Lögberg - 17.05.1945, Síða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 17. MAÍ, 1945
&
VI 14 AH ll
rVENNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
Mæðradagurinn
“Heiðra skaltu föður þinn og
móður þína svo þér vegni vel
og þú verðir langlífur í land-
inu.”
Þannig hljóðar fjórða boðorð-
ið og í því er fólgin djúp lífs-
speki. Þau börn, sem læra að
meta að verðugu það sem for-
eldrarnir hafa fyrir þau gert og
heiðra þau í orði og verki, þau
börn hafa skilyrði til þess að
verða að mönnum og konum,
sem einnig kunna að meta það
sem samborgarar þeirra vel
gera og sýna ræktarsemi og holl-
ustu í sambandi við samfélagið
og þjóð sína; þau verða nýtir
borgarar og þeim mun vegna
vel í landinu.
í nokkur ár hefir það verið
siður að annar sunnudagur í
maí-mánuði hefir verið helgað-
ur mæðrunum og minning þeirra
Þetta er fagur siður; það gerir
hvern og einn að betri manni að
láta hugann dvelja um stund
við alla þá kærleiksríku þjón-
ustusemi, sem hann hefir þegið
af móður sinni og votta henni
á einhvern hátt þakklæti sitt.
Maklegt væri að einnig væri
dagur valinn til þess að heiðra
feðurna á sama hátt. Þótt sam-
bandi fóðursins við börnin sé
nokkuð öðruvísi háttað en móð-
urinnar og áhrifa hans á upp-
eldi þeirra gæti ekki eins mikið,
þá elskar góður faðir börn sín
og fórnar fyrir þau engu síður en
móðirin.
Eg þakka frú Marju Björnson
fyrir hiha fögru hugleiðingar um
Mæðradaginn, sem hér fara á
eftir. Framhald greinarinnar,
“Staða konunnar í atvinnulíf-
inu” birtist í næsta blaði.
Mæðradags hugleiðingar
♦♦♦
Það er dálítið erfitt fyrir þær
konur, sem eru einnig mæður,
að skrifa um þetta efni, vegna
þess að það ber svo mikinn
keim af því, að þær séu.að mæla
fyrir sínu eigin minni En þó að
upphaflega hafi þessi dagur ver-
ið helgur haldinn í minningu-
mæðra fallinna hermanna, þá er
hann nú orðinn almennur og
nær til allra mæðra. Er þetta að
öllu leyti rétt, vegna þess að
það eru þær sem mest áhrif hafa
á uppeldið.
í dag langar mig helst til að
minnast þeirra íslenzku mæðra,
sem eg hefi bæði lesið um og
kynnst.
I fornsögum okkar er nokkuð
víða getið góðra mæðra eins og
Ásdísar á Bjargi, móður Grettis,
sem þjóðfræg varð fyrir síni
óbifanlegu móðurást. Fleiri
mætti nefna úr fornöldinni, en
á öllum öldum er og verður
móðurástin það bezta, sem syn-
ir og dætur hafa af að segja,
og munu fá skáld hafa betur lýst
þessu en Davíð Stefánsson frá
Fagraskógi í kvæði er hann
nefnir “Til móður minnar á
sjötugs afmæli hennar”, og er á
þessa leið.
Önnur íslenzk skáld hafa ort
sín móðurljóð í líkum anda, og
má í því sambandi benda á
kvæði Matthíasar, sem svo oft
hefir verið vitnað til, þar sem
hann segir:
“Enginn kendi mér eins og þú”
Þó hann væri þá búinn að
ganga gegn um háskólanám og
læra margt í reynsluskóla lífs-
ins.
Bjarni Thorsteinsen segir i
eftirmælum eftir móður sína
“Kvenna skarpvitrust, kvenna
djúpsæust, mætust húsfreyja,
móðir hin besta.”
Einkar fögur ummæli eru
höfð um Þórdísi Jónsdóttur móð-
ur Jóns Sigurðssonar forseta, a
þessá leið:
“Þótt séra Sigurður prófastur
væri að vísu hinn mesti iðju-
maður var velmegnun hans og
búsæld ekki síður að þakka
dugnaði og ráðdeild hans góð-
frægu konu, sem á Vestfjörðum
er orðlögð fyrir framúrskarandi
gáfur, dugnað, og alla þá kosti,
sem prýða góða konu.”
Er hér um að ræða móður þess
manns, sem að verðugu, mestur
og beztur hefir verið með ís-
lendingum, kallaður að verðugu
sómi Islands sverð og skjöldur.
Má geta nærri hvort hans
ágæta móðir, með uppeldi því
er Jón fékk, á ekki drjúgan þátt
í framförum þeim er á íslandi
urðu í gegnum starf Jóns Sig-
urðssonar. Slíkar mæður eru
það, sem hafa bætandi áhrif á
menn og málefni og rás við-
burðanna í þjóðlífinu þó þæv
vinni í kyrþey, og litlar sögur
fari af starfsemi þeirra.
Enginn vafi er á því að ís-
lenzka þjóðin á Þórdísi Jóns-
dóttur afar mikið upp að unna
um allar ókomna tíð, fyrir henn-
ar óeigingjarna og mikilsverða
lífsstarf.
Mæðurnar hafa ávalt verið,
eru og verða tákn þess besta og
mikilverðasta í framþróun lífs-
ins til áframhaldandi fullkomn-
unar með öllum þjóðum. Um
móðurástina orkti Jónas Hall-
grímsson eitt af sínum fegurstu
kvæðum, sem svo margir íslend-
ingar kannast við, kvæðið “Fýk-
ur yfir hæðir”, sem var bygt á
sönnum atburði, sem finna má
dæmi æði víða í gegnum sögu
mannkynsins, fyr og síðar.
Þessvegna er þá þessi dagur
einnig helgaður móður minni og
móðuir þinrn, fyrir þau góðu
áhrif sem þær hafa haft á ein-
staklinga og þjóðir.
Árborg 10. maí, 1945.
Marja Björnson.
S an-Francisco-ráðstejnan
Greinargerð rikisstjórn-
arinnar um afstöðu
ísiendinga
-H-f
Lögberg er þakklátt sendi-
herra íslands í Washington,
Hon. Thor Thors, fyrir að láta
því í té til birtingar greinar-
gerð ríkisstjórnarinnar varð-
andi afstöðu Islendinga til San
Francisco ráðstefnunnar; jafn-
framt þakkar blaðið Gretti
rœðismanni fyrir að koma á-
minstri greinargerð á fram-
fœri. Ritstj.
Um miðjan febrúar s. 1. skýrði
sendiherra Breta á íslandi ríkis-
stjórn íslands frá því, að hin-
um sameinuðu og þeim af sam-
starfsþjóðum þeirra (“Associa-
ted Nations”), er hefðu sagt
Þjóðverjum eða Japönum stríð
á hendur fyrir 1. marz 1945
myndi verða boðin þátttaka í
ráðstefnu, er halda ætti innan
fárra vikna til þess að ræða um
framtíðarskipan heimsins
(“World Organization”).
Jafnframt skyldu þessar þóð-
ir undirrita Atlantshafssáttmál-
ann og Washingtonsáttmálann
frá 1. janúar 1942.
Þegar sendiherra Breta flutti
þessi boð, tók hann það skýrt
og greinilega fram, að stjórn
Stóra-Bretlands hefði falið hon-
um að forðast að hafa nokkui
áhrif á ákvörðun ríkisstjórnar
íslands í þessu máli.
Nokkru síðar bárust ríkis-
stjórninni fyrir milligöngu
sendiherra íslands 1 Washing-
ton samskonar skilaboð frá
stjórn Bandaríkjanna. Var þar
og beint tekið fram, að vér réð-
um einir hvað vér gerðum.
Þegar hér var komið mæltist
ríkisstjórnin til að ísland sætti
öðrum skilmálum en aðrar þjóð-
ir og færði rök fyrir þeirri ósk.
Fáum dögum eftir það bárust
enn þær fregnir frá Washing-
ton, að eigi þyrfti að segja nein-
um stríð á hendur og eigi yfir-
lýsa stríðsástandi, heldur nægði
að viðurkenna, að hér hefði ríkt
ófriðarástand síðan 11. desember
1941, og undirrita téða sáttmála.
Myndi þá litið á Island sem eina
hinna sameinuðu þjóða, en það
veitti íslandi þátttöku í téðri ráð
stefnu.
Eftir að utanríkismálanefnd
hafði fjallað um þetta mál, var
það rætt á lokuðum þingmanna
fundum.
Hinn 25. febrúar bárust fregn-
ir um, að áðurnefndri ósk ís-
lendinga væri synjað.
Hinn 27. febrúar bar forsætis-
og utanríkisráðherra fram á lok-
uðum þingmannafundi svohljóð-
andi tillögu í málinu:
“Alþingi álítur, að það sé
íslendingum mikil nauðsyn
að verða nú þegar þátttakandi
í samstarfi hinna sameinuðu
þjóða og telur, að vegna af-
nota Bandamanna af íslandi
í þágu styrjaldarrekstrar eigi
Islendingar sanngirniskröfu á
því.
íslendingar geta hinsvegar
hvorki sagt öðrum þjóðum
stríð á hendur né háð styrjöld
af augljósri ástæðu, sem Al-
þingi felur ríkisstjórninni að
'gera grein fyrir.”
Sameiningarflokkur Alþýðu,
Socialistaflokkurinn bar þá
fram svohljóðandi brevtingar-
tillögu:
“íslendingar vænta þess, að
þeir verði taldir eiga rétt til
þess að sitja ráðstefnur hinna
frjálsu sameinuðu þjóða, þar
sem þeir hafa:
1) Lánað Bandamönnum land
sitt fyrir hernaðarbæki-
stöðvar,
2) Framleitt matvæli ein-
göngu fyrir hinar samein-
uðu þjóðir síðan styrjöldin
hófst,
3) Flutt þessi matvæli til
þeirra staða, er bandamenn
hafa getað notfært sér þau
og,
4) Við þessa starfsemi orðið
fyrir manntjóni, sem fylli-
lega er sambærilegt hlut-
fallslega við manntjón
margra hinna sameinuðu
þjóða í styrjöldinni,
en þessi þátttaka íslands í styrj-
aldarrekstrinum er sú eina, sem
þeir eiga kost á sakir algers
vopnleysis þjóðarinnar.
Þeir vænta þess því, að þessi
þátttaka verði þeim metin ti!
jafns við beinar stríðsyfirlýs-
ingar annara þjóða, sem hafa
möguleika til hernaðarlegrar
þátttöku í styrjöldinni, sem ís-
land hefur ekki”.
Jafnframt bar flokkurinn
fram svohljóðandi yfirlýsingu:
“Socialistaflokkurinn lýsir því
yfir að hann telur rétt að
ríkisstjórnin undirskrifi fyrir
hönd íslands. Atlantshafssátt-
málann og aðrar sameiginlegar
skuldbindingar hinna samein-
uðu þjóða, að svo miklu leyti,
sem það samrýmist sérstöðu Is-
lands sem vopnlauerar þjóðar.”.
Ennfremur tilkynti flokkur-
inn að hann myndi greiða at-
kvæði með tillögu forsætis- og
utanríkisráðherra, ef tillaga for-
seta yrði feld.
Framsóknarflokkurinn bar
fram svohljóðandi tillögu:
“Sameinað Alþingi ályktar
að lýsa yfir því:
Þegar eg hugsa heim á fornar slóðir
þá hópast að mér minningar og ljóð.
En best af öllu man eg það þó móðir
hve mild þú varst og börnum þínum góð.
Og aldrei mun eg þeirri gæfu gleyma
er gleði mín og sorgir áttu heima
í Eyjafirði, út með sjó.
Frá morgni lífsins minningarnar streyma
um minninganna Fagraskóg.
Þú áttir þrek og hafðir verk að vinna
og varst þér sjálfri hlífðarlaus og hörð.
Þú vaktir yfir velferð barna þinna.
Þú vildir rækja þeirra ættarjörð.
Frá æsku varst þú gædd þeim góða anda
sem gefur þjóðum ást til sinna landa
og eykur þeirra afl og trú.
En það er eðli mjúkra móðurhanda
að miðla gjöfum — eins og þú.
Hvenær sem barn þitt fer úr föðurgarði
fylgir því altaf móðurhugur þinn.
Hann var sú bjarta brynja, sem mig varði,
minn besti skjöldur, verndarengill minn.
Hann flýgur víða, vakir, er þú sefur
hann veit hvað mig á ferðum mínum tefur
við syðsta haf og ysta ál ...
Hann skiftir aldrei skapi, fyrirgefur,
og skilur hjartans þagnarmál.
Þegar mér berst til eyrna vögguvísa,
verður mér altaf fyrst að minnast þín.
Úr hafi sá eg háfjöll Islands rísa, —
og heilsa þér var fyrsta gleði mín.
Þá fanst mér ísland fegra öllum löndum.
Framtíðin kom á vængjum þöndum
og gaf mér líf og ljóð og von.
Fagnandi móðir fórstu um mig höndum
og faðmaðir þinn týnda son.
I augum þínum sá eg fegri sýnir
en sólhvít orð og tónar geta lýst —
svo miklir voru móðurdraumar þínir,
þó marga þeirra hafi frostið níst.
Sem hetja barst þú harmana og sárið
huggaðir aðra — brostir gegn um tárin
viðkvæm í lund en viljasterk
þau bregða um þig ljóma liðnu árin
Nú lofa þig — þín eigin verk.
Eg flyt þér móðir þakkir þúsund faldar
og þjóðin öll má heyra kvæðið mitt.
Er íslands mestu mæður verða taldar
þá mun þar hljóma fagurt nafnið þitt.
Blessuð sé öll þín barátta og vinna.
Blessað sé hús þitt garður feðra minna,
sem geymir lengi gömul spor
Haf hjartans þakkir blessun barna þinna
og bráðum kemur eilíft vor.
Gísli Ólafsson frá Eiríksálöðum 60 ára
Ljóða gandinn legg eg við
létti handaverki
til að vanda vini lið
vegs um landamerki.
Eftir sprettið fjaðra flug
fer eg létt af baki
til að rétta heilan hug
handar þéttu taki.
Sextugum kalli sest eg hjá
syni fjalla-vaka.
Get eg valla varist þá
vísnaspjall að taka.
Ungan hló við huga þinn
hörpu gróið engi. —
“Konguló” og “Lækurinn”
leika á frjóva strengi.
Hróðrar spretti hleypa á
huga létti og sporin.
Ljóðin flétta, Lipurtá
ljós en glettu borin.
Til að hylla fagurt fljóð,
frónska villu lægja,
oft var, Gilli, ástar ljóð
ort á milli bæja.
Hvort sem þjóðin gerir gild
granna bróðurparta —
okkar ljóðin litlu, skyld,
leita að móður hjarta.
Bragar stalla stiklar þú,
stuðla falla hljóðin.
Syng þó halli sumri nú
sólar valla Óðinn.
Hjálmar frá Hofi.
Lesbók Mbl.
að íslendingar gerist ekki
stríðsaðili,
að íslendingar telji sig hafa
haft þannig samskipti við
hinar sameinuðu þjóðir, að
þeir telja sig mega vænta
þess, að geta átt samstarí
með þeim um alþjóðamá\
framvegis.”
Atkvæði fóru þannig að til-
laga Sameiningarflokks Alþýðu,
Socialistaflokksnis var feld með
38 atkvæðum gegn 10. Tillaga
Framsóknarflokksins var feld
með 38 atkv. gegn 10. Tillaga
forsætis- og utanríkisráðherra
var síðan samþykt með 34 gegn
15 atkv.
Var hún síðan tilkynt sendi-
ráðum Islands erlendis, sem vilja
Alþingis í málinu.
Hinn 28. febrúar tilkynti
sendiherra Sovétríkjanna í
Reykjavík ríkisstjórninni, að
Sovétríkin hefðu sömu afstöðu
til málsins, sem Bretland og
Bandaríkin.
íslandi hefir ekki verið boðin
þátttaka í téðum fundi.
Mbl. 26. apríl.
Borgið LÖGBERG
and let us arrange to
Ref inance Y our Mortgage
REAL ESTATE PROPERTY MANAGEMENT - MORTGAGES • iNSURANCE