Lögberg - 25.01.1945, Blaðsíða 1

PHONES 86 311
Seven Lines

and
Satisfaction

58. ÁRGANGUR
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 25. JANÚAR, 1945
NÚMER 4
Hið óvænta fall Varsjár
piNS OG STUTTLEGAR var vikið að í síðasta blaði, skýrði
^ Stalin marskálkur frá því á miðvikudagsmorguninn þann
17. þ. m., að höfuðborg Póllands, Varsjá, vseri þá nýfallin rúss-
neska hernum í hendur; þóttu þetta, sem von var, raunveruleg
stórtíðindi, því frá því hafði tiiltölulega lítið verið sagt í blöðum
eða útvarpsfréttum, að stórvægileg aðsókn að borginni væri á
döfinni; í þess stað fluttu dagblöðin feitletraðar fyrirsagnir um
árásir rússneskra hersveita á_______________________________
Silesiu og Austur-Prússland; hér l
sem oftar, kom það greinilega í
ijós, hve rússneskum hernaðar-
völdum er það lagið, að dylja
fyrirætlanir sínar; þau höfðu
undirbúið árásina í kyrþey, og
búið svo um hnútana, að hleypa
henni ekki af stokkum fyr en víst
væri, að hún gæti ekki undir
neinum kringumstæðum brugð-
ist; nú er staðhæft, að tala rúss-
neska árásarliðsins hafi numið
freklega tvö hundruð þúsundum
vígra manna, auk mesta sægs
skriðdreka og árásarflugvéla.
Varsjá var fyrsta Norðurálfu-
borgin, sem vítisvélar þýzkra
Nazista tróðu undir hæl í önd-
verðri núverandi heimsstyrjöld;
frá þeim tíma hefir saga borgar-
búa verið óslitin harmsaga, þar
sem eitt hryðjuverkið hefir kór-
ónað annað; nú hefir þessi þjak-
aða borg verið leyst úr ánauð;
nú er hún ekki orðin nema svip-
ur hjá sjón við það, sem áður
var; um heilar byggingar er
naumast að ræða; þar sem áður
voru vistleg og fögur borgar-
hverfi, blasa við augum upp úr
tortímingarlhafinu nokkrir síma-
staurar og nokkur gaflöð.
Eftir að rússnesk hernaðar-
völd höfðu náð fullu haldi á
borginni, hópaðist saman hér og
þar í rústunum töturbúinn borg-
arlýður og söng frelsisbæn Pól-
Verja, sem þannig byrjar í ís-
lenzkri þýðingu: “Guð, þú, sem
vorri ættjörð skýldir áður”.
Nú er Lublin nefndin komin
til Varsjár, og’tekst á hendur að
skipuleggja bráðabirgða umboðs-
stjórn fyrir hið endurfrelsaða
Pólland; þessa nýju stjórn hafa
russnesku ráðstjórnarríkin form-
lega viðurkennt, og telja hana
af skiljanlegum ástæðum standa
mun nær pólsku þjóðinni, en
utlegðarstjórnina í London.
KREFST AUKINNA ÁTAKA
Roosevelt forseti sendi þjóð-
þinginu í Washington þann 18.
Þ- m., alvarlegt erindisbréf þess
&fnis, að vegna hinnar risavöxnu
s°knar sameinuðu þjóðanna á
óllum vígstöðvum, og þá ekki
sizt vegna margaukinna átaka
ameríska hersins víðsvegar á
Nyrrahafinu, væri brýn nauðsyn
á iöggjöf, er hlutaðist til um það,
að hver einasti og einn Banda-
Nkjaþegn á aldrinum frá 18—45,
taeki annað hvort þátt í sjálfn
stríðssókninni, eða gæfi sig við
striðsiðju heima fyrir. Mr.
Roosevelt byggði kröfur sínar á
upplýsingum frá hernaðaryfir-
völdunum.
. Tala Bandaríkjaþegna á á-
nainstu aildursstigi, nemur að
sögn, eitthvað um 18 miljónum.
menntafrömuður
EáTINN
Þann 19. þ. m. lézt á sjúkra-
húsi í London, Ont., Dr. James
Alexander MacLean, fyrrum for-
seti Manitoba háskólans, 76 ára
að aldri; hjartabilun varð hon-
um að bana.
Dr. MacLean var fæddur í
Mayfair, Ont., og lauk stúdents-
prófi í Toronto 1892. Því næst
stundaði hann framhaldsnám við
Cornell háskóla, og lauk þar
bæði meistaragráðu og doktors-
gráðu í heimspeki. Árið 1912 var
Dr. MacLean kjörinn forseti há-
skólans í Manitoba; hann gaf sig
meginpart ævinnar mikið að rit-
störfum, er einkum fjölluðu um
hagfræðileg efni.
©
KOMNIR í NÁMUNDA
VIÐ MANDALAY
Frá stríðssókninni í Burma er
það síðast að frétta, að brezkar
hersveitir eru nú ekki nema stein
snar frá Mandalay; meginþorri
japanska liðsins á þessum víg-
stöðvum, er nú niðurkominn á
austurbökkum Irrovaddy árinn-
ar, og mun hafa í hyggju, að
veita þar nökkurt viðnám, sem
ólíklegt er að bera muni mikinn
árangur, því daglega bætist Bret
um álitlegt styrktarlið til þess-
ara stöðva, þar á meðal frá Ind-
landi.
SPORV AGN AVERKFALLI
LOKIÐ
Síðan 8. janúar hefir staðið
yfir sporvagnaverkfall í bæjun-
um Victoria, Vancouver og New
Westminster í British Columbia
fylkinu; sporvagnamenn í á-
minstum borgum komu aftur til
vinnu sinnar á föstudaginn var;
þeir höfðu farið fram á, að grunn
kaup þeirra yrði hækkað um
sex cents á klukkutímann; þessu
vildu sporvagnafélögin ekki með
nokkru móti sinna; en nú munu
verkamannasamtökin, sem spor-
vagnáþjónar teljast til, hafa
fengið ádrátt um það hjá verka-
málaráðuneytinu í Ottawa, að
áminstir sporvagnaþjónar muni
fá kröfum sínum framgengt, á-
samt einhverjum öðrum íviln-
unum, og með þetta fyrir aug-
um, tóku þeir úpp vinnu á ný.
HLYNTUR TAKMÖRKUN
HVEITIRÆKTAR
Landbúnaðarráðherra sam-
bandsstjórnarinnar, Hon. James
G. Gardiner, tjáist því hlyntur,
að hveitirækt vesturfylkjanna
verði nokkuð tákmörkuð í ár,
vegna hinnar brýnu nauðsynjar,
sem á því sé að framleiða upp-
skerutegundir, sem nota megi til
olíugerðar, svo sem hampfræ,
auk þess sem leggja verði aukna
rækt við framleiðslu skepnufóð-
urs.
ÞJÓÐVERJAR
HRAKTIR TIL BAKA
Samkvæmt símfregn frá Róma
borg þann 18. þ. m., hröktu Bret-
ar og Canadamenn nokkurn
flokk þýzkra hermanna, sem náð
hafði fótfestu á suðurbökkum
Senioárinnar á ítalíu, til baka
yfir ána, og það svo vendilega,
að enginn þjóðverji varð eftir-
skilinn.
Arnþór Jónasson

Amþór Jónasson
Fæddur 13. júní 1911
Dáinn 13. janúar 1945
Skjótt hefur sól hrugðið sumri
því séð hef eg fljúga
fannhvíta svaninn úr sveitum,
til sóllanda fegri.
J. H.
Þannig kveður Jónas þegar
hann heyrir um andlát vinar
síns, sem kveðja hlaut heim
þennan löngu fyr én lífsstarfi
hans var lokið. Og þannig hugs-
uðu margir er hinsta kveðjan
var sungin unga manninum hér
nefndum.
Arnþór var aðeins 33 ára er
hann lézt. Margur ungur mað-
ur hverfur nú á þessum tímum
yfir móðuna miklu. einmitt á
þeim aldri eða yngri. En hver
sú burtför fyllir þá nánustu djúp-
um söknuði og lífið tómleika,
sem fátt getur breytt. Það mild-
ar úr sársaukanum á stundum
hve björt og heið var æskan og
vasklegt og þróftmikið átak
handar eða hugar að hverju, sem
því var beitt. Hér átti það sér-
staklega við. Alla sína ævi hafði
hann vaxið í föðurgarði. Frá því
að hann var viðkvæmur viðar-
teinungur, þar til hann stóð sem
sterk eik við hlið föður og móð-
ur. Frá óvita barni hafði hann
í föðurhúsum, þroskast til hins
hógláta, hæga manns, sem hið
innra fann sinn mátt, kjark og
þrek og vilja er kveið engri raun
né hikaði ekki þó markið sýnd-
ist öðrum ófært. í skjóli slíkra
er gott að mega vera og við hlið
slíkra er gaman að ganga. Svo
var Arnþór sínum. Hann var
meðalmaður að vallarsýn, fram-,
úrskarandi vel vaxinn, og styrk-
leikur og stálþróttur lýsti sér í
hreyfingum hans, sem voru svo
ákveðnar og öruggar. Svipurinn
heiður og fríður og hreinleiki í
auga. Þar fór ekki tvöfeldni x
svip. Hjarta átti hann viðkvæmt
og skilningsfult á líðan og til-
finningar annara. Kom það fram
í hjálpsemi hans við þá, sem um
sárt áttu að binda eða örðugar
kringumstæður við að etja.
Æskunni vill oft verða það á
að horfa aðeins fram á leið, en
gæta ekki þeirra, sem samleið
eiga, eða hversu þeim gengur,
svo fór ekki honum. hann lifði
með þeim sem hann gekk með,
og honum varð þungt þegar hann
gat ekki eytt skýjaflókunum af
himni vina sinna. Heima fyrir
var hann “hinn sanni sonur”.
Alt það erfiðasta var honum
ljúft að ganga á hólm við. Hann
fann sinn innri mátt. Þar varð
undan að ganga, sem hann lagði
hönd og hug að. Svo var hann
og vandvirkur að honum fannst
það sorglegt að sjá fljótræðis-
verk og kærulleysislega afkastað
einhverju því, sem mátti vel
fara. Það fannst honum að fara
illa með vit sitt og þrek. Ungur
gekk hann á alþýðuskóla bygðar-
innar, en miðskólanám sitt tók
hann við Jóns Bjarnasonar Aca-
demy í Winnipeg og við Daniel
Mclntyre Collegiate. Frekara
náms leitaði hann þó ekki, held-
ur hvarf heim til starfs og iðju
við hilið föður síns og yngri bróð-
ur, og þar standa vegsummerk-
in, hins heilsteypta dugnaðar og
ákafamanns, sem eignast hafði
lönd, búpening og fé með ötul-
leik og forsjá þegar sumir jafn-
aldrar hans höfðu hvergi komist
og ekkert eignast.
Eitt var það, sem færði alveg
sérstaka unun inn í líf hans. Það
var sönglist. Hann hafði ásamt
miðskólanámi sínu numið píanó-
spil. Mörgum gleymist slíkt í
önnum Mfsins eða telja ekki þess
virði að halda við eða efla. Ann-
að var í huga hans. Þegar eyk-
urnar voru feldar, akurinn plægð
ur, eða húsið reist var gaman að
setjast við hljóðfærið og taka
stirðleikann úr höndunum með
því að fara fingrum um nóturn-
ar og láta þær tala máli tón-
skáldanna ódauðlegu. Hann fann
það líf er tómlegt, sem ekki naut
sönglistarinnar, máli hjartans og
sálarinnar. Og ljúfir voru tónarn
ir sem liðu gegnum kveldkyrð
heimilisins og samrýmdust fugla-
kliðnum úti fyrir. Og litla sveita-
kirkjan hans þar sem hann lék
á orgelið er aðrir tilbáðu í söng,
varð hlý og björt og aðlaðandi
við sálríku tónana, sem iðju-
manns höndin framleiddi.
En nú er þögnin komin yfir
hann. Hljóðlega fara vindarnir
um asparskóginn þar, sem hann
hvílir, bak við litlu kirkjuna.
Þeir vita að hann elskar hina
ljúfu tóna, sem friða og hvíla
en ekki þá, sem villa eða trylla.
H-víl því rótt í helgum frið.
Frændi Arnþórs, Geirfinnur og
fjölskylda Pétursson* stofnuðu
kveðjudaginn 17. janúar minn-
ingarsjóð fyrir alla bygðina, sem
skyldi varið til þess að hjálpa
þeim, sem verðugir eru til frek-
ara sönglistarnáms, og þannig á
söngþrá unga mannsins, sem ekki
náði fullum framgangi að blessa
líf annara.
Þannig vildi eg kveðja hinn
unga mann. Foreldrar hans þau
Björn Jónasson og Kristjana
Sigurgeirsdóttir Péturssonar frá
Reykjahlíð, standa eftir við sonar
missirinn. Einnig syrgja hann
bróðir hans Kristján heima við
bú föður síns og María hjúkr-
unarkona í Winnipeg, sem dvél-
ur heima um tíma.
Jarðarförin fór fram þann 17.
janúar, 1945, að viðstöddu nokk-
uð á annað hundrað manns, fra
heimili og kirkju Silver Bay,
Manitoba. Séra E. H. Fáfnis flutti
kveðjumálin síðustu.
Foreldrarnir biðja mig hér
með að flytja ykkur öllum, sem
réttuð þeim hjálparhönd og sýnd
uð þeim slíka samúð og hlut-
tekningu, sitt innilegasta þakk-
læti. Vinir slíkir létta sorgar-
gönguna.
“Hvíl þú rótt í helgum frið”
vinur og frændi.
E. H. Fáfnis.
TILKYNNING
íslenzku ræðismannsskrifstof-
unni hefir borist símskeyti frá
sendiráði íslands í Washington,
varðandi breytingu á fréttaút-
varpstíma frá útvarpsstöðinni í
Reykjavík. Frá sunnudeginum
28. janúar og framvegis á sunnu-
dögum, verður fréttaútvarp
klukkan 9.00 fyrir hádegi. Bylgju
lengd 24,52 metrar, og 12,23 mgc.
Grettir Leo Johannson,
ræðismaður.
ÁTÖKIN AÐ AUSTAN
Svo hamröm er leiftursókn
Rússa orðin á austurvígstöðv-
unum, að þar verður alt undan
að láta; á þriðjudagskvöld áttu
rússneskar hersveitir aðeins eftir
132 mílur til Berlínar; þær eru
komnar að Oderfljóti, og voru
er síðast fréttist, einungis 15
mílur frá Breslau, sem er höfuð-
borgin í hinu auðuga Silesíu-
fylki.
Með það fyrir augum, að
reyna að hnekkja að einhverju
hinum öra framgangi rauðu her-
sveitanna, hefir Hitler falið fóst-
bróður sínum, Henrick Himmler,
yfirstjórn alls þýzka hersins á
austurvíglínunni, því nú voru
auðsjáanlega góð ráð orðin dýr;,
yfir ráðstöfun þessari fagna rúss-
nesk hernaðarvöld, og hugsa gott
til glóðarinnar, að geta komist
sem allra fyrst í návígi við þenn.x
illræmda yfirpúka hinnar þýzku
Gestapolögreglu.
JUGOSLAVIA
FÆR RIKISSTJÓRA
í ræðu þeirri hinni víðfrægu,
sem Churchill forsætisráðherra
flutti í brezka þinginu í vikunrn,
sem leið, lýsti hann afdráttar-
laust yfir því, að jafnskjótt og
Júgoslavia yrði að fullu leyst úr
ánauð, fengi þjóðin landsstjóra,
sem það hlutverk hefði fyrst og
fremst með höndum, að skipu-
leggja ábyrga lýðræðisstjórn x
landinu; kvað hann ráðstöfun
þessa verða gerða hvort sem
Pétri útlegðabkonungi félli bet-
ur eða ver. Jugoslavneska þjóðin
hefir tekið þessum tíðindum með
miklum fögnuði.
FJARVERANDI
FRÁ HERÞJÓNUSTU
Mikið umtal hefir það að von-
um vakið, að freklega 6.000 menn
sem te'ljast til canadiska land-
varnarliðsins, hafa verið frá her-
þjónustu síðan um hátíðir, án
leyfis, að því er hernaðarvöldirx
skýra frá; nú hefir lögreglan
skorist í leikinn, og beitir sér
fyrir um það, að smala mönnum
þessum saman; getur svo farið,
að þeim verði síðar stefnt fyrir
herrétt.
Yfirvöldin í hernaðarumdæmi
Nr. 10, með Winnipeg sem aðal-
bækistöð, hafa farið fram á það
við almenning, að greiða fyrir
um lausn þessa vandamáls.
GLÆSILEG ISLENZK
HJÚKRUNARKONA
Ólafía Helga Johnson
Lieut. Ólafía Helga Johnson er
fædd að Lonely Lake P.O. Man.,
23. maí 1919. Barna og miðskóla-
nám tók hún að Steep Rock,
Man. Að afloknu miðskólanámi
lærði hún hjúkrunarfræði á
Misericordia Hospital í Winni-
peg. Eftir þriggja ára nám út-
skrifaðist hún þaðan með besta
vitnisburði, sem skrásett hjúkr-
unarkona. Innritaðist síðar á
Fort Osborne Military Hospital.
La^xk þar námi 4. ágúst 1944,
sem Lieut. Nursing sister. R.C.-
A.M.C.(A).
Til Englands sigldi hún í
byrjun október þ. á., og vinnur
þar á Canadian General Hospital
síðan. Hún er dóttir hjónanna
Einars Johnsonar verslunar-
manns frá Reykjavík og Solveig-
ar Þorsteinsdóttur, sem einnig
er ættuð frá Reykjavík. Nú bú-
sett á Steep Rock, Man.
Frónsfundur
verður haldinn. í G. T. húsinu,
mánudaginn 29. jan. n. k., kl.
8.30.
Meðal annars verður þar á
dagskrá:
1. Ræða, séra Theodór Sigurðs-
son.
2. Sjónhverfingar, Ken Leyton.
3. Breyting þingtímans.
Með því séra Theodór er hinn
allra glæsilegasti ræðumaður,
mun hann óefað fá fult hiós
áheyrenda. -
Sjónhverfingamaðurinn Ken
Leyton er alkunnur hér í borg
og víðar og mun vafalaust á
Frónsfundi, sem annarsstaðar,
halda athygli manna óskiptri.
Stjórn Fróns hefir borist txi-
laga frá forseta aðalfélagsins, um
breytingu þingtímans í framtíð-
inni. Mál þetta verður að ræðast
á Frónsfundi og niðurstaðan að
leggjast fyrir komandi þing,
seint í febrúar.
Áríðandi að fjölmenna.
Stjórnin.
Vísur
HRESSING
Vín mig hresti er vinur gáf,
veit því flest í lagi;
mínir brestir eru af
allra besta tagi.
REYNSLA
Marga lending lífið fann,
lotinn stendur veikur;
þegar endar ánægjan,
alt er brendur kveikur.
NÝÁRSÓSK TIL J. G.
Glatt til Elli gáttu stig,
gleymdu hrelli-tárum.
Árið helli yfir þig,
andans svelli-bárum.
Pálmi.