Lögberg - 03.11.1938, Side 5

LÖGBiSRG, FIMTUDAGINN 3. NÓVEMBER, 1938
5
ekki var heldur von aS Kínverjinn
vissi nafniS á höfuðborg Islands.
Allir keptust uni aS segja hver öðr-
um frá helztu menningaratriðum
síns lands. Eg sagði meðal annars,
að ölluim jafnaði frá Islendingasög-
unum, hinum sígildu bókmentum
okkar. En þá varð eg hissa, þegar
Indverjinn sagði mér, að forn-ís-
lenzka væri jafnvel kend við einn
háskóla í Indlandi og mælti um leið
fram stef úr Hávamálum.
Eftir nokkra daga fanst okkur
sem við hefðum þekst lengi og
fundum nú ekki til þess, hve hóp-
urinn var ósamstæður í útliti.
Á hverjum morgni mættum við
í fundarsal okkar til þess að vita
hvað gera skyldi þann daginn.
Flesta dagana var fyrirlestur um
starfsemi Þjóðabandalagsins og
skipulag þess. Eftir að Þjóða-
bandalagsþingið hófst, hlustuðum
við á þingfundi og nefndarfundi.
Einn daginn var okkur boðið til
Nyon, sem er dálítill bær skamt frá
Genf, til þess að skoða útvarpsstöð
Þjóðabandalagsins. »Það er stór
stöð, sem að öllum jafnaði sendir
úti í 18 tíiyia í sólarhring, á 4 tungu-
málum og á mörgum mismunandi
bylgjulengdum.
Um morguninn þann 12. sept.
hófst Þjóðabandalagsþingið. —
Veðrið var dásamlegt, hin hvita,
fagra höll böðuð í sólskini. Allir
virtust í hátíðaskapi. Fulltrúarnir,
um hálft annað hundrað frá 47
þjóðum, streymdu upp hallargarð-
inn. Laust fyrir kl. 11 fóru þeir að
tínast inn í þingsalinn, sem er mjög
fallegur og kvað vera stærsti fund-
arsalur heimsins. Þeir heilsast
kunnuglega, spjalla saman og leita
að bekkjum síns lands. Nökkrum
mönnum bregður fyrir, sem maður
þekkir af myndum. — Þarna eru
þeir Sandler og Koht, utanríkisráð-
herrar Svíþjóðar og Noregs, Litvin-
off, hinn margumræddi utanríkis-
ráðherra Rússa, Wellington Koo,
hinn mælski utanríkisráðherra Kín-
verja, De Valera, frelsishetja Ira,
og nokkrir aðrir heimskunnir menn.
Jordan, forseti síðasta Þjóðabanda-
lagsþings, sezt í forsetasætið, slær
forsetahamrinum í borðið, og setur
þingið með alllangri, ágætri ræðu.
Hann minnir fulltrúaa á að eina
tryggingin fyrir góðu samkomulagi
innan bandalagsins og friði í heim-
inum sé að einlægur vilji sé ríkjandi
hjá stjórnum landanna til þess að
vernda heimsfriðinn; án þess megni
Þjóðabandalagið ekkert. Að ræðu
hins fráfarandi forseta lokinni er
gengið til kosninga um forseta
þingsins, og i þetta sinn var De
Valera kosinn með miklum meiri-
hluta atkvæða. Tók hann strax við
fundarstjórn og var hyltur af öllum
þingheimi. Hélt hann síðan ræðu,
þar sem hann talaði um hina erfiðu
tíma og verkefni Þjóðabandalagsins
og minti fulltrúana á, 'hverjir erfið-
leikar biðu þessa þings.
Þingfundir voru flesta dagana og
nefndarfundir í hinuní 6 föstu
nefndum þingsins daglega. Helzta
umræðuefni þingsins var skýrsla
Þjóðabandalagsins um störf þess á
síðastliðnu ári. Allmikill tími fór,
af eðlilegum ástæðum, í að ræða
Spánarstríðið og ófriðinn milli Kín-
verja og Japana. Kom fram hörð
gagnrýni á aðgerðum, eða öllu
heldur á aðgerðaleysi Þjóðabanda-
lagsins í þessum málum, frá nokkr-
um fulltrúum. Sérstaklega voru
þeir Litvinoff og Wellington Koo
harðorðir í garð bandalagsins og
gagnrýndu afstöðu Englendinga og
hrakka í þessum málum, En þrátt
fyrir hina hörðu gagnrýni Welling-
ton Koos á aðgerðum Þjóðabanda-
lagsins, út al árásum Japana á
Kína, var meir klappað fyrir honum
en nokkrum öðrum ræðumanni, sem
eg hlustaði á, þegar hann lauk við
hina kröftugu ræðu, sem hann flutti
af mikilli mælsku og móð. Full-
trúarnir viðurkendu þannig fúslega
réttlæti gagnrýninnar. Annað mál,
sem miklar umræður urðu um, var
16. grein Þjóðabandalagssáttmálans.
Fulltrúar Norðurlandanna vildu fá
það viðurkent af Þjóðabandalaginu,
að Norðurlöndin gætu verið sjálf-
ráð um það, hvort þau beittu refsi-
ákvæðum, sem um ræðir í 16. grein-
inni, gegn ófriðarþjóðum, eða ekki.
Sandler, utanríkisráðherra Svía,
hafði mest orð fyrir Norðurlanda-
búum í þessu máli. Benti hann á að
ekki hefði staðið á Norðurlöndun-
um að beita refsiaðgerðunum, það
væri ekki sök smáþjóðanna að refsi-
aðgerðirnar fóru út um þúfur, held-
ur vöntun á ábyrgðartilfinningu
stórþjóðanna. Hann benti einnig á,
að enginn efaðist um friðarvilja
Norðurlandaþjóðanna, en þau vildu
ekki taka á sig öll þau óþægindi,
hættu og tap, sem af refsiaðgerðum
leiddi, og sem yrði tiltölulega meiri
en fyrir stórþjóðirnar. Fyrsta verk-
efni Norðurlandaþjóðanna, sagði
hann að væri að vernda frið og
hlutleysi Norðurlandanna. Ý'msir
voru á móti þessum réttindum Norð
urlöndunum til handa og meðal
þeirra var Litvinoff utanríkismála-
ráðherra Rússa, sem taldi að ef
Norðurlöndin fengju þessi réttindi
viðurkend, væri það sama og að fella
niður þessi ákvæði, því að þá myndu
önnur ríki koma á eftir og krefjast
sömu réttinda. Virtist hann álita,
að algjört hlutleysi í ófriði gæti ekki
átt sér stað, annaðhvort yrðu þjóð-
irnar að vera með eða móti.
Það yrði vitanlega of langt mál að
segja frá ölluim þeim málefnum,
sem rædd voru á þinginu. En auk
stjórnmálanna voru fjölmörg vel-
ferðarmál, sem Þjóðabandalagið
hefir með höndum, á dagskrá. Eins
og t. d. útrýming eiturlyf ja, svo sem
ópiums, sem eyðileggur heilsu og
hamingju ótölulegs f jölda manna ár-
lega, útrýming hættulegra sjúkdóma,
eins ’og malaríu og kóleru, og að
fyrirbyggja hvítt mansal o. fl. Vel-
ferðarmálin voru aðallega rædd i
nefndunum, en samþyktir um að-
gerðir i þeim efnum voru gerðar i
þinginu.
Engum, sem kynnist Þjóðabanda-
laginu, getur dulist, að það vinnur
mikið og merkilegt starf í þágu
heimsimenningarinnar, enda stór og
dýr stofnun. En hinsvegar verður
því ekki neitað, að Þjóðabandalagið
er, eins og stendur, næsta þýðingar-
lítil stofnun til verndar friði og rétt-
læti í heiminum, sem í upphafi var
ætlað að vera aðalhlutverk þess. Að
svo er komið, er aðallega sökum
þess, að fasistisku ríkin hafa ekki
viljað semja um sín deilumál á frið-
samlegan hátt, og gengið úr banda-
laginu, en hinar stórþjóðirnar ekki
getað eða þorað að beita sér í þjóða-
bandalaginu, til þess að fyrirbyggja
yfirgang þessara einræðisríkja.
Sökum þessa hafa áhrif Þjóða-
bandalagsins og álit farið mjög
þverrandi á siðustu árunum. En
því verður tæpast neitað, að stofn-
un Þjóðabandalagsins er sú víðtæk-
asta og merkilegasta tilraun, sem
gerð hefir verið til þess að fyrir-
byggja stríð. Og þótt illa hafi tek-
ist með þessa fyrstu tilraun, þá mun
það trú flestra þeirra, sem fást við
milliríkjamál, að Þjóðabandalagið
eigi eftir að eflast og fá mikla þýð-
ingu sem verndari friðarins í heim-
inum. —Tíminn 8. okt.
Litli sonurinn er að fara í heim-
boð og móðir hans segir við hann,
þegar hann gengur út:
Jæja, Nonni minn, hvað ætlar þú
að gera, þegar þú ert búinn að fá
nóg að borða?
—Þá ætla eg að koma heim.
' ♦ ♦ ♦
Efómari: I yðar sporum mundi
eg skammast mín fyrir að vera svo
oft hér i réttinum.
Ákærður: — Já, en eg er nú
aldrei eins oft hér og þér.
-f -f
—Það var svei mér gott að hann
Jónsi minn fór að læra á saxofón.
—Nú, hvers vegna? Hefir hann
komist í hljómsveit?
Nei, nei, en eg get fyrir bragðið
keypt nágrannahúsin fyrir smáræði.
-f -f
Frú A.; Eg hefi haldið aldri
minum leyndum síðan eg var 26 ára
gömul.
Frú B.: Þú gloprar þvi þó út úr
þér einn góðan veðurdag, sannaðu
til.
Frú A.: Sei, sei, nei. Þegar
kona hefir haldið einhverju leyndu
í 20 ár, getur hún haldið því leyndu
eilíflega. ,
T"
TIIE OLD AND THE NEW
Ferðafélag íslands:
Árbók 1938
Rcykjavík, Isafoldarprent-
smiðja h.f., 1938, 136 bls.
Með 19 heilsiðumyndum og
fjölda mynda í texta.
Þessi tíunda árbók Ferðafélags-
ins gerir betur en að standa fyrir-
rennurum sínum á sporði, einkum
hvað myndaval snertir. Nokkru má
um það valda, að héraðið, sem lýst
er, er með fegurstu héruðum á
landinu: Eyjafjörður. En auk
þess eru þarna verðlauna-myndir
hvaðanæva af landinu, og má þar
einkum benda á ljómandi fallega
mynd af svan við hreiður eftir
Indriða Indriðason (frá Mývatni?),
Tjarnarkot við Veiðivötn eftir
Tryggva Magnússon, Heklutind eft-
ir Pál Jónsson og við Ljósafoss
eftir Svavar Hjaltested. Þessi síð-
asta mynd er hin fyrsta sem eg hefi
séð frá þssari rnestu rafstöð og lík-
lega stærsta mannvirki á íslandi.
Árbókin hefst með stuttri grein
um Björn Gunnlaugsson í minningu
um hundrað ára afmæli hans (1788-
Í938). Er það mjög vel til fallið,
því það er vafasamt hvort nokkur
einn maður, annar en Þorvaldur
Thoroddsenð hefir aukið svo þekk-
ingu á iandi voru. Allir kannast
við sögurnar um hinn utangátta
heimspeking, en fáir munu þeir
.menn vera, sem gera sér ljóst, hví-
likt afrek frá praktisku sjónarmiði
þessi “utangátta” heimspekingur
vann með því að mæla landið og
kortleggja á tólf sumrum. Grein-
inni, sem rituð er af Steinþóri Sig-
urðssyni, fylgir mynd af Birni, gerð
eftir málverki Jóns Þorleifssonar
málara, en hann málaði eftir frum-
mynd Sigurðar málara Guðmunds-
sonar.
Annars er aðalefni árbókarinnar,
“Eyjafjörður, leiðir og Iýsingar,”
samantekið af ’Steindóri S.teindórs-
syni frá Hlöðum með aðstoð ýmsra
góðra manna. Fyrst er lýst Akur-
eyri, höfuðstað Norðurlands, þá
Eyjafirði innar af, þá Hörgárdal,
þá Árskógsströnd og Svarfaðardal.
Þá er lýst útkjálkasveitunum að
vestanverðu: Ólafsfirði, Héðins-
firði og Siglufirði, og loks fjallveg-
um milli Eyjafjarðar og Skaga-
fjarðar. Þá er lýst sveitunum að
austanverðum Eyjafirði: Svalbarðs
strönd, Höfðahverfi, Látraströnd, i
Fjörðum, Flateyjardal og Flatey.
Lestina rekur grein um Grímsey,
nyrztu bygð íslndinga, eftir Krist
ján Eggertsson hreppstjóra, og er
þar sérstaklega gaman að lesa um
fuglalíf í eynni og bjargsig eyjar-
skeggja.
Ekki mun þurfa að eggja gamla
Eyfirðinga eða Möðruvallaskóla-
menn, eða gagnfræðinga frá Akur-
eyrarskóla á það að fá sér þessa
fróðlegu bók. Þá, sem ekki eru úr
þessum héruð má minna á það, að
hér er margt sögustaða eldri og
yngri, enda greinir bókin jafnan frá
| því þar sem svo stendur á. Hér
gerast sögur eins og Svarfdæla,
Finnboga saga ramma, Víga-Glúms
saga, Valla-ljóts saga, og Reykdæla
að nokkru leytl. Ymsir þættir
Sturlungu gerast og á þessu svæði.
Þá á kirkjusagan drjúg ítök í sveit-
um sem fóstruðu annan eins mann
og Jón biskup Arason. Og loks á
seinni alda sagan margan merkan
manninn upprunninn á þessum slóð-
um. Hér var Jón prestur Þorálks-
son á Bægisá. Jónas Hallgrímsson
var borinn og barnfæddur á Hrauni
í Öxnadal. Af öðrum merkismönn-
um úr eða í héraðinu má enn minna
á Hannes Hafstein, Jónas Jónasson
frá Hrafnagili, Matthías Jochums-
son, Jón Sveinsson (Nonna). Enn
má nefna Tryggva Gunnarsson,
Einar Ásmundsson í Nesi, Þórhall
Bjarnason frá Laufási, Finn Jóns-
son prófessor frá Akureyri.
Af myndum sem fylgja héraðs-
lýsingunum má einkum benda á
sumar eftir landmælinga-menn Is-
lands, teknar úr lofti. Annars
munu flestar beztu myndirnar vera
eftir Vigfús Sigurgeirsson ljós-
myndara á Akureyri. Hafi nú höf-
undur og Ferðafélagið maklega þökk
fyrir vel unnið verk.
(Þess má geta að flestar árbækur
Ferðafélagsins, sem enn eru fáan-
legar, kosta aðeins 5 krónur (um
$1.25) og er það ódýrt fyrir mynd-
ir þær, er bækurnar flytja. Þeir,
sem vildu útvega sér þær geta skrif-
að beint til Ferðafélags íslendinga,
Reykjavík.).
Stefán Einarsson.
Brennivíns djöfuliinn
Þú heldur það, vinur, að vínið sé hætt
að vera til böls eða tjóns;
að áfengisdjöfullinn sofnaður sé
og sofi til eilífðar nóns;
að við höfum gengið frá hvilunni'hans
svo haglega, örugt og traust,
og getum því kollinn á koddana lagt
og kúrt á þeim andvaralaust.
Þú heldur að baráttan enduð sé öll,
að engin sé hörmung á ferð,
og bindindisliðinu betra sem fyrst
að brjóta sín slíðruðu sverð:
þvi fólki með vaxandi viti sé fært
að velja sér óhulta leið.
Að sonur þinn skilji og skynji til fulls
það skipbrot, sem faðir þinn beið.
En þetta er blekking — og bölvun er stráð
á brautir hvers einasta manns;
Því brennivínsdjöfulinn dýrka þeir enn
ig dauðann í bikarnum hans. —
Já, ennþá er mannkindin þorskur í því
að þekkja sér öruggan stað:
hún gleypir hvern öngul, sem að henni’ er rent,
—og ágirndin notar sér það.
Mér sýnist þú glotta,—já, glottu’ ef þú vilt,
þú glottir í röksemda stað;
en efirðu þetta og einlægur sért,
er auðvelt að rannsaka það:
Við hljóðlega förum, er húmar í kvöld,
til helvítis, vinur minn kær,
þvi knæpan er opin, þar ölið er veitt
— og áfengis djöfullinn hlær.
Við setjumst og dveljum þar dálitla stund,
er dagurinn nóttina flýr,
og drengirnir skjögrajidi drekka sitt öl
og drynur við stóryrða gnýr.—
Hvað mundirðu segja, ef sæirðu þá
í sakleysi’ að kæmi þar inn
og slægist í hópinn og slengdist sem flón
í slagsmálin drengurinn þinn?
Nú glottir þú aftur — Já, glottu’ ef þú vilt,
þú glottir í röksemda stað;
en spurðu’ þig sjálfan — og svaraðu rétt —
Er samvizkan örugg um það
ef brennivíns djöfullinn fjölmenni fær
til fórnar á blótstallinn sinn,
að dóttir þín sleppi með sorgfria sál
og saklausi drengurinn þinn.
Sig. Júl. Jóhannesson.
Verk, sem ljúft
er að vinna
Eg hefi fengið bréf frá norður-
hluta Nýja íslands, þar sem eg er
beðinn að skrifa nokkrar línur i
sambandi við atkvæðagreiðslu, sem
þar fer fram 18^ þ. m. Verður þá
skorið úr því hvort áfengissala í
þeim héruðum haldi áfram eða ekki.
Mér væri ljúft að vinna þetta verk
ef tími leyfði; ljúft að rita eða tala
nokkur orð á móti þeirri óhæfu að
einstökum mönnum (eða konum) sé
leyft að gera sér eyðilegging ná-
granna sinn að gróðafyrirtæki eða
féþúfu. Eg segi óhikað eyðilegging
nágranna sinna. Ef ykkur þykir þar
of djúpt tekið i árinni, landar góð-
ir i Nýja íslandi, þá farið í hugan-
um yfir alla sögu bygðarinnar og
fylgið nákvæmlega öllum slóðum á-
fengisnautnarinnar i heimahögum.
Ef þið getið ekki munað eftir
nokkru heimili, sem tjón hafi hlotið
af völdum áfengisnautnarinnar, þá
greiðið atkvæði með henni 18. þ. m.
Ef þið getið ekki munað eftir
nokkru böli, sem af henni stafi eða
hafi stafað, þá fylgið henni og veit-
ið henni lið. Ef þið munið eftir
engum slysum, sem áfengið hafi
valdið, þá haldið verndarhendi yfir
því. En ef hið gagnstæða á sér
stað — ef þið munið eftir eyðilögð-
um heimilum, ægilegunn slysum.
glataðri æsku og sárum sorgum, sem
áfengisnautnin hafi leitt yfir ykkar
eigin bygð, þá er það skylda ykkar
að reka djöfulinn á dyr og harð-
loka svo að hann komist aldrei inn
aftur.
Eg mun skrifa nokkrar línur i
næsta blað, um þetta mál; en hugsið
um þessi fáu orð á meðan. Eg gæti
ef til vill hjálpað ykkur til þess að
ryfja upp einhver slys í bygðum
ykkar (eins og í öllum bygðum) sem
beinlínis megi rekja tli áfengisnautn-
arinnar, ef þið kynnuð að hafa
gleymt þeim.
Eg mætti geta þess um leið. að eg
hefi verið beðinn að láta endur-
prenta gamalt kvæði, sem hér birt-
ist. Vil eg mælast til þess að allir
þeir, sem atkvæði eiga í Norður-
bygðum Nýja íslands, lesi þetta
kvæði vel og hugsi rækilega um það
áður en þeir fara inn á atkvæða-
staðinn 18. þ. m.
Sig. Júl. Jóhannesson.
—Þú hefir svei mér dottið í
lukkupottinn! Kvongast ágætri
konu og fengið með henni hálfa
miljón króna! Eg óska þér til ham-
ingju!
—Þakka þér fyrir, gamli refur!
En ef til vill væri n réttara að segja:
Kvongast hálfri miljón króna og
fengið stúlkuna sem óumflýjanlegan
kaupbæti! +
Ungur háseti (hræddur): Við
hljótum að farast! Þetta er hreinasti
fellibylur! Hafið þér nokkurn tima
verið á sjó í öðrum eins ósköpum?
Gatnall sjómaður: Kallið þér
þetta storm? Eg kalla það logn!