Lögberg - 07.06.1945, Qupperneq 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 7. JÚNÍ, 1945

4.1 14 AHAI
IWENINA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
Kennarastóll í íslenzkum
fræðum við Manitoba
, háskólann
Oft hefi eg heyrt á það minst
á undanförnum árum hve mikill
skaði það væri þjóðflokki okkar
að íslenzka væri ekki kennd við
Manitoba háskólann; að það væri
raunar ekki samboðið virðingu
íslendinga að ekki væri kennara-
stóll í íslenzku og íslenzkum fræð
um við þann háskóla þar sem
íslendingar eru fjölmennastir. Eg
hefi og heyrt ungt fólk af ís-
lenzkum ættum, sem sótt hefir
háskólann, harma það að það
átti ekki kost á því að nema ís-
lenzku við háskólann; að það
myndi miklu fremur hafa kosið
að nema tungu feðra sinna held-
ur en t. d. þýzku eða frönsku;
að þessi mál yrðu þeim aldrei
lifandi mál, en íslenzkan hefði
orðið þeim lifandi mál, vegna
hins nána sambands þeirra við
íslenzka þjóðarbrotið.
Það hlýtur því að vera mörg-
um fagnaðarefni “að fyrir eld-
legan áhuga ýmsra vorra ágæt-
ustu manna, er nú nokkur skrið-
ur kominn á þetta mikilvæga
mál.” (Sjá ritstjórnargrein í Lög-
bergi 24. maí, “Hvert stefnir”)
Það hefir jafnan verið metn-
aðarmál íslendinga að verða sem
bestir borgarar landsins. Að vera
góður borgari, felst ekki aðeins
í því að kunna landsmálið; að
vera löghlýðinn; að greiða at-
kvæði við kosningar; að vera
efnalega sjálfstæður. Alt þetta
er vitanlega nauðsynlegt. en sa
verður mestur og beztur borg-
arinn, sem gefur þjóð sinni dýr
menningarverðmæti; skapar
þessi verðmæti eða verndar þau
frá glötun — verðmæti, sem all-
ir fá notið. Þannig teljum við
ekki þann mann sérstaklega
góðan borgara, sem bindur allan
sinn áhuga við það að bæta sinn
eigin hag og afla sjálfum sér
þessa heims gæða, án tilits til
allra annara og alls annars.
Okkur finst að mælikvarðinn
eigi fremur að vera sá skerfur,
sem borgarinn leggur fram til
andlegrar og líkamlegrar upp-
byggingar og velferðar mann-
félagsins í heild sinni. Þennan
skilning höfum við íslendingar
yfirleitt lagt í hugtakið, að vera
góður borgari, og þess vegna
fögnum við þegar einhver úr
okkar hópi veitir t. d. fegurð inn
í líf mannfélagsins með list
sinni, eykur á þekkingu mann-
anna með uppgötvunum eða
rannsóknum sínum; bætir sam-
búð og kjör manna með réttsýni
sinni og skipulagningar hæfileik-
um, hefur samfélagið á hærra
menningarstig með kennimanns-
hæfileikum sínum, eða leggur
krafta sína fram til þess að
vernda frá glötun þau verðmæti.
sefh, eru mannfélaginu til góðs
og til uppbyggingar.
Frá þessu sjónarmiði séð, erum
við íslendingar óneitanlega að
leysa af hendi helga þegnskyldu,
ef við tökum saman höndum og
stofnum kennarastól í íslenzku
og íslenzkum fræðum við Mani-
toba háskólann. Það mun ekki
einungis stuðla að verndun ís-
lenzkunnar og íslenzkra menn-
ingar verðmæta okkar á meðal
heldur gefum við samborgurum
okkar tækifæri til þess að nema
íslenzkuna og fá aðgang að hin-
um íslenzka menningarheimi.
Hinn ungi enSki námsmaður
líkti íslenzku námi sínu við það
að ljúka upp þungri hurð að
nýjum heimi og nýjum viðhorf-
um. Er það ekki skylda okkar
gagnvart þjóðemi okkar og gagn
vart samborgurum okkar að gera
auðveldara fyrir námsfólk, sem
langar til að skygnast inn í hinr.
íslenzka heim, að ljúka upp þess-
ari hurð?
Sennilega er ekki þörf á því
að útskýra fyrir íslenzkum les-
endum menningargildi íslenzk-
unnar en þó vil eg leyfa mér að
taka upp úr tímarits ritgerð eftir
Dr. Sigurð Nordal, ummæli hans
um íslenzka tungu.
“íslenzkan er klassiskt mál.
Hún er í raun og veru eina forn-
tunga Norðurálfunnar. Hún er
auðug að beygingum, og setninga
bygging hennar og orðaskipun,
mótast mjög af því. Um þetta er
hún svo ólík enskunni, að það er
meiri tamning að nema hana
samhliða ensku sem móðurmáli
en t. d. að nema dönsku eða jafn-
vel þýzku og frönsku. íslenzkan
er frumstæð og óblönduð, í
henni sézt óvenjulega vel niður
í rætur orðmyndanna og merk-
ingabreytinga og hún er full af
kjarnmiklum og frumlegum tals
háttum. Sem ritmál er hún þrótt-
mikil, gagnorð og skýr í bezta
lagi,' ef vel er með hana farið.
Frakkar halda því fram, að eng-
in geti ritað frönsku til hlítar,
haft rétta tilfinningu fyrir gildi
(valeur) orðanna, nema hann
kunni latínu, sem er stofnmál
frönskunnar. Nú er engilsax-
neska og norræna undirstaða
enskrar tungu, og flestir beztu
rithöfundar Englendinga og
enskumælandi þjóða telja ensku
svo bezt ritaða, að meir sé dreg-
inn fram hlutur þessarar germ-
önsku undirstöðu en hinna
fransk latnesku tökuorða. Eg
hygg því, að það sé sjónarmið,
sem vert er að minnast, hvort
sá maður muni ekki að öðru
jöfnu standa betur að vígi að
rita góða ensku, sem kann vel
íslenzku og hefur gert sér sem
ljósastan uppruna hins germ-
anska og norræna orðaforða
enskunnar.
En mest er samt um vert að
íslenzkan er lykill að íslenzkum
bókmentum og íslenzkri menn-
ingu, sem kynnzt verður af bók-
um. Samhengi fornrar og nýrr-
ar tungu er svo náið og órofið.
að þetta gildir eigi síður um
fornbókmentirnar, alt aftur til
elztu Eddukvæða og dróttkvæða,
en hinar nýrri bókmentir. Efni
og búningur, andi og stíll þess-
ara bókmenta er svo samgróið, að
þeirra verður aldrei notið að
gagni né þær skildar út í æsar,
nema þær séu lesnar á frum-
málinu, fremur en hinar klass-
isku bókmentir Grikkja og Róm-
verja.”
Víst er um það, að við mynd-
um leggja fram allstórt tillag til
menningar canadisku þjóðarinn-
ar ef við kæmum því í fram-
kvæmd að íslenzka yrði kend við
Manitoba háskólann. Ekki er ó-
líklegt að margir annara þjóða
námsmenn myndu velja íslenzk-
una sem eina af námsgreinum
sínum. Islenzka var kend við 31
háskóla í Bandaríkjunum árið
1934 og er nú e. t. v. kend við
fleiri háskóla þar. Hér ætti ekki
síður að vera áhugi hjá annara
þjóða mönnum fyrir íslenzkunni
þar sem þeir eru í svo nánu
sambandi við íslendinga.
En sérstaklega yrði þó ánægju-
legt að sjá fjölmennan hóp ís-
lenzkra ungmenna stunda ís-
lenzkunám og íslenzk fræði við
háskólann. Til þess að það geti
orðið, verðum við að leggja meira
á okkur en það að stofna há-
skólastólinn. Við ættum á allan
hátt að reyna að hvetja börnin
og unglingana til þess að læra
íslenzku, kenna þeim málið í
heimahúsum, laugardagsskólum
og kvöldskólum þannig, að þau
hafi nokkra undirstöðu í málinu
þegar þau innritast í háskólann
og þau velji því íslenzkuna sem
eina af námsgreinum sínum.
Enn er íslenzkan svo lifandi mál
á mörgum heimilum að auðvelt
er fyrir foreldrana að gefa börn-
um sínum þá mentun að kunna
fullkomlega tvö tungumál. Margt
auðugt fólk borgar út stórfé til
að láta kenna börnum sínum
í heimahúsum, frönsku þýzku
eða önnur tungumál. Islenzkan
hefir ekki minna gildi en þessi
mál. Því betur sem ungmennin
kunna íslenzkuna þegar þau
koma í háskólann því betur mun
þeim ganga að fullkomna sig -í
málin, og því betur njóta
þau þeirra íslenzku fræða, sem
þar munu væntanlega verða
kend.
Frh.
Árni F. Björnson
1866—1945
a stuttri stundu með
hans.
Árni F. Björnson var fæddur
a Baldursheimi í Eyjafjarðar-
sýslu á íslandi, 27. ágúst 1866.
Foreldrar hans voru mikilsmet-
in hjón í Eyjafjarðarsýslu, þau
Friðbjörn Björnson og Anna
Árnadóttir. Með foreldrum sín-
um og systkinum fluttist Árni
á ungum aldri til Ameríku árið
1873. Settust þau að í Rosseau í
Ontario-fylki í Canada. Nefndu
þau heimili sitt þar Nýhaga, og
dvöldu þar til ársins 1880. Þá
fluttu þau til Norður-Dakota og
settust að í grend við Mountain.
1 desember, árið 1887, giftist
Árni eftirlifandi konu sinni, Guð
rúnu Magnúsdóttur, bjuggu þau
svo saman í ástríku hjónaband
þar til nú. Mest af þeim tíma
stóð heimili þeirra í næstu grend
við Mountain. Um tveggja ára
skeið' voru þau í grend við Sher-
wood í Ward County, N.-D.
Árni F. Björnson
Um hádegisbilið, þriðjudaginn
15. maí, andaðist Árni Friðbjörns
son Björnson á sjúkrahúsi í
Grafton, N.-D. Var hann alveg
nýlega þangað kominn, að leita
sér lækninga við hjartabilun, sem
var búin að þjá hann nokkuð af
liðnum vetri. Hafði hann um all-
langt skeið verið rúmfastur
heima, áður en hann gjörði þessa
tilraun að leita frekari læknis-
hjálpar þar. En þá bar mjög
fljótt að þetta aðkast, sem endaði
Þeim Árna og Guðrúnu varð
átta barna auðið. Elsta dóttirin
dó í æsku, Anna Sigríður dó
fyrsta ári. Sigrún Fjóla María
dó 19. ára að aldri, og Sigríður
27. ára að aldri. Börn þeirra sem
lifa eru: Anna, Mrs. H. B. Grím-
son, Friðbjörn, Sigurður og
Valdimar, öll við Mountain, og
Thorlákur í Clearfield, Utah.
Fóstursonur þeirra, Thomas
Johnson er háskólakennarl í
California.
andláti lífsins var hann manna stiltast-
ur og hugrakkastur. Bar hann
óbifanlegt traust til Guðs, er í
kærleik snýr böli barna sinna til
blessunar. I þeirri afstöðu var
kona hans honum ávalt mjög
lík. Og í því voru þau sífelt sam-
hent að ala upp börn sín “í guðs-
ótta og góðum siðum”. Og um
það voru þau samdóma að á
engann hátt gætu þau eftirskilið
börnum'sínum betri arfleifð.
Árni var duglegur maður og
hugrakkur í búsýslu sinni, og
búnaðist vel. Lagði hann ávalt
fram til almenningsþarfa af
mikilli risnu. Kom það ekki síst
í ljós í framlögum hans til safn-
aðar og kirkju starfs. Og hvað
mest kom það í ljós, þegar mest
þrengdi að kirkjunni. Hjálpfús
og góðgerðarsöm voru þau hjón
með afbrigðum, og eru ótalin
þau góðverk, sem þau fram-
kvæmdu í þessari bygð. Enda
voru þau aldrei gjörn á að láta
mikið á þeim bera.
Árni var velgefinn maður og
fróðleiksfús. Enda var hann vel
að sér um margt. Hann var fríð-
ur sýnum og höfðinglegur.
Guðrún, eiginkona Árna hefir
um langt skeið verið mjög biluð
að heilsu. Á öllu því tímabili var
Árni ávalt óþreytandi að stunda
hana, létta henni byrgðarnar, og
hjálpa henni á allan mögulegan
Systkini Árna, sem enn eru á
lífi eru: Margrét Reykjalín í
Chicago, Magnús á Mountain, og
Thorlákur í grend við Yorkton,
Sask.
Árni sál. var hinn mætasti
maður. Ljúfur þeimilisfaðir, eig-
inmaður og faðir. Spakur var
hann, glaðvær og bjartsýnn.
Hann var og góður maður í ná-
grenni, heiðarlegur og ráðvand-
ur, og vildi í engu vamm sitt
vita.
Árni sál. var fyrirmyndar
kirkjumaður, sem þekti þar vel
skyldur sínar, og uppfylti þær
af fremsta megni. Hann var ein-
lægux og ákveðinn trúmaður,
fastur í skoðunum, og fastheld-
inn við höfuðatriði sinnar barna-
trúar. I erfiðleikum og sorgum
hátt. Aldrei kvartaði hann, þó
maður vissi að hann findi mjög
til þeirra byrgða hennar vegna.
Er heilsa Árna sál. bilaði svo
mjög nú í vetur, var hann sem
fyrr stiltur og hugprúður. Naut
hann ástúðlegrar umhyggju dótt-
ur sinnar, Önnu, sem stundaði
hann framundir andlátið, af
miklu kærleiksþeli, og alúð. Og
ástúðlegrar afstöðu eiginkonu,
barna og ástvina, naut hann þá
líka. Og ýmsir samferðamenn og
vinir sóttu hann þá heim og
sýndu honum mikla vinsemd. Þvi
hann var mjög vinsæll í sveit
sinni.
Útför hins látna fór fram fra
heimili hans og kirkju Víkur-
safnaðar að Mountain. Þar hafði
hann lengi verið starfsamur með
limur. Þar hafði hann svo oft
átt mikinn og góðan þátt í að
halda starfinu við og bera það
uppi, ekki sízt þegar mótblástur-
inn var mikill.
Til hvíldar var hann lagður
í grafreit Mountain bygðar, þav
sem hvíLa ástvinir er á undan
honum voru gengnir til hinztu
hvíldar. Sóknarpresturinn, séra
Haraldur Sigmar stýrði útförinní
og flutti útfararræðu í kirkjunni.
Blessuð sé minning hins látna.
FOR A BETTER CANADA
From Service in ihe Norih
Ailaniic io Serve You in ihe
House of Commons in Win-
nipeg Norih Cenire.
Vote L.P.P.—Vote Thus:
By Authority Roy Sheely, 833 Lipton St., Official Agent
There is a
“fresh up” in
every sip
YOU LIKE IT-IT LIKES yOU
PERTH’S
Today More
Than Ever
AIR-CONDITIONED
REFRIGERATED
Fur Storage Vaults
ARE THE SAFEST PLAOE
to Store your Furs, Fur-Trimmed
and Cloth Coats
Cloth Coats Cellotone
cleaned and stored
until next Fall .......
$2
Use Perth’s carry and save stores or
PHONE 37 261 FOR DRIVER
PertHi
Cteaners, Launderers, Furriers
Kjósendur Selkirk-kjördæmis

VOTE
L.P.P.
A NEW DEAL
FOR THE
FARMERS
VOTE
THUS:
Nick HRYNCHYNSHYN
X
Published, by Authority of Baldur Peterson, Gimli, Official Agent