Lögberg - 03.11.1938, Síða 3

LÖGBERG, FIMTUBAGINN 3. NÓVEMBER, 1938
3
ins, er sjást á flótta lengst burtu.
Kanarífugl! Litlir strákar! Dans-
kvendi! MaÖurinn hlýtur að vera
bandvitlaus. Nú vona eg þér látiÖ
prenta sanngjarna skýringu og af-
sökun í blaÖ yðar, svo fljótt sem
föng eru á. — Eg líÖ ekki slíka
meðferð; við Nebúkadnezar! Eg
kigsæki yður!”
Ritstjórinn lofaði öllu fögru og
Mr. Brewer fór út nokkru ánægð-
ari.
—Þýtt fyrir Kvöldvökufélagið
“Nemo” á Gimli.
Erlendur Guðmundsson.
Þráðar-spottar
Sex sögur eftir Rannveigu
K. G. Sigbjörnsson. Isa-
foldar-prentsmiðja Reykja-
vík.
Þessar sögur eru allar bygðar á
endurminningum frá æskuárum
sögukonunnar heima á íslandi og eru
helgaðar minningu fósturforeldra
hennar, með hlýjum og barnslega
fögrum orðum.
Mrs. Rannveig K. G. Sigbjörns-
son er talsvert kunn hér vestra fyrir
blaðagreinar sínar, helzt um trú- og
kirkjumál; hún er trúkona mikil og
hefir ýmsum þótt þar kenna ein-
hæfni og þröngsýni, en það dylst
engum, sem les að hún kann vel að
koma fyrir sig orði, og hefir fulla
einurð til að hugsa upphátt.. Þetta
kemur einnig fram í sögunum, marg-
ir kaflar eru prýðilega vel sagðir, og
sýna að hún hefir glöggt auga fyrir
skapgerð manna, og smáatvikum
hins daglega lífs, sem orðið geta ör-
lagaþrungin, spilt samúðinni og leitt
ógæfu yfir heimilin. Málið á sög-
unum er tilgerðarlaust og blátt á-
fram, þó manni finnist stundum að
annað hefði mátt betur fara, þá er
það víst, að Rannveig gerir aldrei
krók á leið sína til þess að afskræma
tunguna eða óvirða. Frásagnarstíll-
inn yfirleitt góður, en á stöku stað
sýnist hún gleyma því að hún er að
segja sögu, því hún er kennikona að
eðlisfari. Sögufólkið er íslezkt al-
þýðufólk, eins og maður átti að
venjast, með göllum sínum og kost-
um, eftir því sem uppeldi og lífs-
umhverfi mótar einstaklingseðlið í
deiglu sinni. Sögusviðið vestfirzkt
og eins málblærinn. Siðasta sagan:
“Hávamál á Vöðum” er aðeins sex
blaðsíður, en þó er þar í rauninni
sögðu miklu lengri saga. i Fyrst er
brugðið upp mynd af efnaheimili,
ættaróðali. Húsbændurnir halda enn
uppi virðing ættarinnar. Úr þessari
sögu tek eg nokkur sýnishorn:
“Húsfreyjaiv var ættstór, og það
var hennar einlægur vilji og ásetn-
ingur að halda við tign ættar sinn-
ar, á heimili og af. Þetta hafði tek-
ist vel fram að þessu, þó margt væri
manna á Vöðum. Það var vakað
yfir sæmd og velferð fólksins með
stakri kostgæfni. T’il dæmi|s, ef
dæturnar féllu svo lágt, að mæla sér
mót við vinnumann úti í hjalli eða
skemmu, þá var húsbóndinn þar
kominn. Hann sagði bara fáein
orð, en það var nóg til þess að senda
vinnumanninn labbandi og lúpuleg-
an út með sjó, og heimasætuna enn-
þá skömmustulegri inn í bæ til henn-
ar móður sinnar. En húsbóndinn
gekk út á hlaðið og horfði til hafs,
tók upp pontuna sína og fékk sér í
nefið. Með það var æfintýrið á
enda, svona rétt eins og rnaður stigi
ofan á eldneista.”
En nú vildi það til að systurdóttir
húsfreyjunnar eignaðist barn utan
hjónabands og barnsfaðirinn vildi
ekki giftast henni, þó hún væri feg-
ursta og tignarlegasta konan á heim-
ilinu. S.veinninn nýfæddi var nefnd-
ur Gestur; var álitið að hann og
moðirin hefðu leitt ovirðing yfir
ættina og heimilið. Var henni vís-
að aftur til vinnu sinnar, er hún
komst til heilsu; en búið um barnið
í heybing í auða rúminu. Þar dó
sveinninn litli síðar af óhirðu. Eftir
þetta er sem gæfan snúi baki við
ættinni, börn heimilisins deyja og
húsbóndinn, en húsfreyjan, Þuríð-
ur, stendur ein uppi, og hefir afráðið
að láta nú selja búið og jörðina
Uppboðið á Vöðum er byrjað þegar
Sesselja förukona kemur í hlaðið.
Henni er lýst á þessa leið:
“Sesselja var næsta fáránleg í út-
liti, mögur, hávaxin, rauðeygð,
' skæld í andliti og löngu orðin aum-
ingi á geðsmunum. Hún vafstraði
aftur og fram um sveitina, með upp-
brotið pilsið að framan, talaði og
hló við hvern mann, sem hún mætti,
ýmist vit eða vitleysu. Flestum
fanst það vera vitleysa, því langt
var nú síðan Sesselja var með viti.
Hún hafði verið húsfreyja á bæ
sinum í mörg ár, eignast mörg börn
í fátækt og erfiði. Hún hafði alið
þau upp og þau komist til manns,
þrátt fyrir drykkjuskap og hrotta-
hátt manns hennar. Svo féll yfir
hana sinnuleysi og rugl.”
Sesselja stóð um stund á hlaðinu
og hlustaði á það, sem fram fór,
síðan spurði hún um húsfreyju og
var sagt að hún mundi hafa gengið
upp á Álfahjalla.
“Hún fór áleiðis til Álfahjalla og
klifraði þar upp, sem húsfreyjan sat
og 'horfði yfir jörðina, — ættar-
óðalið, sem hún hafði alið allan ald-
ur sinn á, og foreldrar hennar á
undan henni. Afi og amma á undan
þeini. Þuriður var þögul og alvar-
leg, jafnvel enn meira en venja var
á Vöðum.
Sesselja þagði líka er hún tifaði
og klifraði upp hjallann. Augun
urðu rauðari við hvert spor, munn-
urinn allur í beyglum og munnvatn-
ið rann út. Það kumraði aðeins lágt
i henni annað slagið. Svona komst
hún til húsfreyjunnar.
Þuríður þekti Sesselju og hreyfði
sig ekki þó hún sæi hana koma.
Sesselja horfði á húsfreyjuna
þessunr ægilegu nærri draugslegu
augum og hvásaði nokkuð.
—Komdu sæl, Sesselja, sagði hús-
freyja loks.
—Komdu sæl, Þuríður á Vöðum.
Svo þagði Sesselja og tvísté í kring-
um húsfreyjuna.
—Segir þú nokkuð í fréttum,
Sesselja? segir húsfreyjan.
—Hann er dáinn, hann Gestur,
sagði Sesselja. Húsfreyju hnykti
við lítið eitt, en segir með stillingu:
—Hvaða Gestur?
—Hann Gestur litli hérna, sonur
hans Marjasar og hennar Elrúnar.
—Það er nú langt síðan, sagði
Þuríður húsfreyja.
—Langt! Langt! Veiztu ekki að
þúsund ár eru sem einn dagur og
einn dagur sem þúsund ár. Alt það
sama.
—Segirðu ekkert annað í fréttum
en það ? inti húsfreyjan, og var sem
hún vildi víkja talinu inn á annað
svið.
—Jú — það er búið að selja jörð-
ina Vöð. liann Torfi í Eiði keypti
hana fyrir gjafverð. Gjafverð, sem
liann borgar þó aldrei, af því hann
á aldrei neitt. Hann nennir aldrei
neinu. Gefur aldrei neitt. Það er
ekki tign í honum Torfa. — Nú hló
Sesselja eins og norn.
Húsfreyjan hreyfði sig til þess að
standa upp.
—Bíddu við, sagði Sesselja og
bandaði löngum, horuðum, krunilu-
legum fingri að húsfreyjunni. — Eg
ætla að segja þér nokkuð.
Húsfreyja sat kyr.
Sesselja veifaði kræklóttuimi fingr-
inurn framan i hana og hálfhvæsti út
úr sér orðunum, um skörðóttar
tennur og skældar varir;
—Það er ekki til neins að hýsa
prestinn, ef maður lokar Drottin
úti,” sagði hún.
. Svo rölti hún niður hjallann
aftur.”
í smásögu þessari kemur fram
hin gamla norræna lífsspeki, að gæf-
an muni snúa baúki við þeim, sem
lifinu reynast ótrúir. Mér finst það
töluvert þrekvirki af bóndakonu í
erfiðum kringumstæðum, að spinna
þessa andlegu “þráðarspotta.” Þeim
ætti að vera vel tekið. Sögur þess-
ar eru sannlegri og lífinu trúrri en
margt það sem meira er af látið.
Hjátmar Gíslason.
Merkilegur
fornleifafundur
í Hjaltastaðaþinghá
Það er altaf gaman að því að heim-
sækja Matthías Þórðarson þjóð-
minjavörð á skrifstofu hans í Safna-
húsinu, og þá ekki síður þegar mað-
ur er svo heppinn að hitta hann á
sjálfu Þjóðminjasafninu, þar sem
hann þekkir skil á hverjum hlut og
getur sagt um hann sína sögu.
Hér um kvöldið, er eg heimsótti
hann, var hann með stórar öskjur á
skrifborði sínu og stórt glas, eins
og þau, sem notuð eru til að geyma
í lífræna náttúrugripi í geymslu-
vökva.
Hvað skyldi þetta vera, sem í
glasinu var? ■
Það var hvorki meira né minna
'en kvenmannsvangi, að vísu nokkuð
óásjálegur, með holdi og hörundi af
kinninni, auga og neðri kjálka og
öllum tönnum, er varðveist hefir í
dys austur í Hjaltastaðaþinghá síð-
an seint á io. öld, að því er næst
verður komist.
Þannig er mál með vexti, að 9.
júlí í sumar urðu vegamenn, sem
voru við vinnu skamt frá eyðibýlinu
Litlu-Ketilsstöðum, varir við dys,
er þeir voru að grafa þar vegar-
ræsi í lyngmóa. Á yfirborðinu voru
engin merki þess, að þarna hefði
verið rótað jörðu. Og engin munn-
mæli voru til um það, að þarna væri
nein dys. En vegamennirnir fundu
skartgrip úr bronsi, er þeir töldu
vera höfuðskraut og hauskúpubrot
urðu þeir varir við í moldinni.
En undir eins og þeir með þessu
gátu gengið úr skugga um, að þarna
myndi vera einhver fornleifafund-
ur, gættu þeir þess að snerta þar við
engu, heldur tilkyntu þeir sýslu-
manni unr fundinn, og hann svo
Matthíasi Þórðarsyni þjóðminja-
verði. Og einmitt af því, hve þeir
rótuðu þarna við litlu, varð fundur
þessi eins merkilegur og hann varð.
Matthías fór svo þarna austur
eins fljótt og hann gat komið því
við. Hann gróf upp dysina eftir
kúnstarinnar reglum og tók upp
stóra moldarhnausa, sem hann setti
órótaða í kassa og rannsakaði svo,
er þeir komu hingað. Þetta reynd-
ist heillaráð, eins og síðar skal sagt
frá.
—Það er óhætt að segja, sagði
Matthías við mig um kvöldið, að
þessi dys er ein meðal hinna merki-
legustu, sem fundist hafa fram á
þennan dag hér á landi.
Það er kvenmaður, sem þarna
hefir verið dysjaður. Það sézt á
því, sem þarna fanst. Það eru yfir-
leitt fáar kvenmannsdysjar. Og af
tönnunum í hauskúpunni er hægt að
sjá, að konan hefir dáið ung.
Bein voru öll mjög fúin og toldu
ekki saman, þegar við þeim var
hreyft. Hefir konan verið lögð á
vinstri hliðina í dysina, dálítið krept,
Það er algengt frá þeim tima. Fólk
lagði ekki dána menn til, eins og
síðar tíðkaðist, heldur voru þeir
lagðir í jörðina í sömu stellingum
og þeir dóu í.
Skártgripirnir, sem fundust í dys-
inni, voru þessir: Tvær stórar
bronsnælur, sporöskjulagaðar, og
fundu vegamennirnir aðra, er þeir
urðu varir við dysina. En nælur
þessar báru konur þannig í forn-
öld, að þær höfðu tvær í einu, sína
hvoru megin á brjóstinu, með festi
eða steinasörvi á milli þeirra. Þann-
ig hefir þessi kona borið þetta kven-
skraut.» Margar perlur fann eg í
dysinni, úr mismunandi efni, og mis-
munandi að stærð. Margar þeirra
eru úr gleri, og sumar svo örsmáar,
að erfitt var að finna þær í mold-
inni. Það eru þær smæstu perlur
frá fyrri öldum, sem eg hefi séð.
En af því ekki var hægt að rann-
saka þetta til hlítar á staðnum, og
svo sökum þess, að perlurnar hafa
hreyfst til af holklakanum í jörð-
inni, gat eg ekki séð með vissu, hvort
perlur þessar hafa allar verið í
bandi milli hinna tveggja stóru næla,
ellegar að kvenmaðurinn hefir líka
haft perlufesti um hálsinn.
Auk þess fanst í dysinni þríhyrnd
næla lítil.
Gerð stóru nælanna og hinnar
þrihyrndu litlu nælu er kunn frá
fornleifafundum í Noregi frá þess-
um tíma. Verkið á stóru nælunum
er mjög vandað. Þar eru t. d. hag-
lega gerð fjögur fuglshöfuð.
En það er ekki skrautið eitt, sem
Ketilsstaðakonan hefir fengið með
sér i gröfina.
Þarna fundust lika þessir munir
—eða leifar af þeim: Leifar af
klippum, kinnar af hnífsskafti úr
beini, útskornar, eða leifar af þeim,
tvö heinbrýni, með gati á öðrum
endanum. En menn höfðu brýnin i
bandi og bundu þau við sig. Þá
fanst þarna steinsnúður af snældu,
og steinn lítill, alveg óunninn, blá-
grænn að lit, sem vafasamt er 'hvort
er af íslenzkum uppruna, og hefir
verið lagður í dysina með konunni.
Það er dálítið dropa-kaledón.
Ennfremur var hægt að finna og
greiða úr moldinni talsvert af smá-
pjötlum af ullarvefnaði r klæðnaði
konunnar, sem hægt er að rannsaka
vefnaðinn á og fá af nokkra vitn-
eskju um fatnað hennar.
Alveg taldi Matthías það tilgangs-
laust að reyna að leita þarna uppi
fleiri dysir, því ekki er hægt að
7
THE BUSINESS OF PRINTING
IS-
O carry your message into the highways and byways creating sales
and developing trade for those who use its powers for publicity
purposes.
We suggest that you make us your printer and Ifecome enthusiastic with
us in the quality of the printing you need.
C&tumbia
695 Sargent Ave.
Winnipeg
Phone 86327-8
Business and Professional Cards
DR. ROBERT BLACK
SérfrœSlngrur I eyrna, augna, nef
og hálssjúkdömum.
216-220 Medlcal Arta Bldg.
Cor. Oraham & Kennedy
Viðtalstími — 11 til 1 og 2 tll 5
Skrifstofuslmi — 22 2íl
Heimlli — 401 9*1
DR. B. J. BRANDSON
216-220 Medical Arts Bldg.
Cor. Graham og Kennedy Sts.
Phone 21 834—Office timar 3-4.30
Heimili: 214 WAVERLEY ST.
Phone 403 288
Winnipeg, Manitoba
DR. B. H.OLSON
Phones: 35 076
906 047
Consultation by Appointment
Only
Heimili: 5 ST. JAMES PLACK
Winnipeg, Manitoba
Dr. P. H. T. Thorlakson l
205 Medica! Arts Bldg.
Cor. Graham og Kennedy Sts.
Phone 22 8S6
Res. 114 GRENFELL BLVD.
Phone 62 200
Dr. S. J. Johannesson
272 HOME ST.
STE. 4 THELMA APTS.
á fyrsta gélfi
Talsimi 30 877
Viðtalstlmi 3—5 e. h.
H. A. BERGMAN, K.C.
Islenzkur lögfrceBingur
Skrifstofa: Room 811 McArthur
Building, Portage Ave.
P.O. Box 1656
PHONES 95 052 og 39 043
LINDAL, BUHR
& STEFÁNSSON
Barristers, Solicitors,
Notaries, etc.
W. J. Lindal, K.C., A. Buhr
Bjöm Stefánsson
Telephone 97 621
Offices:
325 MAIN STKEET
PRESCRIPTIONS FILLED
CAREFULLY
GOODMAN DRUGS
Cor. ELLICE & SHERBROOK
Phone 34 403 We Deliver
DRS. H. R. & H. W.
TWEED
Tannlceknar
406 TORONTO GENERAL
TRUSTS BUILDING
Cor. Portage Ave. og Smith 8t.
PHONE 2« 545 WINNIPEO
J. T. THORSON, K.C.
íslenzkur lögfrceBingw
800 GREAT WEST PERM. BLD.
Phone 94 668
Arlington Pharmacy
Sérfræðingar í lyfjaforskriftum
796 SARGENT AVE.
vlð Arlington
SlMI 35 550
Finnl oss 1 sambandi við lyf,
vindlinga, brjóstsykur o. fl.
J. J. SWANSON & CO.
LIMITED
«01 PARIS BLDG., WINNIPBXJ
Fasteignaaalar. Leigja hús. Ot-
vega peningalán og eldsábyrgð af
öllu tægi.
PHONE 94 221
A.S.BARDAL
84 8 SHERBROOKE ST.
Selur likkÍBtur og annast um út-
farir Allur útbúnaður sá bezti.
Ennfremur selur hann allskonar
minnisvarða og legsteina.
Skrifstofu talstmi: 86 607
Heimllis talslmi: 501 562
ST. REGIS HOTEL
285 SMITH ST., WINNIPEQ
pcegilegur og rólegur 6«staBur <
miObiki borgarinnar.
Herbergl «2.00 og þar yflr; m*6
baðklefa 23.00 og þar yflr.
Agætar máltlðir 40c—60c
Free Parking for Ghiests
greina af yfirborðinu, að þar séu
neinar, þó að á hinn bóginn megi
telja líklegt, að einhverjir fleiri hafi
verið jarðsettir þarna í grend.
Það er mjög til eftirbreytni, að
vegagerðarmennirnir, sem dysina
fundu, skyldu með öllu hlifast við
að róta nokkuð við henni, svo að
þjóðminjavörður gat rannsakað
hana sem bezt,
V. St.
Lesb. Mbl. 25. sept.
Á krossgötum
Fyrir tveim árum síðan lét Kaup-
félag Eyfirðinga reisa vindmyllu til
raflýsingar á kornyrkjubúi sínu i
Klauf í Eyjafirði. I sumar hefir
ný vindmylla verið reist i sama til-
gangi að Snæbjarnarstöðum í
Fnjóskadal, hjá Jóni Ólafssyni
bónda þar og Þorsteini syni hans.
Sá Sarnúel Kristbjarnarson raf-
virki um uppsetningu hennar, en
járnturninn, sem hún er gerð úr,
var keyptur hjá kaupfélaginu og
kostaði ásamt vængjum og tilheyr-
andi útbúnaði 180 krónur. í sam-
bandi við þessar vindmyllur eru raf-
geymar, sem fullnægt geta Ijósþörf-
inni, þegar logndagar koma. Þess-
ar vindmyllur geta aðeins framleitt
um 85 vött og eru því ljósin frem-
ur dauf. Flinsvegar má hlaða út-
varpshlöður þann hluta dagsins, sem
ekki er þörf fyrir raforkuna til
annars.
Um mánaðamótin var búið að
slátra á öllu landinu um 120 þús.
dilkum og var meðalþunginn uin
l4lA ^g. eða um einu kg. meira en
í fyrra. Vænstu dilkarnir eru eins
og venjulega á Hólmavík, Borðeyri,
Hvammstanga, Króksf jarðarnesi
og Búðardal. Vænsti dilkurinn,
sem enn hefir verið slátrað í haust,
var frá Deildartungu. Var kjötþungi
bans 26^2 kg. Hann var borinn 6.
maí og var slátrað í síðastl. viku.
f-f-M-f
Þorskaflinn á öllu landinu var
orðinn í seinustu mánaðarlok 35,413
smál. og er það rúmum 8,000 smál.
meira en á sama tíma í fyrra. í
septembermánuði hefir aflinn orðið
um 1,000 smál. og er það óvenjulega
j mikil veiði á þeim tima. Megin-
hlutinn af þeim afla hefir veiðst
norðanlands.
-f-f-f-ff-
í- mánaðarlokin var saltsíldarafl-
inn orðinn 341,611 tn. 0g bræðslu-
síldaraflinn 1,527,128 hl. Á sama
tima í fyrra var saltsíldaraflinn
210,684 tn. og bræðslusíldaraflinn
2,170,360 hl. Nokkrir bátar stunda
enn reknetaveiðar nyrðra og í Faxa-
flóa. Var góð veiði nyrðra siðari
hluta síðastl. viku.
—Tíminn 4. okt.
Quite Unnecessary
“Why have you no speedometer
on your car?”
“I don’t need one. At thirty
miles an hour the lamps clatter;
at forty the wings rattle; at fifty
the whole car shakes; and if I go
any quicker than that my teeth
chatter.”—The Humorist.
-f
A man needs $500 before he
gets married. But not anything
like as much as he needs it after
he is married.
-f
Perhaps you’ve heard about the
Movie Actress who got married
so much that rice growers paid
her a royalty.
-f
That Important Feeling
Visitor: “I can’t tell you how de-
lighted I am, Mrs. Giles. My son
Reggie has won a scholarship.”
Farmer’s Wife: “I can under-
stand your feelings, ma’am. I
felt just the same when our pig
won a blue ribbon at the County
Fair.”—Niagara Falls Review.