Lögberg - 26.03.1942, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 26. MARZ, 1942
3
torskilda skáldskap hans. Hve
tast þetta var í mönnum. Þetta
klingdi altaf. Eg man t. d. et’tir
þvi þegar kvæðið “Stjarnan”
kom út í Þjóðólfi. — Eg var
heimagangur hjá Benedikt Grön-
dal. Við Helga dóttir hans vor-
um náskyldar og góðar vinkon-
ur. Eg kom þangað sama dag-
inn, sem þetta Þjóðólfshlað kom
út með kvæðinu. Gröndal segir
við mig, er hann sér mig: “Hefir
þú séð þetta “pródukt” eftir kær.
astann þinn,” Hann vissi þá, að
við hittumst stundum og kall-
aði hann kærastan minn. En
kvæðið spratt út af því, að við
vorum saman ú gangi eitt
stjörnubjart kvöld.
Munið þér eftir kvæðinu hans
“Jörð,” heldur frúin áfram. Mér
datt það i hug í sambandi við
Stjörnukvæðið. Fólki finst það
kannske mont af mér, að segja
trá því. En kvæði það er þann-
ig til komið.
Einar segir eitt sinn við mig:
Um hvað á eg nú að yrkja? Mig
vantar efni í svipinn. Þá segi
eg við hann. Þú ert nú búinn
að yrkja um stjörnurnar og him-
ingeiminn. Nú finst mér þú ætt-
ir að yrkja um þá stjörnu sér-
staklega, er við eruin á. — Hvaða
vitleysa, sagði hann þá. En
félst síðan á þessa uppástungu
mína. í því kvæði vil eg minn-
ast þessa erindis:
I*ú deplar auga og dagur verður
kveld. ,
Þú dregur blæju hægt á mána-
gluggann —
og breiðir þér að brjósti nætur-
skuggann.
Þú blundar, vaknar, kveikir
morguneld.
Þú dúðar okkur hljótt í hausts-
ins field,
en heitan móðurkoss til vorsins
geymir.
Syo snýr þú við, sem víf að ást-
arhótum
°g vetrardvöl í röðulfaðmi
gleymir.
Lítið um lækiíæriskvæði
—Var hann ekki oft beðinn
um að yrkja tækifæriskvæði?
—Það kom fyrir. En þeir, er
þektu hann vissu sem var, að
það bar sjaldan árangur. Hann
vildi ekki yrkja tækifæriskvæði.
Hann gat ekki fengið sig til þess,
neina rétt í einstöku tilfellum.
Hann orkti erfiljóð eftir frú
Elínu Bjarnason, og einu sinni
eftir barn.
Tvö brúðkaupskvæði eru til
eftir hann, og svo má heita upp
talið, og erfiljóð eftir konu
Hannesar Þorsteinssonar rit-
stjóra Þjóðólfs. Þau voru altaf
niiklir vinir.
Myndir
Við fórum siðan að tala um
hvaða myndir væru beztar til af
Einari. Tók frúin mynd eina
otan af vegg og sýndi mér, um
leið og hún sagði:
—'Þessi mynd er afskaplega
lik honum, eins og hann var,
meðan hann hafði fulla heilsu.
Eg vil helzt muna eftir honuin
svona. En myndin, sem hann
hafði mestar mætur á var þessi,
sem er pnentuð fyrir framan
aðra útgáfuna af “Sögum og
hvæðum.” Svona leit hann út,
þegar hann var stúdent í Höfn.
Eg þekti hann aldrei svona.
Fruin flettir Ijóðabókunum, og
*egir, eins og við sjálfa sig: En
hvað lifið getur verið einkenni-
^egt. Eg var að lesa í bókunum
hans í gærkvöldi, og mér fanst
öll iþessi kvæði hafa orðið til á
svo undarlega skömmum tíma.
°g þó voru þau einmitt mörg
þeirra hvert fyrir sig, lengi að
verða til. En þegar alt kemur
saman getur það í huga manns
orðið stutt stund, þegar litið er
til bakia.
Nú eru j)ag Hafblik, er frú-
Ir» hefir hönd á, og segir:
—Mér þykii* vænt um þessa
hók. Mér finst beztu kvæðin
hans vera hér.
Finst yður ekki síðasta erind-
ið í Stefjahreim hefði mátt vera
á legsteininum hans:
Mitt verk er, þá eg fell og fer,
eitt fræ, mitt land, í dupl þitt
grafið,
mín söngvabrot, sem býð eg þér,
eitt blað í Ijóðsveig þinn vafið.
En insta hræring hugar míns,
hún hverfa skal til upphafs síns,
sem báran — endurheimt í hafið.
Enginn getur sagt, segir frú
Valgerður, að þetta sé torskilið,
alt fátlaust, blátt áfram. Og
þannig var hann og þannig eru
kvæðin hans fyrir þá, sem kæra
sig um að kynnast þeim, hlusta
á hann. V. St.
— (Lesbók Mbl.).
Fynr SMiiinain
Rio íjiFaiMle
Eftir Pálmu.
(Framhald)
V.
Dagurinn, sem við höfðum
kosið til þess, að byrja ferð okk-
ar tíl Acapulco, var fagur og
sólríkur. Acapulco er einhver
syðsta höfnin i Mexico, við
Kyrrahafið. Bandaríkin hafa þar
aðsetursstöð fyrir sjóflota sinn
og er því höfn þessi vel þekt og
oft heimsótt af ferðafólki frá
Ríkjunum. Á þeirri braut, skamt
fyrir 'utan Mexico-borgina, er
gamall sögufrægur orustuvöllur
frá 20. ágúst 1847, þar sem lið-
sveitir Bandaríkjanna Unnu sig-
ur á Gen. Pétro Aneya. Aðrir
söguríkir staðir við braut þessa
eru 35 mílur frá Mexico-borg-
inni, þar sem ræningjaflokkur
réðist á járnbruatarlest 1812 og
drápu alla farþegana. Lengra
til suðurs er hinn nafnfrægi
Cortéz-kross, siem var settur þar,
af honum, sem landamerki. Þessi
kross er fyrsta tákn um eignar-
rétt lands af einstökum manni
í Mexico. Fáum inílum sunnar
standa mörg krosstré, þar sem
Gen. Serrano (með mönnum sín-
um) var skotinn í uppreistinni
1927. Á þessu svæði eru fjöllin,
sem brautin liggur yfir hér um
bil 10,000 feta há, og eftir það
byrjar að “halla undan fæti.”
Hallinn er svo mikill að á fáum
mílum hefir wgurinn lækkað
um 5,000 fet og kenna menn til
einkennilegs svima við breytingu
loftslagsins. Þar er hin fyrsta
sykuVverksmiðja, siem bygð var
af Kortéz, og nú sjá menn bráð-
lega gróður hitabeltanna, svo
sem orange, lemon, papaya og
banana-tré. Og fyr en menn
vita, eru þeir í “borg hins eilífa
vors,” Cuernavaca. Þessi borg er
líklega bezt þekt á seinni tím-
um, fyrir það, að þar var um
langan tíma, heimili hins góð-
kunna fulltrúa Bandaríkjanna,
Dwight Morrow’s. Dótir hans,
Anna, giftist hinum fræga flug-
manni, Charles Lindbergh. Cuer-
navaca er í raun og veru ekki
annað en aðsetur auðuga fólks-
ins í Mexico. Þar sem borgin
er svo skamt frá Mexico-borg-
inni, hafa inargir, sem reka at-
vinnu sína þar, skrautleg heim-
ili í Cuernavaca. Eg er sann-
færður um það, að hvergi í
Mexico er svo mikið af glæsi-
leguin aðsetrum og í þessari
borg, heilsusamlegs loftslags,
sólskins og sumars.
Hið fyrsta, sem eg gerði þeg-
ar eg kom til Cuernavaca, var
að líta inn í höll Cortézar. í
fyrstu hafði þesis geysimikla
steinbygging verið íbúðarhús
hans og sögur fara af því, að alt
hið bezta hvað húsgögn snertir,
málverk og úthöggnar myndir,
hafi skreytt hvert herbergi þess-
arar íbúðar, þó nú séu öll þessi
listaverk töpuð eða týnd. Eftir
dauða Cortézar var enginn sem
hirti um þessa byggingu um
langan tíma; þekjan féll inn og
raiosi og gróður huldi steinvegg-
ina. 1767 var þó byggingin end-
urbygð með nokkrum breyting-
um hvað herbergjaskipulag
snerti. Að utan er þó alt, eins
og það var á Cortézar tímum.
Gamli steinstiginn, sem liggur
upp á aðra hæð byggingarinnar,
er þó nákvæmlega eins og Gortéz
lét hyggja hann, þó að fótaför
þeirra, sem þar hafa gengið um
umliðnar aldir, hafi eytt stein-
unum talsvert. Á öðru lofti
byggingafinnar, geta menn séð
hin frægu “murals”, sem voru
niáluð þar af hinum nfantogaða
málara Diego Rivera og geínar
til borgarinnar af Dwight Mor-
row. Þar eru einnig mörg önnur
Iistaverk seinni tíma til sýnis.
Nú ieru inörg herbergi þessarar
byggingar notuð sem lögreglu-
og eldgæzlustöð borgarinnar. i
Guernavaca er, eins og i öðrum
sögufrægum borgum landsins,
merkileg kirkja. Þessi mikla
bygging er í dag nákvæmlega
eins og hún var fyrir fjórum öld-
um síðan. Eg vil þó ganga
fram lijá því, að lýsa nánar
þessu mikla byggingar-listaverki,
þar sem eg hefi áður í ritgerö
þessari, eytt talsverðu rúmi um
kirkjur. Eg vil því biðja les-
andann að fylgja mér til Borda-
aðsetursins, sem er einhver allra
söguríkasti bletturinn í Cuer-
navaca. Þietta fagra aðsetur var
bygt af José de la Borda, sem
koin frá Frakklandi eins og fá-
tækur innflytjandi 1716. Hann
fann seinna silfurnámu þar í ná-
grenninu, sem auðgaði hann svo,
að hann varð einhver hinn rik-
asti maður í þessu bygðarlagi.
Hann bygði fyrirmyndar bústað
þar í borginni með skrautlegri
kirkju. Bak við þessar bygg-
ingar er Borda-garðurinn, sem
hann lét leggja eftir ítalskri
fyrirmynd. Þar ræktaði hann
allar trjátegundir, sem geta gró-
ið í samskonar loftslagi. Hann
innflutti því margar trjátegundir
frá öðrum beimsálfum. Suin af
þessum trjám eru nú dauð vegna
vanhirðu. Eg gleymi seint list-
gildi þessa staðar, sem tennur
tímans hafa enn ekki máð. Þrátt
fyrir alla þá fiegurð og listhæfni,
sem ótakmarkaður auður gat
keypt, hefði þessi staður nú ver-
ið að mestu gleymdur og eyði-
Jagður, hefði sérstakur atburður
í sögu Mexico ekki átt sér stað,
hér um bil 100 árum seinna.
Eftir sigur Frakka við Mexico,
1863, varð Maximillian konung-
ur eða keisari þar. Hann var
bróðir Francis Joseph Austur-
ríkiskeisara. Kona hans var
Charlotte dóttir Jeopold I frá
Belgíu. Vegna hálendisloftslags-
ins í Mexico-borginni, tók hann
sér bólfestu í Cuernavaca og var
hin forna og fagra íbúð Borda,
valin sem aðsetur hans þar, fyrir
hann sjálían, konu hans og hirð-
menn. Auðvitað varð nú þessi
aldar-gamla ibúð Borda skreytt
og fegruð að nýju og lyrir þess-
ar ástæður hefir flestu verið
haldið við þar, til þessa dags,
því þarna varð til merkilegur
viðburður í sögu Mexico. Mikið
hefir verið skrifað um Maximil-
lian og Charlotte og hreyfimynd-
ir hafa verið gerðar um dvöl
hans í Mexico, serp hafa verið
sýndar, að minsta kosti í leik-
húsum Bandaríkjanna. Það fóru
sögur um það, að samkomulag
þeirra hjónanna hafi ekki verið
gott og að þau hafi ekki lifað
saman siem hjón, eftir giftingu
þeirra í Miramar. Ástæðurnar
fyrir þessu eru ekki vel þektar,
því i almenningi voru þau mjög
ástúðleg við hvort annað. Um
þetta er auðvelt að fá talsvert
nákvæmar upplýsingar i Cuer-
navaca, því ein af þjónustustúlk-
um Charlotte dó síðastliðið ár,
þá yfir 94 ára gömul. Eg hafði
ástæður til þess, að tala við fólk,
sem hafði þekt hana og heyrt
frá hennar eigin vörum sögui
um Maximillian keisara og um
drotninguna Charlotte. Herbergi
Charlotte voru að norðanverðu
við hinn breiða inngang, sem
liggur til lystigarðsins, en Maxi-
millian hafði berbergin að sunn-
anverðu við innganginn. Eg hefi
séð skirteini, sem eg tel fullnægj-
andi, um það, að Maximillian féll
1 ástir við unga stúlku þar í
borginni. Faðir hennar hafði
verið spanskur en móðir hennar
var af þarlendum kynflokki. Það
eru til ábyggilegar upplýsingar i
Cuernavaca, urn það, að Maximil-
lian átti son með þessari stúlku,
sem var skotinn sem njósnari
10. október 1928, í Vincennes á
Frakklandi, ieftir að hafa verið
fundinn sekur fyrir herréttinum
og dæmdur til dauða. Það má
því segja með sönnu, að faðir
og sonur hafi sætt samskonai
dauðdaga, því eins og kunnugt
er, var Maximillian handtekinn
1 Queretaro og skotinn, sam-
kvæmt skipunum frá Juarez
1867. Ástæðan fyrir því, að eg
hefi dregið þessi atriði ihn i
þessa ritgerð, er sú, að þau virð-
ast hafa verið lögð til hliðar af
rithöfundum þeim, sem annars
hafa skrifað um þennan ein-
kennilega viðburð í sögu Mexico
og um Maximillian og drotningu
hans. ,
Eg reikaði um þessi söguríku
t’rjágöng í þessum fornfræga,
fagra garði. Þarna var sund-
laugin inikla mikla, með hinum
háu, fögru rómversku súlum.
Undir þeim voru steinsteypu-
sætin þar sem Maximillian hafði
svo oft setið með herforingjum
sínum og hirðmönnum. Þarna
voru hin fögru tré, sem höfðu
verið gróðursett þar, fyrir meira
en tveimiur öldum síðan. Hvers-
vegna gátu þau ekki talað og
sagt mér meira um skáldskap
lífsins, sem þau báru dularfull
merki um. Þau töluðu ekki, en
golan, sem barst milli greina
þeirra, hvíslaði í eyru mér um
drauina, sem aldrei höfðu náö
uppfyllingum, um vonir, sein
höfðu dáið ungar og um alla
þessa marglituðu þræði, sem
gerðu lífið svo margbrotið og
merkilegt. Ef til vill er það
bezt að geta til, að dreyma ann-
ara manna löngu liðna drauma,
að líða inn í goluþytinn og skilja
það sem aldrei var útskýrt.
Þarna voru leynidyrnar, sem
lágu inn í baðherbergi Maxi-
millian. Þær höfðu nú verið
múraðar upp að innan verðu, en
mierkin um það, að þær hefðu
verið þar, voru augljós. Hvaða
sögu höfðu þessar leynidyr að
segja? Hvað um það? — Dona
Concepvión Sedano y Leguizano
dó árið eftir að Maximilian var
skotinn — af sorg.—
Konan mín vildi ekki borða
miðdegisverð fyr en hún hafði
synt í Borda sundlauginni. 1
fyrstu inótmælti eg þessari til-
lögu, því baðklæði okkar voru í
bílnum mínum með öðrum far-
angri okkar i talsverðri fjarlægð.
Vatnið var kalt og hressandi i
sundlauginni og eg varð glaður
yfir þvi, að eg hafði ekki látið
þetta ómak mitt, að sækja sund-
klæðin, hræða mig frá þessu
æfintýri. Við átum miðdagsverð-
inn í sundklæðum okkar fyrir
framan gluggana í herbergjum
Charlotte drotningar, því þar
voru sóltjöld og veitingar voru
seldar.
Áður en eg fór frá Cuernavaca,
inaetti eg þar gömlum vini min-
um frá Jackson, Michigan, þar
sem eg á heima. Nafn hans er A
Streiíf, og er hann nafnfrægur
aflframleiðslufræðingur. Hafði
hann verið sendur af auð-
félagi til Mexico, til þess að
líta yfir vatnsmagn ánna þar í
fjöllunum, með tilliti til afl-
framleiðslu þar seinna. Hann
hafði farið í bíl svo langt inn í
fjall-lendið, sem vegir leyfðu.
Svo keypli hann hest og hélt
leiðar sinnar lengra inn í fjöllin.
Hann hafði ifengið sér tvo
Indíána, sem leiðsögumenn, sem
honum var sagt að væru ábyggi-
legir félagar. Þegar hann gat
ekki riðið hestinum lengra vegna
vegleysunnar, batt hanii hann
við tré, og klifraði fótgangandi
upp á hjúk þar í nágrenninu
með því augnamiði að líta yfir
landið. Þegar hann kom til baka,
fann hann hestinn brendan til
dauða. Hafði Indíánaflokkur,
sem lifir þar í fjöllunum, kveikt
i grasinu og smátrjánum, nálægt
hestinum og á þann hátt orsakað
dauða hans. Þetta áleit hann
að þeir hefðu gert til þess, að
tefja l'ör hans til baka, og ineð
því augnamiði að handtaka hann.
Þó komst hann slysalaust það
sem eftir var af leiðinni til
bilsins, jafnvel þó honum virtust
fylgdarmenn hans vera injög í-
skyggilegir. Eg nefni þetta at-
riði hér, sem viðvörun fyrir þá,
sem þekkja lekki hina hálfviltu
Indíúna, sem Íifa þarna langt
uppi i fjöllunum, og sem fyrir
einhverjar ástæður kunna, að
vilja leggja leiðir sinar um af-
dali Mexico. Að mínu áliti, eru
menn i alls engri hættu, á þjóð-
vegunum, en Indíánarnir, sem
lifa langt frá almanna vegi eru
fljótir til ályktana og hugsa
sjaldan um neinar afleiðingar.
Sumir þeirra bera sífeldan óvild-
arhug til allra útlendinga.
,Brautin gegnum Cuernavaca tii
Acapulco liggur beint til suðurs,
svo það er óhugsandi, að menn
geti vilst út af veginum. Fyrir
þessar ástæður hafði eg ekki
beðið uni neinar nánari upplýs-
ingar en þær, sem eg hafði, áður
en eg kom til borgarinnar. Það
vakti því undrun inína, er tveir
unglingar, hér um bil 9 ára
gamlir, hrópuðu til mín frá götu-
liorni, á skiljanlegri ensku, um
það, að brautin framundan mér
væri ófær. Eg stöðvaði því bíl-
inn minn og spurði þessa drengi
um það, hvernig eg gæti fundið
hina réttu leið. Þeir voru mjög
fúsir til þess, að leiðbeina mér,
J. J. SWANSON & CO.
LIMITED
308 AVENUE BLDO., WPEG.
•
Fastelguaaalar. Lelgja hús. Ot-
vega peningalán og eldsábyrgC,
bifreiCaábyrgð o. s. frv.
PHONE 26 821
Dr. P. H. T. Thorlakson
205 Medical Arts Bldg.
Cor. Graham og Kennedy Sts.
Phone 22 866
Res. 114 GRENFELL BLVD.
Phone 62 200 /
DR. A. BLONDAL
Physician & Surgeon
! 602 MEDICAL ARTS BLDG.
I Sími 22 296
Heimili: 108 Chataway
i Sími 61 023
H. A. BERGMAN, K.C.
islenzkur lögfræðingur
•
Skrlfstofa: Room 811 McArthur
Buildlng, Portage Ave.
P.O. Box 1666
Phones 95 052 og 39 043
Arthur R. Birt, M.D.
605 MEDICAL ARTS BLDG.
Winnipeg
Lækningastofu-sími 23 703
Heimilissími 46 341
Sérfrœöingur i öllu, er aö
húösjúkdómum lýtur
ViStalstlmi: 12-1 og 2.30 til 6 e. h.
EYOLFSON’S DRUG
PARK RIVER, N.D.
tslenzkur lyfsali
Fólk getur pantaC meOul og
annaO meC pósti.
Fljót afgreiCsla.
Peningar til útláns
Sölusamningar keyptir.
Bújaröir til sölu.
INTERNATIONAL LOAN
COMPANY
304 TRUST & LOAN BLDG.
Winnipeg
DR. B. J. BRANDSON
216-220 Medical Arts Bldg.
Cor. Graham og Kennedy 8t».
Phone 21 834—Oífice tlmar 3-4.30
•
Helmili: 214 WAVERLEY ST.
Phone 403 288
Wlnnipeg, Manltoba
svo eg tók þá inn í bílinn sem
leiðsögumenn. Þeir bentu mér
inn i götu til hægri, þá til vinstri
og svo til hægri aftur, o. s. frv.
þangað til við komum að breiðri
hliðargötu, þá sögðu þeir mér,
að nú þyrfti eg ekki lengur
þeirra leiðsagnar víð, því fram-
undan mér væri hin rétta leiö,
ef eg sneri til vinstri. Eg horg-
aði drengjunum vel fyrir hjálp-
semi þeirra og var glaður yfir
því, að hafa fundið hina réttu
leið, án frekari uinsvifa. En
þegar eg kom að götuhorninu,
þar sem þeir höfðu sagt niér, að
eg ætti að snúa til suðurs, varð
inér það ljóst, að eg var ná-
kvæmlega á sania stað, þar sem
þessir drengir höfðu stöðvað bíl-
inn minn! Konan mín var reið
yfir þessu atviki, en mér var
hlátur í huga, því með sjálfum
mér var eg sannfærður um það,
að þarna hafði eg fundið efni i
framtíðar pólitíska leiðtoga!
(Framhald)
Hann: — Njála er afar merki-
leg bók.
Hún:—Jú, það er eins og mig
minni, að eg hafi tesið hana í
skrautbandi.
* * *
—Það kemur aldírei dropi af
víni á borðið í mínu húsi.
—Þá hlýturðu að hella afar
varlega.
Thorvaldson &
Eggertson
s
Lögfrœöingar
300 NANTON BLDG.
Talsfml 97 024
DR. A. V. JOHNSON
Dentist
9
»06 SOMERSET BLDG.
Telephone 88 124
Home Telephone 27 702
A. S. BARDAL
848 SHERBROOOKE ST.
Selur llkklstur og annast um út-
farlr. Allur útbúnaCur sá bestl.
Ennfremur selur hann allskonur
minntsvarCa og legsteina
Skrifatofu talslmi 86 607
Heimilis talstmi 501 6(2
Dr. S. J. Johannesson
215 RUBY STREET
(Beint suCur af Banning)
Talsími 30 877
•
ViOtalstfmi 3—5 e. h.
DR. ROBERT BLACK
SérfræCingur í eyrna, augna, nef
og hálssjúkdómum
216-220 Medical Arts Bldg.
Cor. Graham & Kennedy
ViOtalstfmi — 11 til 1 og 2 tll 5
Skrifstofusfmi 22 251
Helmilissfml 401 >91
Office Phone Pe- Phone
87 29? 72 409
Ðr. L. A. Sigurdson
109 MEDICAL ARTS BLDG.
Office Hours: 4 p.m.—6 p.m.
and by appolntment
DRS. H. R. & H. W.
TWEED
T annltrknar
•
406 TORONTO GEN. TRUSTS
BUILDING
Cor. Portage Ave. og Smith St.
PHONE 26 545 WINNIPEG
ST. REGIS HOTEL
285 SMITH ST„ WINNIPEG
•
PœgUegur og rólegur hústaöur
i miöbiki borgarinnar
Herbergi >2.00 og þar yflr; m»C
baGklefa >2.00 og þar yfir.
Agætar m&ltfGir 40c—60c
Free Farking for Ouestt
Business and Professional Cards