Lögberg - 18.03.1943, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 18. MARZ 1943.
7
Darlan og eftirmálin
Þýðing úr "The Nallon".
Eftir Jónbjörn Gíslason.
Morð Darlans var höfðingleg
gjöf til Bandaríkjanna, sem
ekki krafðist endurgjalds. Það
skiftir engu húað sagt var opin-
berlega urr* málið, það var á
Mlra vitorði. Nokkurt tómahljóð
Var jafnvel í hinni sjálfsögðu
embaettislegui ákæru. Það er
auðvelt að gjöra sér í hugar-
lund gremju sumra ábyrgðar-
íullra embættismanna, er póli-
bk þeirra í Norður-Afríku var
að engu gjör með slíku ofbeldi,
en þeir gátu tæpast hrifist af
sinum eigin yfirlýsingum um
viðbjóð og misþóknun.
Lýsing á verkinu sem “morði
' fyrsta klassa” eða- “ andstyggi-
legu” og “ragmenskulegu” var
goð upphrópun, en naumlega af
sakanleg í neinum öðrum skiln-
’ngi. Morð er alls ekki þokka-
leg aðferð, og verður aðeins
réttlætt sem örvæntingar úr-
ræði, fyrir sakir harðstjórnar og
grimdar. En ragmenni velja ekki
siika aðferð. Ungi maðurinn sem
^ryrti Darlan, borgaði verkið
H^ð lífi sínu tveim dögum síð-
ari rannsókn hans og aftaka var
alt hjúpað í grunsamlega dular-
blæju, en hann dó karlmann-
lega og tók fulla ábyrgð á verk-
Urn sínum. Ragmenni bjóða ekki
slíkum forlögum heim.
Fram til þessa, hafa yfirvöld-
ln í Afríku haldið leyndum öll-
Urn upplýsingum um morðingj-
ann. Fyrstu fréttir er töldu hann
annaðhvort þýzkan eða ítalsk-
an> voru bráðleg^ dregnar til
haka, í þeirra kjölfar fylgdi sú
Jstning, að hann væri franskur,
en útvarpið og blöðin fullyrtu
að móðir hans væri ítölsk. Full-
yrðing á þessu atriði, án þess
að gefa nafn hans, pólitísk
tengsl, eða niðurstöðu herrétt-
arins, er sú tegund fréttatak-
^arkana, sem æsir lýðinn og
Sarmfærir hann um að sakborn-
lngurinn var ættjarðarvinur, en
ekki Vichy erindreki öxulríkj-
anna; ef hann hefði verið það
rökræðir þjóðin — mundi
engin leynd vera á því atriði.
^g vil vekja athygli Elmer
avis og yfirmanna hans og
Samverkamanna, hér heima og
1 Afríku á því að hreinskilið
uÞPgjör og full grein á drápi
arlans, mundi sefa aila tor-
tryggni og verka sem öflugt
JPoteitur gegn embættislegri
r®sni og skinhelgi.
^essi ókendi franski ungi
^aður, gaf Ameríku dýrmætt
^kifaeri. Fullyrðing forsetans,
viðskifti Eisenhowers og
arlans væru aðeins um stund^
arsakir, er kaldhæðnislega full-
nrnnuð. Aðmírállinn hefir látið
3 r
, ernbætti og uppskeran er til
syiais.
^ Nú þegar hafa nokkrir Vichy
ggr^0rlngjar bundist samtökum
. halda áfram baráttu gegn
Úíer, undir forystu Giraud.
^mtímis því sem þetta hefti
r 1 prentsmiðjuna, eru “stríð^
v”di frakkar” að undirbúa sam-
s,n,nu samninga við yfirher-
Jorn Norður-Afríku. Aðeins
itlsk mistök — á borð við
u er vörpuðu okkur í brodd-
^uguhreiður Darlans — geta
okb t>etta annað tækifæri sem
yf Ul. er goíið 1 Afríku, slík
höfrS^Urn væri óafsakanleg. Við
sa Uín ki^ttÓ rnjög kostnaða-
he^f3 klukkustund í pólitískri
við höfum lært hve
°rs°tlesa afleiðing §etur fytgt
fe] hve hættulegt er að
j^.. stjórnmála ákvarðarir,
þeUnnurn sem eru lítt kunnir
aðferðum, eða reiðubúnir
að ^ ^arðbakka slær, að virða
ar Vettugr sjálfsagðar afleiðing-
ff 9 vl,ssum ákvörðunum. En
hv^ er ekki slíkur að hann
Una ^ fil ^ofintýra sömu teg-
bvitar' ^^aspir eru of tengdir
leikfagU a^ Vera kafðir að
angh
serrw^n111? Girud herforingja>
0riVi u ttrúa Frakka í Afríku,
°pnar iei« „ . . . ’
lclo tu samemingar allra
franskra hernaðarafla, sem ó-
mögulegt reyndist ímdir leið-
sögn Darlans, en sem er lík-
legt að hafa mikilvæg áhrif á
gang ófriðarins. Því skyldi veitt
athygli að Giraud hefir ekki tek-
ið sér nafnbótina “ríkisforseti”
sem Darlan sæmdi sjálfan sig
með.
Ef herforingjunum de Gaulle
og Giraud tekst að sameina
krafta sína, þá verður alt
franska ríkið í Afríku, Sýrland,
Kyrrahafseyjan og Vestur-Indía
eyjan ein samfeld heild, til frels-
unar heimalandsins. í öðru lagi,
munu ungir Frakkar, sem skift-
ing þjóðarinnar hefir aftrað frá
að hefjast handa, grípa tækifær-
ið og flýja land í þúsundum og
sameinast djarfari bræðrum
sinna undir forystu de Gaulle.
Hamingjudís Girauds herfor-
ingja hagaði því’ svo, að hann
varð fangi Nasista eftir ósigur
Frakklands. Fyrir þá hendingu
forlaganna komst hann hjá því
að gjöra ákvörðun, er hefði ef
til vill að fullu og öllu gjört
hann óhæf^in til leiðtoga nú
í dag.
Þjóðverjar meðhöndluðu hann
óvenjulega mannúðlega, en til
þess aðeins að þéna sem tengi-
hlekkur milli hinna sundruðu
afla innan Frakklands. Þess ut-
an reiknaðist honum til inn-
tekta, að hann var hermaður
fremur en stjórnmálamaður.
Pertinax fullyrðir að hann til-
Keyri íhaldsflokki; sannleikurinn
er sá, að hann er ekki ^sérstak-
lega kunnur fyrir stefnu sína
í stjórnmálum. En hann er þeg-
ar táknmynd ættjarðarhollustu
óg bardagalöngunar, og ósaur-
gaður af hinum minsta grun
um svik við föðurland sitt. Að
öllu samanlögðu er hann á-
kjósanlegasti leiðtoginn til að
sameina hinar mislitu hjarðir
franska hersins.
Nú þegar hefir de Gaulle ef
til vill farið til Afríku, til að
sitja á ráðstefnum með Giraud
og Ameríkumönnum; hann hef-
ir að baki sér, ekki einungis
styrk lands og sjóhers, heldur
einnig fylgi allra sameinaðra
andstöðuflokka Vichy innan
Frakklands. Hann er fulltrúi
frönsku alþýðunnar í baráttunní
fyrir fullu frelsi og sjálfstæði.
Slík aðstaða veitir honum
mjög öfluga samningsmöguleika
en leggja honum einnig á herð-
ar þunga ábyrgð. Á þessum
hlutum veltur útkoma þeirra
samninga sem hann vonar að
ná. Viðskifti hans ver'ða við
menn sem hata lýðræðisstefn-
una, ekki einungis innan tak-
marka Frakklands, heldur í ó-
friðarmálunum í heild.
Þeir herrar, Nagu’es Bergeret,
Boison og Chatel, eru sömu
tegundar og Darlan og engu
betri; þeir eru landstjórar í
frönsku Afríku nýlendunum og
því ábyrgðarfullir fyrir hand-
tökum, þrælabúðahaldi og Gyð-
inga ofsóknum, hver í sínu um-
dæmi. Þrátt fyrir mótmæli
Roosevelts og nærveru Banda-
ríkjahersins, eru þessar reglur
og ráðstafanir enn í fullu gildi.
De Gaulle horfist í augu við
þá óhjákvæmilegu nauðsyn, að
krefjalst > afsetningar þessara
Vichy fulltrúa, sem endurgjaldi
fyrir fullri samvinnu sinni. Slíkt
er nauðsynlegur inngangur að
væntanlegu samkomulagi.
Fylsta skylda Ameríkumanna
er að standa með honum að
þessum kröfum, því þær stuðla
að raunverulegri frelsun þess
fólks og þeirra heraða, sem talið
er að nú þegár hafi verið leyst
úr áþján.
Hvernig okkur heppnast að
standast þetta próf, mun sýna
og sanna hve vel og trúlegc.
við kunnum að nota þetta annað
dýrmæta tækifæri sem gaf.st.
Við höfum þá fyrst ástæðu til
að vona að kennslustundin í
Darlansmálinu hafi orðið okkur
minnisstæð og komið að notum,
þegar síðasti franski hermaður-
inn, síðasti Tékkóslóvakinn, síð-
asti Pólverjinn, síðasti Gyðing-
urinn og síðasti hermaður Spán-
sku lýðfylkingarinnar, koma
sem frjálsir menn út úr þræla-
búðum Vichy-manna í Afríku
—en fyr ekki.
Akurhræðan
Síðast þegar eg sá Einar P.
Jónsson, ritstjóra Lögbergs, bað
hann mig að gefa sér “Lyga-
sögu” í blaðið; af því eg þekki
Einar fyrir kátann mann og
spaugsamann, tók eg þessari
beiðni hans sem mörgu öðru
græskulausu gamni, þó eg að
vísu gæti furðað mig á því að
ritstjóri heiðvirðs blaðs' eins og
Lögberg er, skyldi í þetta skifti
biðja mig um þá orðavöru í blað-
ið sitt, sem á hverju þingi hefir
minna gildi en þögn. Vitandi
það að ef hún birtist í blaðinu,
hlaut hún að verða seld þar jafn
háu verði og sánnleikurinn, sem
það flytur. En svo vil eg biðja
kaupendur Lögbergs að skilja
þessar línur, sem meinlausan
formála, og nú kemur, sagan,
og er dagsönn. F. H.
Það er þá upphaf þessa máls,
að beggja megin járnbrautar-
álmunnar, sem liggur á milli
bæja þorpanna Sifton og Winni-
pegosis hér í fylkinu, er allstór
bygð af Austur-Evrópu-mönnum,
mestur þorri þeirra mun vera
frá Galisíu í Austurríki, líka
búa þar allmargir Pólverjar, og
nokkrir Rússar. Englendingar
eru'þar fremur fáir og Frakkar
örfáir; margt af þessum mönn-
um, sem hófu þetta land úr
auðn, voru bláfátækir. Þó var
annað sem þessum allsleysingj-
um þótti verra að fást við enn
fátæktin, sem var það, að land-
ið sem þeir námu, var mest alt
reglulegur hörgur, grýtt og
gróðurmoldarlítið. Víða var þó
þetta land vaxið skógi, mest
Espitrjám (Poplar), en þar stóð
grjótið • allsstaðar upp úr jörð-
inni, á öðrum stöðum stóðu
Seljuviðar búskar (Willow) hér
og þar upp úr enginu, undir
þeim og kringum þá var jörðin
ein grjóturð, svona var nú land-
ið útlits, sem margir af þessum
fátæku Galisíu-mönnum pámu
sér til lífstíðarábúðar þarna á
Hörgnum millum Sift.on og
Winnipegosis í kringum síðustu
aldamót. En Gallinn horfir sjald-
an lengi á landið sitt áður en
hann man eftir því að hann á
vilja með vinnuþolnar hendur
til að breyta því í frjókamt akur
lendi, og svo liðu árin hvert at
öðru. En viljinn og vonin unnu
seint og snemma, samtaka við
eigendur ^ína, svo nú eru mörg
þessi hrjóstrugu lönd orðin að
fögrum bújörðum; það var rétt
eftir þorralok einn veturinn, sem
eg bjó í Winnipegosis að Gali-
síu-maður kom til mín með
eldiviðar æki, sem eg keypti aí
honum, veðrið var frosthart,
norðan ofsa stormur og renn-
ingköf. Þegar við höfðum kast-
að viðnum af sleðanum og gefið
uxunum heytuggu, bauð eg hon-
um að staldra við um stund, og
láta húsið mitt skýla sér meðan
konan mín hitaði okkur kaffi;
meðan hann þeið þarna inni hjá
mér, sagði hann mér frá þessu
atviki.
i Landið sem eg bý á núna
liggur fast upp að járnbraut-
inni um átta m(lur héðan, á
vesturjaðri þess næst brautinni,
voru fáeinar ekrur skóglausar,
bústofn okkar konu minnar, var
tvær kýr og tveir tvævetur ux-
ar, akuryrkjuverkfæri mín voru
gamall plógur og herfisræfill,
sem eg keypti á uppboði fyrir
lítið verð, og gamalt vagnskrífli
átti eg lika. Eftir að við konan
mín höfðum bygt svo lítið kofa-
skrifli yfir okkur og börnin,
sem voru þá þrjú, byrjaði eg
strax á því að plæja þennan
skóglausa blett þarna næst járn-
brautinni, uxarnir mín:r voru
illa tamdir og óþjálir ýið þetta
verk, samt tókst mér þó illa
gengi, að plægja fjórar ekrur,
þetta sumar, lét þær svo bíða og
rotna þar til í september um
haustið að eg herfði þær og bjó
þær undir sáning fyrir næsta
vor, í frístundum mínum frá
öðrum verkum, girti eg í kring-
um þennann tilvonandi akur
minn þetta fyrsta haust, næsta
vor sáði eg í hann hveitikorni í
tvær ekrur, höfrum í eina ekru
en byggi i hálfa ekru en hálfa
ekru höfðum við fyrir jarðepli.
Sáningarvélin mín var hægrí
hendin, sem eg kastaði þessum
korntegundum með yfir plæing-
una, svo marg herfði eg kornið
niður í plæinguna, hefðu ein-
hverjir komið til mín á akurinn
minn meðan eg var að sá í hann
þá hefði þeim sýnst eg ekki vera
einn um það verk, því auk konu
minnar og krakka safnaðist
þangað heilt ótal af ýmsu rán-
fuglakyni, sem hrifsaði kornið
jafnfljótt og eg kastaði því yfir
plæinguna, við þessari ágengni
fuglanna sá eg ekkert ráð vænna
en það, að siga hundinum og
krökkunum á þá, meðan eg var
að sá hveitinu í þessar tvær ekr-
ur, þetta tók mig ekki lengi,
því eg var vanur þessari sán-
ingaraðferð frá gamla landinu,
þar var það kallað dagsverk að
sá í fimtán ekrur; að lokinni
þessari sáningu, sótti eg uxana
og herfið, með þeim áhöldum
gat eg um stundarsakir falio
uppskeru von mína fyrir augum
ránfuglanna, samt þótti mér all-
ur varinn betri, fór eg því til
verks og setti upp nokkrar hræð-
ur — scare-crow — bæði í
akurbíettinn og á girðinguna
kringum liann. Á einum stað þar
sem akurinn lá næst járnbraut-
inni hafði eg dálítið styttra bil
milli girðingar stoðanna, beggja
megin þess hafði eg stoðirnar
dálítið hærri, þar hafði eg hlið
til útgöngu yfir á járnbrautina,
mér þótti betra að ganga eftir
henni beinni og upphækkaðri,
þegar eg þurfti að sækja eitt-
hvað smávegis til kauptúnanna,
heldur en klöngrast eftir krókótt
um Indiána-stigum, sem þá voru
aðalvegirnir í þessu bygðarlagi.
Eg setti hvorki grind né hurð í
þetta hlið, aðeins tildraði þar
upp einni stórri hræðu í konu-
líking, hún var yfir hálft sjötta
fet á hæð og digur að því
skapi, klædd striga frá öxlum
til ilja, og í fáum orðum sagt,
var allur klæðaburður þessa
ferlíkis gauðrifinn og götóttur
og svo heiðinglega ljótt var það
sjálft að allri lögun og vallar-
sýn, að hundurinn minn, sem
var að eðlisfari sínu prýðilega
málhress við kýrnar mínar og
uxana, gekk á svig frá þessari
ófreskju með lafandi skottið, og
þorði ekki fyrir sitt líf að gelta
að henni, þarna í hliðinu milli
háu stoðanna hékk þetta hroða
skrípi á járnás, sem eg setti í
gegnum hana svo hún var lítið
eitt þyngri niður en upp, steypt-
ist hún því öfug yfir sjálfa sig,
hvað líti.ð sem komið var við
hana, ofan við járnásinn, þó reis
hún jafnan upp í sömu stelling-
ar aftur eftir hvern hnykk sem
hún fékk, hvort sem hann kom
frá vindi eða öðru þarna í ná-
grenni hennar. Áður en eg lýk
þessari sögu minni ætla eg að
geta þess að eg lærði járnsmíði
heima í gamla landinu Galisíu,
mér kom það líka betur eftir
það eg settist að þarna á Hörgs-
landinu mínu því oft þurti eg
að skerpa plógskerann minn; það
var því eitt af fyrstu verkum
mínum þar að byggja dálítinn
járnsmiðju kofa, fá og léleg voru
smíðatólin mín, einn gamall
hamar, ein töng, en enginn
steðji, smiðjúbelginn bjó eg
sjálfur til og stein hafði eg fyrir
steðja, kol hafði eg engin önnur
en smákurl af sviðnum við, sem
ekki reyndust nógu kraftmikil
til að hita plógskerann, samt
baslaði eg við það að berja hann
fram með þeim hita sem eg gat
fengið af þessum sviðnu viðar-
kurlum, þar til einn daginn þeg-
ar járnbraútarlestin skreið lötur
hægt fram hjá, varð eg þess
var að tveir menn stóðu upp á
kolavagninum og hentu kolum
hver í kapp við annan í þessa
vofu sem stóð þarna í garðshlið-
inu og skellihlóu þegar hún
steyptist kúsa undir þessari
kolahríð, þessum leik héldu þeir
flesta daga sem lestin rann þar
hjá, alt fram að hausti þá var
eg líka búinn að bera í pokum
mínum rúma smálest af kolum
heim í smiðjuhornið mitt.
F. Hjálmarsson
AÐVÖRUN
Canada horfist í augu við eldsneytisskort
nœsta vetur
ERUÐ ÞÉR í tölu þeirra í Canada, sem brendu girðingum, hurð-
um og jafnvel gólffjölum til þess að halda yður hlýjum í hörk-
unum í vetur?
Eða þér eruð ef til vill í hópi þeirra, er svo voru lánsamir, að
slampast af.
í hvorutveggja tilfelli viljið þér vera viðbúnir næsta vetri. sem
bendir til frekari erfiðleika, nema því aðeins, að byrgið yður upp
í tæka tíð. '
I mörgum byggðarlögum hefir skortur á eldsneyti gert vart við
sig ... sumstaðar er þur viður með öllu eyddur ... og birgðir af
hráviði, sem geymast áttu til næsta vetrar, hafa verið notaðar í Vetur.
í flestum tilfellum í Canada, er brenni höggvið tiltölulega
skamt frá þeim stað, þar sem það er notað. Framleiðsla þess og
dreifing er viðkomandi sérhverjum borgara.
Sambandsstjórn er það ljóst, að eldsneytisskorturinn er það
ískyggilegur, að þrátt fyrir samvinnu allra í þeiih byggðarlögum,
sem hans kennir mest, verða framtíðarbirgðir hvergi nærri full-
trygðar. Þess vegna hefir sú leið verið valin til að auka framleiðslu
brennis, að styrkja þá menn fjárhagslega, sem um brennihögg og
dreifingu þess annast. Og með þetta fyrir augum, hafa eftirgreindar
reglur verið settar:
J Tillag, $1.00 á cord, verður veitt þeim, sem verzla með
brenni, sem höggvið hefir verið og samið um kaup á
um eða fyrir 30. júní 1943, og vera skal á reikningi
viðarsala þann dag.
O Umsjónarmanni kolakaupa hefir verið heimilað, að hlut-
ast til um greiðslu þess hluta flutningskostnaðar á
brenni, að því er honum þyltir hlýða, einkum með hlið-
sjón af því, er brennikaupmenn þurfa að fá birgðir sínar
lengra að, en venja hefir verið til. En til þess að verða
slíkra hlunninda aðnjótandi, verða viðarsalar að fá leyfi
frá kolaumsjónarmanni áður en samið ei^ um innkaup
á slíkum birgðum.
O Umsjónarmaður kolakaupa mun kaupa af viðarsölum
gegn gangverði, allar tegundir verzlunarbrennis, sem '
$1.00 tillag á cord hefir verið greitt, og er í þeirra hönd-
um 31. maí 1944.
m Aðstoð verður veitt í þá átl, að veita forgöngu nauðsyn-
legum útbúnaði og áhöldum.
, c Bændur, sem nú eru á jörðum sínum, en fara frá þeim
um stundabsakir vegna þessarar áskorunar til skógar-
höggs, verða skoðaðir sem reglulegir bændur, og verða
að áliti National Selective Service, sem fastabændur, og
njóta alls þess réttar um frestun frá herþjónustu, sem
stöðu þelrra er samfara. Slík bráðabirgðafjarveí'a frá búi,
ætti samt ekki að koma í bága við landbúnaðarfram-
leiðsluna.
Sveiiarstjórnir, bændur, eldsneytissalar, einstakir borgarar og service
klúbbar, og allar aðrar stofnanir í þeim bygðarlögum, sem brenni
er nolað til eldsneytis, eru ámintar um að rannsaka' þegar allar
aðstæður, og laka ákvarðanir til að koma í veg fyrir eldsneytisskort.
THE DEPARTMENT 0F MUNITIONS AND SUPPLY
Honourable C. D. Howe, Minister w
.