur og þvæld-
ur heim, af skrifstofunni, þarfnast eg blíðu-
hóta.”
Hann greip glasið með titrandi hendi og
drakk úr því í einum teig.
“Mér gæti liðið eins og fisk^ í vatni.
En eg var altof ungur, þegar eg trúlofaðist.
Það er mergurinn málsins. Nú er hún orðin
gömul og búin að vera, en sjálfur er eg á
bezta aldri. Maðurinn á að eiga unga konu,
sem getur glatt liann með fegurð sinni,
skreytt borð hans og laðað vini að lieimilinu.
Æi-já, æi-já!”
Hann þreif flöskuna, til þess að renna
í glasið enn af nýju, en rak um leið upp hljóð
og slepti flöskunni.
Upp úr stútnum kom maður, alveg eins
og sá fyrri.
Hann var gráklæddur, eins og hinn, fyr-
irferðalítill fyrst, en stækkaði enn óðar. Á
svipstundu var hann kominn allur upp úr
flöskunni, og stóð á gólfinu, mikill og ægi-
legur, hneigði sig og baðaði út höndunum.
“Herra,” mælti hann um leið og liann
hneigði sig djúpt þrisvar sinnum. “Eg kem
til þess að létta þér lífið.”
“Guð lijálpi mér, — eruð þér kominn
aftur,” varð manninum í legubekknum að
orði.
En risinn hristi höfuðið og svaraði í
mjúkum málróm:
“Eg hefi ekki komið hér fyrri, herra
minn. Getur verið, að það liafi verið einhver
kunningja minna. En hafi þér geðjast að
honum, þá skaltu ekki slá hendinni við því,
sem eg býð þér. Ef þú vilt svo vera láta, þá
skal eg taka á mig hjúskaparáhyggjur þínar,
svo að þú getir gert þér glaðan dag.”
Maðurinn í legubekknum horfði á þenn-
an óvænta gest um stund, og óttinn hvarf.
“Eg er yður mjög þakklátur fyrir tilboð
yðar,” svaraði hann. “En það er sennilega
hægra að segja en gera. Eg var trúlofaður í
ellefu ár, og nú er eg búinn að vera giftur í
— níu ár. Það er tæplega hægt að flýja frá því.”
“Láttu mig um það, herra,” mælti ris-
inn og horfði fast á hann viðfeldnum augum.
“Eg hefi borið meiri ógæfu, en ógæfu þína.
Leyfir þú mér þetta?”
Hann tókj eáitthvað ósýnilegt á herðar
sér og streyttist við það, eins og sá sem fyrr
hafði komið. Maðurinn liorfði á þetta, og
honum fanst það eðlilegt. Svo hneigði ris-
inn sig þrisvar og hvarf út um vegginn, og
sáust eng’in vegsummerki.
Manninum í legubekknum fanst lierberg-
ið fyllast léttri þokumóðu, og liann kunni
því vel, lionum fanst alt umhverfið verða
vistlegra. Honum fanst sem sér hefði aldrei
liðið svona vel fyrri. Brosandi helti hann
því, sem eftir var af víninu, í glasið, studdi
olnbogunum fram á borðið, hélt höndunum
undir vanga sér og horfði vot-gljáandi aug-
unum fram undan sér.”
“Vínið er guðdómlegt,” varð honum að
orði.
“Það gerir mig aftur ungan og glaðan,
eins og eg var í gamla daga. Mér finst eg
ekki vera nema tvítugur, eða tæplega það
--------það er sumar----------eg er í heim-
sókn í litla bænum, út við sjóinn----.”
Hann rétti úr sér í sætinu, stakk hend-
inni inn á brjóst sér og bar höfuðið hátt.
“Látli bærinn við sjóinn. ”
“Eg geng eftir götunum, með Pétri
frænda. Ha, ha, ha, . . . í hverjum glugga
eru andlit á gægjum . . . blessaðar litlu dúf-
urnar. Það bar víst ekki fyrir augu þeirra
á hverjum degi svona hvítt hálslín, svona
snyrtileg yfirhöfn, eða svona gljáandi hattur.
. . . Dansleikur í skóginum, bjarta sum-
arnótt.
Dansinn stendur sem liæst. Hljóðfæra-
slátturinn ómar, og mislitir lampar lýsa upp
lundinn. Eg geng inn á svæðið og er kyntur
hinum tignustu meyjum. Eg dansa og skrafa
. . . og mér verður litið á þig. ’ ’
Hann stóð upp og breiddi út faðminn.
“Henríetta mín . . . perlan meðal kvenn-
anna. Eg varð þræll þinn um leið og eg
leit þig í fyrsta sinn. — Manstu eftir því,
þegar við gengum saman í skóginum, í rökk-
urhúminu. — Þú horfðir til jarðar og steigst
með varkárni hvert skref, til þess að óhreinka
ekki skóna með svörtu krossböndunum. Eg
spurði þig, hvernig á því stæði, að þú værir
svona hljóð. Þú svaraðir mér ekki. Við
héldumst í hendur. . . . Eg kipti þér að mér og
spurði þig aftur. Þú leizt upp og mæltir.
— og röddin var svo undur fögur og hljómar
enn í eyrum mér. Vitið þér ekki, að það eruð
þér, sem eigið að halda uppi samræðunum,
þegar þér eruð með stúlku? . . . Litla tóan
þín! ”
“Henríetta-----þú varðst mín. 1 ellefu
löng ár beiðstu eftir ástvininum þínum. I
ellefu löng ár sazt þú við að sauma til búsins,
— sazt við gluggann og söngst, óg hirtir um
fuglinn, sem eg gaf þér.”
Hann greip glasið, sem var barmafult,
og lyfti því hátt.
“Þín skál, Henríetta. . . . Þú valdir mig,
óverðugan, . . . en konungssonur hefði hæft
þér.” v
Hann hikaði við, þegar liann ætlaði að
fara að bera glasið að vörum sér, og horfði
fram undan sér.
“Júnkarinn á Liljenfeldt hafði litið til
þín liýrum augum. Þú áttir kost á því að
verða kona aðalsmanns, ef þú hefðir viljað.
Þú hefðir getað verið frú Liljenfeldt núna.”