Lögberg - 11.04.1946, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 11. APRÍL, 1946
Kirkj
an min,
Drottinn minn
Það er gamall biskup að deyja
í Laukagarðinum á Hólum. Dauð-
inn kemur óvörum. Hinn aldni
kirkjuhöfðingi hnígur allt í einu
út af, og innan stundar er hann
örendur. En áður en hann gefur
upp andann, bærast varir hans,
og þeir sem lúta niður að honum,
heyra andvarp, sem lengi síðan
bergmálar í hugum þeirra. Það
eru tvö orð, sem heyrast greini-
lega: “Kirkjan mín, Drottinn
minn!” Orðin blandast eins og
Jíveinstafír við dauðahryglu öld-
ungsins. Það er kvöl og þrá, sorg
og sæla heillar ævi, sem rennur
saman í einu augnabliki, og brýzt
út í þessu hrópi, af vörum manns,
sem stendur á vegamótum tím-
ans og eilífðarinnar. Og þessi orð,
mögnuð harmi og trega, lágu
lengi í loftinu. Þau gátu ekki
gleymzt. Það eru einu orðin,
sem varðveitzt hafa í minning-
unni, af vörum þessa manns, og
til vor hafa borizt yfir óminna-
djúp fimm alda.
Hvort voru þá þessi orð ör-
væntingarfullt andvarp eða voru
þau efaTrdi spurning, eða lof-
söngur?
Gottskálk biskup Keneksson
var stórættaður maður, og hafði
verið prestur í Lagardal í Nor-
egi, áður en hann kom hingað til
lands. “Hann var svo mektugur,
og Rögnvaldur bróðir hans, að
þeir skyldu eiga þriðja þart Nor-
egs,” segir í gamalli bréfabók.
Þó að þetta sé vafalaust allmjög
orðum aukið, þá bendir það til
þess, að hann hafi verið mjög
auðugur, og ekki hafi það verið
fjárgróðavonir fyrst og fremst,
sem knúðu hann til að taka við
biskupsembætti á Hólum, heldur
hafi hann verið talinn á þetta
ráð af erkibiskupi, fyrir nauð-
syn heilagrar kirkju. að taka sig
upp frá góðum vinum og ríku
ættliði, til að starfa hér, úti á
hjara veraldar.
Hvernig var svo ástandið þeg-
ar hingað kom?
Þá var ein hin agalausasta öld,
sem yfir ísland hefir gengið, ó-
spektir, rán og gripdeildir, jafn-
vel af hendi þeirra, sem laganna
áttu að gæta. Kirkjur voru
rændar og saurgaðar eða brennd-
ar til kaldra kola. Heil bygðar-
lög eydd af erlendum óaldar-
flokkum, bardagar og manndráp
tíð, og almenningur sokkinn svo
í eymd og fátækt, að menn seldu
jafnvel útlendingum börn sín í
þrældóm, svo sem ráða má af
Löngu-réttarbót. Hafi því Gott-
skálk biskup komið hingað, með
þeirri ósk heitastri, að þjóna sem
bezt heilagri kirkju, þá má vænta
þess, að lítt hafi honum hugnað
sá gúðsakur, sem hann var kom-
inn til að rækta. Ekki hafi hann,
fremur en margur, séð stóran
ávöxt boðunar sinnar þau 15 ár,
sem hann sat hér á stóli, og mjög
hafi honum þótt hugur manna
horfinn að veraldlegum efnum.
Hin innsta hngsun hans, sem
brýzt fram á dauðastundinni, er
því ef til vill örvæntingarfullt
hróp vonbrigðanna yfir því,
hversu litlu hann fékk til vegar
snúið með starfi sínu, líkt og
kemur fram í erfiljóði séra Matt
híasar eftir einn starfsbróður
sinn í Eyjafirði, eða öllu heldur
tvo, er honum urðu samferða
norður þangað, til að
“prédika alveldi andans
'og elskunnar guðdóm.”
En hann segir :
"Fylltum vér helminginn héraðs
með heilögu ljósi,
græddum hér guðsríkis akur,
svo gerla sjást merki?
Einrf eftir hrumur eg hjari
en horfnir þið báðir:
Hvað er það gagn, sem við
gerðum?
Guð veit það, Jakob.”
Þannig hefir, án efa, mörgum
Guðs kennimanni verið innan-
brjósts, sem meiri ástæðu hefir
haft til þess en sálmaskáldið séra
Matthías. Og kemur mér þá
einnig í hug Jón biskup Arason,
þegar hann var “dæmdur af
danskri slekt” og horfði fram á
hrun allra sinna vona, er hann
stóð við vinduásinn í Skálholti,
þar sem hann átti að láta líf sitt.
Trú hans hafði einnig verið sterk
og irpiileg, eins og sjá má af
kvæði hans í Davíðsdikti:
“Breiði út nj^iar bænir
með betran góðra verka
og hreina hugarins lund.
Veit mér vizkur vænar
að vernda trúna sterka
stöðugt hverja stund.
“Þungar syndir mér í móti
standa,
því er eg jafnan staddur í
stórum vanda,
bið eg herrann himins og allra
landa
að hörmung þessi megi ei sálu
granda.”
Þannig hafði hann ort í upp-
hafi biskupsdóms síns, þegar
hann, með sinni djörfu og glöðu
og áköfu lund, tókst biskupsem-
bættið á herðar í blóma aldurs
síns. Bjartsýnn hafði hann löng-
um verið, þó að oft væri við
þungan andróður að etja. Hug-
rekki hans óx við hverja raun,
margt snerist honum til ham-
ingju.
En á þessum hinnzta áfanga-
stað jarðlífsins, þar sem hann
stóð með sonum sínum tveimur,
andspænis dauðanum, hver
mundi þá hafa verið megin á-
hyggja hans önnur en kirkjan
hans, sem hann óttaðist, að það-
an í frá mundi verða þerna kon-
ungsvaldsins, svipt auði og á-
hrifum, rúin fegurð og tign og
fellur fram og tilbiður mig
Ekki hefir það vantað, að menn
irnir hafi tilbeðið valdið og auð
inn, jafnvel í þeim mæli, að þeir
hafa verið reiðubúnir að fremj
hvern þann glæp, sem til hefir
þurft að vinna. Viljinn heíir
verið ærinn að drepa og eyði
leggja og steypa ? rúst, þar sem
ofbeldið, hatrið og veraldar
hyggjan hafa setið í öndvegi, og
haft heiminn og alla hans dýrð
í boði. En þeir, sem fallið hafa
fram og tilbeðið Satan, hafa
stöðugt beðið um stærri fall
byssur, kröftugri sprengikúlur
ægilegri og hræðilegri morðvél
ar en áður voru til, svo að þetta
dásamlega vald yfir heiminum
mætti falla þeim í hlut. Og loks
er hinu valdagráðuga mannkyni
fenginn í hendur sá blossandi
reiðisproti, sem afmáð getur
heilar borgir í einu vetfangi
drepið miljónir manna á andar
taki og lagt heil lönd í auðn, svo
að þar spretti ekki gras úr jörðu
um ókomnar aldir.
Hvað megnar kirkja Krists
slíkri veröld? Hrynur hún ekki
eins og spilaborg, hverfur eins
og draumur í hamförum þeirra
náttúrukrafta, sem mennirnir
hafa lært «ð nota til að afmá
hvern annan með? Mun skapar
inn ekki láta mennina farast
syndum sínum, flegja í glatkist
una sem ónýtum efniviði, líkt
og gert hefir verið við ýms forn
aldarskrímsl, sem átu hvert ann
að upp til agna, fyrir örófi alda
Þannig læðast spurningarnar
að oss, er vér horfum óhuldúm
augum á rás atburðanna, og sjá
um að veröldin, sem fellur
erfðahlut ofbeldisins, verður
annaðhvort sviðin eyðimörk, eða
fullkomin glötun alls lífs.
III
ennþá minna metin en áður, þeg-
ar ótýndir þjónar kúgunarvalds-
ins stóðu yfir höfuðsvörðum
hennar.
II.
Þannig hefir þetta hróp :
“Kirkjan mín, Drottinn minn!”
bergmálað í hugum margra
þeirra, sem varðveitt hafa hinn
fagra draum guðsríkisins í sál-
um sínum, en staðið hafa and-
spænis hatramlegum öflum of-
beldis og veraldarhyggju. Og
það kemur einnig fram í hug vorn
i dag, þegar veröldin er ennþá
stödd í stórum vanda, þegar
”margar syndir standa móti betr
an góðra verka og hugarins
hreinu lund.”
f Þó að svo heiti, að slotað sé
að mestu fárviðri ófriðarins, sem
næstum því um sex ára skeið
geisaði una heim allan, og var
stöðugt að færast í geigvænlegra
horf, þá fer þó fjarri því, að
friðurinn sé ennþá grundvallað-
ur á nokkru bróðurþeli, heldur
er hann í bili trygg,ur aðeins
með valdi. En slíkur friður er
enginn guðsfriður.
Hin síðustu og stærstu tíðindi
um hagnýtingu kjarnorkunnar
til eyðileggingarstarfsins hafa
fært ugg að öllum heimi. Því
að það tortímingarafl, sem mann-
kynið hefur þannig náð tökum
á, er svo stórkostlegt, að jafnvel
handhöfum þess hrýs hugur við
að nota það. Vísindamönnunum
er það ljóst, að ef notkun þess-
arar uppgötvunar yrði algeng í
næstu styrjöld, þá mundi fljótt
hylla undir endalok allrar sið
menningar á jörðunni. Svo gæti
farið, að mannkynið tortímdi
sjálfu sér að fullu.
Þetta er hið afar háa f jall þekk-
ingarinnar, sem óvinur sálanna
hefir farið með mennina upp á,
til að leiða þá í freistni. “Sjá allt
þetta skal eg gefa þér, ef þú
Að vonum hafa margir trú
menn verið bölsýnir frá upphaf
vega, þegar um er að ræða hjálp
ræði mannkynsins. Jafnvel
Kristur sagði, að glötunarvegur-
inn væri breiður og margir þeir
sem færu hann. En þröngt væri
hliðið og mjór vegurinn, sem til
lífsins lægi. Meðan, þroski sáln-
anna er lítill, verður þeim villi
gjarnt í frumskógum sjálfselsku
sinnar, og erfðasynd þeirra hvata
sem moldinni heyra til, verður
þeim fjötur um fót. Hvernig má
sönglist hinna himnesku ver-
alda ná hlustum þeirra, sem aldr-
ei þekktu hana, né væntu henn
ar? Það er langrar stundar verk
fyrir skaparann að blása lifandi
arrda í nasir mannsins og gera
hann að vitsmuna veru og setja
á hann guðdómlegt svipmót. Til
þess þarf maðurinn að ganga
gegnum margar þrengingar, læra
af höppum sínum og glöppum,
sigrum og ósigrum og vitkast af
lífsbaraáttunni. En jafnvel þetta
er ekki nóg. Spámenn og spek-
inga hefir hann sérstaklega inn-
blásið og sent á jörðina til að
koma mönnunum í skilning um
þá ákvörðun sína, að æðri ver-
öld skuli rísa upp af þessari, þar
sem maðurinn á að vaxa til eilífs
lífs, það er göfugra samfélags
en þess, sem dýrin lifa í.
Það er veröld, þar sem meiri
eining og samstilling ríkir, meira
bróðurþel, meiri samvinna, meiri
mannúð. m^ira vit í eftirsókn
máttarins, fegurri markmið * en
þau að þrælka hver annan og lifa
hver á annars blóði og sveita —
guðsríkið, það á að vera blómið,
sem vex upp úr aurnum!
Til þess að flytja þennan boð-
skap og viðhalda honum var
kirkjan stofnuð, og þetta er enn-
þá hennar hlutverk.
Þurfum vér enn í dag þennan
boðskap? Munu mennirnir
nokkru sinni trúa honum? Er
hann líklegur til að sigra?
Þetta eru meðal annars spurn-
ingarnar, sem samtíma-maður-
in spyr sjálfan sig meðan hlé
verður á orustunni og mann-
kynið byrjar á nýju kapphlaupi
við að framleiða kjarnorku-
sprengjur.
/ IV.
Svo mjög hefir þessvegna ýms-
um vaxið 1 augum kraftur vonzk-
unnar í heiminum, að þeir hafa
loksins farið að líta svo á, að
höfðingi myrkravaldanna væri
langmestu ráðandi á jörðinni.
Stafar þetta bölsýna sjónarmið
af eðlilegum ástæðum, eins og
áður er að vikið, og er runnið að
sumu leyti af lífsögulegum mis-
skilningi, hinni gamalgyðinglegu
skoðun um syndafall mannsins,
sem upprunalega hafi verið skap-
aður í Guðs mynd. Ef vér hins
vegar aðhyllumst þróunarkenn-
ingu náttúruvísindanna, hljóta á-
lyktanir að verða aðrar, og
nokkru bjartsýnni, um núverandi
ástand siðmenningarinnar og
framtíðarmöguleika mannkyns-
ins.
Meginsjónarmiðíð hvílir því
ekki á því, að maðurinn sé fall-
inn engill með tiltölulega litla
hjálpræðismöguleika, heldur
hinu, að hann sé andi, sem sé að
fæðast úr álögum dýraríkisins;
skaparinn sé með hann 1 deigl-
unni og hafi ennþá hvergi full-
mótað hann til sinnar myndar.
Og með þróunarsögu lífsins á
jörðinni í baksýn, má gera ráð
fyrir, að sú sköpun geti tekið
áramilljónir, fremur en ára þús-
undir, svo að engum þarf að
verða hverft við, þó að hægt
miði á stuttu árabili. Hitt er þó
ekki óhugsandi, að þróunin kunni
að geta tekið stórt og óvænt
stökk fram á við, er hún hefir
náð vissum áfanga, og takmark-
inu geti þannig orðið náð fyrr
en ráða mætti af fortíðinni.
Þegar þess er gætt, að mann-
kynið hefir ekki lifað meir en
fimmtugasta hluta ævi sinnar
nokkru siðmenningarlífi, þá er
naumast annars að vænta en að
villimenskan skjóti yíða upp koll-
inum, líkt og btiast mætti við
af fimmtugum villimanni, sem,
tekinn væri úr frumskógunum,
og aðeins fyrir ári síðan væri far-
inn að reyna að lifa siðuðu lífi.
Hætt er þá við, að hið frumstæða
eðli brjóti öðru hvoru af sér all-
ar hömlur og gjósi upp eins og
hraunleðja úr eldgig.
Miklu meiri undrun mé hitt
vekja, hversu framför siðmenn-
ingarinnar, vitsins og mannúðar-
innar hefir þó verið stórkostleg,
þrátt fyrir allt, þetta stutta tíma-
bil, og hversu geýSilegu valdi
maðurinn hefir á örskömmum
tírna náð yfir náttúruöflunum.
Það má hiklaust segja, að fram-
förin hafi orðið mikil í siðmenn-
ingu, jafnvel þó benda megi á
þáer ægilegu staðreyndir, sem
drepið hefir verið á hér að und-
an, og jafnvel þó að það sé á
engan hátt óhugsandi, að mann-
eynið kunni að geta tortímt
sjálfu sér í næstu alheimsstyrj-
öld, sem háð væri með meiri ger-
eyðingarvopnum en nokkru sinni
áður hafa verið tekin í notkun í
sögu mannkynsins. Því að gæta
verður þess, að mannvonzkan
íiefir ekki farið að sama skapi
vaxandi og máttur þ^kkingar-
innar til eyðileggingar starfsins.
Þó að styrjaldarvopnin verði
stöðugt stórvirkari og leiði af
sér vaxandi hörmungar og þján-
ingar, þá þýðir það ekki, að
glæpahneigðirnar, sem brjótast
út í stríðum, séu meiri nú en
áður. Þær hafa altaf varið mikl-
ar, og sennilega því meiri sem
lengra er horfið aftur í gráa forn-
eskju. Það er aðeins máttug-
leikinn til að fremja glæpinn,
sem hefir margfaldast eins mörg
DÚsund sinnum og maður með
vélbyssu eða tundursprengju er
lættulegri en frummaðurinn
með kylfu sína eða slöngu.
En hið sama vit og lágt hefir
verið í þessa ægilegu tækni hefir
einnig verið lagt, af miljónum
manna, í margvíslega annars-
conar tækni, sem miðað hefir að
rinu gagnstæða : að auka vel-
íðan og velfarnað mannkynsins,
étta erfiðinu af herðum þess,
auka fegurð og lífsþægindi, leita
að réttlæti og sannleika. Þessu
megum vér ekki gleyma, því að
PERSIA
hauslega þýtt úr ensku
af Jónbirni Gíslasyni
Teheran. Iran.
Samtímis því er voldugar mót-
mæla kröfugöngur frjálslyndra
manna fara fram í höfuðborg
Persíu, flytja enskir agentar
byssur og sprengiefni til þjóð
flokka Suður Persíu, til undir
búnings uppreisnar strax og
Rauði herinn er farinn úr land-
inu. Þessir hlutir eru ekki al-
ment kunnir, en skýra að miklu
leiti þær deilur er nú standa
yfir þar eystra. Hinir herskáu
þjóðflokkar í strjálbyggðu suður
héruðunum, æfa sig kappsam-
lega með enskum vopnum.
Á liðnum tímum hafa þessir
trúarbragðalegu ofstækismenn
átt í sífeldum uppreistum gegn
stjórn Persa, en blöð stjórnar-
innar frá 10. des. tilkynna að
alt það sé gleymt og þeim séu
fyrirgefnar allar þessar gömlu
og nýju yfirtroðslur.
Shahbakhti hershöfðingi hélt
ræðu nýlega á samkundu hóf-
uðsmanna þessara þjóðflokka og
óskaði eftir að þeir æfðu sig
kostgæfilega og notuðu vopn sín
drengilega í væntanlegum ófriði
gegn Azerbayani
(Eins og menn muna var það
sá hluti landsins er varpaði sér
undan yfirráðum Persa og stofn-
uðu sjálfstætt lýðveldi í norður-
hluta landsins; talið var að Rúss-
ar væru þeim fremur vinveittir.)
Jafnvel þótt Bretar hafi dreg-
ið her sinn út úr Persíu, má festa
í minni að þeir eru í nábúarík-
inu Iraq, fast við landamærin
Eins og gefur að skilja yrði
borgarastyrjöld óhæg Rússum,
í nágrannaríkjum Persíu, en ein-
mitt það er síðasta örvæntingar
úrræði Breta, til að koma öllu í
fastar og gamlar skorður.
Þó Rússar séu bundnir samn-
ingi við Breta frá 1944, að draga
her sinn út úr landinu, þá er
gleymt að geta þess að samning-
ar frá febrúar 1921, heimiliðu
Rússum að flytja inn herlið, ef
ófriðarhætta vofði yfir.
Fjögurra daga kröfugöngur og
fundarhöld alþýðufélaganna við
þinghús ríkisins, setja vissann og
ákveðinn svip á ástandið eins og
það er nú.
Kjörtímabil núverandi þing-
manna er liðið í marz 1946, en
þrátt fyrir það heimtar Said-
eddin, agent Breta, að þeir haldi
áfram störfum. Hann óttast með
réttu að nýjar kosningar veiti
alþýðunni yfirgnæfandi þing-
meirihluta. Af núverandi þing-
mönnum eru 90% kyrstöðu- og
afturhaldsmenn. Þeir álykta að
Rússum mundi veita auðvelt að
stofna vingjarnlega samninga
við nýkosna stjórn. en eins og
sakir standa nú, er þeini auð-
velt að koma í veg fyrir slíkt.
Eg legg sérstaka áherzlu á
þetta atriði vegna þess að heims-
blöðin dulbúa svo sannleikann^
í fréttadálkum sínum að margir
lesendur álíta að reglulegt land-
vinninga stríð sé á uppsiglingu
milli Rússa og vesturríkjanna,
þar eystra.
Sannleikurinn er sá að voldug
þjóðernishreifing í Persíu berst
fyrir eindregnu lýðveldi. Höfuð-
glæpur Rússa er sá, að vera hlið-
hollir þeirri stefnu.
í norðvestur Persiu — Azer-
baijani — eru 4,500,000 íbúar.
Þeir mæla sitt sérstaka tungu-
mál og mynduðu sjálfstæða
heimastjórn í desember 1945.
(íbúatala allrar Persíu er
15,000,000.)
Jaafar forsætisráðherra þeirra
sagði í ræðu 19. desember 1945:
“Vér munum halda áfram að
hylla Persneska fánann, veita
aðalríkisstjórninni hollustu og
nota sama gjaldeyri. En vér
krefjumst að innheimta sjálfir
skatta vora og fara með fjárijiál
vor og framkvæmd opinberra
verka. Hingað til hefir auðlegð
vorri verið sóað í Teheran, sam-
tímis því er alþýða vor hefir liðið
skort og allar þarfir hennar van-
ræktar, vegna framandi eigna-
halds á verðmætum landsins.”
Slíkar kröfur sem þessar, eru
mjög útbreiddar í Persíu.
Alþýðusamtökin hafa stofnað
verkamannafélög með 100,000
meðlimum, með fulltrúum á al-
heimsþingi verkamanna; þeir
fara fram á lýðveldisstjórn, rétt-
láta skiftingu á verðmætu landi,
afnámi stjórnmálaspillingar og
útlendra yfirráða.
Olíulindirnar í Mið-Persíu •—
sem eru hinar auðugustu í ver-
öldinni — eru starfræktar af
ensk-persnesku olíufélagi, sem
Bretar eiga auðvitað ríflega
hluti í.
ÁBahrein eyjunni hafa Sfknd-
ard Oil Co. og Texas Co. einka-
leifi. Eyja þessi braust undan
yfirráðum Persa fyrir fimtíu ár-
um, undir forystu innlends höfð-
ingja að undirlagi Breta.
Bandarísk olíufélög æsktu olíu-
fríðinda í Norður Persíu 1944, á
sömu slóðum og Rússar, en mun-
urinn var sá að Rússar buðu
hærra kaup, betri húsakynni og
kenslu fyrir innlenda iðnaðar-
menn. Þeir buðu einnig rétt
helminga skifti á hlutabréfum,
Samanborið við samning Breta
við Persa, sem er 20 gegn 16.
Þessu tilboði Rússa var neitað
af íhaldsstjórn Persíu, en var
samtímis líkleg til samninga við
auðfélög Bandaríkjanna. Lög,
voru samin í skyndingu er bönn-
uðu einkaleifis veitingu, nema
með samþykki íhaldsþingsins
sem nú situr við völd. Þannig,
standa olíumálin nú.
Persía stynur undir lénsherra
fyrirkomulagi, sem þjóðin þráir
að losna undan, en auí?mennirnir
halda þar traustum tökum og
hafa sameinast gegn Rússum,
sem eru þeim óþægur þröskuldur
í vegi.
Rússar hafa áhuga fyrir lýð-
ræðislegri Persíu og telja sér þar
falda framtíðartryggingu í
þeirri átt, en það er einmitt það
sem Bretar óttast umfram alt
annað. Af sömu ástæðum hafa
Bandaríkin tekið sér stöðu við
hlið Breta.
við þetta er von mannkynsins
bundin! Og ef litið er á lífssög-
una á jörðinni í stóru yfirliti,
þá held eg, að enginn vafi sé á
því, að mannkynið sé stórum
betra nú en það var fyrir svo
sem hálfri milljón ára. Það er.u
fleiri menn nú, sem kalla mætti,
að skapaðir séu í Guðs mynd.
Þrátt fyrir allt er skilningurinn
mjög mikið meiri, fegurðartil-
finningin og mannúðin meiri.
Harla lítið af þessu hefir verið
til hjá frummanninum. Og þó
að allt of mikið af villimannlegri
grimmd sjóði ennþá undir næfur-
þunnu yfirborði siðmenningar-
innar og brjótist þaðan út öðru
hvoru, eins og falinn eldur, þá
hafa þó verið gerðar heiðarlegar
tilraunir til að beizla hana og
temja með trú og siðaboðum,
lögum og reglum.
V.
Hvað megnar kirkja Krists í
slíkri veröld? spurðum vér áðan.
Margir eru hneigðir til að líta svo
á, að það sé harla lítið og fari
minnkandi. En tvö þúsund ár
eru heldur ekki langur tími í
sögu mannkynsins. Allt um það
hefir ýmislegt á unnizt um síð-
astliðið tvö þúsund ára skeið í
mannúð, í miskunn, jafnrétti,
bróðurþeli, kvenfrelsi, afnámi
þrælahalds og almennum lýð-
ræðishugsjónum. Og enginn,
sem þekkingu hefur á þessum
hlutum, mun neita því, að margt
af þessu sé beint aða óbeint
runnið undan rótum kristin-
dómsins. Hann hafi verið súr-
deigið, sem sýrði allt deigið.
Jafnvel eins vitur maður og Só-
krates, var þess fullviss að kon-
(Frh. á bls. 7)