Lögberg - 31.10.1940, Side 5

LÖGBEKG, FIMTUDAGINN 31. OKTÓBER, 1940
5
Eikin mín
Þú eikin mín fríða, í heiðloft há
þitt höfuð þú teygfr, með krónu prúða.
Hve tignarleg varstu í vorsins skrúða,
er vorsól þér gullhlaði um enni brá.
Þú barst eins og drotning af björkum lundar,
með bjargtraustar rætur í örmum grundar.
Og sumarið gjafmilt þér gæddi á
guðadrykk lífsins, með yl frá sunnu.
í blíðvindi ljúfum þá lauf þín kunnu
hinn liprasta dans, kring um sína tág.
Og sumarlangt entist þeim æfi-kveikur;
en öll var þeim tilveran hvíld og leikur.
En haustið er örlátt á hret og kul;
það hleður í valköstu blóinans liði.
Og eignarmörk sín, þó með ýmsu sniði,
það áletrar gróðurinn, föl og gul.
Það flestum gaf silfur, en sæmdi þig gulli,
i sumarsins hátíðarloka-fulli.
B. Thorsteinsson.
ofan á þau óþægindi, sem ellinni
oft fylgja, hætist ekki áhyggjur
um afkomuna og skortur á þeim
lifsnauðsynjum og þeirri aðbúð,
sem allir menn þurfa til þess að
þeim geti liðið sæmilega. Áhugi
á því, að bæta kjör gamalmenna
í þessum efnum hefir farið vax-
andi hér á landi i seinni tíð og
komið fram í löggjöf um elli-
styrk, lífeyrissjóð o. s. frv. og
í samtökum um að reisa elli-
heimili og gera þau sem bezt úr
garði. Starf Blindravinafélags-
ins miðar líka að því, að gera
þeim gömlum mönnum, sem
blindir eru, ellina léttbærari.
f allri þessari viðleitni kemur
fram samúð með gamla fólkinu,
og án slikrar samúðar getur
þjóðlífið ekki verið heilbrigt.
Það væri undarlegt og ómann-
úðlegt skipulag, að búa þannig
í haginn, að þeir, sem hafa borið
hita og þunga æfidagsins, slitið
kröftum sínum til þess að koma
yngri kynslóðinni á legg og gold-
ið skatta og skyldur til þjóðfé-
lagsins, ættu svo að lokum að
líða skort á æfikvöldi sínu.
í viðhorfinu til ellinnar kem-
ur fram sambandið milli ungu
kynslóðarinnar og gömlu kyn-
slóðarinnar, milli nútíðar og
fortíðar. Mér hefir altaf fundist
ræktarsemin við fortíðina vera
dygð. Hún sprettur af meðvit-
undinni um það, hvað hinir
yngri eiga hinum eldri að þakka,
og reynslan mun vera sú, að
þeir séu að jafnaði þakklátastir
öðrum, sem gjöfulastir eru sjálf-
ir. Sú kynslóð, sem þakkar
sjálfri sér rnest og þykist lítið
hafa þegið 'frá fyrirrennurum
sínum, hefir naumast mikla sam-
úð með ellinni. En hún verður
þá að sama skapi grunnfær og
ófrjáls ( anda og athöfnum. Þvi
að sannleikurinn er sá, að alt
nýtt verður að sama skapi
þroskavænlegra og frjórra, sem
það á sér dýpri rætur í fortíð-
inni og dtegur þaðan næringu
og styrk.
Lengi er að vaxa vegleg björk,
sem vermir um aldir hólinn,
en kalt er að byggja bera inörk
þá burt eru gömlu skjólin.
Og því endurtek eg gömlu bæn-
ina að lokum:
Gott ey gömlum mönnum!
Gott ey ærum mönnum!
—Lesb. Morgunbl.
Landsbankinn fær aukið
og endurbœtt húsnœði
Landsbanki íslands opnar í
dag hinn nýja afgreiðslusal, sem
er í hinni nýju byggingu bank-
ans við Pósthússtræti. Batna
nú stórum afgreiðsluskilyrði
bankans, en það hefir háð mjög
afgreiðslunni undanfarið, hversu
þröng húsakynni bankans hafa
verið.
f hinum nýja afgreiðslusal,
sem er bjartur og rúmgóður,
verður sparisjóður, hlaupareikn-
ingur, veðdeild og tékkar á úti-
búin og innlenda banka.
Klukkan 7 í gærkvöldi bauð
bankastjórnin ríkisstjórn, blaða-
mönnum og nokkrum gestum til
þess að skoða hin nýju húsa-
kynni bankans.
Georg ólafsson bankastjóri á-
varpaði gestina og bauð þá vel-
komna. Hann rakti síðan í stór-
um dráttum byggingasögu bank-
ans og lýsti hinni nýju bygg-
ingu. Hann mælti á þessa leið:
1. júlí 1886 tók Landsbankinn
til starfa í húsinu nr. 3 við
Bankastræti, og var hann þar i
12 ár eða til ársins 1898, er
bankinn flutti í hús það, sem
hann hafði sjálfur látið reisa
við Austurstræti. f aprilmánuði
1915 eyddist húsið af eldi i brun-
anum mikla, er lagði mörg hús
við Austurstræti og Hafnarstræti
í rústir. Eftir brunann fékk
bankinn húsnæði í núverandi
pósthúsi, og 1917 flutti hann í
nýbygt hús við Austurstræti, er
Nathan & Olsen höfðu látið reisa,
og er þar nú Reykjavíkur Apó-
tek. Á árunum 1922 og 1923 lét
bankinn endurbyggja bankahús-
ið við Austurstræti, allmjög
stærra en það var í upphafi, og
flutti bankinn i hið nýja hús-
næði 1. marz 1924. Var þá gert
ráð fyrir, að bankinn hefði
fengið húsnæði, sem myndi
verða honum nægilegt um langan
aldur. En það vom ekki mörg
ár liðin, þegar sýnt var, að
bankanum yrði brátt þörf á enn
rýmra húsnæði, og með hliðsjón
af framtíðarþörfum bankans
voru hinn 13. september 1928
fest kaup á nágrannaeign bank-
ans, Ingólfshvoli.
Nú hafa viðskifti bankans á
undanförnum árum aukist svo
mjög, að um all-langt skeið hefir
verið þröngt við afgreiðslu, og
hefir það verið til mikils baga.
Og síðustu árin var afgreiðslu-
salurinn á neðstu hæð hússins
orðinn með öllu ófullnægjandi
sökum þrengsla. Var þvi sú á-
kvörðun tekin að stækka húsið
og byggja við það, og skyldi
einn afgreiðslusalurinn stækk-
aður.
Byggingarframkvæmdir hófust
í ágúst 1938, og var steypuvinnu
lokið í febrúar 1939.
Stærð neðri hæðar og kjallara
hvors um sig er 234 fermetrar,
efri hæðar 82 fermetrar, en
byggingin er tvær hæðir og kjall-
ari. Uppbygging hússins var að
ýmsu leyti hin vandasamasta,
og má t. d. geta þess, að sjávar
gætir 2 metra ofar neðsta gólfi,
þegar stórstreymi er, og meðan
steyptar voru súlur, hvíldi norð-
urhlið bankahússins og suður-
hlið Ingólfshvols á bráðarbirgða-
trésúlum. Styrkleiki súlna og
veggja er miðaður við það, að
hægt verði að hækka bygginguna
um tvær hæðir, og er þá ætlunin
að Ingólfshvoll verði rifinn, en
byggingin nái þá yfir um horn
Pósthússtræfis og Hafnarstrætis.
Mestan hluta kjallarans taka
aðalféhirzla og verðbréfageymsla
bankans og nauðsynleg herbergi
í sambandi við þær. Þar er og
herbergi fyrir seðlagreiningu og
eyðingu seðla, sem teknir hafa
verið úr umferð.
Á fyrstu hæð er viðaukinn við
afgreiðslusal, sérstök herbergi
fyrir endurskoðun og skrifstofu-
stjóra auk eldtraustrar geymslu
og snyrtiherbergja. Stærð eldri
salar er um það bil 253 fer-
metrar, en hins nýja 260 fer-
metrar, og er því afgreiðslusalur
bankans nú samtals 513 fer-
metrar. Afgreiðslurými við disk
eldri hlutans er um það bil 18.5
metrar, en við breytinguna eykst
það um 38.5 metra, og er þvi
nú samtals 57 metfar.
Innanhússmunir og diskur eru
gerðir úr celluloselakkbornu
ahorni. f disknum er komið
fyrir spjaldskrám og því um liku
til notkunar við afgreiðslu. í
afgreiðslusal eru bólstruð hús-
gögn, klædd íslenzku sauðskinni,
til afnota fyrir viðskiftamenn, en
skrifborðsstólar eru klæddir is-
lenzkum vefnaði.
Upphitun er með þeim hætti,
að dælt er inn hreinsuðu, hæfi-
lega heitu og röku lofti, en ó-
hreint loft er sogað út við fóta-
lista. Hvort nægilega heitt er í
solum og skrifstofum, má sjá á
þar til gerðum mælum (Thermo-
stat) í sjálfu ketilrúminu.
Raflýsing salarins er óbein
(indirect) og blandað saman
kvikasilfur- og dekalominperum,
til þess að birtan verði sem lík-
ust dagsbirtu. Sérstakjr raf-
geymar eru í kjallara fyrir bók-
haldsvélar og varalýsingu, ef
rafkerfi bæjarins bilar um stund.
Á efri hæð eru 6 skrifstofu-
herbergi auk snyrtiherbergja og
þess háttar.
Verkstjóri við bygginguna var
Jón Bergsteinsson múrarameist-
ari, en fyrir smíði innanstokks-
muna stóðu Jónas Sólmundsson
og Guðmundur Breiðdal. Bólstr-
un annaðist Helgi Sigurðsson, en
frá Erna Ryel hefir ofið,klæði
á skrifhorðsstólana. Málningu
annaðist Helgi Guðmundsson.
Járnteikningar gerðu Geir
Zoega og Gústaf E. Pálsson;
hitalagnir teiknaði Benedikt
Gröndal, eh útfærslu annaðist
firmað Á. Einarsson & Funk;
raflagnir teiknaði Jakob Guð-
johnsen, en verkið tók að sér
Júlíus Björnsson.
Við smíði úr málmum hafa
unnið Vélsmiðjan Héðinn, Stál-
húsgögn h.f., Björn Eirksson og
Tryggvi Árnason á verkstæði
Egils Vilhjálmssonar.
Teikningar hefir gert Gunn-
Iaugur Halldórsson arkitekt, sem
og hefir haft daglegt eftirlit með
öllum framkvæmdum, en aðstoð-
armaður hans við húsgögn var
Skarphéðinn Jóhannsson, hús-
gagnateiknari.
Nú þegar byggingunni er lokið
og stærð afgreiðslusalarins hefir
verið tvöfölduð, vonar bankinn,
að hann geti veitt viðskiftamönn-
um sínum greiða og góða af-
greiðslu, og þegar geymsludeild-
in er koinin i fult lag, væntir
hann að geta enn betur fullnægt
þörfum viðskiftamanna sinna.
•
Er gestir höfðu skoðað hin
nýju húsakynni bankans og þeg-
ið veitingar, sem framreiddar
voru i hinum nýja afgreiðslusal,
kvaddi fjármálaráðherra, Jakob
Möller sér hljóðs og mælti á
þessa leið:
Fyrir hönd rikisstjórnarinnar
óska eg Landsbankanum til ham-
ingju með hina nýju byggingu.
Eg vil láta í ljósi þá ósk, að
bankinn inegi halda áfram að
dafna, þróast og vaxa, eins og
hann hefir gert á undanförnum
árum eins og lýst var í ræðu
Georgs ólafssonar bankastjóra er
hann gat þess að viðskiftin hefðu
sprengt húsnæði bankans. Þetta
eru merki athafnalífs og gró-
anda í þjóðlífi fslendinga. Eg
vona, að þannig verði yþað í
framtíðinni.
Eg vil að lokum óska starfs-
mönnum bankans til hamingju
með hin bættu vinnuskilyrði og
vona, að þau auki ánægju þeirra
og gleði við starfið.
•
Hinn nýi afgreiðslusalur setur
alveg nýjan svip á bankann inni.
Salurinn er mjög rúmgóður. Á
miðju gólfi, utanborðs, er stór,
tvöfaldur “sófi,” klæddur ís-
lenzku sauðskinni. Þar er og
horð, handa viðskiftamönnum að
skrif.a við.
f einu horninu er lítið kringl-
ótt borð og á því uppdráttur af
Reykjavík, sem sýnir helztu
bygingar bæjarins og skemtistaði
(iþróttavelli, golfvöll, baðstaði
o. s. frv.). Þessi uppdráttur er
til leiðbeininga fvrir erl. ferða-
menn. Þar er og fyrir innan
borð stúlka, sem notuð verður
til að skifta erl. peningum.
Það er unun að koma inn í
þenna nýja afgreiðslusal og sjá
hve öllu er þar haganlega fyrir-
komið. Allur frágangur ber vott
um listfengi og smekkvísi arki-
tektsins, Gunnlaugs Halldórsson-
ar, sem gerði teikningar og hafði
umsjón með daglegum fram-
kvæmdum verksins. Hitt er lika
ánægjulegt, að sjá handbragðið
á öllu, sem inni er, diskum,
borðum, skúffum, stólum, skrif-
borðum o. s. frv., en alt er þetta
smiðað af islenzkum mönnum.
Þeir sýna hér í verki, að þeir
eru starfi sínu vaxnir.
—Morgunbl. 17. ág.
Hitt og þetta
Charles Blondin hét frægasti
línudansari jarðarinnar. Hann
hét réttu nafni Gravelin og
fæddist árið 1824 í Saint Omer.
Það eru fjörutíu ár siðan að
hann dó. Frægasta afrek hans
var þegar hann gekk á streng
yfir Niagarafossana, þar sem þeir
eru hrikalegastir. Hann gerði
þetta i fyrsta skifti árið 1855, en
mannfjöldinn er safnast hafði
saman hélt niðri í sér andanum
af eftirvæntingu. Allir bjuggust
við að hann myndi hrapa — en
hann komst ekki að eins heilu
og höldnu yfir, heldur margend-
urtók gönguna á strengnum,
undir dynjandi fagnaðarlátum
áhorfendanna.
Eitt sinn spurði Edward VII.
Bretakonungur Blondin hvað
hann hefði nú eiginlega hugsað,
þegar hann var kominn út á
strenginn.
“Eg hugsaði um að halda jafn-
væginu, yðar hátign,” sagði
hann stuttaralega.
Venjulega var Blondin kallað-
ur Niagarahetjan. Leikni hans
þótti óviðjafnanleg. Hann gekk
á stultum eftir línu, eða hann
bar mann á bakinu, mataðist og
drakk kaffi á þessum göngu-
ferðum sínum og lét jafnvel
binda fyrir augu sér.
Á sumardaginn
fyráta, 25. apríl 1940
Þann dag var eg staddur á
gamalmennaheimilinu Betel á
Gimli, fór þangað aðallega til
að sjá gamla konu, sem þar er
búin að vera um tuttugu ár; hún
heitir' Margrét og er Sigurðar-
dóttir, ættuð úr Húnavatnssýslu
á fslandi og er frænka konunn-
ar minnar, og varð 90 ára gömul
12. marz siðastliðinn. Þegar
menn komast á þann aldur finst
flestum það vera orðin löng
braut og margs að minnast.
Það átti að vera söngsamkoma
þennan dag í hinum prýðilega
samkomusal hejmilisins undir
um sjón hins velþekta og lipra
tónsnillings Hannesar Kristjáns-
sonar kaupmanns á Gimli. Vist-
fólk heimilisins var að hópa sig
saman til að hlusta á guða-
söngva islenzkra dýrðarheima,
sem túlkaðir skyldu verða af
hreimfögrum hjartaslögum sona
og dætra f jallkonunnar fögru,
sem lét okkur dreyma um löndin
ókunnu, þegar við, sem farin er-
um að eldast, vorum á fyrri
barnsaldrinum.
Yfirumsjónarkona heimilisins,
sem gerir garðinn frægan, svo
að allir dáðst að, er þangað
koma, gekk um meðal gamla
fólksins líkust gyðju hjálpræð-
isins, sem, eins og eitt af okkar
beztu skáldum komst að orði,
“til að hugga, sefa og græða”;
og með komandi sól sumarsins,
að vekja til nýs lífs vonarneist-
ann hjá þessum ellimóðu ein-
stæðingum, hlýju vorsins, sem
sumarkoman var að boða. Er
ekki lífið okkar eins og jörðin,
sem við búum á: undarlegt sam-
bland af frosti og funa. En svo
segja máske aðrir: skáldin geta
gefið öllu nafn. Hvað um það.
Eitt var auðsjáanlegt, að það
áttu sem flestir að verða að-
hjótandi söngskemtunarinnar á
Betel á sumardaginn fyrsta.
Brátt kvað við úr bergi gýj-
unnar stilt af tónmeistaranum,
með, eins og Steingrímur kemst
að orði: “hljóm, sem birtir innri
veröld alla, sem manns í brjósti
hreyfir sér” lagið indæla “Á stað
burt í fjarlægð.” Það er víst
altaf einhver að búa sig á stað
í fjarlægð; á ekki þetta lag, eins
og þar stendur, voldugan frum-
kraft, sem vaknaði upp eftir nótt.
Svo kom næst “Á vængjum vildi
eg berast”, djúpsettir, hrifandi
tónar; Er það ekki æðsta þrá
mannssálarinnar að ná “sigri
yfir líf og hel.” Þá “Ó, fógur
er vor fósturjörð^ ódauðlegt
orðaval, skáldið var á glæsiáruin
æskunnar, en þung tákn of fljótt
enda; það er of oft sagan. Næst
“Þú bláfjalla geimur.” Er nokk-
urt lag sem íslenzka þjóðin á
með slíkri dagrenning í undir-
vitund sinni? Mér komu í hug
orð Guðm. Guðmundssonar úr
hinu þjóðkunna kvæði Locksley
Hall, lýsingin á Ainie frænku:
“dagrenningu úr djúpi sálar
dökkbrún augu sýndu ljóst.”
Þvílíkt hugmyndaflug; skaði að
það kvæði skuli ekki vera í bók-
unum hans.
Þá var lagið og Ijóðið “Geng
eg fram á gnýju, geigvæna
brún.” Það er eins og alt sverji
sig í ættina, hvar sem maður
heyrir skáldið með harnshjartað
hreyfa fiðlu Braga gamla; þess-
ar traustu undirstöður, þessi
gagntakandi viðvörunarandi,
þessi mildi blær, þessi þróttmikla
andagift, þessi sannfæringar stál-
vilji og síðast en ekki sízt, þessi
sigurvissa á það háleita og góða.
Blessuð veri minning hans.
Svo “Heyrið morgunsöng á
sænum”; seyðandi, vekjandi
vermandi, friður náttúrunnar,
æstar öldur úthafsins, kraftur
og þrek þegar á reynir, trú og
vonin síðasta og bezta, sú, að
Guð veit nöfnin; ekki orsök að
örvænta sigurs eftir stríð. Þá var
lagið “Hvað er svo glatt,” spilað
og sungið af mikilli list, eins og
öll hin. Hugsanir mínar voru
vist í móðu þessa stund, en þeg-
ar eg fór að fá skýringu, undr-
aði mig á minni og skilningi
gömlu konunnar áður á minstu,
yfir 20 árum eldri en eg, enda
hefir æfi hennar oft verið þannig
löguð, að íslenzku skáldin með
sínum hreimfögru blæbrigðum
hafa að líkindum verið hennar
unun og stundastytting; má vera
í orðsins beztu merkingu. unun
og aflgjafi. Nú er hún orðin
blind, samt virðist friður og
gleði ríkja í sál hennar og innri
hugsjóna dagsbirtan ólömuð, þó
sú ytri sé með öllu horfin. Guð
algeimsins er sannarlega ljós
góðrar sálar, þó dagsbirtan sé
þrotin og alt sýnist eintóm nótt.
Eg er söngfólkinu innilega
þakklátur fyrir skemtunina, og
þó dagar sumarsins séu nú á
enda, þá hefi eg ekki gleymt
stundinni.
Megi friður og rósemi ávalt
hvíla yfir heimilisfólkinu á Betel.
Áheyrandi.
SKYLDA YÐAR ER BRÝNNI
EN e AÐUR!
Ocr. 22%-Nov.64
W I N N I P E G
COMMUNITY CHEST