Lögberg - 22.01.1942, Side 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 22. JANÚAR. 1942
7
Jóhann Ólafur
Guðmundsson
— ÆFIMINNING —
Hann var fæddur 25. október
1875, í Reyðarfirði, í Suður-
Múlasýslu. Foreldrar hans voru
hjónin Hálfdán Guðmundsson
og Jarðþrúður Andrésdóttir. Sem
ungur maður lifði Jóhann djörfu
og þróttmiklu starfslífi. Þótt
hann færi að mestu á mis við
skólanám, unni hann mjög bók-
vísi og hvers konar mentun.
Hann las. mikið og varð á þann
hátt vel að sér í sögu og bók-
mentum þjóðar sinnar. Hann
var fermdur árið 1890 af séra
Lárusi Halldórssyni fríkirkju-
presti, á Kollaleiru. Nokkrum
árum síðar fluttist hann með for-
eldrum sínum til Ameríku. Fjöl-
skyldan tók sér að lokum heim-
ilisfestu í Bandaríkjunum, — í
Minneota, Lyon County, Minne-
sota. Það var í ágústímánuði
árið 1903. Þar dó l'aðir Jóhanns
ó. marz 1908, og móðir hans 20
árum síðar, eða 22. janúar, 1928.
Þau hvila bæði í íslenzka graf-
reitnum i Minneota. Jóhann var
góður og skyldurækinn sonur
°g lét ekkert það ógert, sem orð-
ið gæti foreldrum hans til að-
stoðar og ánægju í hinu nýja
'heimkynni þeira. Eftir að hafa
unnið nokkur fyrstu árin við
ýmsa vinnu, tók hann upp land-
búnað. Fyrir hvöt þriggja ná-
frænda sinna, bræðranna, Ottó,
Sigurðar og óla, Anderson, fór
hann að búa upj) á eigin reikn-
ing. Tók hann upp fleirþætta
húskaparaðferð, en lagði sér-
staka stund á svína- og maís-
ræktun. Vann hann að búskapn-
um með hinni mestu elju og at-
orku. Hlaut hann á búnaðar-
sýningu Minnesotarikisins við-
urkenningu (borða og jjeninga-
verðlaun) fyrir sýnishorn af út-
sæðis-maís.
Árið 1920 giftist hann Mrs.
Mariu Dahl, frá Winnipeg, Can-
^da. Atti hún einn son frá fyrra
hjónabandi, er Carl heitir. Unnu
nú hjónin bæði að búskapnum
°8 lögðu í það alla sína krafta,
með það sérstaklega fyrir aug-
lim að gjöra Carli fært að ná sem
heztri mentun. Reyndist Jóhann
honum sannur faðir og leiðbeindi
honum og hvatti hann á menta-
hrautinni. Var honum hin mesta
anægja i því að brýna metnað
hans og sjá ihonum borgið gegn-
l|m miðskóla og háskóla ríkisins.
^rið 1936 lögðu hjónin niður
húskapinn og komu sér upj)
heimili í borginni Minneapolis,
1 Minnesotia, þar sem Carl dvaldi
m€ð þeim. Ekki varð þó þelta
heimili til langrar frambúðar,
Pví að ári liðnu tóku þau sig
UPP á ný og fluttu þá til 'Blaine
I Washingtonriki. Haustið 1941
hafði Jóhann verið að ráðgera
°S hlakka til ferðar austur á
fyrri stöðvar til að sjá frændur
gamla vini og reika um forn-
hunnar slóðir. Ætlaði hann
einnig, j þessari ferð, ag heim-
^*kja stjúpson sinn, Carl, í EI
‘ftna, Oklahoma, og dvelja á
heunili hans um stund. Þessi
ráðagerð hans Varð þó ekki að
framkvæmd, því sjúkdómur sá,
er dróg hann tii dauða tók hann
nn tokum og bannaði allar ferð-
,r- Hann dó 15. október 1941,
var jarðaður í grafreit Blaine-
h*jar. Hann á systur lifandi,
rs- Stefan Nicholson, í Vestur-
f^nada. Jarðarförin fór fram
Já útfararstofu Purdy & Mc-
hanney, að viðstödidum ættingj-
l,m og mörgum vinum. Séra
hert E. Kristjánsson jarðsöng.
að er alls ekki nóg, að segja
Um þennan mann, að hann hafi
.. > að hann hafi lifað svo
^*°r® ár; að eftirlifandi ættingj-
ur muni hann og sakni hans og
lnnist dauflegt *og eyðilegt án
nns» því hann var mikill og
h'óður maður. Andlitsfar hans
VaUarsýn; hlátur hans og al-
II ar viðinót; hreinskilni hans,
greiðvikni og sjálfstæði, — alt
)etta mun geymast í minning-
Unni og verða framkallað í sain-
ræðum yfir mörgum islenzkum
kaffibolla. Við sjáum í hugan-
um hina þrekvöxnu líkamsbygg-
ingu hans, stælta við erfiði, hina
sterku fótleggi, hið hrausta
hjarta, hinar þreklegu höndur
með sigg í lófum og hina stæltu
handleggja-vöðva, hið dökka ó-
stýriláta, hrokkna hár, hið sér-
kennilega höfuðlag og augun,
sem ljómuðu og sindruðu þegar
hann varð fyrir geðshræringu..
Við munum eftir bráðlyndi hans;
eftir hinum létta, glaða hlátri
hans. Við sjáum í anda hina
stálhörðu vöðva um herðar og
arma, þegar hann hélt um taum-
ana á óstýrilátum og skapmild-
um hestum eða höndlaði óþægar
skejmur. Við minnumst hinna
þreytandi löngu vinnutíma hans
með herfi og plóg og bindara;
hinnar þolinmóðu umönnunar
búpeningsins; hinna mörgu
vökunótta, þegar grísir og kálf
ar fæddust eða hestar voru veik-
ir. Við skulum einnig muna og
hafa í heiðri örlæti hans og
manndáð, skilvísi hans við þá,
sem unnu verk fyrir hann, ást
hans og skilning á börnum og
ungmennum, góðfýsi hans og
skyldurækni við heimili sitt og
fjölskyldu. Alt þetta, og meira,
var og er, maðurinn sem nú er
dáinn, — sannur víkingur, sem
yfirgaf föðurland sitt, til að
ryðja sér og sínum braut í nýju
og ókunnu landi. Hann varð
trúr borgari þess lands og bauð
sig fram i þjónustu þess i hinu
mikla stríði 1914-1918. Hann
gleymdi þó aldrei föðurlandi sínu
og sögu þess og bókmentum unni
hann hugástum. Slikur var Jó-
hann ólafur Guðmundsson. Megi
minning hans og allra góðra is-
lenzkra frumbyggja verða að
uppsprettum lifandi vatns, sem
halda sígrænum reitum dslenzkra
dáða og drengskapar í Vestur-
heimi. A. E. K.
--------V---------
Harðindin
í Húnavatnssýslu
1886-1887
Vetrai-vertíðina 1886 reri eg
frá Deild á Álftanesi. Það var
dag nokkurn, er við sátum undir
líniu vestur á Sviði, að tíðrætt var
um harðindi, er þá gengu, m. a.
höfðum við þá nýfrétt, að Sig-
urður bóndi d Stardal hefði skor-
ið fjörutíu gemlinga vegna hey-
leysis. Segir þá einn skipverji,
heldur vitgrannur: “Það má
segja að það hafa verið harð-
indi um þessi aldamót.” Hlóguin
við dátt að.
Þá voru páskar fyrsta sunnu-
dag í sumri, og fórum við til
Reykjavíkurkirkju en meðfram
til að ná í áfengi. Fyrripart
dagsins var skafheiðríkt loft og
sólskin, en um kl. 4, er við fór-
um suður Skildinganesnniela, sá-
um við regnský yfir grindaskörð-
uim. Skip okkar stóð í Þor-
móðsstaðavör, en svo bar rign-
inguna brátt yfir og úrkoman
var svo mikil, að þó við rérum
sem mest við máttum yfir fjörð-
inn, þá vorum við eins og dregn-
ir úr sjó, er við komum í lend-
ingu á Deild. Á túninu stóðu
stórar tjarnir; voru þau þó orðin
ved þur áður, enda jörð farin
að grænka. Um kl. sjö fló af
loftinu og gerði suðaustan hlý-
vindi og bjartviðri um kvöldið.
Er eg kom norður um vorið
frétti eg, að þar hefði fyrsta
sunnudag d sumri verið norðan
slyddu kafald frarn til kl. sex
siðdegis, en þá snerist til land-
sunnan þíðviðris og bjartviðris.
Eg segi frá þessu hér vegna þess,
að það var gamalla manna mál,
að veðurfar sumarsins væri oft
líkt því, sem væri fyrsta sunnu-
dag í sumri. Mér hefir löngum
virst þetta rétt, og svo reyndist
í þetta sinn. Þetta sumar var
einmuna heyskapartíð á Suður-
landi, þar til 16—17 vikur af
suinri, en þá gerði þar slikar úr-
hellisrigningar, að skriður féllu
úr Esjunni niður á Kjalarnes,
en d ölfusi og Flóa var svo mikill
vatnagangur, að heyskapur hætti
að mestu og kaupafólk varð að
fara suður. En á Norðurlandi
voru bleytuslyddur og kafökl
af norðri fram um sextán vikur
af sumri. Var oft grasfyllir af
snjó, svo ekki var sláandi og
náðist enginn bakki fyr en eftir
höfuðdag, töður voru hraktar
og lélegar. En um höfuðdag
gerði öndvegistíð, með land-
sunnanátt og sólskini, og hélsl
sú veðrátta fram á sólstöður.
úthey verkuðust ágætlega og
varð aðal heyskapur um haustið.
Hustvertdð reri eg frá Sel-
tanga við Miðfjörð hjá Jóhannesi
frá Útibleiksstöðum. Fiskuðum
við lítið, enda var það mörg ár
eftir að hvalinn rak á Ánastöð-
um, að fiskur gekk ekki í Mið-
ifjörð.
Veturinn 1886-’87 var heldur
harðari en í meðallagi. Gerði
eftir nýárið útsynnings veðráttu
og umhleyping, skiftust á snjó-
komur og slagviðri. Fjárbeit
nýttist því illa og var gjafasamt,
töður voru hraktar, en úthey
sæmileg. Var risjuveðrátta þar
til seint á góu. Einmánuður var
bærilegur, en votviðrasamur; var
þá fé alment slept. Um sumar-
mál gerði kaat, en stóð stutt, og
var góð tíð til krossmessu.
Á krossmessudag, 14. maí, var
norðan stórrigning allan daginn
iþar til um kl. niu um kvöldið,
en þá hljóp í snjóbyl, sem stóð
stanslaust til 23. mai. Frost var
lítið, rétt að skóf við, en fann-
koma mikil. ó'færð var svo
mikil, að t. d. var Lárus Blöndal
sýslumaður heilan dag að kom-
ast frá Brekku fram að Hnaus-
um.
Fénaður var kominn víða urn
fjöll og fenti fjöldi fjár, en fjöldi
bænda orðinn heylaus, rétt að
hægt var að halda lífinu í kúm
og þeim skepnum, sem í húsum
voru, og í skepnurnar fór allur
kornmatur, sem til var.
Sauðfé, hross og jafnvel kýr
féll þá í hrönnum, svo að sumir
áttu næstuin engar skepnur eflir.
Ekkja, sem þá bjó á Efra-Vatns-
horni, setti á um haustið 120
fjár, 2 kýr og 6 hross, en eftir
hretið átti hún eftir eina skjótta
hryssu, sem í leysingunum á
eftir fór i Gauksmýrarlækinn.
Haustið eftir kom þó fram vetur-
gömul gimbur með marki ekkj-
unnar. Hefir gimbrin væntan-
lega skriðið úr fönn.
Hallgrimur, sem síðar bjó í
Hvammi, en þá á Þingeyrum,
misti á annað hundrað fjár úti í
Þingeyrasandi. Hallgrímur á
Hnjúki misti um hundrað. Hjá
Samúel á Helgavatni fóru um
hundrað. Og hjá Magnúsi í
Hnausum fóra 50 ær, 50 sauðir,
130 gemlingar og þrettán hross.
Magnús átti þó nóg hey, og það
til stórfyrninga. Sama var með
þá Hallgrdmana og Samúel. En
þessir menn náðu ekki til fjárins
fyrir hríð og ófærð, en hross
króknuðu og drápust úr lungna-
bólgu. Á mörgum bæjum i
austursýslunni og miðsýslunni
drapst frá 30 til 50 fjár á bæ,
og einnig mörg hross. Bændur
i vestursýslunni mistu flestir
margt fé, nema þeir sem bjuggu
úti á Vatnsnesi. Margir áttu
ekki eftir nema í kúgildin og
sumir tæplega það. Þorsteinn
Hjálmarsson, sem þá bjó í
Hvarfi, misti sjö hross, en Páll
í Dælir sex, öll úr lungnabólgu
hjá báðuim. Hrossin voru hýst
á nóttum, en þoldu ekki hrak-
viðrin.
Sumarið var heldur rýrt og
fjöldi fólks flakkaði um, mest
eldra fólk. En einnig ungt fólk
20—25 ára, þvi fáir voru aflögu-
færir og gátu því ekki tekið
vinnufólk. Orðlagðir dugnaðar-
menn eins og Benedikt Björns-
son, báðu um að fá að vinna
fyrir mat. Benedikt í Miðhópi,
en Friðrik bróðir hans á Lækja-
móti.
Þetta vor sýndi Jón Skúláson
á Söndum hvílíkt stórmenni
hann var. Hann tók aldrei fleiri
menn í vinnu en það vor, og það
eingöngu fjölskyldumenn. Lét
’hann þá vinna að jarðabótum og
KAUPIÐ ÁVALT
LUMBER
hjá
THE EMPIRE SASH & D00R CO. LTD.
HENRY AVENUE and ARGYLE STREET
Winnipeg, Man. - Phone 95 551
galt hverjum fult kaup eins og
þá var venja. Galt hann kaupið
alt i matvörum, sem verkamcnn-
irnir fóru með heim til sín um
helgar. Það vor lét hann úti
hátt á fimta þúsund pund af
kornmat, auk annara matvæla.
Þó ekki yrði tilfinnanlegur
manndauði þetta vor, þá man eg
þó, að eg sá menn máttlitla af
hor og hungri, og sumir lágu
lengi á eftir, veikir af næringar-
skorti. Og þetta er eina árið,
sem eg man til að hafa verið
svangur.
Fólk sópaðist þá til Ameríku,
margt kostað af sveltasjóðunum.
Menn voru orðnir vonlausir eftir
undangengin harðæri.
Eg hygg að árið 1887 sé öm-
urlegasta árið, sem lengi hefir
gengið ýfir Húnavatnssýslu. Og
tjónið vegna hins duglega fólks,
sem þá flutti til Ameríku, verð-
ur alidrei metið.
Jón L. Hansson.
—(Lesbók).
- -----V---------
Fjórar nýjar bœkur
ísfoldarprentsmiðja s e n d i r
þessa dagana nýja sendingu á
bókamarkaðinn.
Eru það fjórar bækur að þessu
sinni, um óskyld efni, og allar
þarflegar. Er þá fyrst að nefna
annað hefti af íslenzkum sagna-
þáttum og þjóðsögum, er Guðni
Jónsson magister hefir safnað.
Fyrsta hefti kom í fyrra og hlaul
miklar vinsældir. Þetta hefti er
enn fjölbreyttara en hið fyrra
og kennir hér margra grasa. Má
nefna þáttinn af Jóni í Koti og
Jóni i Dagverðarnesi, Dulbúna
förumanninn, Reimleiki á Gamla-
Hrauni, Furðuleg villa. Reim-
kikarnir á Snæfolgsstöðum, Fyr-
irburður á “Leifi hejma,” Huldu-
konan í Nesi, Svipur Sigriðar
ifrá Ráðagerði, “Þú gleymdir
graftólunum,” Sagnir úr Eyrar-
sveit, “Hlæðu nú að skalla mín-
um,” Sýnir Kristínar Þorleifs-
dóttur, Fyrirboðar skiptapa,
Leirubakkadraugurinn og fjölda-
margt fleira. Heftið er fróðlegt
og skemtilegt.
önnur bókin er Formálabók,
eftir þá fulltrúa lögmanns, Árna
Tryggvason og Bjarna Bjarna-
son. I formálanum segja höf-
undarnir meðal annars: “Það
eru nú bráðum liðin 30 ár síðan
lögfræðileg formálabók eftir Ein-
ar Arnórsson kom út. Er því
ekki óeðlilegt, þótt hún sé að
ýmsu leyti orðin úrelt enda hafa
margar og miklar breytingar orð-
ið á löggjöf landsins á þessu
tímabili. Það er því auðsætt, að
brýn þörf er orðin slíkrar bókar
sem þessarar, og þess vegna hef-
ir verið ráðist í útgáfu hennar.”
— Höfundar geta þess í formtíl-
anum, að Einar Arnórsson
hæsitaréttardómari hafi lesið
nokkurn hluta bókarinnav í
handriti og gefið þeim ýmsar
góðar bendingar, og Björn Þórð-
arson lögmaður hafi verið þeim
hliðhollur við samningu bókar-
innar. Er fullvíst, að bók þessi
muni vera ágætlega úr garði
gerð og verða landsmönnum að
miklum notum.
Þriðja bókin er íslenzk-dönsk
orðabók, er Jakob Jóh. Smári
hefir samið. Er. Guðm. Gam-
alielsson kostnaðarmaður bók-
arinnar, en aðalútstölu hefir ísa-
foldarprentsmiðja á hendi. —
Bókiji er 240 blaðsíður á stærð,
prentuð með skýru og falLgu
letíi. Hefir verið tilfinnanlegur
skortur á slíkri bók, og hefði
hún mátt fyr vera út komin, því
að þótt hin mikla islenzk-danska
orðabók Sigfúsar Blöndals sé á-
gætt verk, þá er hún bæði of
viðamikil fyrir unglinga til
notkunar og svo er hún eðlilega
miklu dýrari en svo, að almenn-
ingur hafi efni á að eignast hana.
Fjórða bókin heitir úr dag-
bókum skurðlæknis, eftir James
Harpole, en dr. Gunnlaugur
Claessen hafir islenzkað. Er
þetta stór og prýðileg bók, prent-
uð á teiknipappír og bundin í
vandað band. Þarf ekki að efa,
að þar sem dr. Gunnl. Claessen
leggur hendur að verki, að þar
muni vera vandáð til máls og
efnis, enda er dr. Claessen einn
af vinsælustu mönnum hér á
landi. f eftirmála segir dr. G. Cl.
ineðal annars: “Höfuhdurinn
segir frá ýmsum atvikum og við-
skiftum milli sjúþlinga annars
vegar, og hins reynda og lærða
læknis hins vegar. Þar ber
margt markvert á góma viðkom-
andi sjúklingum, og notar höf-
undurinn öll þau atvik til þess
að lýsa orsökum og gangi sjúkl-
inganna og segir frá þeim leið-
um, sem læknavísindin hafa far-
ið til þess að finna ráð til lækn-
inga. Afdrif sjúklinganna verða
lesandanum minnisstæð, og þao
sem á dagana hefir drifið, meðan
læknirinn hefir Iþá undir hendi.”
— Bókin hefir hlotið miklar vin-
sældir í ættlandi höfundar.
—Mbl. 7. sept.
---------y--------
Stærsta blóm í heimi heitir
Rafflesía Arneodi og sprettur i
eyjunni Sumatra. Blómbikarinn
er 1. m. í þvermál. Blómið veg-
ur meira en 6 kg. og getur
drukkið i sig um 9 lítra vatns í
einu.
Fóðrun svína krefst skipulagningar og nærgætni, ef
hinn bezti árangur á að fást hvað viðvíkur skrokk-
gæðum og hagnaði.
RÉTTILEGA FÓÐRUÐ SVÍN OG UNDIRBÚIN
FRAMLIEÐA BETRA
FLESK HANDA BRETUM
Athugulir svínafóðrendur gera sér far um að blanda
fóðrið með nægilegum holdgjafarefnum og málm-
efnum, er fullnægir þörfum þeirra þannig, að þau
nái tilætluðum skrokkþunga.
Reynslan hefir sýnt, að þessi aðferð er nauðsynleg til
þess að draga úr fóðurkostnaði og tryggja góð slátur-
svín.
Bændur, sem hafa í hyggju að nota hveiti til svína-
fóðurs, ættu að blanda það með grófu korni nú þegar.
-
Leitið frekari upplýsinga hjá Landbúnaðarráðuneyti
fylkis yðar, Landbúnaðarskólanum, næsta Tilraunabúi
eða Landbúnaðarráðuneytinu í Ottawa.
1*91
AGRICULTURAL SUPPLIES BOARD
Dominion Department of Agriculture, Ottawa
Honourable James G. Gardiner, Minister