Lögberg - 07.09.1944, Qupperneq 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 7. SEPTEMBER, 1944
■—lögberg-——
Gefið út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS. LIMITED
695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG,
695 Sargent Ave., Winnipeg Man.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið — Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by
The Columbia Press, L#imited, 695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Stríðssókn Canada
Einkennilegt er það hve við Canadamenn
virðumst lítillátir; það er ekki laust við að
við þjáumst af minnimáttarkend. Þegar við
ræðum um afrek þjóðanna á þessum styrjaldar-
árum, minnumst við sjaldan á afrek okkar eigin
þjóðar. Við dáum Breta fyrir óbilandi þrek
þeirra og seiglu; Rússa fyrir hugprýði þeirra og
hernaðarafrek; Bandaríkjamenn fyrir skipulags-
hæfileika þeirra og risafengna framléiðslu, en
við virðumst sjaldan finna nokkuð til að dá
hjá Canada þjóðinni.
Við þreytumst heldur aldrei á að lofsyngja
forystumenn hinna þjóðanna, Churchill, Roose-
velt, Stalin og aðra þá, sem okkur finnst að
séu að einhverju leyti afburðamenn, en sjaldan
heyrir maður okkar eigin forystumönnum hælt
fyrir nokkurn skapaðan hlut.
Vitanlega er það gott og lofsvert að kunna
að meta það sem aðrir gera vel, en það er ekki
síður nauðsynlegt að kunna að meta sjálfan
sig — að eiga heilbrigða sjálfsvirðingu, með
því eina móti getum við orðið fyllilega sjálf-
stæð. Við sem þjóð verðum að öðlast sjálfs-
virðingu.
Hefur þá Canada þjóðin og stjórn hennar
nokkru afrekað á þessum styrjaldarárum, sem
er virðingarvert, — þess virði að á það sé
minst?
Hér skal aðeins drepið á nokkur atriði um
okkar eigin þjóð, sem eru þess virði að festa
í minni.
Á þessum árum hefir þjóðin verið fjárhags-
lega sjálfstæð. Á fyrri árum, þegar Canada
vanhagaði um peninga til einhverra stórræða,
voru þeir fengnir að láni á Bretlandi eða í
Bandaríkjunum en í þessu stríði höfum við
fengið peningana að láni hjá sjálfum okkur
Fjármálaráðherrann Mr. Ilsley, tilkynti ný-
lega að skuldir okkar næmu 10 biljónum dollara,
en 96 prósent af þessari upphæð væri fengið
að láni hjá Canadamönnum sjálfum.
Við erum hin eina af sameinuðu þjóðunum,
sem ekki hefur notfært sér láns og leigustudn-
ing Bandaríkjanna og 1943 gáfum við 4 miljónir
dollara í stríðssjóð sameinuðu þjóðanna.
Þrátt fyrir óánægjunöldur hjá mörgum hefur
Canadastjórnin framfylgt takmörkun verðlags
og þannig afstýrt verðbólgu. Vegna þessara ráð-
stafana hefur lífsframfærslu kostnaður okkar
hækkað aðeins um 2%. Aftur á móti hefur
hann, hækkað um 14% í Bandaríkjunum.
1 framleiðslu hefur þjóðinni fleygt áfram.
Hún framleiðir mest allra þjóða af aluminum,
nichel, asbestos og blaðapappír, Ennfremur er
hún ein af stærstu framleiðendum af blýi,
kvikasilfri, sinki og radium.
Þróun iðnaðarins í Canada, þessi síðustu ár
hefur og verið stórkostleg. Canada er fjórða í
röðinni í framleiðslu vopna og flugvéla. Fyrir
25 árum höfðum við ekki byggt eitt einasta
haffært skip. 1 dag erum við næst Bandaríkj-
unum í því að byggja flutningaskip. Við áttum
aðeins 15 herskip þegar stríðið braust út en
nú eigum við 700 herskip.
í uppfindingum höfum við ekki verið eftir-
bátar annara þjóða. Vísindamenn okkar fundu
upp tæki til þess að finna óvinaflugvélar í
fjarlægð; þeir fundu upp tæki til þess að
ónýta segulmagns sprengjurnar og þeir upp-
götvuðu nýtt sprengiefni. Canadiskir sjóhers-
læknar fundu meðal við sjóveiki, sem allar
sameinuðu þjóðirnar nú nota.
Öllum er kunnugt um hið mikla flugskóla-
kerfi, sem stjórnin stofnaði strax í stríðsbyrjun
þar sem flugmenn frá öllum hlutum brezka
alríkisins hafa verið þjálfaðir og engin her er
betur vopnum búinn en canadiski herinn.
Víst megum við finna til metnaðar yfir íram-
lagi Canada til stríðssóknarinnar og víst ber
okkur að meta að verðleikum hið mikla og
giftusamlega starf þeirra manna okkar^ sem
staðið hafa við stjórnarvölinn þessi erfiðu
styrjaldarár og haldið hafa öllu í jafnvægi, þann
ig, að við höfum haft lítið af þeim efnalegu
erfiðleikum að segja, sem oftast eru samfara
stríðstímum.
En mest ber okkur að þakka hinar miklu
fórnir, sem okkar ungu menn leggja fram dag-
lega. Sá orðstýr sem þeir hafa getið sér mun
ekki fyrnast. I hinni fámennu flugsveit, sem
varði Bretland 1940, voru þó nokkuð margir
Canadiskir flugmenn; Canadiskir sjómenn og
sjóliðar vörðu og héldu opinni sjóleiðinni yfir
Atlantshafið og tryggðu það að vopn og vistir
kæmust til Bretlands þegar þörfin var mest.
Engin þjóð hefur tiltölulega fleiri flugmenn
heldur en Canada í flughernum, sem næstum
daglega hefur gert árásir á vopnabúr og vopna-
verksmiðjur óvinanna á meginlandi Evrópu.
Gen. Eisenhower hefur nýlega lokið miklu
lofsorði á Canadamenn fyrir frammistöðu þeirra
við Caen á Frakklandi. Þeim stað vildu Þjóð-
verjar fyrir hvern mun halda, hver duftögn þar
var þeim meira virði en demantar. Þeir beittu
því sínum sterkustu' hersveitum gegn Canada-
mönnum og Bretum á þessum stöðvum, en eins
og fréttir skýra frá, stóðust menn okkar þá eld-
raun af mikilli hreysti og eru nú að reka flótta
óvinanna.
Við Canadamenn höfum ástæðu til að vera
stolt af þjóð okkar og stríðssókn hennar, og
þeim skerf sem hún hefur lagt fram í frelsis-
baráttu mannkynsins.
Verður er verka-
maðurinn launanna
Dagur sá, sem nefndur er almennt verka-
mannadagur, og helgaður er hinum vinnandi
stéttum, er nú nýverið um garð genginn, og
þær stéttir, sem þar eiga hlut að máli, eru í
hvaða þjóðfélagi sem er, fjölmennustu stéttirn-
ar; þær neyta síns brauðs í sveita síns andlitis;
brauðs, sem því miður oft og einatt er af skorn-
um skamti og í öfugu hlutfalli við afköstin,
stritið og áreynsluna.
Sérhvert þjóðfélag, sem ekki kemur auga á
þá staðreynd, að verkamaðurinn sé launanna
verður, er byggt á sandi og með dapurlegar
horfur framundan.
1 mörgum þjóðfélögum eru verkamennirnir
“píslarvottar með bogin bök”, er fórnað hafa
beztu árum ævinnar í þjónustu kaldrifjaðs
skipulags, þar sem fáir útvaldir, raka saman
auðæfum á kostnað fjöldans; í ríki því, sem
koma á, bræðralags ríkinu langþráða, má slík
rangsleitni hvergi eiga griðland; þar verða
mannréttindin að skipa öndvegi; þar má fólk
hvorki vera dregið í dilk, eða flokkað eftir
hefðbundnum venjum úreltra ójafnaðarkenn-
inga; þar verður virk jafnaðarmenning að ráða
lofum og lögum.
Ekkert þjóðfélag, sem teljast vill siðmannað,
getur staðið sig við það, að þröngva svo kosti
verkamanna, að þeir naumast hafi til hnífs og’
skeiðar, hvað þá heldur að þeir verði atvinnu-
leysinu að bráð, með von um óverulegan elli-
styrk, svo sem tuttugu og fimm dollara á mán-
uði, og þá ekki fyr en þeir hafa fylt sjöunda
tuginn.
Það er engan veginn fullnægjandi, að helga
verkamönnum einn einasta dag á árinu; sérhvert
ábyrgt þjóðfélag verður að búa svo um hag
þeirra, að þeir fái lifað lífi hins frjálsborna
manns, ókvíðnir um framtíð sína og sinna.
Hvernig hefði verið ástatt í því fimm ára
frelsisstríði, sem nú er vonandi í þann veginn
að syngja sitt síðasta vers, ef ekki væri fyrir
átök verkamannsins, sem frá morgni til kvölds
hefir unnið að skipasmíðum, flugvélafram-
leiðslu og því öðru, sem nauðsynlegt var til
stríðssóknarinnar ?
Sérhvert þjóðfélag þarf að eiga “starfsmenn
glaða og prúða”, sem ganga til iðju að morgni
og hvílu að kvöldi með það á meðvitundinni,
að starf þeirra sé að verðugu metið; að óttinn
við atvinnuleysi og örbirgð verði ekki fyrsta
fyrirbrigðið, sem þeir vakna við, er fyrsta dags-
skíman, gerir vart við sig inn um gluggann.
Verður er verkamaðurinn launanna. Þessari
kennisetningu verða þeir allir að fylgja, er telj-
ast vilja menn með mönnum, hvort heldur þeir
hafa lítil eða mikil mannaforráð.
>
Finnland leggur
niður vopn
Þau tíðindi, meðal margra annara tíðinda,
sem nú eru daglega að gerast, má telja þau, að
Finnland hefir lagt niður vopn, og leitast nú
fyrir um vopnahléssamninga við Rússa; er nú
ráðgert, að finnsk sendinefnd farí þegar til
Moskva til skrafs og ráðagerða við rússneska
forustumenn viðvíkjandi allra nauðsynlegustu
ráðstöfunum, sem af vopnahléinu stafa.
Stjórn Finnlands hefir gert þýzkum hern-
aðarvöldum aðvart um það, að þýzki herinn í
Finnlandi verði að hafa hypjað sig á brott eigi
síðar en þann 15. yfirstandandi mánaðar; og
eins og nú horfir við, mun Hitler ekki eiga
annars úrkosta, en ganga skilyrðislaust að þess-
um .skilmálum.
Bræðralagið við Hitler hefir orðið Finnum
dýrt, þó enn sé vitanlega eigi séð fyrir endann
á því hvað það kosti.
Fréttir frá Pine Falls
Pine Falls heitir verksmiðju-
bær einn 70 mílur norðaustur
frá Winnipeg, við hina nytsömu
Winnipeg elfu, sem framleiðir
alt rafafl, sem brúkað er í
Manitobafylki. Bær þessi er all-
ur bygður af einu félagi, sem
setti hér upp pappírsmillu afar-
mikla, þá einu sem til er í
Vestur-Canada, og fékk leyfi hjá
sambandsstjórninni að höggva
til pappírsgerðar 2 milljónir
cord af við, en sem þó ekki
mun endast nema 30 ár, ef það
nær öllum þeim við sem millan
getur unnið, en svo kaupir fél-
agið mikinn við þar fyrir utan
frá prívatmönnum, sem drýgir
framleiðsluna.
Einkennilegt er það við bæinn,
að félagið á hann allan, og ræð-
ur svo öllu í bænum, húsnæði,
atvinnu og oftast atkvæðum í-
búanna, og mælist það misjafnt
fyrir, en minnir oss á bæinn
Pullman, sem lýst var svo vel
í tímaritinu “Iðunni”, sem gefið
var út á Islandi 1885—92, og var
hið langskemtilegasta og fróð-
legasta tímarit, sem prentað hef
ur verið á íslenzku máli til þessa
dags.
En Chicago gleypti Pullman
bæ, og fleiri bæi, enda bólgnaði
borgin gríðarlega á þeim árum,
og ekki síst af sýningunni miklu
sem þar var haldin árið 1898.
Vel er bærinn hirtur, og reglu-
lega bygður, og öll húsin bygð úr
sama efni, timbri, og cement-
storku, grá að lit, nema tvö hús,
sem Walter Jóhannsson (Ás-
mundssonar) á, þau eru gul að
lit, og hin prýðilegustu að öllu
leyti. 1 öðru þeirra býr Walter
Jóhannson, en í hinu sýnir hann
hreifimyndir, og er þar sæti
fyrir 300 manns með öllum nú-
tíðar þægindum. 1 neðri sölum
eru knattleikstofur (Bowling
alleys-, sem mjög eru vel sótt af
bæjarmönnum, og nágrenninu,
því alt land umhverfis er þétt-
bygt, og smáþorp austur með
fljótinu, sem alt stefnir til Pine
Falls.
Walter og kona hans eru skemti
leg heim að sækja, og hafði eg
ánægju af að dvelja með hon-
um eina kvöldstund, við hina
íslenzku gestrisni.
W. Jóhannson kvað mikið við-
skiptatjón að hinum 300 manna
sem teknir hafa verið í stríðið
úr nágrenni hans, eins og nærri
má geta, aðeins einn annar Is-
lendingur er búsettur í bænum,
Jónasson frá Gimli, hann er véla
maður hjá félaginu, og er held
eg vaxinn sínu verki.
íslenzkur matreiðslumaður er
einnig hjá félaginu, J. Fredrik-
son að nafni, hann er hinn
prýðilegasti maður og Skemti-
legur.
Félagið hefir marga viðar
Campa, austur með þverám sem
renna í Winnipeg vatn, og flýt-
ur viðurinn eftir þeim, þegar
vöxtur hleypur í þær á vorin, og
er það mikill sparnaður á flutn-
ingi.
Vegna stríðsins er mikill skort-
ur á skógarhöggsmönnum, svo
félagið hefir beðið um 100 þýzka
fanga til viðarhöggs, og ætlar
að borga þeim 50 cent á dag í
kaup, og allan viðurgerning frí-
an, eg hefi nú unnið hjá félaginu
nokkra mánuði, og get gefið því
góðan vitnisburð.
Flest er fólk hér austur frá
Frakkar og Slavar, sem vinna
hér í skógunum, ramm kaþólsk-
ir, og dauðhræddir við hel og
hreinsunareldinn, og hefi eg haft
mikið gaman af að spyrja þá
eftir hvar hann væri, og hvað
dýrt væri að hreinsa sig í hon-
um, það segja þeir að prestarnir
viti bezt, en allir muni í honum
lenda, og það sé býsna dýrt fyr-
ir suma.
Mikið vald hefir presturinn
sem þeir kalla ætíð “Föður” yfir
öllum þeirra athöfnum, en þó
sérstaklega yfir kvennfólkinu,
sem hlaupa verður heim til pápa
vikulega til að játa syndir sínar
og fá fyrirgefningu, og þora ekki
að giftast nema í samráði við
hann, og eftir mikla examination
og serimoníur tekur svo brúð-
guminn við meynni, borgar
presti vel, en fær hans blessun í
staðinn.
Þessar þjóðir lesa helst engar
bækur og eg sé varla nokkurn-
tíma bók hjá þeim þjóðum, sem
kaþólskar eru, svo eg held þær
séu á hörmulega lágu andlegu
menningarstigi.
Einn roskinn frakki sagði mér
að Napolion mikli, hefði hrækt
framan í Páfann, og eftir það
hefði hann tapað hverri orustu,
og loksins verið hrakinn í út-
legð, þetta er trúin þeirra á
Páfa. Svo ekki var furða þó B.
Gröndal kvæði er hann kom
heim til Islands úr kaþólska
túrnum.
“Heldur vil eg hjá þér búa
hvellan laus við dansins óm
og á þína æsi trúa
en hinn gamla suður í Róm”.
Sigurður Baldvinson.
Prá Campbell River
B.C.
23. ágúst, 1944.
Herra ritstjóri Lögbergs:
Þó engin sjáanleg breyting sé
komin á veðurfarið, sem bendi
til þess að haustið sé í nánd, þá
er samt náttúran farin að af-
klæða sig úr sumarskrúða sín-
um. Blómin eru farin að fölna
og mörg af þeim fegurstu eru
alveg horfin, þau sem eftir eru,
eru hnípin og ellileg. Þegar mað-
ur hefur vanist á blómum stráð
umhverfi, þá saknar maður
þeirra eins og gamalla vina, sem
hafa flutt sig í fjarlægð frá okk-
ur. Manni finst svo eiðilegt í
kringum sig, alt öðru vísi en
áður var. Þetta er lögmál, sem
lífið er háð, og engin fær breytt,
að fæðast, lifa um stund, og
deyja.
Síðan eg skrifaði héðan, hef-
ur tíðarfarið breyst svo að nú
er nægileg votviðri, svo ekki
stafar lengur nein hætta frá skóg
areldum á þessu ári. Öll skógar-
höggsvinna aftur sótt af alefli,
því altaf er mikill hörgull á öllu
byggingaefni.
Undanfarið hefur verið hér
mokafli af laxi og þorski. Menn
sem vinna hér daglaunavinnu
hvern virkan dag, fara á flot á
kvöldin svo sem einn eða tvo
klukkutíma og fiska vel. Næsti
nágranni minn fer út á hverju
kveldi, og fær frá þremur og
upp í tíu fiska í hvert skipti,
mest lax. Fiskikaupmaður kem-
ur á hverjum degi í kring og
kaupir alt sem þeir hafa að
selja. Verðið sem borgað er fyr-
ir fiskinn er 20 cent fyrir pundið
af laxi sem er 20 pund og þar
yfir, en nokkuð minna fyrir
minni fisk. Þetta er góð viðbót
við daglaun þeirra, á meðan það
gefst, það er oft tregt um fisk
svona rétt upp við landstein-
ana.
heilsu aftur, sem hinir mörgu
vinir hans nær og fjær gleðjast
yfir. Hann dvaldi hér í tíu daga
til að hvíla sig og hressa, áður
en hann tekur til starfa aftur
með byrjun september. Mr. Pál-
son dvaldi hér um tíma, í sum-
arfríinu fyrir tveimur árum
síðan, hann gat þess oft hvað hið
heilnæma loftslag hér, ætti vel
við sig, og margir fleiri hafa
sagt það sama.
Mrs. Steinun Knott, frá Tofino
hér á eyjunni stóð hér við aðeins
part úr degi til að heilsa upp á
nokkra kunningja, sem hún á
hér, frá þeim tíma sem hún
átti heima í Saskatchewan. Var
hún á leið til Vancouver, til að
heimsækja son sinn, sem á þar
heima.
Mrs. S. N. Johnson frá Lundar,
Man., sem hefur dvalið hér um
tíma hjá foreldrum sínum og
skyldfólki, með dóttur sinni, er
nú farin til baka. Henni leist
vel á sig hér og hafði orð á því
að sig mundi langa til að koma
hingað aftur í framtíðinni.
Miss Sigríður Hjartarson frá
Steep Rock, Man., sem hefir ver-
ið hér til að heimsækja vina-
fólk sitt hér, er farin til Van-
couver þar sem hún verður um
tíma áður en hún fer til Gimli,
Man., þar sem hún hefur stöðu á
elliheimilinu Betel.
Mrs. Joe Key var hér að heim-
sækja gamla kunningja sína, þau
Mr. og Mrs. A. V. H. Baldwin.
í för með henni var Mrs. Kristín
McNaughton frá Edmonton,
Alta. Mrs. Key er ram-íslenk
þó maður hennar sé af öðrum
þjóðflokki, hann er járnbrautar-
maður og nú til heimilis í
Calgary, Alta. Hafa þau hjón
keypt sér nokkrar ekrur af landi
með byggingum á, hér á eyj-
unni um 80 mílur hér fyrir
sunnan. Er það nálægt veginum
sem liggur frá Parksville til
Port Alburni, á vesturströnd eyj
arinnar, sem þau ákveða að
verði framtíðarheimili þeirra. 1
bráðina er Mrs. Key á þessari
eign þeirra, til að annast um
umbætur, sem þarf að gjöra, því
plássið hefur verið í eiði um
nokkurt skeið, og farið í órækt.
Báðar þessar konur kyntust
Baldwins hjónunum í Edmonton
er þau áttu þar heima. Báðar
þessar konur eru farnar til baka.
Mrs. Key, heim til sín, en Mrs.
McNaughton til Vancouver, þar
sem hún dvelur um tíma, áður
en hún heldur heimleiðis til
Edmonton.
Mr. og Mrs. Stefán Eiríkson
frá Vancouver eru hér um þess-
ar mundir til að skemta sér við
laxveiðar. Þau verða hér um
viku tíma. Þau komu í bíl sín-
um og geta keyrt um eftir vild
sinni og séð sig um. Það er mjög
hentugt fyrir alla sem geta það,
að koma svoleiðis.
Mr. Gunnlaugur Jakobsson frá
Gimli, Man., var hér á ferðinni
nýlega, sér til skemmtunar og
til að sjá sig um hér á strönd-
inni. Hann er í Canadahernum,
er Militarv Police. einn af
Um síðastliðin mánaðarmót,
kom hingað Jónas Pálson píano
kennari frá New Westminster
B. C. Eins og kunnugt er, þá
var Mr. Pálson veikur um tíma,
en er nú kominn til góðrar

þeim sem vakta hertekna fanga,
sem eru hafðir í gæzluvarðhaldi
í Canada. Bækistöð hans er nú
í Winnipeg, Man.
Mr. W. S. Einarson, sem kom
hingað frá. Gimli, Man., fyrir
V erum samtaka um stuðning við allar líknarstofnanir
hverju nafni, sem þær nefnast, og látum ekki undir
höfuð leggjast, að kaupa stríðssparnaðar skírteini.
DREWRYS
LIMITED