Lögberg - 28.12.1944, Síða 2

9
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 28. DESEMBER, 1944
Grikklandsmálin heima í Englandi
Churchill fær mótbyr
Ejtir A. C. CUMMINGS
London 11. des.
Aðeins fáum dögum eftir að
Mr. Churchill var hyltur sem
mestur núlifandi þjóðhöfðingi
gagnvart framgangi stríðsmál-
anna, hefir hann beðið tilfinnan-
legan álitshnekki vegna skoðana
sinna og athafna í borgarastyrj -
öld Grikkja, þar sem hann gjörist
svaramaður Papendreous for-
sætisráðherra gegn frjálslyndari
hluta landsmanna, er hann nefn-
ir morðingja flokka og varmenni.
Nú þegar er það deginum ljós-
ara að hans skoðun í þessum
efnum er dregin í efa, ekki að-
eins af stórblaðinu “The Times”,
heldur öllum öðrum dagblöðum
sem ekki tilheyra hans eigin
flokki.
Blöðin segja, svo ekkiverður
misskilið, að hann fari villur veg-
ar, ekki einungis í tilgátum sín-
um, heldur einnig í framkvæmd-
um gagnvart grísku uppreist-
inni.
“Þetta er lýðræðishugsjónar-
innar alvarlegasta áfall síðan
Munich leið”, segja sum blöðin.
Verkamannaflokkurinn heldur
fund í dag með 1.000 erindrek-
um, þar á meðal eru lávarðar úr
efri málstofunni, þingmenn og
flokksembættismenn. Allir eru
þeir gramir og reiðir.
1 fyrsta sinn síðan Dunkerque,
er meiri hluti verkamannaflokks
ins opinberlega fjandsamlegur í
garð forsætisráðherra, og stöðugt
vaxandi öfl í þá átt að binda
enda á samsteypustjórnina,
munu ef til vill öðlast voldug-
ann liðsafla áður en þessi vika
er öll.
“The Times” segir að Mr.
Churchill lýsi deilumálum
Grikkja óbrotnari og einfaldar'.
en þau séu í raun og veru, þar
sem hann segi að ráðist sé á
löglega skipaða stjórn af ófyrir-
leitnum kommúnista samsæris-
mönnum, með það fyrir augum
að reka hana frá völdum.
“Manchester Guardian” bendir
á að stjórnarskráin, þjóðþingið
og afstaða konungsins sjálfs, eft-
ir hann var bendlaður við ein-
ræðisstjórn Metaxas, hafi alt
verið vafasöm hugtök. Blaðið
segir enn fremur að frjálslyndu
flokkarnir sem Churchill nefni
morðingja og varmenni sé víð-
tækt samband frjálslyndra
manna, mikið víðtækara en
Churchill vilji viðurkenna.
Sir Richard Acland þingmað-
ur segir að þrátt fyrir skýringar
Mr. Churchill og málsvarnir
Anthony Eden, fyrir vopnuðum
afskiptum Breta, virðist sann-
leikurinn vera sá að frjálslyndu
sambandsflokkarnir hafi ekki
dregið ráðherra sína til baka úr
ráðuneyti Papandreous að á-
stæðulausu, heldur af því að
samþykt fyrir afvopnun skæru-
herjanna var brotin — að öllum
líkindum af Scobie hershöfðingja
Breta, er hann lét dreifa vissri
tegund flugrita út um alt Grikk-
land.
Flugrit þessi héldu málstað
Papandreou fram til hins ítrasta
og fullyrtu að enskur herafli
yrði tafarlaust notaður til að
knýja fram afvopnun frjálslyndu
herjanna. Sir Richard segir að
þessi flugritadreifing hafi bein-
línis brotið gjörða samninga milli
Papandreou og frjálslyndra sam
bandsmanna og þá hafi ráðherrar
þeirra sagt af sér.
Scobie hershöfðingi hótaði
einnig að “gildi peninga mun
falla og þjóðin skal fá að svelta,
ef skæruherinn er ekki afvopn-
aður.”
“Auðsjáanlega er eitthvað al-
varlega mishermt í sögusögn
Eden, er hann reynir að skella
skuldinni á frjálslynda herinn,”
segir Richard.
Vegna ritskoðana er torvelt að
fá fregnir af þeim viðburðum
er gjörast í Grikklandi, en þó
hefir þess verið getið að Harold
McMillan kapteinn og ráðherra
í Miðjarðarhafslöndunum, hafi
verið sendur í skyndi til Athenu,
til að fyrirbyggja frekari blóðs-
úthellingar. Hann mun taka
stöðu sem yfirboðari Reginald
Leeper, sem hefir verið harðlega
ásakaður í enska þinginu, sem
konungssinni og afturhaldsmað-
ur.
Samtímis þessu er gefið í skyn
að hægri armur frjálslyndu sam-
takanna í Grikklandi sé að leita
fyrir sér um samkomulag. Vinstri
hlutinn — kommúnistar — eru
einnig fúsir til sátta, með því
skilyrði að ný stjórn sé mynduð
af öllum flokkum með nýjum
forsætisráðherra. Papandreou
þar á móti krefst skilmálalausrar
uppgjafar skæruherjanna.
Lauslega þýtt úr
Winnipeg Tribune
Jónbjörn Gíslason.
Bretar eru óttafullir
Ritstjórnarsíða Winnipeg Tribune
Stórblaðið “Times” er aleitt af
íhaldsblöðum Englands, óánægt
með skýringar og varnir Mr.
Churchill fyrir þátttöku Breta í
að kæfa niður frelsishreyfingar
frjálslyndu flokkanna í Grikk-
landi. Það segir að tilgangur um-
ræðna í þinginu um málið, ætti
að vera sá að finna veg til að
greiða úr þeim óheillavænlegu
vandræðum sem enski herinn sé
flæktur í, þvert gegn vilja heima
þjóðarinnar.
“Times” dregur í efa skýringar
Mr. Churchill á rás viðburðanna
í Grikklandi og bendir á að þótt
ábyrgð á vopnaviðskiptum hvíli
á leiðtogum frjálslyndu flokk-
anna, þá hafi ráðuneyti Papand-
reous klofnað um tvö spursmál:
fyrst og frémst dómfellingu yfir
ættjarðarsvikurunum og sam-
vinnumönnum nazista, sem van-
rækt var að framkvæma, og í
öðru lagi afvopnun skæruherj-
anna.
“Samningar um þessi atriði
biðu slæmann hnekki þegar í
byrjun”, segir Times, “vegna
þess að frjálslyndu samtökun-
um var kunnugt um að sams-
konar afvopnun vinstri flokk-
anna í Egyptalandi hafði farið
fram fyrir ári síðan, og enn-
fremur að fastaher Grikklands
er samanstóð af íhaldsmönnum
var ætlað að halda vopnum sín-
um. Grunur lá á að forsætis-
ráðherra væri ráðinn í, að setja
á stofn óblandaða afturhalds-
stjórn.”
Blaðið segir ennfremur að það
sé full sannfæring í Grikklandi
og heima á Englandi, að við
undangengin pólitísk tilfelli hafi
Bretar beitt áhrifum sínum til
viðhalds konungdómsins, þrátt
fyrir allar hans flækjur og galla
þvert á móti vilja grísku þjóðar-
innar sjálfrar.
“Sé nokkur ástæða fyrir ótta
Mr. Churchill gagnvart umbóta-
mönnum Grikklands, sem hann
telur vera ástæður fyrir vopna-
viðskiptum Breta þar, þá er
engu minni ástæða til að gruna
íhaldsmenn um græsku, þar sem
þeir hafa á undanförnum tíma
þivngað margan gætinn mann
engu síður en framgjarna yfir-
gangsseggi til upphlaupa og alls-
herjarverkfalla. Hér er ekki
spurningin um að endurreisa
neitt lýðveldi og stjórnarskrá,
Mynd þessi bendir Ijóslega til þess, hve mikilvægt það er,
að jlugvélum séu gejnar skýrar leiðbeiningar við lendingu.
vegna þess að það tvent hefir
verið óþekt fyrirbrygði þar, um
sex ára tímabil,” segir “Times”
Blaðið segir ennfremur að Mr.
Churchill brennimerki alt sam-
band vinstri ’manna, sem komm-
únista og stigamenn, þrátt fyrir
það þó allir viti að það sam-
oand er mjög víðtækt og inni-
heldur menn er standa miðja
vegu milli íhalds og framsóknar,
og ákveðna byltingamenn og alt
þar á milli.
Sannleikurinn er sá að þessu
sambandi tilheyra margir ráð-
vandir menn og konur. Þetta
fólk fagnaði enska hernum þeg-
ar hann kom og krýndi hann
blómsveigum. Það var einnig
þetta fólk sem var mest áhyggju-
fult og kvíðandi, ef valdi yrði
beitt til framdráttar komandi
einræðisstjórn. “Times” leiðir
rök að hve nauðsynlegt og sjálf-
sagt sé að endurskipa stjórnina
með þátttöku allra flokka, svo
þjóðinni gefist tækifæri til að
opinbera óskir sínar með als-
herjar kosningum.
Ein aðalástæðan fyrir vei-
gengni de Gaully í Frakklandi er
sú að hann þjóðnýtti öll svo-
kölluð byltingarsinnuð öfl með
loforðum um róttæk stefnu-
atriði og margvíslegar réttar-
bætur.
Hið merka og gætna blað “The
Economist” átelur Mr. Churchili
fyrir uppáhald hans á kóngum
og prinsum. Það varar lesendur
sína við að taka góðar og gildar
útleggingar stjórnarinnar á ó-
happaviðburðunum í Aþenuborg
og bendir í því sambandi á, að
á undanfarandi árum hafi enskir
stjórnmálamenn sýnt afturhalds-
öflum Evrópu full mikla blíðu,
og nefnir sem dæmi, Georg
Grikkjakonung, Sosnkowski,
Victor ítalíukonung og Badoglio,
og segir að væru slík dæmi ekki
fyrir hendi, mundi auðveldara
að taka góðar og gildar skýr-
ingar Mr. Churchill á byltinga-
hættunni í Grikklandi.
“The Economist” heldur áfram
og segir að einn af hinum ó-
skiljanlegu þáttum í utanríkis-
pólitík núverandi forsætisráð-
herra sé hrifni hans og þrekleysi
gagnvart kóngum og kóngaefn-
um. “Það er andstætt heilbrigðri
skynsemi,” segir blaðið, “að
stjórnmálamaður, sem er ótrauð-
ur talsmaður lýðræðis heima
fyrir, skuli á svona ákveðinn
hátt hafa mætur á fylgislausum
og óvinsælum konungaættum
erlendis. Hver er ástæðan? Hin
eina sem nokkurt vit er í, er
óttinn við kommúnismann. En í
því sambandi er vert að muna,
að nú um tuttugu ára skeið hefir
rauða hættan ekki orsakað neina
byltingu af völdum frjálslyndra
afla, þær hafa allar komið frá
íhaldinu.
Hvernig getur brezk utanríkis-
pólitík verið byggð á sambandi
við Sovét-Rússland og óttanum
við kommúnismann samtímis?
Séu æsingar og órói hafður í
frammi af vinstri mönnum,
mundi rífleg inntaka skilnings
og samhygðar greiða úr málum.
Opinber fjandskapur til um-
bótastefna hvar sem er, ætti að
vera hið síðasta atriði er findist
á enskri pólitískri starfsskrá.
Framsækið og frjálst Bretland
hefir stórt og merkilegt hlutverk
fyrir höndum, en Bretland kónga
kært og íhaldssamt ekkert.
Lauslega þýtt af
Jónbirni Gíslasyni.
MINNINGARORÐ
um Sigmund Sigurðsson Laxdal.
Það var vorið 1879.
Veðurblíðan hafði haldist nokk
uð stöðug frá því fyrir sumar-
mál, og nú var komið aðeins
fram yfir Eldaskildag, sem var
eftir föstum reglum 10. maí.
Foreldrar mínir risu snemma
úr rekkju þenna morgun — og
það stóð nú ekki á mér að klæða
mig í mín ferðaföt, því eg átti
að fá að fara á hið mikla uppboð,
sem fram átti að fara á Krossa-
stöðum á Þelamörk þenna dag.
Eg man að klukkan sló 5 um
morguninn og átum við faðir
minn dögurð og lögðum svo af
stað. Það var indælt veður, glaða
sólskin og hiti, enda fundu fugl-
arnir það, því svo var líkast sem
þeir fylgdu okkur stöðugt meðan
við vorum að ríða úr Barkár-
dalnum ofan í Hörgárdalinn. Þá
var farið að sjá til mannaferða
í öllum áttum, og óx það æ meir,
efti sem sem lengra kom út í
héraðið. Allir stefndu að Krossa-
stöðum til að komast á uppboð-
ið. Eg hafði aldrei komið á
nokkurt söluþing, og var eg nú
sem í öðrum heimi af tilhlökkun.
Við náðum á staðinn rétt fyrir
kl. 9, því þá átti salan að byrja
Höfðu þeir þá riðið í garð,
Stefán sýslumaður og hjálpar-
maður hans Stephensen. Þeir
framkvæmdu söluna.
Búið var, að mér þótti, mjög
stórt og umfangsmikið, og heyrði
eg marga undrast yfir því að
Sigurður, sem þarna var sjálfs-
eignarbóndi, skyldi selja svo gott
bú og flytja vestur í Húnavatns-
sýslu. Salan gekk rösklega. En
það var drengur þar á 10. ári sem
mér þótti aðsúgsmikill og kapp-
samur að kvetja menn að bjóða
í hlutina, og lét heyra til sín. Eg
innti eftir hver hann væri og
kom svarið úr fleiri áttum: Það
er hann Mundi sonur hjónanna
hérna. Hann kom fyrir mig, sem
myndar drengur, og með nógan
kjark.
Frá Krossastöðum fórum við
þegar komið var fram á nótt, því
þá var loks búið að selja ær og
sauði. Við faðir minn gistum á
Steðja á Þelamörk hjá viria og
frændfólki það sem eftir var
nætur, en morguninn eftir hélt
faðir minn heim, en eg reið fram
að Bægisá, því þar var eg með
mörgum jafnöldrum mínum
yfirheyrður hann dag.
Þau eru eitthvað svo fljót að
líða árin frá fermingu til full-
orðins aldurs, þó geyma þau svo
margar og ljúfar minningar, sem
eru okkur svo dýrmætt veganesti
á elliárunum. En margt er nú
svo háð því lögmáli, að menn
koma saman og kynnast, en fjar-
lægjast aftur og hverfa um stund
en aðrir koma í staðinn — og svo
var hér.
Eins og getið er hér að fram-
an, flutti Krossastaða fólkið vest-
ur í Húnavatnssýslu vorið 1879
og að Geitaskarði, að mig minnir.
Sigurður faðir Munda, sem hét
fullu nafni Sigmundur og var
Sigurðsson og Valgerður yfirsetu
kona, sem bjuggu fyrst að Þver-
brekku í Öxnadal, en síðar mest
af sínum búskap á Krossastöðum.
Móðir Sigmundar og kona Sig-
urðar hét Marja. Hún var dóttir
Guðmundar bónda að Moldhaug-
um í Kræklingahlíð.
Sigmundur fluttist með for-
eldrum sínum vestur um haf
sumarið 1888, og settust þau hór
að í grend við Garðar pósthús í
N.-Dak. Þrem árum síðar kem
eg frá íslandi með mína fjöl-
ikyldu, og tek mér aðsetur hér í
Garðarbygð. Einn með þeim
fyrstu, sem mér er gerður kunn-
ur hér, er rúmlega tvítugur mað-
ur, Mundi frá Krossastöðum, sem
vann hjá bónda hér skammt frá
pósthúsinu, en þá hafði Krossa-
staða fólkið tekið sér nafnið Lax-
dal, en svo stóð á því, að Sigurð-
ur og Marja höfðu búið í Þverár-
dal í Laxárdal hinum fremri,
síðustu árin á íslandi.
Nú var Sigurður hér með
börnin 8, en kona hans Marja
hafði látist 1890. Sigurður lézt
1894, og fór þannig, sem oft vill
verða, að hvorugt þeirra náði
háum aldri, er þau komu inn í
nýtt loftslag og nýtt umhverfi.
Sigurður var mjög þjáður af
heimþrá þau fáu ár, sem hann
lifði hér.
Eftir þetta kyntumst við Sig-
mundur Laxdal æ meira með ár-
um. Báðir héldum við áfram að
lifa og starfa í þessari bygð. Sig-
mundur giftist 4. nóv. 1894, Sig-
ríði Jónatansdóttur, trésmiðs
Jónatanlssonar og Kristbjargar
Bjarnadóttur. Jónatan var bróð-
ir Jónasar hreppstjóra í Hrauni
í Öxnadal. Ungu hjónin keyptu
land í þessari bygð og tóku að
búa, því öll heimilisréttarlönd
voru þá upptekin af öðrum, en
eins og hjá flestum okkar hér á
fyrstu árum, var það oft örðugt
andóf, og mörg árin stóð nokkuð
á endum hvað vanst og hvað
tapaðist, en Sigmundur var þrif-
inn og reglusamur búmaður, og
fékk hann ætíð öfluga hjálp konu
sinnar, enda þarf mikils með að
fleyta fram stórri fjölskyldu, því
þau eignuðust 7 börn.
Sigmundur var í mörgu fram-
arlega sem manndómsmaður og
hæfileikamaður. Hann var söng-
hneigður og allgóður söngmaður.
Hann var oft kvaddur til flestra
þeirra mála, sem sveitunum
heyra til. Hann var í sóknarnefnd
um, á kirkjuþingum, og kom þar
alt af myndarlega fram, því
hann var oft fremur vel máli
farinn. Hann var ötull og kapp-
samur íslendingur í hugsunum
sínum og endurfæddist inn í þær
tilfinningar við heimför sína til
íslands 1930, eins og flestir aðrir
sem þá sóttu ísland heim á hinni
miklu og glæsilegu hátíð.
Eftir að þjóðræknisdeild var
mynduð hér af íslendingum í
Pembina héraði, og nefnd var
Báran, var hann um tíma for-
maður þeirrar deildar og fórst
það vel. En inn að heimilinu
sneru hugsanir hans framar öllu
öðru. Hann var hjálpsamur og
umhyggjusamur konu sinni og
börnum, og varla bar það við að
hann brysti kjark eða úrræði,
þegar andstöður báru að hönd-
um.
Flestum bar saman um, hve
skemtilegt var að heimsækja þau
hjón og börn þeirra. Alt var svo
alúðtlegt og viðfeldið og Sig-
mund vantaði ekki spaugsyrði og
orðaforða til að koma samtalinu
í hina mestu glaðværð.
Fyrir tveim árum síðan fengu
þau löngun til að breyta um
bústað og fluttu vestur að Kyrra-
hafi og námu aðsetur í Blaine,
Wash. Kunnu víst ver við sig.
En gustur dauðans er á ferðinni
þar sem annarsstaðar og heim-
sótti Sigmund, og eftir fárra daga
íjúkleik andaðist hann þar 8.
okt. síðastl. á 75. aldursári. Hann
var jarðsunginn 14. okt. frá lút.
kirkjunni af séra Guðm. P. John-
son.
Auk Sigríðar konu hans lifa
nú 7 börn föður sinn. Þau eru,
Mrs. S. J. Thordarson að Macann,
Sask. og Mrs. J. Helgason í
Seattle, Wash. Synirnir 5 eru
Sigurður, Jónatan Leo, Helgi,
Franklín og Moritz. 4 þeir fyrstu
eru giftir, en allir lifa þeir í
grend við Garðar, N. D.
Sömuleiðis eru 7 systkini Sig-
nundar heitins á lífi, tveir bræð-
ir, Jón, sem lifir að mestu leyti
í Bandafylkjunum og Þorsteinn
í Canada. Systurnar 5 eru, Ina,
Mrs. J. S. Sigurðson og Margrét
allar í Canada, en Guðrún og
Mrs. Snorri Kristjánsson vestur
i Kyrrahafsströnd.
Nú verða spaugsyrðin og gam-
ansmálin að hvíla sig um stund,
þar til einhver annar syngur og
.alar.með sömu rödd.
G. Thorleijsson.
Smávegis um
Kyrrahafseyjar
Marianne-eyjár. Þær eru röð
15 sæbrattra eldfjallaeyja, sem
ná yfir 380 mílna vegalengd,
frá norðri til suðurs. Magellan
fann þær árið 1521. Voru þær í
fyrstu nefndar Ladrones, eða
Ræningjaeyjar. En meir en heilli
öld síðar voru þær endurskírð-
ar, til heiðurs Mariu Önnu,
keisarafrú í Austurríki.
Gilberts-eyjar eru 16 koraleyj-
ar, sem ná yfir um 400 mílna
svæði til norður-norðausturs.
Þær eru samtals 168 fermílur að
flatarmáli. Hafa stundum geng-
ið undir nafninu Kongsmyllu-
gyjar. Það var afi Byrons skálds,
John Byron, sem fann þessar
eyjar 1765, enda er ein af þeim
kölluð Byronsey. Gilbert var
þarna árið 1788.
New Britain, sem oft er getið í
stríðsfréttum er bogamyndaður
eyjaklasi í Bismarckshafi. Stærð-
in er áætluð 9.500—13.000 fer-
mílur. — Djúpt sund er milli
þessara eyja og Nýju Guineu.
Það var enski landkönnuðurinn
William Dampier, sem skírði eyj-
arnar nafninu, vegna þess að
iegan minnti hann á legu Eng-
iands við Ermarsund.
• New Ireland er um 180 mílna
löng eyja, en breiddin víðast ekki
meira en 10 mílur. Hún myndar
nokkurnveginn hálfhring með
New Britain. Philip Carteret
fann eyjuna 1767. l’samræmi við
Dampier skírði hann hana New
Ireland, því að hún smærri en
England-Skotland.
New Guinea er næststærsta
eyja í heimi, 1500 mílur frá norð-
vestri til suðausturs og um 390
mílur þar sem hún er breiðust.
Nafnið fékk hún hjá spönskum
könnuðum, um 1545, sem veittu
•því athygli, að eyjaskeggjar (Pap
úarnir) voru enn blakkari en
aðrar Kyrrahafsþjóðir og líkir
svertingjum, sem þeir höfðu séð
í Guinea á vesturströnd Afríku.
— Svo þú elskar mig ekki
lengur. — Áður sagðirðu altaf,
að eg væri allur heimurinn fyr-
ir þig.
— Já, alveg satt, en nú hefi
eg aukið landafræðiþekkingu
mína mjög upp á síðkastið.