Lögberg - 13.10.1938, Side 3

LÖGBERG, FIMTCTDaGINN 13. OKTÓiBER 1938
3
þjóðanna og þeim áhrifum, sem
verk þeirra valda á samtíÖ og fram-
tíð, gætu dómarnir oröi'ð rökréttar
undirstöður. Ef viö göngum nú
inn á það, sem. hér er sagt, fer.mað-
ur að geta áttað sig betur á, af hvaða
toga stríðin eru sprottin og hverri
stefnunni þeir tilheyra, sem til
þeirra stofna. Og þar með fundin
glögg rök fyrir þvi, sem Helgi segir,
að hin svokallaða heimsmenning sé
‘‘helstefna.” Fáein mikilmenni allra
alda hafa staðið á öndverðum meið
við þessa stefnu — og sjáum við
því glögglega, að slíkir eru “líf-
stefnu-menn.”
Af þvi, sem nú var ritað, verður
það ljóst, þegar um mannlýsingar er
að ræða, að það er ekki fullnægjandi
að sanna, að einhver sá eða hafi
verið stórskáld og listaskáld, heldur
hvort þar sé um> “helstefnu” eða líf-
stefnu” mikilmenni að ræða. —
Þetta eru megin undirstöður, sem
mannlýsingar verða að byggjast á,
af hvaða tegund sem er. Því sé sá
sem lýst er, ekki lífstefnumaður,
hlýtur hann að vera helstet" nu-iuáð-
ur, sé hann heilsteyptur — annars
er hann beggja blands.
Þá er að átta sig á, hver stefnan
sé ráðandi í athöfnum þessa manns
— eða hvort þar sé um jafntefli að
ræða. Sé svo, dæmist slikur maður
núll i mannfélaginu og gildi hans
fer eftir því, hvar hann stendur að
baki foringja sinum, því slíkur mað-
ur getur ekki verið foringi á neinu
sviði, nema að nafni. Og honum er
sama í hverri Keflavíkinni hann
rær. Persónulegir eiginhagsmunir
ráða öllum hans orðum og gjörð-
um, og hann svikur þjóð sína og
lífstefnuforingjann (sé hann í liði
hans) stundum fyrir minna en 30
silfurpeninga. .
Þó hart sé að þurfa að segja
þann sannleika, þá erum við flestir
með honum merktir.
í þessurn fjölmenna flokki hafa
aldrei verið mikil skáld — eða stór-
menni önnur.
Þeir, sem eru heilsteyptir “hel-
stefnumenn” eru flestir stórmenni
og geta verið stórskáld og listamenn
sumir, því þeir einir fá að njóta sín,
víðast hvar í þessum heimi, eins og
hann var í gær, og er i dag, og verð-
ur að líkindum á morgun.—
Þeir, sém eru heilsteyptir ‘iíf-
stefnumenn” eru æfinlega stór-
menni, sem aldrei hafa fengið að
njóta sín (né þjóðirnar þeirra),
hvorki lífs eða liðnir, hvorki í gær
eða í dag, — og líklega ekki á
morgun heldur ?
Öllum ágætum mönnum, sem um
Stephan hafa ritað á liðinni tíð, ber
saman um að hann sé góðmenni og
stórmenni, stórskáld og listaskáld.
Þeir, sem vilja ljúka við heildar-
mynd af Stephani og árétta það,
sem áður er um hann ritað, munu
rökstyðja það með glöggum litum,
að hann sé “lífstefnu skáld” — og
er það þó nærri óþarfi, því allir hinir
hafa tekið það fram, þó þeir hafi
komist öðruvísi að orði, og er þar
með talinn vinur vor T. J. Oleson.
Rökin fyrir þessari staðhæfingu eru
ummæli hinna áður tilgreindu manna
(í þetta sinn nafngreini eg Oleson
einan). Nefnilega: þeim ber öllum
saman um það, að Stephan sé mál-
svari allra minnimáttar og undir-
okaðra, hann sé friðarpostuli, hafi
trúað á sanngirni og réttlæti, sann-
leika þann, sem miðaði helzt til sam-
tíðar og framtíðar bóta öllu mann-
kyni og yfir höfuð öllu, sem stefndi
í “lífstefnuátt.” Frá þessu stryki
hafi hann verið ósveigjanlegur und
ir öllum kringumstæðum, við hvaða
ofurefli sem að etja var.
Sumir telja þessa stefnufestu
stærsta galla hans, en fyrir hana er
Stephan stórmenni og lífstefnuskáld
sinnar tíðar og framtíðar.
Nú víkur aftur að ritgerð Ole-
sons, og verð eg að taka hann bróð-
urlega í hnakkajin, eins og eg var
búinn að dragast á hér að framan,
Eg verð að §egja minum kæra vin,
að þó víða sé um sæmilegar álykt-
anir að ræða í ritgerð hans, og sum-
staðar ágætar, þá er ritgerðin í heild
óferjandi sem heildarmynd af slcáld-
inu. Sem sé: hann eyðileggur rit-
gerðina sjálfur sem. ábyggilegt
plagg, með því að byggja hana á ó-
rökstuddum staðhæfingum, sem ekki
NUGA-TONE ENDURNVJAK
HEILSUNA
'NUGA-TONE styrkir hin einstöku
llffæri, eykur matarlyst, skerpir melt-
inguna og annað þar að lútandi. Veitir
vöðvunum nýtt starfsþrek og stuðlar að
almennri vellíðan. Hefir oft hjálpað
er annað brást. Nokkurra daga notkun
veítir bata. NUGA-TONE fæst hjá lyf-
sölum. Gætið þess að kaupa aðeins ekta
NUGA-TONE.
Notið UGA-SOL við stýflu. petta
úrvals hægðalyf. 50c.
ná neirtni átt, og gefur jafnvel í
skyn, að það sé galli á Stephani,
að hann beygi sig ekki fyrir almenn-
ingsálitinu.
Oleson byrjar ritgerð sína og stað-
hæfingar á þessari þjóðlegu rök-
semdafærslu: að nú séu liðin rneir en
tíu ár frá dánardægri Stephans, og
hin uppvaxandi kynslóð fari nú að
geta dæmt réttar um skáldskap hans
en hægt hafi verið að gera á fyrstu
árunum eftir fráfall hans. Þetta
mun vera rökrétt, sitji meirihluta
tíðaranda-heimska í dómi, sem aldrei
lætur “lífstefnumanninn” njóta
sannmælis, hvorki lifs né liðinn, sem
áður er ritað. Oleson telur já-bræð-
ur og andstæðinga skáldsins hlut-
dræga: “Stephan hefir t. d. verið
af ýmsum talinn víðfeðmur og mjög
svo frjálslyndur. Sannleikurinn er
hið gagnstæðq.. Hann var ekki víð-
feðmur. Hann var mjög svo skorð-
aður. Sinnar .tíðar barn var hann
algerlega. Það má lesa Stephan frá
upphafi til enda, upp aftur og aftur,
en það er aldrei hægt að finna að
hann hafi t. d. þekt klassiskar bók-
mentir, hvað þá heldur skrif miðald-
anna. í stuttu máli sagt: hann þekti
ekki menningu Evrópu gegnum ald-
irnar.”
Oleson gleymir að færa rök fyrir
þessum staðhæfingum. Jafnvel má
það teljast leyndarmál hvað hann
meinar með þeim, því í framhald-
inu virðist hann afsanna flest það,
sem upp var talið. t
Nú skal lítillega athuga ofantaldar
staðhæfingar. Þeir, sem telja
Stephan víðfeðman og frjálslyndan.
hafa eflaust haft það í huga, sem
flestum ber saman um, að honum
hafi tekist betur en öðrum skáldum,
að túlka viturlegar tilfinningar ein-
staklinga og þjóða; að honum hafi
ekki verið mislagðar hendur að
yrkja um atburði, sem áttu sér stað
í Asíu og Afríku heldur en i Evrópu
og Ameríku, o. s. frv.
Og frjálslyndi hans er fólgið í
því, að hann vill öllum vel og ann
öllum góðs, og eru kvæði hans rök
að þvi. Og Stephan var “skorðað-
ur” við það, sem nú var ritað: líf-
stefnu stna. Sinnar tíðar barn hlaut
hann að vera, eins og önnur börn.
Mér er ekki ljóst hvað Oleson mein-
ar með þessari staðhæfingu, og vil
e& því gera grein fyrir hvaða skiln-
ing eg hefi lagt í þetta máltak ís-
lendinga: Sá, sem er sinnar tíðar
barn, eins og við flestir erum, get-
ur verið gáfaður og góðlyndur, eða
það gagnstæða; en sjaldan eru slíkir
mikilmenni eða skáld til frambúðar.
Sá, sem er ekki barn síns tíma, getur
oft verið heilsteyptur “helstefnu-
maður,” stórmenni og skáld. Beitir
slíkur viti sínu og ölluin áhrifum til
að endurreisa og viðhalda öllu því,
sem helzt hefir orðið til bölvunar i
fortíð — og með áhrifum sínum
skapar hann samtíð sinni böl og ó-
hamingju framtíð, svo langt sem
áhrif hans ná. Heilsteyptur “líf-
stefnumaður” er æfinlega mikil-
menni (eins og áður er sagt) og
oftast skáld. Bendir hann þjóð
sinni á 'alt hið mannúðlegasta, feg-
ursta og drengilegasta úr fortíðinni
(eins og Stephan gerði) ; starf hans
er fólgið í því að bæta samtíð sína
og undirbúa gæfuríkari framtið
eins langt og áhrif hans ná. Nú
sjáum við að Stephan G. er ekki
eingöngu barn sinnar samtíðar. Sá
sem “les Stephan frá upphafi til
enda — upp aftur og aftur,” og
skemst að þeirri niðurstöðu að hann
hafi ekki þekt klassiskar bókmetir
eða miðalda historíu Evrópu o. s.
frv., á vægast sagt eftir að skilja
skáldið, þó rnikiÖ hafi verið lesið.
Að halda því fratn að Stephan
hafi ekki þek't menningu Evrópu í
gegnum aldirnar, eða strauma og
stefnur þær, sem að skapað hafa
hina svokölluðu “menningu vora,”
er óferjandi. Það mætti eins vel
halda þvi f ram> að hann hafi ekki
þekt hnattstöðu álfunnar. Eg ef-
ast um að aðrir hafi skilið betur og
þekt: hermála, skólamála og trúar-
bragða-pólitík fortíðar og nútíðar
en hann, sem eins og kunnugt er,
eru náðarmeðölin, sem helzt eru tal-
in og beitt er á odd í menningar-
sköpunarsögu þjóðanna.'
Hitt er skiljanlegt, að Stephan
sótti ekki efni í ljóða-byggingar
sínar til miðalda Mið-Evrópu, ög
munu fáir sakna þess.
Nú heldur minn góði vinur Ole -
son áfram og ritar: “Hann þekti
að undanskildum íslenzkum bók-
mentum, bókmentir Evrópu og
Ameríku á átjándu og nítjándu öld-
unum, þekti hina miklu “rational-
ista” og vísindamenn, er voru uppi
á þeim tímum.” — Þetta er ónota-
leg setning, og sézt berlega, að hér
er urn mátsögn að ræða við framan-
taldar staðhæfingar hans. Hann
sama sem gefur í skyn, að Stephan
hafi ekki þekt íslenzkar bókmentir,
og að þær bókmentir, sem hann telur
upp, séu ekki klassiskar. Olesoti
getur þess að hugsunarháttur
Stephans sé slppaður af tiðarandan-
um, og má það til sanns vegar færa,
— og segir hann ekki hafa komist
fram úr honum
Stephan hefir látið sér nægja að
bæta tíðarandann eftir föngum, og
máske ætlað okkur yngri mönnunum
að bjarga sér — ef við héldum að
það borgaði sig. — “Samt áleit hann
sig færan um að kveða upp dóm í
flestum málum.” Margir munu
telja óhætt að síaðhæfa, að afskifti
hans af málunum beri honum vitni
um, að svo hafi verið. Oleson telur
Stephan staðbundinn i hugsunar-
hætti og nefnir í því sambandi
“nesjamensku” Sigurðar Einarsson-
ar og fleira; segir að meining sin
með þessum orðatiltækjum sé sú:
“Að Stephani áuðnaðist aldrei að
líta á lífið í heild sinni, að sjá það
frá öllum hliðum þess.” Eg vil taka
það fram hér, að lífið hefir tvær
hliðar — önnur heitir “helstefna”
hin “lífstefna,” og þekti Stephan
þær báðar rækilega. Oleson telur
Stephan ekki hafa þekt önnur trú-
arbrögð en kristindóminn. Það
hafa margir látið sér það' nægja,
þeir, sem þjónuðu og trúðu á sann-
leika þann,.sem miðaði helzt til bóta.
“Allir prófastir urðu hjá honum að
prófastinum á Vaði,” o. s. frv‘
“Hann fær ómögulega skilið af-
stöðu annara.” “Og Stephan naut
sín innan þessara skorða og þar sá
hann það, sem var að sjá.” “Og
eigilega gefur þetta kvæðum hans
mikið af því gildi, sem þau hafa.”
— Að skilja ekki afstöðu annaraf
Höf. telur þennan dóm ekki eiga
við kvæði hans um fornöld íslands,
og telur Stephan hafa feykilega
sannfæringu og einlægni, og sé það
mark á þeim, sem hafa takmarkaðan
sjóndeildarhring, o. s. frv.
Fyrir einlægnina segir Oleson að
mydirnar í kvæðum Stephans séu
svo skýrar og kröftugar. “T. d.
vísa eins og þessi:”
“Hann hlóð upp hvern torfgarð, þó
tyldi ekki neitt
Af tildrinu mein-fúna og illa.
Flest störf hans og ræða var rústa-
verk eitt,
Tómt ramb við í skörðin að fylla.”
“Þetta, sem Stephani fanst mein-
fúið tildur, fanst öðrum dýrmætur
fjársjóður og óguðlegt að ráðast á
hann.”
En hverir höfðu nú á réttara að
standa? Þegar um það er að ræða,
að dæma um lífstefnu eða stefnu-
form skálds, semi þjóð eða þjóðum
er ætlað til siðferðis og stjórnar-
farslegrar fyraTtnýndar, þá mega
þeir, sem það gera, aldrei vikja frá
því höfuð-atriði, sem byggist ein-
göngu á þeim megin undirstöðum,
hvort stefnuform skáldsins sé á-
byggilegra samtíð og framtíð í “líf-
stefnu” átt, en þær stefnur sem
skáldið vill laga eða ryðja úr vegi.
Eins og áður var getið, þá er hér
um höfuð-atriði að ræða. öll önn-
ur eru auka-atriði; jafvel skáldið
sjálft, ættmenn þess og vinir. Þess-
ari þrenningu hefir heldur ekki verið
hlíft, þegar um það er að ræða að
koma “lífstefnu” hugsjón og höf-
undi hennar á kné. “Þeir létu hann
þvi ekki njóta sannmælis í öllu.“
Oleson álítur það, að Stephan naut
ekki sannmælis. En þangað er að
rekja meinlokurnar í fari andstæð-
inga hans. Og jafnvel samtíð okk-
ar enn, sér ekki sína beztu menn.
Svo kemst Stephan að orði í
“Elói” sínu (II. s. 156) : Nú verð-
ur farið, fljótt yfir sögu, þó efni til
athugasemda sé fyrir hendi. — Um
mæli Olesons um skáldið eru víða
sæmileg og sum sönn, þó samræmið
vanti að mestu (það vantar lika í
mannfélagið). Oleson telur Stephan
eiga fullan rétt á að láta skoðanir
sínar í ljósi, telur hann mikið skáld;
að hann trúi á mannúð, siðferði og
sannleika; segir hann ólíkan
Ohaucer, “sem gat horft á lífið og
mennina án þess að láta sína skoð-
un nokkurntíma í ljós.” — Og get-
ur það tæplega talist kostur. —
“Maður veit æfinlega álit Stephans
á öllu.” “Lifsgleði finst varla í
kvæðum Stephans.” Hann telur
mörg kvæði hans enda á “moral,” á
það víst að tákna galla, sem er í því
fólginn, að Stephan hafi ekki haft
svo mikla samúð með andstæðing-
um sínum, að gangast inn á það —
öðrum þræði, að hann sjálfur hefði
á röngu að standa. Ástæðan fyrir
þessari framkomu skáldsins þarf
naumast útskýringu. Oleson telur
Stephan halda eins fast við sína
stefnu og andstæðingar hans haldi
við sína, og er þar rétt m%ð farið
— ef ekki fastar. Segir að honum
hafi sárnað við þá, sem voru á öðru
máli en hann. Og sýnir það bezt,
að hann hefir viljað andstæðingum
sínum vel. “Enda hafa fæst mikil-
menni heimsins verið u'mburðar-
lynd.” “Eitt enn verður maður að
hafa í huga, þegar maður athugar
kvæði skáldsins. Það er sú skoð-
un, sem auðsæ er í þeim flestum, að
tilfinning eigi engan rétt á sér, en
aðeins skynsemin og vitið (er þetta
náttúrlega sama og að segja að
maðurinn eigi ekki að vera heill
heldur hálfur). Ef skynsemin
dæinir á einn veg og tilfinningin á
annan, á hin síðarnefnda ætíð að
lúta. Þetta mun hafa verið sann-
færing Stephans. Þó oft ætti hann
örðugt með að fylgja henni.” Ole-
son virðist nú afsanna staðhæfingu
sína um tilfinninguna, með seinustu
málsgreininni. Hinu má halda
fram, að sá, sem dregur svona á-
lyktun af kvæðum skáldsins á eftir
að lesa vel og skilja betur. Skyn-
semi er vit og leiðin að meira viti,
illviti eða góðviti, góðum eða illum
tilfinningum; góðvit og tilfinning-
ar hafa æfinlega móðgandi áhrif á
illvit og tilfinningar, sem eðlilegt er,
og eins á hinn veginn. Og svona
stendur skákin, illvit og góðvit ber-
ast á banaspjótum eins og stórveld-
in, —- útslitin eru óráðin gáta í báð-
um tilfellum, en liðsmunur mikill í
öðru. Og hefði Stephan ekki stjórn-
að tilfinningum sínum af viti í ná-
kvæmum hlutföllum við yrkisefnin.
í hverju einasta kvæði sinu, vaéri
hann ekki þvílíkt góðmenni og stór-
menni, sem flestir eiga eftir að átta
sig á.
Að menn lesi og riti um Stephan
frá því sjónarmiði að skilja skáldið
betur, er rökrétt uppástunga hjá
Oleson. Hinu vil eg afráða öllum,
fyrst um sinn, að telja sig færa til
að gefa glögga heildarmynd af
skáldinu. Þeir, sem á annað borð
eru “lífstefnumenn” og vita af
Stephani, lesa hann í frístundum
sínum, og safna litum af málvérkum
skáldsins, bera sig svo saman og
blanda þeim sem fastir eru. Er þá
fundið efni í myndina. Geta svo
meistarar komandi alda teiknað
hana á hugsjónasvið framtíðarinnar.
Er þá búið að bjarga skáldinu fram
úr þeim tíðaranda, sem var starfs-
svið þess, sem áður er að vikið.
Eg vil taka það fram hér, að úr
kvæðum Stephans verður ekki val-
ið í því andrúmslofti, sem íslend-
ingar búa nú í, jafnvel þó ágætustu
bókmentasnillingar ættu þar hlut að
máli, til þess að vera nokkur veginn
viss um að úrvalið yrði ekki létt-
vægt fundið framar í sögunni.
Eg þekki mann, sem hefir talsvert
lesið Stephan til skilnings í s.l. 40
ár, og eg hefi heyrt hann segja, að
lélegt kvæði væri ekki til í bókum
hans — ef miðað sé við önnur
skáld, — sömuleiðis sagðist hann
Business and Professional Cards
DR. B. J. BRANDSON DR. B. H.OLSON
216-220 Medical Arts Bldg. Phones: 3 5 076
Cor. Graham og Kennedy Sts. 906 047
Phone 21 834—Office timar 3-4.30 Consultation by Appointment
Heimili: 214 WAVERLEY ST. Oniy
Phone 403 288 Heimili: 5 ST. JAMES PLACK
Winnipeg, Manitoba Winnipeg, Manitoba

DR. ROBERT BLACK Dr. P. H. T. Thorlakson
SérfrœCingiir 1 eyrna, augna, nef 205 Medical Arts Bldg.
og hálssjúkdómum.
216-220 Medical Arts Bldg. Cor. Graham og Kennedy St».
Cor. Graham & Kennedy Phone 22 866
Viðtalstími — 11 U1 1 og 2 tll 5 Skrifstofuslmi — 22 2 51 Res. 114 GRENFELL BLVD.
Heimili — 401 9*1 Phone 62 200

Dr. S. J. Johannesson DRS. H. R. & H. W.
TWEED
272 HOME ST. Tannlœknar
STE. 4 THELMA APTS.
á fyrsta gólfi 406 TORONTO GENERAL
TRUSTS BUILDING
Talsími 30 877 Cor. Portage Ave. og Smlth St.
Viðtalstími 3—5 e. h. PHONE 26 545 WINNIPEO

H. A. BERGMAN, K.C. J. T. THORSON, K.C.
islenzkur lögfrœöinpur
íslenzkur lögfrœöinpur
Skrifstofa: Room 811 McArthur
Building, Portage Ave. 800 GREAT WEST PERM. BLD.
P.O. Box 16 66
Phone 94668
PHONES 95 052 og 39 043

LINDAL, BUHR Arlington Pharmacy
& STEFÁNSSON o * Sérfrœðingar í lyfjaforskriftum
Barristers, Solicitors,
Notaries, etc. 796 SARGENT AVE.
W. J. Lindal, K.C., A. Buhr vlð Arllngton
Björn Stefánsson SIMI 35 550
Teleplione 97 621
Offices: Finni oss i sambandi viC lyf.
325 MAIN STKEET vindlinga, brjóstsykur o. fl.

PRESCRIPTIONS FILLED J. J. SWANSON & CO.
CAREFULLY LIMITED
601 PARIS BLDG., WINNIPEO
GOODMAN DRUGS Fasteignasalar. Leigja hús. Ot-
Cor. ELLICE & SHERBROOK vega peningal&n og elds&byrgO af
öllu tægi.
Phone 34 403 We Deliver PHONE 94 221

A.S. BARDAL ST. REGIS HOTEL.
84 8 SHERBROOKE ST. 285 SMITH ST., WINNIPEG
Selur líkkistur og annast um út- pægilegur og rólegur bústaöur (
farir Allur fltbflnaður sá bezti. miöbiki borgarinnar.
Ennfremur selur hann allskonai Herbergi $2.00 og þar yfir; meC
minnisvarða og legsteina. baðklefa $3.00 og þar yfir.
Skrlfstofu talsimi: 86 607 Agætar m&ltiðir 4 0c—60c
Heimilis talsimi: 601 562 Free Parking for Guests
ekki treysta sér til að ákveða hvert
| kvæði væri bezt, því þan skiftu
hundruðum sem væru bezt.
Nú víkur aftur að mínum kæra
vin Oleson. Það er hverju orði
sannara: “honum finst mennirnir
hafa afbakað kenningu Krists, og
honum sveið það sárt.”
“Minn guð, því yfirgafst þú mig?
Frá gröf hans hljómar kringum þig,
Er sérðu heift og hjátrú lands
Sig hópa kringum nafnið hans.”
Það er þetta hróp frá gröfinni
Krists, sem hljómar í hugskoti
Stephans og allra “lífstefnumanna”
þegar þeir dagsdaglega sjá heift og
hjátrú lands hópa sig undir nafnið
hans. Stephan skildi það manna
hezt að einlægni og réttlæti áttu þenn
an rétt, en ekki hatrið og heiftin. Að
Stephan hafi nokkurn tíma afneitað
Kristi, kemur ekki til neinna mála.
Vísan sem Oleson víkur að, þýðir
annað og betra:
“En altaf getur góða menn,
Oð guðspjöll eru skrifuð enn.—
Hvert líf er jafnt að eðli og ætt
Sem eitthvað hefir veröld bætt.”
Það er óhætt að f ullyrða það hér,
að guð gengur ekki persónulega i
leikinn, til að útrýma ranglætinu úr
heiminum, öðruvísi en með mönn-
um, sem beita líkum vinnubrögðum
og Kristur og Stephan. — “En þvi
er þá ranglætið í heiminum (spyr
Oleson) ef altaf getur góða menn.”
Því er fljót-svarað: Við tökum
ekki nógu mikið tillit til þess sem
góðir menn halda fram. Við erum
oftast á annari skoðun en þeir, um
hvernig við eigum að stjórna okk-
j ur sjálfum og heiminum. Og svo
eru þeir svo fáir. En það hefir
enginn bætt veröldina og enginn
jgetur bætt hana, nema líf hans og
j starf sé af guðlegu bergi brotið, eins
og Stephan tekur fram í visunni.
Oleson vitnar í kvæði Ólafs kon-
ungs “Á Stiklastöðum,” fer um það
réttmætum orðum: Drengskapur,
mannvit, snild og hreysti. Þetta
f jör, þessi kyngi kraftur, þetta orða-
val, þessi einlægni, þessi trú á að
maðurinn verði að berjast fyrir því,
sem hann álítur rétt, þessi sannfær-
ing um að skynseminni og samvizk-
unni verði að fylgja” — og fleira
sagt af drengskap og skilningi.
(Sjá II, bls. 169).
Kvæðaflokkinn, sem þriðja bókin
byrjar á og tekur yfir rúmar 50 bls.,
telur Oleson ágætastan skáldskap
af ljóðum Stephans, fer um hann
sönnum og áhrifaríkum orðum:
“Mesta og heilsteyptasta kvæði hans
er ekki annað en ádeila á alt, sem er
vítavert i samfélaginu, á undirferli,
hræsni, smjaður, sannfæringarleysi,
andleysi, mammonsdýrkun, harð-
neskju hjartans. Þessi eldmóður,
þessi sannfæring, þessi knýjandi
þörf skáldsins, að vinna fyrir því
sem einkennir kvæðið, gerir það að
ineistaraverki. Því það er það, hvar
sem á það er litið og hversu sem
maður kann að vera á öðru máli
en skáldið.” Og fleira slikt. Mér
finst eg skilja þennan óséða vin
minn Oleson. Hann hefir lesið
þetta kvæði mest og skilið það bezt,
og e rþar að auki sammála skáldinu
og er þar að auki sammála skáldinu
ræða fyrir hinn unga rithöfund, sem
mun reynast honum drjúgur ham-
ingjuforði á ófarinni lífsbraut.
“Aftur á móti í Vigslóða hafa til-
finningarna.r náð yfirhöndinni þvert
ofan í orð Stephans sjálfs”:
“Taki ei vit á tilfinningu
Taumhaldið, kann enginn segja
Hvernig hennar brautir beygja,
Byljir í tiðar straumhvirfingu.
Hún hefir verið voði í höndum
Vanhyggju í öllum löndum.”
(Framh. á bls. 7)