Lögberg - 09.06.1938, Qupperneq 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGLNN 9. JÚNl, 1938
Högberg
GefiC út hvern fimtudag af
IUE COLUMBIA PRES8 LIMITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjórans:
KDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
VerO 63.00 um driO — Boryist fyrirfram
The “Lögberg" is printed and published by The
Col'imbia Press, Limited, 695 Sargent Avenue,
Wlnnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
“Hillingalönd”
Guðrún II. Finnsdóttir: Hillinga-
lönd. Fjórtán sögur, 224 blaðsíður.
Félagsprentsmiðjan, fí.vík, 1938.
Torfyltar hlyti þær óneitanlega að verða,
eyðurnar í þróunarsögu íslenzkra bólonenta,
ef numið væri á brott það fegursta, sem hugs-
að hefir verið og ritað á íslenzka tungu utan
íslenzkra landsteina; mörg hinna dásamleg-
ustu ljóða vorra hafa orkt verið á erlendri
grund. úeir Jónas Hallgrímsson, Grímur
Thomsen, Þorsteinn Erlingsson og margir
fleiri yrkja mörg sín voldugustu kraftakvæði
í Kaupmannahöfn; Einar Benediktsson knýr
kyngimagnaða hörpu sína í Lundúnum, Róm
og í Madrid. Stephan G. Stephansson magn-
ar ljóðseið vestur við Klettafjöllin í Canada,
en þeir Gestur Pálsson og Einar H. Kvaran
meitla ýmsar gagnmerkustu smásögur sínar
í faðmi sléttunnar ómælanlegu, sem umlykur
Winnipegborg. Með þessu er aðeins vikið
að fáeinum höfundum af mörgum, er gert
hafa frægan bókmentagarð íslenzkrar þjóðar
í fjarvistum vð föðurlandið. Jakobína John-
son, söngvasvanurinn við Kyrrahafið, hefir
um alllangt ára skeið veitt blíðstreymi unaðs-
legra lýriskra ljóða inn í íslenzkt þjóðlíf.
beggja megin hafsins, og nú er alveg nýkom-
ið á markaðinn gagnmerkt safn frumsaminna
skáldsagna, Hllingalönd, eftir Guðrúnu H.
Fnnsdóttur, sem búsett er í þessari borg. Frú
Guðrún er austfirsk að ætt; fædd og uppalin
á Geirólfsstöðum í Skriðdal. Sögur þessar
eru allar samdar vestanhafs; sumar þeirra
hafa verið prentaðar í vestanblöðunum ís-
lenzku og Tímriti Þjóðræknisfélagsins; sýnis-
horn þeirra, nokkur, voru birt í bókinni
“Vestan um haf,” er þeir Einar H. Kvaran
og Guðmundur Finnbogason söfnuðu til, en
Menningarsjóður gaf út í tilefni af Alþingis-
hátíðinni 1930. Svo voru sögur frú Guðrún-
ar vandaðar að málfari og sálrænni nákvæmni
v í persónulýsingum, að ekki gat hjá því farið,
að athygli vekti; um ]>að varð ekki vilst, að
þær væri sjálfstæður skáldskapur, genuine
fiction.—
Sá virðist næsta jilgengur siður hér í
landi, að kirkjum, sem gliðnaðar eru af geir-
neglingum, og eigi þykja lengur sóma sér til
messusöngs, sé snúið upp í skriflabúðir eða
uppboðsskála; ber slíkt ósjaldan fyrir augu
Islendinga í þessari borg; þessi aflóga guðs-
hús hafa margvíslegar sögur að segja, væri
þeim ekki varnað máls. I sögu sinni “Skrifla-
búðin,” bregður frú Guðrún upp skýrum
drauma eða dagdrauma myndum, þar sem
málverk hinna ýtrustu andstæðna horfa
manni í augu. Fyrri myndin er af fögrum vör-
morgni, og “inn um steinda gluggana lagði
sólargeislana, er tvístruðust um kirkjuna
með öllum regnbogans litum. ” Framundan
blasir altarið. “Það var skrautlegt og á því
loguðu kerti í stórum silfurstjökum og köst-
uðu bjarma á altaristöfluna, eftir það sá eg
ekkert annað en hana, því þar blasti við mér
sú fegursta mvnd, er eg befi nokkru sinni
séð; það var María mey með Jesúbarnið í
fanginu og voru þau svo Jjúf og fögur, að mig
brestur orð til áð lýsa því. Frá barninu staf-
aði guðdómlegur ljómi æsku, fegurðar og
sakleysis. Það var sem ímynd framtíðarvon-
anna og hins sí-unga lífs; og móðirin per-
sónugervingur hins eilífa kærleika, vafði
barnið að barmi sér með óumræðilegri ástúð
og blíðu og hálf kvíðablöndnu augnaráði, eins
og hún hefði hugboð um hvað síðar biði þess í
Getsemane og á Golgata. Og svo var mynd-
in meistaralega máluð og lifandi, að mér
fanst í svipinn, að hún myndi hreyfa sig eða
ávarpa mig, og mér varð alt í einu ljóst, að
í henni bjó sál hússins.” Og svo tekur ömur-
leg andstæðan við. “Þetta hvarf alt og
draumurinn breyttist skyndilega. Eg var
stödd í sömu kirkjunni, en nú var ekki lengur
vormorgun og sólskin. Það var liaust og alt
var grátt, dimt, úfið og kalt — úti og inni.
Grátt loft og ])oku.sla‘ðingur úti, inni gráir
skuggar og ský, er ögruðu úr hverju homi
og svifu undir hvelfingu hússins, og líktust
helzt töpuðum sálum, er börmuðu sér í hljóði
og enginn sá aumur á.” Andrúmsloft kirkj-
unnar var þrungið hatri og heift, þar sem
* ‘ hver leit annan illu auga. ’ ’ Og — “ þá varð
mér litð á altarstöfluna og mér til mikillar
- undrunar sá eg Maríumyndina hreyfast.
Hægt og hátignarlega steig hin heilaga guðs-
móðir út úr umgerðinni, sveipaði barnið
skikkju sinni, og með óútmálanlegum angist-
arsvip hvarf hún út úr kirlíjunni.”
Fyrir þrábeiðni lætur karlinn í sögunni
að forvitni spyrjanda, og kemst þá meðal
annars þannig að orði:
“Það er með þessa kirkju, eins og'öll
gömul hús, þau eiga sína sögu; því eldri sem
þau eru, þeim mun breytilegri — alveg eins
og fólkið. Mér hefir oft komið til hugar,
livort nokkuð mundi nú eima eftir af öllum
þeim messusöng, bænum og sálmum, er hér
hefir verið flutt, hvort það fólk, er liingað
kom, sumt af einlægu hjarta og þar af leið-
andi af þörf, aðrir fyrir vana og hræsni, eins
og gengur, eins og við gerum enn þann dag í
dag. — Já, þetta fólk, er hingað kom daglega,
til að skrifta, biðja og úthella sálu sinni og ná
í frið og fyrirgefningu með ýmsum meðulum,
eins og t. d. milligöngu prestanna, og því fé,
er það fórnaði á altari drottins, — hafi ekki
skilið eftir einhvern blæ, anda eða loftslag, er
fylgi kirkjunni. Mér- hefir stundum fundist
svo vera. ’ ’
“Skriflabúðin” á það sammerkt við aðr-
ar sögur frá Guðrúnar, hve laus hún er með
öllu við lopateygjur eða mælgi; hún á ekkert
sameiginlegt við þá tegund ritsmíða, er Dr.
Guðmundur Finnbogason nefnir aktaskrft;
mera að segja er efni stundum svo þjappað
saman, að lengra verður tæpast gengið í
nýtni; þó finst ávalt svigrúm fyrir það, sem
lesa má, og lesast á — milli línanria; orðin
hnitmiðuð og markviss.—
Ekki er það tilgangurinn með þessum
línum, að gera hverja sögu frú Guðrúnar í
Hillingalöndum að umtalsefni út af fyrir sig,
heldur leiða einungis í stuttu máli athygli að
nokkrum þeim sérkennum, er öðrum fremur
sýnast móta heildarsvip ritverka hennar; en
slík sérkenni, að því er oss finst, eru einkum
fólgin í næmri, sálrænni skygni, eða innsýn í
viðfangsefnin eins og þau í raun og veru eru,
án þess að hlutdrægrar íhlutunar, meðhalds
eða móthalds, verði vart, blægöfgu málfari,
og samra>ming skáldlegra hillinga við stað-
reyndir veruleikans. Þessi sérkenni njóta
sín hvergi betur en í söguhni “Enginn lifir
sjálfum sér, ’ ’ sem vafalaust mun talin verða
tl sígildra Jjókmentagimsteina í íslenzkri smá-
sagnagerð. — Elftirfarandi sýnishorn taka af
öll tvímæli í því efni:------
“Og þarna skildu leiðir okkar Arna í
raun og veru fyrir fult og alt. Eg hélt heim-
leiðis, fegin því, að hafa brent allar brýr að
baki mér, en þó einmanaleg ög óglöð, með
eftirsjá yfir því, að hafa ekki borið gæfu til
að láta heimilislíf okkar og hjónaband verða
sómasamlegt og friðsamt, heldur stjórnast
af ofstopaskap, einfeldni og ótrúmensku,
hvort upp á sinn hátt. Vafalaust gerir svona
reynsla mann vitran á ýmsan há'tt, en hún er
of dýrkevpt, þegar goldið hefir verið fyrir
hana með skerðing á fegurð og samræmi á
löngum kafla í lífi manns.
“Síðan hafa árin liðið og lífið oftast ver-
ið gott. Eg eignaðist aftur heimili, fallegan
blómagarð og marga góða vini, sem alt til
samans gaf mér sjálfstæði og andlegt frelsi,
svona innbyrðis. Og hér hefi eg dvalið og
lifað í sorg og gleði síðan fyrstu kofarnir
voru reistir, hefi séð bygðina vaxa og þrosk-
ast, landið rutt og ra*ktað með atorku og
dugnaði. Eg hefi séð menn lærjast við alt,
sem reynir mannlega krafta og sálarþrek —
einmanaskap, veikindi, vonleysi og alskonar
skort — séð þá glíma við drottin, ekki í
draumi eins og Jakob forðum, heldur í veru-
leikanum.
“Og það er skrítið sambland af ])akklæti,
fögnuði og stolti, sem eg finn oft í huga mér,
þegar eg lít yfir og hugsa um þessa bygð.
Xúna, þegar eg sit hér hátt uppi á höfðanum,
og horfi út yfir landið, sem liggur fyrir aug-
um, blikandi í sólskininu af litskráði og feg-
urð, þar sem skiftast á skógarblettir, akrar,
engi og vel hýstir bæir og býli, smáþorp hér
og þar og brautir, sem greiða. fyrir samgöng-
unum — í rauninni margra alda menningar-
starf unnið á örstuttum tíma — þá finn eg
bezt hvað eg elska þessa bygð. Landnem-
arnir, sem gengu hér um sárfættir og gáfu
þessu vlta landi alla krafta sína, eiga ]>að hjá
kynslóðinni, sem nú tekur við plógnum, að
hún láti ekki illgresið spretta l>ar sem svita-
dropar og tár þeirra hafa vökvað jörðina.”
Arni liggur banaleguna, og þrátt fyrir
alt, sem á undan var gengið og vegna þess að
enginn lifir sjálfum sér, varð það öldungis
óumflýjanlegt að verða \úð tilmælum hans og
skilaboðunum frá Guðlaugu um að koma hon-
um til líknar:
“Eg vakti svo ein yfir honum. Guðlaug
var úrvinda af ]>reytu, og þurfti svefns og
TILKYNNIN6 !
Hér með gefst almenningi það til vitundar,
að Mr. Carlyle Jóhannsson að Gimli, hefir
tekið að sér umboð fyrir vora hönd, til þess
að veita viðtöku pöntunum af öllum tegund-
um prentunar í bygðarlögunum við Winnipeg
vatn. Hefir hann nú fengið vora nýjustu
verðskrá og getur uppfrá þessum degi veitt
smáum og stórum prentunar pöntunum mót-
töku. Hvergi sanngjarnara verð og vandað
verk ábyrgðst.
BOX 297. GIMLI, MAN.
The Columbia Press
LIMITCÐ
Toronto og Sargent,
Winnipeg, Man.
hvíldar með. Og nú var engin and-
úð lengur, heldur lá friður í and-
rúmsloftinu þar inni í herberginu.
Mér hefir víst liðið í brjóst þar sem
eg sat í gamla ruggustólnum mínum
undir glugganum. Alt í einu hrökk
eg saman og vaknaði af þessum
hálfgjörða svefndvala, við að mér
fanst kaldur andvari liða yfir and-
litið á mér. Inn um gluggann blés
svöl morgungolan. Það var rétt
undir aftureldinguna, og í herberg-
inu var undarleg þögn og kyrð. Eg
leit yfir að rúminu, og þar sýndist
alt með sömu ummerkjum. En um
leið og eg stóð á fætur til að líta
eftir Árna, vissi eg, að ihann var
dáinn.
“Dauðinn hafði aldrei fyr komið
svona nálægt mér, og eg skildi betur
en nokkru sinni fyr, að öll sund
voru nú lokuð. Þannig endar lífið
altaf. Enginn kveður vin sinn eins
hlýtt og hann feginn vildi. Enginn
tjáir hug sinn allan og ást. Enginn
lýkur því starfi öllu, er hann ætlaði
sér. Enginn fær sina fegurstu
drauma rætta.
“Eg hagræddi Árna og veitti
honum nábjargirnar, gjörði bæn
mína, strauk þreyttu vinnuhendina
og kvaddi hann. Gekk svo inn til
Guðlaugar til að láta hana vita, að
hún væri orðin ekkja.’'—
1 þessari sögu frú Guðrúnar felst
hyldýpi af lífssannindum og fegurð,
og hún skipar höfundinu'm sæti í is-
lenzkri smásagnagerð með þeim
Gesti Pálssyni og Einari H. Kvaran
Frú Guðrún helgar bók sína manni
sínum, Gísla Jónssyni, prentsmiðju-
stjóra. Á öðrum stað hér í blaðinu
er auglýsing um verð Hillingárlanda
og útsölustað.
Minningarorð
JÓN ÞORSTEINN CARL
HENRY
Fæddur 2. des. 1895
Dáinn 29. apríl 1938
“Af kærleik þínum engu verður
ey*t,
Hann er og varir mér i tímans sjóði;
þó von um framtíð um þig bygð, sé
breytt
Eg bý að auð frá samvist okkar,
góði!
Og þegar berst eg út af ljóðsins
löndum
Mun iífið verja hann sínum geymslu
höndum.”
Þannig kvað kraftaskáldið St. G.
Stephanson er hann átti á bak að
sjá ungum syni og í hljóði óefað
hugsar margur svipað er hann
stendur í sömu sporum aldurhnig-
inn og af dauðanum sviftur þeim
ástvin, sem háfleygar vonir og helg-
ar minningar eru tengdar við. Mér
komu þessi orð í hug er eg minnist
þessa unga 'manns, sem kallaður var
svo sviplega burtu, og foreldra hans
er aldurhnigin standa á ströndinni
og horfa út á hafið.
Jón Henry, eins og hann var
venjulega kallaður var sviplega
burtu kallaður að kvöldi þess 29.
apríl. Var hann í bíl ásamt 5 kunn-
ingjum sínum er lentu út af bryggj-
unni í Selkirk í Rauðarána og
druknaði þar ásamt 4 sem í bílnum
voru; einum manni varð bjargað.
Hvernig þetta hörmulega slys vildi
til er mönnum ekki ljóst og verður
því húlinn leyndardómur.
Jón var fæddur í Winnipeg 2. des.
1895; foreldrar hans eru hin valin-
kunnu og velþektu hjón Jón
(Hreggviður) Henry, Jónssonar
Tómassonar frá Hólum í Hjaltadal
og konu hans Sólveigar Bjarnadótt-
ur frá Ytri Hraundal i Hraunhreppi
í Mýrasýslu, er hún systir þeirra
B. J. Lifmans sveitaroddvita í Bif-
röstsveit, Th. Stone í Winnipeg og
þeirra systkina. Jón ólst upp með
foreldrum sínum og hefir lengst
verið með þeim; hefir heimili þeirra
nú í síðastliðin 40 ár verið nálægt
Petersfield í Manitoba. Hann var
ógiftur ajla æfi.
Jón innritaðist í Canada-herinn í
byrjun Júní 1918 og sigldi til Eng-
lands, en var ófær til að taka þátt i
heræfingum sökum bilunar i fæti, en
vann þar að öðrum störfum. Kom
hann heim aftur skömmu eftir að
striðinu lauk. Misti hann fótinn
nokkru síðar og leið 'miklar þjáning-
ar í þvi sambandi; gekk hann við
tréfót upp frá því. Jón var fríður
maður og yfirlætislaus og sannur
drengur í öllu tilliti. Hann var i
störfum sínum hagsýnn með af-
brigðum og lék alt í höndum hans
sem hann tók fyrir; í fjármálum og
atvinnurekstri var hann hinn snjall-
asti, hafði auga og eyra fyrir öllu
því sem hagkvæmast var; hafði
hann oft fjölda manns i þjónustu
sinni og lukkaðist honum flest sem
hann tók fyrir, og vinsællr verk-
stjóri en hann, mun vart finnast.
Indíánarnir sem oft unnu fyrir hann
elskuðu hann og vildu þvi alt í söl-
urnar leggja fyrir hann, ekki siður
en hinir hvítu bræður, og öllum þótti
vænt um hann, sem við hann skiftu,
og sannar það betur en orð fá lýst
að hann var trúverðugur og drengur
bezti og minningaauður sá, sem
hann skilur eftir er gulli dýrari.
Þetta mikla reiðarslag var aldur-
hnignum foreldrum hans þungbært,
en þau eru lærð í lífsins skóla, og
tóku þvi sem að höndum bar sem
sannar hetjur. Drengilega stóðu
þau undir hinni þungu byrði og
kiknuðu ekki, 'mintu þau mig á hetj-
urnar, sem sagt er at5 ekki létu sér
bregða við sár eða bana. Jarðarför-
in var hátiðeg og fjölmenn, og allra
viðmót sýndi það, að hér voru
snertir viðkvæmustu strengir hjart-
ans, fór jarðarförin fram frá heim-
ilinu 2. maí. Ótölulegur fjöldi ynd
islegra blómsveiga þöktu kistuna og
vitnuðu um vinsældir hans og al-
mennan söknuð. Hérlendur prest-
ur jarðsöng.
Meistari lífsins, gef foreldrum
og ástvinum styrk og þrek í- stríði
lífsins framundan, gef þeim ljós,
inneira ljós; þú einn veist tíma og
tíðir, og átt meðul sem græða öll
sár. Guð blessi minningu hins
framliðna góða vinar.
Auk foreldranna á honum á bak að
sjá einn bróðir, Jóhann G. Henry,
og 2 uppeldissystkini, Lilja G.
Goodman og Jón S. Enarsson, öll
við Petersfield, Man., og fjöldi
f jarskyldra ættingja.
G. J. Oleson.
Alþingi slitið eftir
87 daga þinghald
Alþingi var slitið í gær kl. 6 og
var athöfninni útvarpað.
Munu þingmenn utan af landi
fara heimleiðis næstu daga. Þetta
þing hafði staðið í 87 daga og því
orðið með styztu þingum
Alls voru haldnir 186 þingfundir,
76 í neðri deild, 79 i efri deild og
31 í sameinuðu þingi. Þingið sam-
þykti alls 60 lög og 13 þingsálykt-
unatillögur, að lögunum voru 8
stjórnarfrumvörp og 52 þingmanna-
frumvörp. Eitt þingmannafrumvarp
var felt, eitt afgreitt með rökstuddri
diagská og 41 ekki útrætt.
Ræða Haralds Guðmundssonar
forseta sameinaðs þings
Við þingslitin flutti forseti sam-
einaðs þings Haraldur Guðmunds-
son eftirfarandi ræðu:
“Störfum þessa Alþingis er nú
lokið. Það er 53. löggjafarþing frá
því er Alþingi var endurreist, en
1008 ár eru, liðin frá því Alþingi
var sett á stofn.
Störf Alþingis hafa að þessu
sinni, eins og á siðustu árum, mót-
ast mjög af þeim sérstöku erfiðleik-
um, sem tvfeir höfuðatvinnuvegir
þjóðarinnar eiga við að búa. Vegna
landbúnaðarins hefir Alþingi sett
fjölþætta löggjöf um varnir gegn
f járpestinni og stuðning til þeirra,
sem harðast hafa orðið úti af hennar
völdum. Ofan á markaðstöp sjáv-
arútvegsins hiefir bæzt óminnilegur
aflabrestur á þorskvertíð, nú þriðja
árið í röð. Hefir þetta Alþingi sett
löggjöf um skattaivilnanir til stór-
útgerðarinnar og margháttaðan
stuðning til sjávarútvegsins í heild,
svo sem styrk og lán til kaupa á
fiskibátum og lán til fra'mlags til
kaupa á nýjum togurum, til viðbótar
þeim framlögum til ýmiskonar ný-
bteytni í framleiðslu og verkun afl-
ans og tollaívilnunum, er síðasta
þing samþykti. Jafnframt hefir
þetta Alþingi ákveðið, að fram skuli
fara rannsókn á hag og rekstri tog
araútgerðarinnar, — með það fyrir
augum, að leitast við að korna þess-
um atvinnuvegi á öruggari grund-
25 oz.... $2.15
40 oz. $3.25
G&W
OLD RYE
WHISKY
(Gamalt kornbrennivín)
GOODERHAM & WORTS, LUIITED
Stofnsett 1832
Elzta áfengisgerS 1 Canada
Thl« aairertiaenient 1« not lneerted by the Oovernment Liquor Control Contmlnlon. The
Commliilon la not reaponalble tor atatementa mtde aa to tho quallty of producta advertlaed