Lögberg - 17.08.1939, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 17. ÁGÚST 1939
Frá Islandi
MENNINGARATRIÐI
Vér eigum að vísu að venj-
ast of miklum sljóleika gagn-
Vart því hvað gott er eða ilt,
rétt eða rangt, en þó furðar
mig á því að enginn skuli
hafa látið í ljósi óþolinmæði
yfir því hvernig Útvarpið mis-
þvrmir þjóðsöngnum. En að
dagskránni sé lokið með söng,
er góð hugmynd, ef vel væri
á haldið. Nóg er til af góðum
lögum sein vér fáum of sjald-
an að heyra, eins og t. d.
“Fífilbrekka, gróin grund”
éftir Sveinbjörnsson, þar sem
tvorttveggja er afbragð, lag og
ljóð. Eða “Þar sem háir hól-
ar” þar sein Árni Thorsteins-
son hefir í bezta lagi sýnt,
hversu inerkilegt tónskáld
hann er. Eða “Heiðbláa fjólan
inín fríða” eftir Þórarinn
Jónsson, sem líkt inætti segja
um. Útlend lög mætti einnig
nefna eins og “Vorið” / eftir
Grieg, er eg gæti ímyndað mér
væri bezta lag tónskáldsins,
eða “Tarnklockan” eftir Wen-
nerberg, langbezta lagið af
mörgum góðum í hinu fræga
verki (en það sem Útvarpið
lofar oss sjaldnast að heyra).
Þá er hið ódauðlega “Kvöld-
Ijóð” Schumanns, sem er ná-
skylt lagi því eftir Grieg er
eg nefndi. Ef það er rétt sem
eg hygg, að ekki sé til lag við
Vorljóð Jónasar, “Nú andar
suðrið sæla”,*) þá er þar fag-
urt verkefni fyrir gott tón-
skáld. En mikils mun við
þurfa, ef jafnast á í ljóði við
yndisleik orðanna: Vorboðinn
ljúfi, fuglinn trúr sem fer —
Með fjaðrabliki háá vegaleysu
— í sumardal að kveða kvæð-
in þín.” — Og má þó raunar
sama segja um Ijóðið alt.
22. apríl.
Helgi Péturss.
*)Ritstjórinn segir mér að til
sé lag við Ijóð þetta, eftir Inga
Lárusson, og hefir tónskáld-
inu tekist svo vel með lagið
við “ó blessuð vertu sumar-
sól,” að eg er fús til að trúa
því, að þetta lag hans við vor-
Ijóð Jónasar hafi einnig vel
tekist. H. P.
—Vísir.
•
VÖRUVÖNDUN
F'yrir aðeins hálfri öld, eða
tæplega það, gátu menn kom-
ist upp með að flytja hingað
til lands, og það jafnvel til
sjálfs höfuðstaðarins, svo
skemt mjöl, að það var ekki
mannamatur. Fíkjur, sem eg
hefi fengið hér í búðunum,
minna mig á þessa liðnu tima.
Fíkjur er óhætt að telja með
beztu og hollustu ávöxtum, en
þær mega ekki vera orðnar
svo þurar og harðar að nálega
megi kalla steingerfinga, ef að
gagni eigi að koma. Það er
ástæða til að spyrja, úr því
að fíkjur fást fluttar inn,
vegna hvers eru þa*r ekki
hafðar sæmilega góðar? Er
það af því að menn eru ekki
ennþá farnir að skilja hversu
skaðlegt það er fyrir álit ís-
lands i útlöndum að ala á
þeirri trú, að oss hérna sé
sú vara bjóðandi sem svo lök
er orðin, að með öllu þykir
óboðleg í öðrum löndum hins
siðaða heims?
1(). febr.
Helgi Péturss.
—Vísir.
LÆRA ÍSLENZKU
TIL HLVTAR
í dag taka sér far með Lyru
heiinleiðis stud. mag. Hakan
Hamre og kona hans Cari
fædd Shetelig, dóttir Hakaan
Shetelig prófessors og forn-
minjafræðings. Þau hjónin
hafa verið hér í Reykjavík
í 5 mánuði.
Þau eru bæði stúdentar og
leggja stund á norska tungu
sein aðalfag.
F)n til þess að taka próf í
norsku þurfa menn að leggja
allmikla rækt við fornmálið.
lesa eina af helztu fslendinga-
sögunum, íslendingabók, mik-
ið af Eddukvæðunum og kon-
ungsskuggsjá o. fl.
Hinn íslenzka hluta náms-
ins hafa þau svo tekið hér í
vetur, hlýtt á háskólafyrir-
lestra og lesið auk þess það
sem námi þeirra tilheyrir sér-
staklega. En auk þess hafa
þau lagt sérstaka stund á að
tala íslenzku, bæði hér^í bæn-
um og ekki sízt á ferðalögum
út um sveitir. Um tíma í vor
voru þau austur í Þingvalla-
sveit. Síðan fóru þau til Norð-
urlands og eru nýkomin úr
þeirri ferð. Alstaðar á ferð-
um sínum hafa þau talað svo
til eingöngu íslenzku, enda
tala þau málið nú fyrirhafn-
arlaust.
Frúin hefir komið hingað
einu sinni áður, og fór þá m.
a. norður að Hólum í Hjalta-
dal. Skrifaði hún í norsk
blöð um það ferðalag sitt. f
greinum hennar kom í Ijós
mikil velvild til lands og þjóð-
ar og glöggur skilningur á
sögu og þjóðarhögum.
Hr. Hamre ætlar m. a. að
skrifa ritgerð er heim kemur
um íslenzka hesta og hesta-
nöfn.
Þau hjón hafa sýnt það með
hinni löngu dvöl sinni hér og
rækt sinni við islenzka tungu
að þau eru til þess líkleg að
auka kynni og vinarþel milli
frændþjóðanna, Norðmanna
og fslendinga.
Er það innileg ósk blaðsins,
að þeiin mætti vel farnast í
framtíðarstarfi þeirra á sviði
norrænna fræða og norrænna
kynna.—Mbl. 15. júní.
•
NÝTT FYRIRTÆKI
I' HAF'NARFIRÐI
I’yrir forgöngu Vörubif-
reiðastjórafélags Hafnarfjarð-
ar hefir verið stofnað nýtt
fyrirtæki J>ar i bænuni, er
heitir Rílaverkstæði Hafnar-
fjarðar h.f. Fhns og nafnið
bendir til, ætlar, fyrirtæki
þetta að starfrækja bílavið-
gerðir og í því - augnamiði
keypti félagið af útvegsbanka
fslands hús það, er Rafstöð
Hafnarfjarðar var áður í.
Kaupverð hússins var kr. 20
þúsund. Húsið er stórt og
rúmgott og í alla staði mjög
hentugt fyrir slíka starfræslu,
sem þarna er að hefjast.
Undanfarið hefir mikið af
Jieirri vinnu, sem þarna verð-
ur framkvæmd, verið unnin í
Reykjavík. F)ru þetta því
mikil Jia'gindi fyrir hafnfirska
bifreiðaeigendur, þar sem nú
verður óþarfi fyrir þá að fara
með hifreiðar sinar úr hænum
til viðgerðar. Félagið hefir
ráðið Sigurð Þorsteinsson til
sín, sem aðalviðgerðarmann
og verk,stæðisformann.
F'élagið hefir komið sér upp
talsverðum vörulager og mun
hafa á boðstólum varahluti til
bifreiða og bifreiðabarða.
Stjórn félagsins skipa Krist-
ján Steingrímsson bifrstj. og
meðstjórnendur Bjargmundur
Guðmundsson og Guðmundur
Þ. Magnússon.—Vísir.
Til athugunar
Það er gleðilegur vottur um
vaxandi samúð og bræðraþel
milli landa vestan hafs og
austan á þessu síðasta ári. Má
það eflaust þakka starfsemi
einstakra manna, og tíðari
milliferðum þessi síðustu ár.
Þó hygg eg að Jónas Jónsson
alþm. hafi átt einna mestan
þátt í framkvæmdum í þá átt,
síðan hann kom heim úr vest-
urför sinni í fyrrahaust. Það
er nýtt að sjá slíkan hlýhug
til Vestur-íslendinga í hverju
blaði sem nú kemur að heim-
an. Það var litið um slíkt fyr
á árum, til tjóns fyrir báða
málsparta. Og nú hefir þjóð-
in heima ákveðið að hafa ár-
lega hátíð til minningar um
Vestur-fslendinga, og það var
engin ómvnd á þessari fyrstu
hátíð þeirra.
Þátttaka fslendinga í sýn-
ingunni í New York hefir
hepnast vonum betur, og verð-
ur löndum bæði hér og heima
til sæmdar. Þaðan höfum við
nú fengið góðan gest, herra
Thor Thors, sem hefir hrifið
mjög hugi manna hér, bæði
með framkomu sinni og ræðu-
höldum. Því miður hafði
hann of takmarkaðan tíma,
svo færri fengu að kynnast
honum en vildu. Hann kom
líka færandi hendi með all-
mörg heiðursteikn til landa
hér frá islenzka rikinu. Að
vísu eru þau af mörgum álitin
lítils, virði, og munu það vera
leifar af andúð, sem margir
höfðu fyrrum af dönsku kross-
unum, sem Steingrímur Thor-
I stcinsson kvað um að vævu
notaðir “sem uppfylling i
eyður verðleikanna”, og til að
kaupa stjórnarfylgi. Þessi
heiðursinerki munu vera gef-
in af hlýjum hug sem virðing-
arvottur um þarflega starf-
seini til heilla og frama gflinla
landinu.
Þó virðist valið á þessum
mönnum vera nokkuð fljót-
færnislegt. Að sönnu eru allir
mennirnir mikilhæfir inenn
hver á sinn hátt, en nysjöfn
hefir starfsemi Jieirra verið að
íslenzkum málum, og mætti
því finna menn, sem alkunn-
ugt er að hafa unnið íslenzk-
um fræðum meira gagn en
sumir þessara manna. Meðal
þeirra mætti nefna Dr. Stefán
Einarsson háskólakennara í
Baltimore, sem er vel þektur
fræðimaður og fslandsvinur,
þótt hann láti minna á sér
bera en margir aðrir. Hann
og Dr. Richard Beck hafa
manna bezt aukið Jiekkingu
hérlendra manna á íslenzku
Jijóðinni á síðari árum, þeir
hefðu því átt jafnan heiður
skilið. Þá er einn landi hér
í Canada, sem flesta mun
furða á að ekki var talinn
verður viðurkenningar. Það
er skáldið og rithöfundurinn
Jóhann Magnús Bjarnason.
Varla verður því um kent að
hann sé óþektur heima, því
spurt hefi eg að bækur hans
eigi þar miklar vinsældir.
Hann og Stephan G. Stephans-
son hafa manna bezt sýnt
hvers virði alþýðumentunin
gat orðið og notadrjúg heima á
gamla landinu, ineðan engir
alþýðuskólar voru þar til.
Annars er óþarft að lýsa
Magnúsi. Verk hans lýsa
honum bezt. En hann er yfir-
lætislaus maður, og hefir ætíð
verið fátækur, og látið lítið á
sér bera. Þessvegna hafa þeir
líklega gleymt honum heima.
En þeir gleymdu honum ekki
Einar Kvaran og Guðm. Finn-
bogason, þegar þeir gáfu út
rithöfundabók Vestur-íslend-
inga, þeir gjörðu fáum betri
skil þar en Magnúsi.
Mig furðar á að enginn
skuli hafa minst á þetta í
blöðunum hérna vestan hafs.
Það hafa margir minst á það
við mig og eru óánægðir yfir
því að Magnús var Settur hjá.
Því hefi eg vakið máls á þessu
að eg nygg að eg lýsi hér skoð-
un flestra Vestur-fslendinga.
Þó er þessi hlýhugur að
heiman allra þakka verður
Hann barst annars alt of seint
hingað. Hefði slík samúð
borist hingað fyrir 20 árum,
eða um það leyti sem Þjóð-
ræknisfélagið var stofnað, J)á
mundi hún nú vera búinn að
vinna ómetanlegt gagn fyrir
báða flokkana,
Guffm. Jónsson,
frá Húseij.
Þórður Þórðarson
lœknir látinn
Frá því er skýrt í Minneota
Mascot að Þórður Þórðarson
læknir hafi látist af hjarta-
bilun 2. ágúst. Hann var nafn-
kunnur inerkismaður og flytja
íslenzku blöðin að sjálfsögðu
æfiatriði hans síðar.
Þórður var fæddur að Stað
í Flrútafirði á fslandi 3. janúar
1805. Voru foreldrar hans þau
hjónin Þórður Gunnarsson og
Guðrún Grímsdóttir. Þegar
hann var átta ára gamall
fluttu foreldrar hans til Vest-
urheims, en hann varð eftir
heima. Þau hjón settust fyrst
að í Shawans héraði í Wis-
consin og þar dó Gunnar
fyrsta árið eftir að hann kom
vestur. Ekkjan flutti J)á með
börnum sínum til Garðar í
Norður Dakota.
Þórður dvaldi heima. Var
hann studdur til menta, lærði
undir skóla og útskrifaðist af
latínuskólanum 1887. Sama
árið flutti hann vestur til
fólks síns í Norður Dakota.
Hann hélt stöðugri kynningu
við suma skólabræðra sinna,
t. d. Guðmund Hannesson
lækni, Guðmund Björnsson,
landlækni, o. fl.
Þórður stundaði rafmagns-
fræði um tíma við Cornell há-
skólann í New York ríki og
var Hirti bróður sínum til að-
stoðar Jiegar hann lagði grund-
völlinn að hinni miklu og
merku verksmiðju sinni, þar
sem hann (Hjörtur) sýndi
yfirburða þekkingu í raffræð-
inni.
Eftir nokkurn tíma fór
hann að stunda nám í læknis-
fræði, útskrifaðist í Chicago
frá Illinois háskólanuin árið
189(>, tók ríkispróf 1897, sett-
ist að sem læknir í bænum
Minneota í Minnesota og
stundaði þar lækningar alla
æfi.
Þórður læknir var einstak-
lega vel gefinn maður, dulur
og seintekinn, en vinfastur og
trúr. Hann var sannkallaður
mentamaður, lét sér ekki
nægja það, sem hann hafði
lært í skóla, heldur auðgaði
anda sinn ineð stöðugum
lestri og náinni eftirtekt. Hann
var meðstofnandi og meðrit-
stjórf séra B. B. Jónssonar að
blaðinu Vínland; var það mán-
aðarblað, sem kom út í Minne-
ota frá 1902 til 1908; eina ís-
lenzka fréttablaðið í Banda-
ríkjunum. Viriland var tví-
mælalaust eitt meðal allra
merkustu og vönduðustu rita,
sem Vestur-íslendingar hafa
átt.
Þórður læknir kvæntist 6.
febrúar 1901 Sigurbjörgu Sig-
urbjörnsdóttur Ásbjörnssonar
frá Selkirk og eignuðust þau
þrjú börn: Vilhjálm, er and-
aðist 8. janúar 1937, Maríu
Aðalbjörgu í bænum Gary i
Indiana og Sigurbjörgu, sem
dó 12. ágúst 1905. Konu sina
misti Þórðarson 10. júlí 1905.
Meðan stríðið mikla stóð
yfir gekk Þórðarson í Banda-
ríkjaherinn og var þar her-
læknir. Systkini hans eru öll
dáin nema Hjörtur C. Þórðar-
son raffræðingur og stórat-
hafnamaður í Chicago. Systir
þeirra, Ingibjörg Hanson, dó
fyrir rúmum mánuði í Wim-
mett i Montana.
Þórður læknir var jarðsett-
ur 8. ágúst; þeirri athöfn
stjórnaði séra Guttormur
Guttormssón, en biblíukafla
og bæn las séra Steingrímur
Þorláksson, sem var fyrsti
prestur íslenzkur í Minneota.
Líkmenn voru þessir: Otto
Anderson, G. B. Björnsson,
C. B. Erickson, W. B. Gísla-
son, B. Jones og Victor
Josephson.
Yngri söngflokkur safnað-
arins söng þrjú lög: “Lead
Kindly Light,” “Our God, Our
Help in Ages Past” og “Abide
With Me.” Hafði Þórður
læknir tekið á móti öllum,
sem í þessum söngflokki eru,
þegar þeir fæddust. Þegar
kistan var borin út úr kirkj-
unni sungu eldri menn og
konur íslenzka sálminn: “Alt
eins og blómstrið eina.”
Við gröfina var sungið: “Ó,
l'öður er vor fósturjörð.”
. —Þetta er að mestu leyti
lauslega þýtt úr blaðinu
Minneota Mascot. Þar birtist
einnig löng ritstjórnargrein
um hinn látna eftir hinn al-
kunna ritsnilling Gunnar
Björnsson, en þeir höfðu verið
nánir vinir um fjörutiu ára
skeið. S. J. J.
Augusta Langaard, í Toren-
sen, í Noregi sofnaði árið 1862
og svaf í 20 ár. Þegar hún
vaknaði, fanst henni hún að-
eins hafa sofið sinn venjulega
átta tíma svefn.