Lögberg - 16.04.1942, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 16. APRÍL, 1942
ywwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww>
\niZLUNARSKOLA
NÁMSSKEIÐ
Það borgar sig fyrir yður
að leita upplýsinga á
skrifátofu Lögbergs, við-
víkjandi námsskeiðum
við beztu verzlunarskól-
ana í Winnipeg . . .
Veitið þessu athygli f
nú þegar.
kMMMAAAAMAAAAAMAAMAMMMAAM*AMAMAAMA/
Skipálapinn
frá Æðey 1 864
Efíir handriti Ólafs Davíðssonar.
en hann fylgir frásögn Skarð-
strendingasögu Gísla Konráðs-
sonar.
Um 18(i0 bjó Þorsteinn í Æðey
á ísafjarðardjúpi sonur séra
Þor&teins Þórðarsonar í Gufudal
(11940) en faðir Davíðs Schev-
iugs læknis í Barðastrandarsýslu,
Péturs Thorsteinsson á Bíldudal
og Thorsteins útgerðarmanns i
Beykjavík.
Hann var hinn ötulasti rnaður,
og fékst ýmist við verzlun eða
formensku. Veturinn 1864 vai-
hann formaður fyrir hákarla-
skipi, er hann átti sjálfur, átt-
æring, og hafði jafnan átta há-
seta. Lítið aflaði Þorsteinn
framan af vetrinum, og minna,
en venja var til.
Þann 6. desember var hægt
veður um morguninn, og sendi
Þorsteinn eftir tveimur hásetum
sinum vestur í Ögursveit. Annar
'þeirra var Ólafur Jóhannesson
á Blámýrum en hinn Árni Jóns-
son að Strandseljum. ólafur
'ar tvítugur að aldri, þriggja
álna hár og þrekinn að því
skapi, enda var hann talinn ein-
hver hinn hraustasti maður
norður þar. ólafur átti marga
bræður, og hét sá Guðmundur,
er elztur var. Þegar þeir vökn-
Uðll um morguninn, spurðu þeir
systur sína, er út hafði farið,
hvernig veðrið væri, en hún
sagði, að veður væri gott. “Þá
mun Þorsteinn vilja fara i legu
í dag,” mælti ólafur, “og vildi
eg gefa mikið til þess, að eg
væri ekki ráðinn hjá honum,
þvi að mér segir þungt hugur
um ferð þessa.” Enn hafði
ólafur orð á því, að hann vi'ldi
geta fengið mann til þess að
fara i leguna fyrir sig. Guð-
nrundur sagði, að Ólafur skyldi
koma á haldfæri með sér um
daginn, og mundu sendimenn
Þorsteins þá ekki geta leitað þá
l,ppi, og mundi honum veita
hægt að fá annan mann í stað-
inn fyrir sig. ólafi þótti þetta
þjóðráð, og bjuggust þeir bræð-
ur af stað, og héldu til sjávar,
en þegar þar var komið, og þeir
ætluðu að fara að setja frain
þátinn, sagði ólafur: “ómann-
iegt er það fyrir mig að fara
ekki, ef þeir koma eða hafa ekki
fengið mann fyrir mig, og ætla
eg að ganga út í ögur og fá þar
uianninn, en sjálfur fer eg nauð-
Ugur, ef eg fer.”1 Að svo mæltu
skildu þeir bræður, og reri Guð-
niundur til fiskjar, en ólafur
gekk til ögurs, og voru sendi-
uienn Þorsteins þá komnir þang-
að. ólafur fór nú með þeim að
StrandseJjum til þess að sækja
Árna, en þegar hann var að láta
uesti neðst í skrinu sína, tók
hann peningabuddu úr öðru i-
láti, lét hana í skrínuna, og
mælti: “Þetta skil eg ekki eftir,
því að eg mun ekki koxna aftur
í þennan bæ.” Þetta heyrði ól-
afur og svo piltur einn i Strand-
seljum.
Þegar þeir komu til Æðeyjar,
voru þar allir önnum kafnir að
búa sig út í leguna. Gísli Jóns-
son, vinnumaður Þorsteins, átti
að vera fyrir nýjum sexæringi,
er Þorsteinn átti, og smiðaður
hafði verið um sumarið, og
skyldi hann líka leggja í há-
karíalegu, enda voru komnir
nógir hásetar til beggja skip-
anna, en flestir vildu vera með
Þorsteini, þvi að þeir sögðu, að
Þorsteinn væri reyndur formað-
ur og ættæringurinn væri al-
reyndur, en nýja skipið væri lítt
reynt.
Þeir Þorsteinn og Gísli lögðu
nú frá Æðey að áliðnum degi,
og hafði Þorsteinn átta háseta,
eins og vant var. Þeir Ólafur og
Árni Jónsson voru báðir á hjá
honum. Þeir sigldu hægan byr
út með ströndinni, og sigldu svo
iit Djúpið. Gísli var nokkuð á
undan, og sigldi hann, þar til
hann var kominn þangað, er
Sund heita, en þau eru mjög
langt undan landi. Þar feldi
Gisli, og rendi þar stjóra.
Skömmu seinna sigldi áttæring-
urinn fram hjá bátnum og kall-
aði einhver af honuin, hvort
Gísli vildi ekki fara lengra, því
að þar mundi ekki vera mikil!
hákarl undir. Gisli svaraði, að
nógu langt þætti sér komið i
því útliti; sigldi Þorsteinn nú
til hafs, og vita menn ekki til
ferða þeirra félaga eftir þetta.
Gísli lá til þess, >er mjög var
liðin nótt, og var lítið um há-
karl, en veðrið versnaði óðum;
hvesti landnorðan, og geklc að
með Ihrið. Gísla þótti ekki vært
lengur, svo að hann leysti, og
hélt fil lands; var þá ekki
seinna vænna, því að ávalt
harðnaði veðrið, og sögðu þó
menn Gísla, að það mundi hafa
verið miklu harðara úti fyrir.
Þeir komust til Skutulsfjarðar
um miðjan dag, og vaf þá kom-
ið ófært veður: stórhríð með
snjókomu svo mikilli, að i minn-
um er haft þar um slóðir.
Ýmsir af mönnum þei-m, er
fórust á áttæringnum, höfðu
grun um, að þeir mundu týnast
aðrir en þeir ólafur og Árni, og
er sagt meðal annars, að haust-
inu áður hafi Þorsteinn eitt sinn
verið í stofu með mönnum sín-
um og hásetum, og veitt þeim
púns. Áttæringurinn flaut þá á
höfninni andspænis stofuglugg-
unum. Þorsteinn horfði út um
gluggann, og mæilti: “Fallegur
ertu, áttæringurinn minn.” Þor-
steinn Arason, einn þeirra, er
fórst með Þorsteini, varð fyrir
svörunum, og mælti: “Satt er
það nafni, en þó förumst við
allir af honum.” “Það getur
verið,” svaraði Þorsteinn, “og
því sýnist mér hann svo falleg-
ur.” Haustið áður en Þorsteinn
formaður fórst, sagði hann við
einhvern kunningja sinn, að
hneddur væri hann við þennan
vetur, en ef hann lifði hann af,
þá myndi hann verða gamall
maður. Halldór Hafliðason hét
maður í Æðey. Hann kom að
Laugabóli þetta sama haust um
aðventuleytið, og gisti þrjár næt-
ur hjá Jóni hónda Halldórssyni.
Einn morgunn sagði hann bónda
draum sinn, og gat þess um leið,
að hann væri hræddur um, að
Þorsteinn í Æðey mundi farast
næsta vetur. Hann sagði, að sér
hefði þótt hann vera staddur úti
í Æðey undir vegg á íveruhús-
inu. Þar ihafði og Þorsteinn for-
maður verið og hásetar hans.
Alt í einu hefði veggurinn
hrunið á Þorstein, vinnumenn
hans og háseta, en hann hefði
sjálfur komist undan með Gísla
formanni sinum; hafði og Hall-
dór verið á hjá Gísla daginn, sem
Þorsteinn fórst.
(Jón bóndi Halldórsson sagði
Guðbrandi Jónssyni i Skáleyjum
draum þennan, en hann mun
hafa sagt GJsla Konráðssyni).
—(Lesbók).
St. Osyth-klauálrið
reis úr rúátum
á einni nóttu
íslenzkað af
Jakobinu J. Stefánsson
í Essex á Englandi var, litln
eftir síðustu aldamót, umferða-
sali einn, að nafni Jenkins, á
ferð. Lá leið hans ekki fjarri
rústum hins forna munkaklaust-
urs St. Osyth. En hann vissi
samt ekkert um það, þvi það var
orðið dimt af nóttu, og hann
hafði þessvegna vilst af réttri
leið. Staðnæmdist hann nú um
stund, til að reyna að átta sig.
Þá heyrði hann söng hljóma
úr nokkrum fjarska. Fyrsl
heyrðist honum það vera ýmist
organs eða hörpu eða fíólíns
hljómar, en gat þó ekki verið
viss um hvert hljóðfærið var.
Að lokum hélt hann það vera
samspil af þeim öllum. Stund-
um var það lágt, ljúft og angur-
blítt, stundum sterkt, hátt og
voldugt, en þó jafnframt átak-
anlega raunalegt, frá upphafi til
enda.
Jenkins varð nú svo hrifinn,
að hann gleymdi hve þreyttur og
sárfættur. hann var af göngunni,
og einnig því, hve brýn nauð-
syn var fyrir hann að komast á
rétta leið, og gekk í áttina, sem
þessi indlæli hljóðfærasláttur
kom úr: en þá kom hann inn í
allþéttan skóg; gegnum hann lá
krókóttur götustigur, sem Jen-
kins fór eftir. Að nokkurri
stundu liðinni Var hann kominn
út úr skóginum, á bersvæði eitt
mikið. Á því stóð stærðar stein-
hýsi, alt öðruvísi að liyggingar-
lagi og lögun en öll önnur
mannahíbýli, sem hann hafði
nokkm sinni séð.
Það voru virkisturnar á hús-
inu. Þessutan var sjálft hús-
þakið ein þyrping af smáturnum.
Hinumegin við það var bygging,
sem líktist kirkju. Það voru al-
staðar, að öllu er séð varð, turn-
ar og skrautlegir útskotsgluggar,
ljömandi af sterkum, en þó föl-
bleikum bjarma.
Umferðasalanum tók nú, sem
vonlegt var, að leika svo mikil
forvitni á, að vita nokkuð gjör
um þennan einkennilega stað, að
hann í sakleysi gekk þangað, fór
gegnum stærðar hlið, sem lá þar
inn að, og kom inn á allstórt fer-
kantað svæði, umgirt af risahá-
um húsum, með óvanalegu bygg-
ingarsniði, og geysiháum stjörnu-
turni i miðið, að þvi er virtist.
Jenkins litaðist nú um, og
vissi ekki hvað gera skyldi. Þá
sá hann mann einn klæddan
mjög líkt munkum, koma hlaup-
andi út um dyr nokkrar, sem
væri hann i miklum flýti, og
stefndi til kirkjunnar.
Jenkins kallaði til hans, og
spurði hvaða staður þetta væri;
þá sneri munkurinn sér við, og
gerði Jenkins vishendingu um
að koma með sér.
Jenkins gerði það, tafarlaust.
Brátt komu þeir inn í kirkjuna,
munkurinn á undan, og um-
ferðasalinn fylgdi honum fast
eftir. Þar voru fyrir margir
inunkar, láu þeir allir á knján-
um, syngjandi með lögri rödd.
Á þrepi kórsins fyrir framan
söfnuðinn stóð hár maður, með
mítur á höfði. Hann söng líka,
en rödd Ihans, eins og allra hinna
sem sungu, fanst Jenkins óma
úr fjarska, og vera hás.
En ailtaf sungu munkarnir
sama lagið, sem Jenkins hafði
heyrt áður en hann kom á þenn-
an stað, og inn t kirkju þessa.
Amist lágt, ljúft og angurblítt,
eða sterkt, hátt með yfirgnæf-
andi hátignartónum, en var þó
frá upphafi til enda afar rauna-
legt, undarlegt og einkenuilegt.
Jenkins hafði ekki verið við
messu í fleiri ár; tók honum nú
að leiðast mjög; fór að hugsa
um hvað gera skyldi. En þá
benti munkur sá, sem hann hafðl
fylgst með inn i kirkjuna, hon-
um að krjúpa, og gaf honuni
um leið reiðilega visbendingu
um að taka ofan höfuðfatið.
Jenkins hlýddi þessu hvoru-
tveggju. En þar eð hann kraup
fyrir aftan alla hina, fékk hann
færi á að líta í kringum sig.
Þvilík stærðarbygging þessi
kirkja var! Stærri en allar aðr-
ar, sem hann hafði nokkru sinni
komið í; honum virtist engar
mundu jafnstórar til í landinu,
nema helzt St. Páls kirkjan >eða
Westminster Abbey. Svo voru
þessar einkennilegu útskornu
myndir, og áletranir á veggjun-
um, og kringum gluggana; þar
voru ferleg andlit höggvin úr
steini.
í þessum síkvikandi ljós-
bjarma, sem með bleikrauðu
skini lék um þau, eins og alt
annað, var sem þau ýmist
skruinskæ.Idust, eða glottu
grimdar-glotti, ilskan stóð út-
máluð á hverjum andlitsdrætti.
Því lengur sem Jenkins horfði
á þau, því sannfærðari varð
hann um að þau væru lifandi.
Væri það misskilningur að svo
væri, gerði það. engan mismun
fyrir hann. Fyrir hans sjónum
voru þau sama sem lifandi, þess-
vegna tók hann loks það eina
ráð ,sem hann átti kost á — það,
að h.ætta að horfa á þau, til að
losna við skelfingun, sem hon-
um var ifarin að standa af þeim.
Þar sem skugga bar á, eins
og í bogagöngunum í fordyrinu
og út frá hinum úthöggnu stóru
legsteinum á Jeiðunum, sá Jen-
kins að myrkrið var öðruvísi en
vanalegt myrkur. Þessir skugg-
ar virtust geigvænlegri. Það var
lífrænn, afskræmislegur iðandi
innan í þeim, ilJgirnisIegar gláp-
andi glyrnur störðu alstaðar út
úr þeim.
Jenkins var svo niðursokkinn
við að horfa á og athuga um
þetta, að hann var búinn að
gleyina munkunum. Það var
fyrst, þegar söngurinn hætti, að
hann mundi eftir þeim. Dauða-
þögn sú, sem þá varð, vakti efl-
irtekt hans, svo hann hætti að
horfa á myrkrið og beindi nú at-
hygli að söfnuðinum og öllu,
sem næst munkunum var.
Nú fyrst sá hann að það lágu
tröppur niður af kórgólfinu
öðrumegin, ofan í jörðina. Með-
an hann var að gera sér fulla
grein fyrir þessu, þá gaf maður-
inn sem hafði mítrið á höfðinu,
-söfnuðinum visbendingu. Þá
risu allir munkarnir á fætur í
einu, þannig, að tveir og tveir
stóðu saman hlið við hlið, aftur
af hinum, sem fremstir voru, og
gengu ha>gt og hátíðlega að
tröppunum, sem lágu ofan i
jörðina.
Jenkins sá hina fyrstu tvo
hverfa ofan í hið myrka djúp
jarðarinnar svo þá tvo næstu, og
svo koll af koflli.
Nú greip hann ótti mikill um
að sér mundi einnig ætlað að
fara sömu leiðina. Leit hann nú
í kringum sig eftir dyrum eða
einhverri opningu, sem hann
gæti komist út um, en sá fyrst í
stað enga. Loks kom hann
auga á dyr, sem voru hálfopnar;
gekk hann nú að þeim, og fór
út um þær, og kom þá aftur á
sama ferhyrnda bersvæðið, sein
hann hafði fyrst komið að, og
ifarið eftir til kirkjunnar.
Varð hann nú þessu stórfeg-
inn. En þegar Ohann kom að
stóra bogamyndaða hliðinu, til
að fara út um það, varð honum
í meira lagi bylt við: nú var
fyrir því rammgjörð járnbent
tréhurð, harðlæst. Hann reyndi
hvað ofan í samt að ná henni
opinni, en það varð árangurs-
laust. Hún lét ekki undan.
Hann stóð nú um stund, ráða-
laus, og vissi ekki hvað til
bragðs skyldi taka. Það var
ekki annað sýnna en hann væri
lokaður þarna inni, en þá kom
hann auga á mann, sem stóð á
afviknum stað þar nálægt, —
eins og ef hann væri hliðvörður,
—> og horfði á hann. Var mað-
ur þessi í útlendingslegum bún-
ingi, sem Jenkins virtist þó likj-
ast munkaklæðum.
Jenkins gerði nii manninum
vísbendingu um að opna fyrir
sér hliðið, svo hann gæti komisl
út; en maðurinn Ihristi höfuðið
í neitunarskyni. Þá rétti Jen-
kins að honum krónu-pening.
Þetta dugði; maðurinn kom út
úr afkimanum og gekk með und-
arlega hröðum skrefum og
hreyfingum að hliðinu. tók stór-
an lykil af belti sínu, stakk hon-
um í skrána og opnaði hliðið,
rétti svo fram hendina eftir
krónunni.
Jenkins lagði peninginn í
lófa hans, en sér til mikillar
undrunar og ótta sá hann pen-
inginn fara í gegnum hendina
og ofan á jörð, svo small við
Jenkins var nú áður orðinn
allskelkaður af öllu, sem á und-
an var gengið, en þegar krónan
fór í gegnum heila hönd manns-
ins, var honum öllum lokið.
Hann snerist á hæli frá honum,
tók á rás og fór á harðahlaupi
til baka, þá sömu leið og hann
kom. Ekki löngu seinna náði
hann til þorps eins, hafði þar
upp á gistihúsi, til að vera i,
það sem eftir var nætur.
Sagði hann nú gestgjafanum
hvað fyrir sig hefði komið um
nóttina, en gestgjafanum stökk
ekki bros. Hann varð alvarleg-
ur á svip.
“Ekki vil eg segja, að þig hafi
verið að dreyma, góði maður,”
sagði hann. “Það vita flestir
eða allir hér um slóðir, að reimt
er i og umhverfis klausturtóft-
irnar af St. Osyth. Einkanlega
er það áberandi á miðsumars-
nóttu. Nú er,. eins og þú veist,
23. júní; en frásögn þín er samt
merkileg, því hún er lýsing á
munkaklaustrinu eins og það
hefir verið fyrir mörgum öldura
síðan.”
“Eins og það var!*’ sagði Jen-
kins með ákafa. “Við hvað áttu?
Er það ekki eins, enn þann dag
í dag? Eg lýsti nákvæmlega
(fyrir þér hvernig það nú er —
lýsti þvi eins og það er, í raun
og virkilegleika.”
Gestgjafinn ypti öxlum og
varð hálf vandræðalegur á svip.
“Farðu þangað á morgun, svo
þú getir séð það í dagsbirtunni.
Þá skilur þú við hvað eg á.”
Svö töluðu þeir ekki meir um
þetta. En morguninn eftir gerði
Jenkins eins og gestgjafinn sagði
honum, og fór tiil sama staðar
og hann hafði verið á um nótt-
ina.
Hann varð í meira lagi undr-
andi þegar ekkert af hinuni veg-
legu og háreistu byggingum, sem
hann hafði þá séð þar voru þar
fyrir, heldur aðeins nokkrar
eldgamlar húsatóftir og mosa-
vaxnar rústir, alt í eyði.
Hann gekk á þann stað, sem
stóra hliðið, sem hahn hafði
farið í flýti út um um nóttina,
hafði verið. Þar var nú engin
hurð ifyrir: engin merki um að
nein hefði þar verið.
En þar lá krónan á jörðinni
og glitraði i geislum morgunsól-
arinnar!