Lögberg - 21.01.1943, Síða 3

• LÖGBERG. FIMTUDAGINN 21. JANÚAR, 1943.
Vakna þú íslenzka þjóð
Kaflar úr ræðu séra Benjamíns
Krisljánssonar við sefningu A1
þingis 14. nóvember.
“Vakna þú og íklæð þig styrk-
leika þínum Hrist af þér
rykið Losa þú af þér háls-
fjötra þína, þú hertekna dóttir-
in Zíon! Því að svo segir drott-
inn: Þér voruð seldir fyrir ekk-
ert, þér skuluð og án silfurs
leystir verða Fyrir því skal
lýður minn fá að þekkja nafn
mitt, fá að reyna það á þeim
degi, að það er eg, sem segi:
Sjá, hér er eg.
Hversu yndislegri eru á fjöll-
unum fætur fagnaðarboðans,
sem friðinn kunngerir gleði-
tíðindin flytur, hjálpræðið boð-
ar og segir: Guð þinn er sestur
að völdum.”
Jesaja, 52. 1—7.
Þannig hljóðaði textinn, er
séra Benjamín Kristjánsson
valdi fyrir prédikun sinni við
setningu Alþingis. — Hann
minnti á, að þessi orð hefðu fyr-
ir nálega 25 öldum verið töluð
til fámennrar þjóðar á hættu-
legum tímum. Sú þjóð hafði
verið hernumin. Börn hennar
höfðu verið flutt í útlegð þús-
undum saman, og útlendingum
sópað inn í landið í því skyni
að uppræta þjóðerni hennar og
sjálfgtæði.
“En þessi tilraun mishepnað-
ist. Og það er verið að gefa
því gaum hversvégna: Gegn
ofurvaldi hins ytra hernaðar-
styrks óvinarins tefldi þjóðin
fram annari orku, en meir.i
mátti sín. Hún telfdi fram sín-
um andlega styrk: vilja sínum,
trú sinni á guð og land sitt og
mikið hlutverk í .sögu mann-
kynsins.”
Minti svo séra Benjamín á,
hvað nú væri að gerast í okkar
landi. Hann minti á, hvað það
væri, sem gæti vakið einstaka
menn og heilar þjóðir til dáða.
En í hverjum manni og með
hverri þjóð byggi dulin orka.
Hér fara á eftir orðréttir kafl-
ar úr ræðu séra Benjamíns:
i “En andspænis þessu stríði
stórveldanna, sem alt stefnir til
dauða og tortímingar, ber oss að
hugsa um það, hvernig vér meg-
um íklæðast styrkleikanum til
þess að lifa. Með því á eg ekki
eingöngu við það, hvernig vér
megum varðveita tilveru vora
sem sjálfstæð íslenzk þjóð, held-
ur og hitt, með hverju móti
vér getum orðið menningarþjóð,
hvaða hlutverk vér eigum að
vinna, hvaða markmið og verð-
mæti það eru, sem gefið geta
Þjóð vorri tilverurétt, svo að
Það hafi einhverja þýðingu, að
vér varðveitum oss frá glötun,
fámenn þjóð norður í höfum.
Ef þetta stæði eins ljóst fyrir
hugskotssjónum vorum eiijs og
spámanninum, sem brýndi það
endur fyrir löngu fyrir dóttur-
inni Zion, þá mundum vér held-
ur aldrei þurfa að leysa oss úr
þrældómi, vér mundum einnig
geta orðið mannkyninu til leið-
sagnar og hjálpræðis, þegar ó-
veðri því slotar, sem nú geisar
um heim allan, þegar hrælykt-
ln af viðurstygð eyðileggingar-
umar fyllir aðrar þjóðir angist
°g viðbjóði, að enduðum hildar-
leiknum.
En fyrst er að gera sér það
Ijóst hvaðan hættan stafar. Vér
höfum gegn vilja vorum sogast
inn í hringiðu ófriðarins. Stór-
veldin hafa uppgötvað, að land
vort er, legu sinnar vegna,
^nikilvæg herskipahöfn hér á
^niðju Atlantshafinu.
Enn hafa þrumufleygar her-
guðsins eigí lostið oss með al-
'naetti sínu, enda þótt vér höfum
hlotið nokkra áverka, en þetta
getur hent oss hvenær sem er.
Eari svo þarf eigi um það að
sPyrja hvað vor bíður: Yfir oss
verður helt tundri og blýi. Á
skömmum tíma væri hægt að
eyðileggja öll vor mannvirki,
allar þær byggingar og atvinu-
yrirtaeki sem vér höfum barist
við að koma á fót síðasta manns
aldurinn, og skilja land vort
eftir í rústum og þjóðina flak-
andi í sárum og sokkna í eymd,
sem hún mundi eigi rétta sig
úr um áratugi.
En þó að þetta hendi oss eigi,
sem guð forði oss frá, þá er önn-
ur hættan sú, ef land vort verð-
ur til langframa fótaskinn er-
lendra herflokka, að vér kunn-
um að glata sæmd vorri og
sjálfsákvörðunarrétti, og verð-
um að leiguþýjum erlendra
þjóða. Jafnvel gæti svo farið,
að vér glötuðum tungu vorri
og þjóðerni, þegar tímar liðu
fram og hyrfum inn í aðra og
stærri þjóð, eins og dæmi eru
um áður í sögu mannkynsins.
Þetta er sú hætta, sem að oss
styður utan að frá.
En meiri en nokkur hætta að
utan er ávalt sú hætta, sem kem
ur að innan. Sú þjóð, sem ekki
týnir sjálfri sér og takmarki
sínu tortímist aldrei. Ef hún
kann að bregðast rétt við utan
að komandi hættu, getur það
orðið til þess að efla einingu
hennar og styrk. Norska skáldið
Hinrik Ibsen sagði eitt sinn er
honum fanst illa komið hag
ættjarðar sinnar:
“Stór sorg er hið eina, sem nu
getur bjargað Noregi.” Skyldi
þetta ekki vera satt enn í dag?
Ef nokkuð verður Noregi til
bjargar nú, mundi það vera stór
sorg. En þurfum vér þá einnig
að bíða eftir stórri sorg, til að
hún geri oss vitrari, algáðari og
betri íslendinga en vér höfum
verið á undanfarandi gelgju-
skeiði fullveldis vors? Næg-
ir ekki sorg bræðra vorra, til
þess að vér sjáum tilveruna í
leiknum?
Framar öllu þurfum vér að
gera oss ljóst, hvaðan mein-
semd hernaðarins er sprottin og
strengja þess heit, eitt skifti fyr-
ir öll, að afneita því hugarfari
og þeirri lífsstefnu, sem er und-
irrót hans. Enn er það satt, að
innan frá hjartanu koma illar
hugsanir og gerðir.
Böl ófriðarins stafar fyrst og
fremst af rangri lífsstefnu.
Hörmungar hans eru sjúkdóms-
einkenni andlegra lasta. Mein-
semdin brýst út innan að frá.
Ágirnd og yfirdrottnunarfíkn
eru þær sóttkveikjur, sem styrj-
öldum valda. Báðar þessar sótt-
kveikjur þróast best í- efnis-
hyggjujarðvegi, þar sem menn
trúa einvörðungu á jarðnesk
gæði og hugirnir eru haturs-
fullir og þröngsýnir. Það er
þá heldur ekki að undra, að
þar sem drottunuarstefnan og
kúgunarandinn hafa mest verið
ríkjandi hafi verið unnið af
kappi að útrýmingu á kristnum
dómi.
En tréð þekkist af ávöxtunum,
Á þessu tré spretta'fallbyssur og
sprengikúlur, vígvélar og orustu
skip. Sé markmiðið aðeins jarð-
nesk gæði, verður ávalt blóðug
styrjöld. Glötun og tortíming
hlýtur að verða uppskeran af
þeim skemda ávexti, sem niður
er sáð.
Mesta hætta vor er þess vegna
sú, að einnig vér höfum sýkst
af efnishyggjunni og fylgifisk-
um hennar, meira sótst eftir
jarðneskum gæðum en andleg-
ágæti.
Ef vér erum hreinskilin við
oss sjálf, hljótum vér að játa,
að fætur vorir hafa mjög stefnt
á hinn breiða veg hin síðustu
ár. Hér hefir alt logað í sundr-
ung. Valdastreita flokkanna hef-
ir verið látin sitja í fyrirrúmi
fyrir alþjóðarheill. Út um bygð-
ir og bæi hefir eitur fjandskap-
arins og rógburðarins verið bor-
ið í þágu flokkshagsmunanna
og æst stétt á móti stétt og
mann á móti manni, þangað til
hver höndin er upp á móti ann-
ari og hver reynir að ríða á
annan ofan í blindni sinni og
ofstæki. Á undanfarandi tím-
um, þegar aðrar þjóðir hafa
barist fyrir lífi sínu og tilveru
og enginn hefir sparað að fórna
sínum síðasta blóðdropa á víg-
vellinum, þá höfum vér í stjórn-
málabaráttu vorri látið oss
meira um það hugað, að sitja
á svikráðum hver við annan,
en að vinna með alúð og dreng-
skap fyrir þjóð vora. Vér höf-
um hugsað um það eitt, að
græða fé, meðan svo að segja
heilar þjóðir verða hungur-
morða suður í álfu. Eldri og ei
til vill merkilegri menningar-
þjóðir en vér erum.
Gagnvart slíkum atburðum er
stríðsgróðinn okkar, sem allir
eru að elta og gera að illinda-
efni, meir til blygðunar en hug-
arléttis, og gæti orðið að þeim
Fáfnisarfi, sem okkur entist til
meiri ógiftu, en öðrum þjóðum
harmar og harðæri.
Og það er sorglegt að þurfa
að segja það, að allar líkur mæla
með því, að hér í voru landi
mundu einnig mæta vel blómg-
ast hinar fimmtu herdeildir eins
og annars staðar, menn sem
horfa fagnaðaraugum til þeirrar
vonar, að svíkja land sitt og
frumburðarrétt í hendur fram-
andi þjóðum. Atburðir hinna
síðustu tíma hafa leitt niður-
lægingu slíkra föðurlandssvik-
ara fyllilega í ljós, svo að þess
er að vænta, að hin illu örlög
þeirra þjóða sem fallið hafa á
sundurlyndi sínu og auðtryggni
geti orðið oss víti til varnaðai.
En svo búið má ekki standa
sem nú hefir horft um hríð um
sundrungu vora. Ef þjóðin á
ekki að glatast, í því ægilega
.fárviðri, sem nú gengur yfir
lönd og lýði, þá verða allir góð-
ir drengir að snúa bökum sam-
an til varnar og viðreisnar þeim
verðmætum sem vér eigum
dýrust í menningu vorri, og
þessa er sérstaklega vænst aí
yður, virðulegu þingmenn, sem
takið sæti á Alþingi því, sem
nú verður hafið, þeirri stofnun,
sem um allar aðrar fram geym-
ir fjöregg þjóðernis vors og
menningararfs. Vér erum svo
fáir og smáir, að vér megum
ekki við því, að berjast æ og
æfinlega hver við annan, heldur
ber oss nú mesta nauðsyn til að
læra að vinna hver með öðrum.
Því að enn gildir það, sem
meistarinn sagði. Ef ríki er orð-
ið sjálfu sér sundurþykkt, þá
fær ríki það ekki staðist.
Markmið lífsins er aldrei í
hinsta skilningi einvörðungu
jarðneskt, heldur yfirjarðneskt.
Ef vér trúum aðeins á jörðina,
höldum vér áfram að vera dýr,
sem berjast um hVern spón og
bita. Kristindómurinn þýðir
einmitt það, að vér eigum að
trúa á himnana, til þess að
hefjast yfir duftið og verða
drottnar þess, í stað þess að
vera þrælar þess.
Vér verðum því að íklæðast
styrkleikanum til æðri trúar en
þeirrar, sem nú er barist í. Vér
þurfum að finna annan og æðri
grundvöll undir menningu vora,
en efnishyggjuna eina saman. —
Mammon er af jörðu komin og
trúin á hann hefir æfinlega
reynst villutrú. Herguðinn er úr
undirdjúpunum og harðstjórnir,
spámenn hans, hafa æfinlega
leitt herskara sína til glötunar.
Vér þurfum að hverfa frá allri
þessari hjáguðadýrkun og fara
af alvöru að trúa á einn sannan
guð, kærleikans og friðarins —
og taka að þjóna honum í dag-
legri breytni vorri og hugar-
fari. Sú trú ein megnar að frelsa
oss af refilstigum stríðs og
nauða. — Sú trú ein getur hafið
oss frá glötuninni yfir til lífs-
ins.
“Oft kostaði gæfuna kynslóðar
æfi að kalsa við brjóstsins
innstu rödd.”
Einar Benediktsson skildi það
jafnvel og hitjir fornu sjáendur,
að guð lætur ekki að sér hæða.
Ávalt er hann til staðar á meðal
vor er vér göngum afvega og
segir: Sjá, hér er eg!
Varpi þjóðirnar frá sér trúnni
á hina æðstu hluti, en falli fram
og tilbiðji hjáguði þessarar ver-
aldar, þá eru þær í fordæming-
unni og glötunin eltir þær. Þetta
er einfalt náttúrulögmál. Og ef
vér þess vegna viljum ekki glat-
ast fámenn og hernumin þjóð,
í þeim Surtarloga tortímingar-
j
aflanna sem nú geisa, þá verðum
vér að vakna til þessar vitundar
fyrst og fremst. Vér þurfum að
vakna og hrista af fótum vorum
og úr augum vorum ryk þeirra
efnishyggju, sem nú hefir blind-
að oss um stund, ryk sundur-
lyndisins, fjandskaparins og
stríðsgróðadraumanna. Vér verð
um að skilja að engin þjóð hefir
nokkru sinni grætt á stríði,
nema þá blóðpeninga, sem
henni hafa orðið til ófarnaðar.
En vér eigum að trúa í þess
stað á guð vors lands og mikið
menningarhlutverk þjóðar vorr-
ar.
I fátækt vorri og einangrun
tókst oss fyrr á öldum að varð-
veita dýran fjársjóð: fagra
tungu, merkilegar bókmentir og
sagnvísindi, og stóðum þar á
verðinum fyrir allan hinn nor-
ræna kynstofn. Hver veit nema
oss mætti auðnast að vinna
annað og meira hlutverk nú,
ef vér ættum sameiginlega ein-
hvern metnað fyrir þjóð vora,
ef vér kynnum að horfa fram til
komandi tíma, og horfa hátt og
reyna að verða öðrum þjóðum
til fyrirmyndar í friðelskandi
menningu í stað þess að sýna
hvarvetna undirmálstilfinningu
vora í því, að elta hverja er-
lenda tísku, illa sem góða.
Vér eigum forna og merkilega
lýðræðissögu að baki. Fræði-
menn hafa fært rök fyrir því,
að fyrir þúsund árum stóðum
vér í stjórnarfarslegum efnum
feti framar flestum öðrum ríkj-
um Norðurálfunnar. Hví skyldi
þetta hlutfall ekki geta verið
það sama enn þann dag í dag?
Hvers vegna skyldum vér
láta oss vera meir um það hug-
að, að herma eftir öðrum þjóð-
um í vætkis verðu, en setja
metnað vorn í það, að leitast
við að skapa hér á meðal vor
eftir eigin höfði fegurra, rétt-
látara og viturlegra stjórnarfar
en annars staðar þekkist?
Ef viljinn er nógur, ættum
vér erin 'Sfem fyr að geta sett
hér á stofn fyrirmyndar skóla,
skapað ágætar bókmenntir og
reynt að manna þessa þjóð, með-
an aðrar þjóðir eyða orku sinni
í manndráp og eyðileggingu.
En ef þjóð vor og forráða-
menn hennar eiga engan metnað
eða hugsjón til að lifa fyrir.
nema verðlitla bréfpeninga,
nema það að vera smámynd aí
brjálæði stórþjóðanna, hverju
skiptir það þá, hvort vér lifum
óveðrið af eða förumst með hin-
um miljónunum, sem falla í
duftið og gleymast.
—Mbl. 17 nóv.
Wartime Prices and
Trade Board
Bændur og aðrir, sem fram-
leiða og selja smjör, verða að
innheimta seðla frá neytendum
og nauðsynleg skjöl frá verzl-
unarmönnum, samkvæmt smjör
skömmtunarlögunum Wartime
Prices and Trade Board, sem
gengu í gildi 21. desember 1942.
Alt smjör, hvort sem það er
heimastrokkað eða frá mjólkur-
búum, er háð þessum reglugerð-
um.
Hver sem framleiðir smjör, á
að tilkynna næstu skömmtunar-
skrifstofu og gefa upp nafn og
heimilisfang, fyrir 31. janúar
1943.
Þeir, sem framleiða til heim-
ilisþarfa eiga að afhenda smjör-
seðla sína næstu skömmtunar-
skrifstofu. Líka eru þeir beðnir
að hafa við hendina nauðsyn-
legar upplýsingar, til þess að
rannsaka megi hve mikið var
framleitt, hve mikið notað á
heimilínu, hve mikið selt. öll-
um skjölum og seðlum fyrir það
sem selt er, á að skila til næstu
skömmtunarskrifstofu mánaðar-
lega, eftir janúar lok.
Smjörseðlar númer 5 og 6
í skömmtunarbókunum gengu í
gildi á mánudaginn þann 18. jan.
Fjórir fyrstu seðlarnir eru nú
fallnir úr gildi. Ef eitthvað af
þessum seðlum — 1, 2, 3, eða 4
— eru ónotaðir og í bókunum,
á að taka þá úr og eyðileggja
þá; þeir eru ónýtir hvort sem
er, og lögin skipa að ónotaðir
seðlar, sem eru ógildir séu eyði-
lagðir jafnóðum og þeir falla úr
gildi.
Húsnæði og fæði í Winnipeg.
Óskað er eftir húsnæði og
fæði handa ungum stúlkum,
sem hafa innritast í herinn og
eiga að fá fimm vikna tilsögn
í skrifstofustörfum á Daniel Mc
Intyre skólanum. Námskeiðið
byrjar 25. janúar, og eins og
áður hefir verið tekið fram,
stendur það yfir í fimm vikur.
Stúlkurnar borga $32.00 á mán-
uði hver. Ef tvær eru saman í
herbergi, þá $30.00 hvor. Þeh\
sem búa í grend við Daniel Mc
Intyre skólann og hafa húspláss,
eru beðnir að tilkynna Mrs.
Norman Young, Y. W. C. A.
“Rooms Registry”, sími 29 801,
sem allra fyrst.
Spurningar og svör.
Spurt. Við, sem eigum sma-
börn og saumum á þau heima,
viljum fá að vita hvort lögin,
sem banna breiða falda og
skrauthnappa eiga við okkur.
Mig langar til að setja breiðan
fald á barnakjól og skreyta með
hnöppum af annari flík, sem nú
er útslitin.
Svar. Reglugerðirnar eiga við
þá sem sauma heima fyrir, al-
veg eins og stóru fatagerðar-
félögin. Samkvæmt þeim lögum
má hafa þriggja þumlunga fald
á barnakjólum, og það er ekk-
ert á móti því að nota hnappa
aftur og aftur. Það er sparnaður
en ekki eyðsla á efni.
Spurt. Eg borga, sem stendur
20 cent fyrir tveggja únzu pakka
af 16 tepokum. Það er sama sem
að borga $1.60 pundið. Er þetta
ekki of hátt verð?
Svar. Það er lang dýrast að
kaupa te í smápokum. Sam-
kvæmt reglugerð, sem er dag-
sett 20. ágúst 1942, er verzlun-
um leyft að setja 20 cent fyrir
tveggja únzu pakka með 15
smápokum af te, sem selzt í
stórum pökkum á dollar pundið.
Aukavinnan og efnið, sem þarf
til þess að ganga frá teinu í
smápokum fyrst, og svo í pökk-
um, orsakar þessa verðhækkun.
Spurt. Er leyfilegt að kaupa
fjóðra part af nauts-skrokk
— quarter of beef —. Það, sem
ekki er notað í vetur get eg
soðið niður til sumarneyzlu. Það
sparar okkur margar ferðir í
búðir og er þar að auki mun
ódýrara.
Svar. Þetta er leyfilegt, ef
keypt er af bónda, sem hefir
fengið leyfi frá stjórninni til að
slátra, og selja kjöt.
Spurt. Er ekkert hámarksverð
á lambakjöti? Eg borgaði hærra
verð núna í vikunni en þegar
eg síðast keypti.
Framh. á bls. 7
Business and Professional Cards
WINNIPEG CLINIC
Vaughan & St. Mary’s
Dr. P. H. T. Thorlakson
Phone 22 866
e
Res. 114 GRENFELL BLVD.
Phone 62 200
J. J. SWANSON & CO.
LIMITED
308 AVENUE BLDG, WPG.
•
Fasteignasalar. Leigja hús. Út-
vega peningalán og eldsábyrgð.
bifreiðaábyrgð, o. s. frv.
Phone 26 821
Peningar til útláns
Sölusamningar keyptir.
Bfljarðir til sölu.
INTERNATIONAL LOAN
COMPANY
304 TRUST & LOAN BLDG.
Winnipeg
DR. B. J. BRANDSON
216-220 Medical Arts Bldg.
Cor. Graham og Kennedy Sts.
Phone 21 834—Office tímar 3-4.30
•
Heimlli: 214 WAVERLEY ST.
Phone 403 288
Winnipeg, Manitoba
Legsteinar
sem skara framúr
Úrvals blágrýti
og Manitoba marmari
x SkrifiO eftir veröskrd
GILLIS QUARRIES, LTD.
1400 SPRUCE ST.
Winnipeg, Man.
DR. A. BLONDAL
Physician & Surgeon
602 MEDICAL ARTS BLDG.
Sfmi 22 296
Heimiii: 108 Chataway
Sfmi 61 023
H. A. BERGMAN, K.C.
íslenzkur lögfrœSingur
• ••
Skrifstofa: Room 811 McArthur
Building, Portage Ave.
P.O. Box 165«
Phones 95 052 og 39 043
Thorvaldson &
Eggertson
LögfrœSingar
300 NANTON BLDG.
Talsfml 97 024
DR. A. V. JOHNSON '
Dentist
•
506 SOMERSET BLDG.
Telephone 88 124
Home Telephone 202 398
ST. REGIS HOTEL
285 SMITH ST.t WINNIPEG
•
PœgiJegur og rólegur bústaSur
i miSbiki borgarinnar
Hefbergi $2.00 og þar yfir; með
baðklefa $3.00 og þar yfir
Ágætar máltfðir 40c—60c
Free Parking for Ouests
DRS. H. R. and H. W.
TWEED
Tannlœknar
•
406 TORONTO GEN. TRCSTS
BUILDING
Cor. Portage Ave. og Smith St.
PHONE 26 545 WINNIPEO
A. S. BARDAL
848 SHERBROOK ST.
Selur lfkkistur og annast um út-
farir. Allur útbúnaður sá bezti.
Ennfremur selur hann allskonar
minnisvarða og legsteina.
Skrifstofu talsími 86 607
HeimiUs talsfmi 501 562
DR. ROBERT BLACK
Sérfræðingur f eyrna, augna, nef
og hálssjúkdömum
416 Medical Arts Bldg:
Cor. Graham & Kennedv
Viðtalstfmi — 11 til 1 og 2 til 5
Skrifstofusími 22 251
Heimilissfmi 401 991
Dr. S. J. Johannesson
215 RUBY STREET
(Beint suður af Banning)
Talsfmi 30 877
•
Viðtalstfmi 3—5 e. h.
Office Phone Res. Phone
87 293 72 409
Dr. L. A. Sigurdson
109 MEDICAL ARTS BLDG.
Office Hours: 4 p.m.—6 p.m.
and by appointment