Lögberg - 17.10.1946, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 17. OKTÓBER, 1946
Margt hefir breytzt
á 33 árum
Einar Páll Jónsson, ritstjóri
Lögbergs, segir frá
♦
Eins og kunnugt er komu þeir
Einar Páil Jónsson, rits'tjóri Lög-
bergs, Stefán Einarsson, ritstjóri
Heimskringlu, og Grettir L. Jó-
hannsson ræðismaður, ásamt
konum sínum, hingað til lands í
sumar í booí íslervzku ríkisstjórn-
arinnar og Þjóðræknisfélagsins.
Hafa 'þessir vesturíslenzku gestír
ferðast víða um land. Tíðinda-
maður Tímans hitti Einar Pál að
máli, er fiánn kom aftur til höf-
uðstaðarins. Fer frásögn hans
hér á eftir:
—Þrjátiu og Iþrjú ár eru liðin
síðan eg kvaddi ísland, segir Ein-
ar Páll. Konan mín hefir einu
sinni áður heimsótt ísland, en
hún er fædd fyrir vestan. Hún
kenndi um Ihríð ensku við sam-
vinnu skólann í Reykjavík.
“Snœfellsjökull heilsaði
okkur sólfaldaður.”
Við hjónin og hinir boðsgest-
irnir komum hingað til lands -um
hádegisbil þann 11. ágúst. og var
þá glaða sólskin um land allt og
hlýtt í ldfti. Snæfellsjökull heils-
aði okkur fyrst, sólfaldaður og
tígulegur. Við höfum ferðazt
mikið um landið og notið við það
ósegjanlegs yndis.
Stórfenglegar framkvæmdir.
Við dáumst öll að hinum marg-
brotnu og í ýmsum tilfellum
risafengnu framförum, sem hér
hafa orðið á síðustu árum.
Það, sem einna fyrst vakti at-
hygli mína voru vegabæturnar
um landið þvert og endilangt.
Um þetta getum við dæmt af
eigin reynd, því að svo má segja,
að við hjónin höfum ferðazt dag-
fari og náttfari í bílum og notið
alls þess, er fyrir augun bar, í
ríkum mæli.
Þá fer ekki framhjá neinum
gesti, sem á rót sína að rekja til
íslands, hversu stórfelldar um-
bætur hafa orðið á húsákynnum
í bæjum og borgum síðasta ald-
arfjórðunginn. Reykjavík hef-
ir tekið slíkum stakkaskiptum í
mínum augum, að fyrst í stað
triúði eg því varla, að eg væri
kominn heim. Til að sjá eru
mörg hinna nýrri húsa tilkomu-
mikil og reisuleg, en það, sem
mér skilst, að sé meira um vert
er, hvernig hagað er til innan
húsanna eða heimi'lanna sjálfra.
Við hjónin höfum veitt því athyg-
il á ferðalagi okkar um landið, að
ihvert heimili, sem við höfum
heimsótt, er fagurlega skreytt
íslenzikum málverkum og ýmis
konar annarri þjóðlegri heimil-
isprýði. Þetta sannfærði okkur
fljótlega um það, hversu íslenzk
málaralist, þótt ung sé að árum
til, hefir tekið örum framförum,
því að mörg málverkin eru að
okkar hyggju bæði frumleg og
meistarálega gerð.
Það sem ég sagði áður um
húsabætur í Reykjavík má einn-
ig segja um Akureyri, Akranes,
Hafnarfjörð og marga aðra bæi,
er við höfum heimsótt.
Hin geysilega bylting, sem orð-
ið hefir á sjávarútveginum síð-
asta aldarfjórðunginn, fer ekki
heldur fram hjá neinum, sem
ferðast með opin augun. Við
heimsóttum m. a. eina síldar-
bræðsluverksmiðju, er vakti að-
dáun okkar vegna þeirrar full-
komnunar og tækni, sem þar er
að verki.
Gömlu heyvinnutækin að
syngja sitt síðasta vers.
Loks hefi eg séð, að út um
sveitir, einkum sunnanlands,
hefir mikilvæg nýrækt verið
gerð. Það er ekki aðeins, að tún
hafi verið sléttuð, heldur hafa
þau verið margfaldlega stækkuð,
og ný tún blasa nú við, þar sem
áður voru óræktarholt og hálf-
gerðar urðir. Eg hefi víða veitt
því eftirtekt, að orfið og ljárinn
eru í þan.n veginn að syngja sitt
síðasta vers. í þeirra stap hafa
tekið við völdum sláttuvélar,
rakstrarvélar, heyþurkunarvélar,
og dráttarvélar. Þetta er vita-
skuld hvergi nærri alls staðar,
en víðast verður þó mikilla um-
bóta vart í sveitum landsins.
Ósk Guðbjargar i Múlakoti.
Trjáræktin og sandgræðs'lan
Vöktu sérstaka athygli okkar.
Við komum í Múlakot, og við
töluðum við Guðbjörgu í Múla-
koti. Hún á undurfagran trjá-
garð. Fyrsta tréð gróðursetti
hún fyrir 49 árum og nú eru
hæstu trén í garðinum hennar
Guðbjargar 26 fet á hæð. Hún
ræktar líka í þessum trjágarði
sínum ýmiskonar skrautblóm,
semhún hlúir að með umhyggju-
semi og viðkvæmnri ástúð.
“Trjágarðurinn minn er ekki
stór,” sagði Guðbjörg, “en eg
vildi óska, að hann breiddi ein-
hvern tíma lim sitt yfir blessað
landið mitt allt.”
“Þar sem maðurinn gengur
í þjónustu guðs.”
Við áðum nokkra stund á
Sámsstöðum í Fljótshlíð og nut-
um þar sem annarsstaðar rík-
mannlegrar gestrisni. Við-urð-
um hrifin af fegurð umhverfisins
og þeim árangri, sem þegar hefir
náðst í Iþá átt að klæða landið
og rækta korn og annan nytja-
gróður.
Við heimsóttum einnig Gunn-
arSholt, þar sem ríkið rekur at-
hyglisverða sandgræðslustarf-
semi með sýnilegum árangri.
Þar er mannshöndin að rétta
náttúrunni hjálpanhönd, svo að
hún fái að njóta sín. Slíkur get-
ur árangurinn orðið, þegar mað-
urinn gengur í þjónustu guðs og
hjálpar honum að skapa.
Á æskustöðvunum.
Við hjónin komum aftur hing-
að til Reykjavíkur með flugvél
frá Reyðarfirði eftir að hafa
dvalið á Austurlandi, einkum 'í
Norður-Múlasýslu, í rúma viku.
En í þeirri sýslu er eg borinn og
barnfæddur.
Bróðir minn, sr. Sigurjón á
Kirkjubæ í Hróarstungu, kom
til fundar við okkur á Akureyri
og var förunautur okkar meðan
við dvöldum eystra. Hann
kvaddi okkur á Reyðarfirði.
Lengst vorum við á Hofteigi
á Jökulda'l, en þar býr bróður-
sonur minn, Karl Gunnarsson,
stórbúi. Þar dvelur einnig faðir
hans, hálfbróðir minn, Gunnar
Jónsson, fyrrum bóndi á Foss-
völlum.
Við komum í Hallormsstaða-
skóg. Guttormur Pálsson skóg-
arvörður sýndi okkur stáðinn.
Okkur fanst mikið til um gamla
skóginn, en þó urðum við enn
hrifnari af nýgróðrinum. Þar er
verið að gróðursetja greni frá
Alaska, sem sökum hliðstæðra
skilyrða virðist þrífast mjög vel.
Ekki er ólíklegt, að sá draumur
rætist, að landið verði aftur
skógi vaxið frá fjöru til fjalla.
Síðustu nóttina, sem við dvöid-
um á Héraði, gistum við að Egils-
stöðum á Völlum. Jörðin er
geysi umifangsmikil og nýrækt
slík, að til fyrirmyndar má telja.
Egilsstaða skógur mun næstur
ganga Hallormsstaðaskógi að feg-
urð af skógum austanlands og
nær yfir mikið flæmi.
Þegar við komum upp á hólinn
fyrir norðvestan bæinn og litum
yfir bújörðina, mátti svo segja
að í ihvaða átt sem litið væri,
jafnvel milli hraundranganna,
væri komið véltækt tún.
Þjóðemisbarátta Vestur-
íslendinga.
Eg hefi í samtali við önnur
öð minnst lítillega á þjóðrækn-
isviðleitni okkar Islendinga vest-
an hafs og viðhorfið í þeim mál-
um. Eg hef sagt það áður, að í
mínum huga væri íslenzkan svo
Bréf frá Glenboio
24. sept., 1946.
Það er alt stflrtíðinda lítið héð-
an eða frá Argylebygð. Sumarið
hefir verið mjög gott, rigningar
voru með minsta móti, en veður
var iengst af svalt og hagstætt,
uppskeran varð því mjqg góð,
sérstaklega var hveiti uppskeran
ágæt. Þó snemmt sé, er upp-
.kerutíðin u-m garð gengin,
þresking almennt búin; bændur
nafa því góðan tíma fyrir haust
störfin, að búa sig undir næsta
ár. Yfirleitt líður öllu fólki vel
hér; 'heilsufar hefux verið gott
og fáir hafa dáið. Þann 9. júl
dó í Winnipeg, Haraldur Valdi-
mar Stefánsson. Var hann jarð-
settur að Brú. Hann hefur verið
lengi vanheill, var aðeins um
sextugt er hann dó. Haraldur
var merkur ágætis maður; hann
ól atlan sinn a'ldur í Argyle-
bygð, og var lengi í sveitarráð-
inu. Systkini eru öll vel kunn:
Mrs. Kroyer, Winnipeg; Dr. Jón
Stefánsson hinn vel þekti lækn-
ir, sem lengi var í Winnipeg, nú
dáinn; v Árni söngmaður; Óli
bóndi í Argylebygð, og Mrs. Dr.
Ágúst Blöndal í Winnipeg. Har-
aldur var ógiftur alla æfi.
María Isleifson, hún var af hér-
lendum ættum, en gift íslend-
ingi, Jóni S. ísleifson; hún dó
24. ágúst eftir langvarandi heilsu-
leysi. Hún eftirskilur eigin-
mann og 4 börn. Hún var kona
á bezta aldri
Kristjana G. Jóhannson, há-
öldruð landnámskona, dó 3. sept.,
hún hafði átt heima hér um slóð-
ir síðan 1884. Hún var merkis-
kona, og verður hennar nánar
getið á öðrum stað.
Ennþá er Argyle prestslaust
og mun enn verða um skeið; hef-
fögur, að með því gæti hún í
raun og veru tryggt sér eilíft líf.
En þetta er aðeins persónuleg
skoðun mín. Við eigum við
ramrnan reip að draga í þjóð-
ræknismálum ’ okkar vestra,
vegna dreifingar fólksins og ann-
ara óviðráðanlegra ástæðna. Þjóð
ræknisfélag Islendinga í Vestur-
heimi varð 27 ára í vetur, sem
leið. Meðlimatala þess hefir auk-
izt heldur en hitt í seinnj tíð.
Deildir úr því eru í flestum
byggðum íslendinga vestan hafs,
og senda þær fulltrúa á ársiþing
félagsins, sem haldið er í febrú-
ar ár hvert.
Meginstefnuskrá félagsins er
sú, að vernda íslenzka tungu
vestan hafs og aðrar dýrmætar
menningarerfðir að heiman.
Kenns'la í íslenzku fer allvíða
fram fyrir atbeina félagsins, þar
sem æfðir kennarar eru að verki.
Auðvitað verða bömin að ganga
í almenna barnaskóla, svo að
við getum aðeins starfrækt ok'kar
skóla á laugardögum. Konan
mín veitir skólanum í Winnipeg
forstöðu.
Dr. phil. Richard Beck, sem
allmörg undanfarin ár var forseti
Þjóðræknisfélagsins, lét af þeim
starfa á síðastliðnum vetri sök-
um annríkis. 1 hans stað var
kosinn sr. Valdimar Eylands,
pnestur Fyrsta lúterska safnað-
arins í Winnipeg, en til vara sr.
Philip M. Pétursson, prestur
sambandssafnaðarins í borginni.
Islendingar í Winnipeg munu
vera um 6000 eða álíka margir
og íibúar Akureyrar.
íslenzku bækurnar alltof
dýrar.
Það er mjög bagalegt fyrir
okkur, hversu erfitt er að fá ís-
lenzkar bækur vestur og hversu
dýrar þær em.
Eigi þær að seljast vestra fyrir
sama verð og hér, hrekkur viku-
kaup flestra Vestur-Islendinga
varla fyrir einni bók. Eigi ís-
lenzkir bókaútgefendur góðar
bækur, sem ekki em líkur til,
að muni seljast í bráð, myndum
við taka þeim fegins hendi, ef
verðinu yrði stillt meira í hóf.
Tíminn, 16. sept.
ur gengið skrykkjótt fram að
þessum tíma að ráða fram úr
því vandamáli. “En enginn ör-
vænta skyldi.”
Messur höfum við fengið
nokkrar á hlaupum. Guðfr. nemi
E. H. Sigmar messaði hér sunnu-
daginn 9. júní, og bróðir hans,
séra H. S. Sigmar frá Seattle
var hér í bygðinni og prédikaði
sunnudagana 14. og 21. júlí. Þeir
bræður báðir eru góðir efnis
menn. Ti'i prestþjónustu var
guðfr. nemi E. H. Sigmar kosinn,
var honum send köllun 7. ágúst,
en svar hefur enn ekki komið,
en þó 'hann taki köllununni, verð-
ur enn prestslaust hér um lengri
tíma. Á austurleið til skóla, pré-
dikaði guðfr. nemi E. H. Sigmar
hér í bygðinni aftur, sunnudag-
inn 15. sept. Dr. Haraldur Sig-
mar var hér einnig á ferð, og
hafði hann samfund með bygð-
arfólki og flutti erindi í Argyle
Hall þann 16. júlí.
Sunnudagurinn 18. ágúst var
sérstakur hátíðisdagur hér í
Argylebygð, því þá höfðum við
nér góða og kærkomna gesti, þau
séra K- K. Óllafsson og konu hans
frá Mt. Carrol'l, 111. Var séra
Kristinn hér áður prestur og vel
metinn, og Ihafði ekki komið hér
í nokkur ár. Pré^ikaði hann í
I.aldur, Grund og Glenboro þenn-
ansunnudag, á ensku í bæjun-
um, en á íslenzku í bygðinni.
Hingað komu þau hjón föstu-
dags kvöldið og voru fram á
mánudagsmorgun; voru þau á
neimleið vestan af strönd, og
fóru þau hringferðina í bíl. A
austurleið komu þau við í hin-
um nafnfræga Yellowstone Park
og dvöldu þau þar eina tvo daga
og notuðu vel tímann að skoða
nin stórþættu og merkilegu nátt-
úru undur. Vestur fór séra krist-
inn aðaulega í heimsókn til barna
sinna, sem þá voru 4 í Seattle
eða grendinni. Friðrik, yngsti
sonur hans, sem um undanfarin
3 ár hefur verið í sjóhernum á
ýmsum stöðum, hefur verið í
Japan og á fjarlægum stöðum
í Kyrrahafinu, hefur nú verið
leystur úr herþjónustu, og var
þá nýkominn til Seattle. Mun
hann fara til Harvard aftur í
haust til framhaldsnáms. Hann
er mikill námsmaður og tungu-
mála maður, hefur lært Jap-
önsku, og’var túlkur í hemum.
Okkur þótti sérlega vænt um
komu séra Kristins. Hann er
mestur kirkjuhöfðingi sem við
Isl. höfum átt hér um lengri
tíma, og það var eitt ólán okkar
ísllendinga, sem ekki verður
bætt, er við mistum hann út úr
íslenzkum félagsskap. Það er
langt frá því, að hann sé út-
brunninn en; hann á enn eld
æskunnar í sál og tungu. Orð
var á því 'haft af mörgum, að
snjallari ræðu hefðu þeir sjald-
an heyrt. . Mælti hann á en&ku,
og voru margir leiðandi hér-
lendir menn viðstaddir, sem
dáðust að málsni’ld hans og rök-
fimi. Kona hans er af hérlend-
um ættum, fædd og uppaiin í
Mt. Carroll; hefur hún ekki kom-
ið hingað áður, en henni varð
margt til vina; hún er kona blátt
áfram og yfirlætislaus, virðist
vel gefin, víðsýn og hugsjóna-
rík.
Séra Kristinn unir vel hag
sínum í Mt. Carroll; hann fylg-
ist með því sem er að gjörast
meðal íslendinga og tekur þátt
í ýmsu íslenzku menningarstarfi,
þó lítið beri á.
Hér var á ferð nýlega Hr.
Bertrand Friðþjófur Eyford, í
heimsókn til systur sinnar, Elvu
Oleson. Hann er starfsmaður
C.N.R. járnbrautar kerfisins, og
hefur verið alla æfi, og því starfi
kunnugur frá blautu barnsbeini.
Hann var stöðvarstjóri í Hudson
Bay Junction í 16 ár, en er nú
stöðvarstjóri í Shilo, Man. Hann
hefur verið lítið meðal íslend-
inga. Hann gegndi herkalli á
æskuskeiði í heimsstyrjöldinni
fyrri, 1917, var þá á 18 ári. Komst
hann ekki til Englands fyrr en
rétt að stríðinu loknu. Gekk
hann þó ungur væri, á mála hjá
Bretum, til herþjónustu á Rúss-
landi. Var sú deild er hann var
með, sett á land í Vladivostock
í Austur Síberíu; vann herinn
sig áfram vestur u-m Síbeiíu.
Var hann, með einum Canadisk-
nm hermanni og 14 brezkum,
tekinn fangi nálægt Krasnoyask
í Mið-Síberíu, þar sem þeir voru
að gæta járnbrautarinnai. Var
hann, og þeir allir fangar hjá
Bols'hevíkum í 10 mánuði. Voru
þeir 'haldnir á ýmsum stöðum
fyrst — í Krasnoyask, þá í Ir-
kutsk, og síðan all lengi í Mosk-
va, og seinast í Leningrad, og
máöké víðax. Hungur og til-
finnanlegur skortur var þá á
Rússlandi, og liðu þeir mikið af
hungri og hrakningum, en að
öðru leyti var þeim ekki misboðið
að ráði. En íyrir harðiétti og
hrakninga hefur Eyford aldrei
beðið fulliar bætur á heilsunni.
Eftir mi’kið ráðabrugg og bolla-
ieggingar, og japl og jaml og
fuður, var þeim loks skift fyrir
Rússneska fanga sem Bretar
höfðu handsamað af Rauðalið-
inu á landamærum Indlands og
Afghanistan; fengu þeir frelsi
sitt á landamærum Finnlands,
þaðan fóru þeir til Kaupmanna-
hafnar og svo til Englands, þar
sem þeim var fagnað með kost-
um og kynjum í sjálfri höfuð-
borginni London.
Höfuðsmaður brezku sveitar-
innar hefur skrifað alllstóra bók
um þennan leiðangur og æfin-
týri, sem hann nefnir “Held by
the Bolsheviks” haldi hjá
Bolsjévíkum). Segir í þeirri
bók greinilega frá leiðangrinum
frá því þeir fóru frá Englandi,
þar til þeir höfðu farið 'hring-
ferðina, og náðu 'heim til Lon-
don. Getur höfundurinn Ey-
fords og að hann hafi verið
yngsti maður sveitarinnar. All-
mikið reyndu Rauðliðar að fá
fangana til að vinna, en þeir
neituðu því, bæði höfðu þeir
ekki fæði nægilegt til þess að
halda kröftum, og svo vill'du þeir
ekki vinna fyrir þá rauðu, og
þrátt fyrir ýmsar hótanir, þá
stóðu þeir við það, og létu Rúss-
arnir þá við það sitja. Annars
virtust þeir bera meira traust
til þeirra en Hvítu Rússanna;
hefur það óefað stafað af þvu að
Bretar hafa áunnið sér nafn út
um allan heim, að þeir séu menn
sem megi treysta.
I Moskva sá Eyford þá báða
höfðingjana, Lenin og Trotsky,
og er hann einn af fáum íslend-
ingum sem sáu þá í lifanda lífi.
Hr. Eýford er sonur hins vel
þekta járnbrautar manns, Gríms
Eyford, sem dó í Winnipeg fyrir
nokkrum árum, og konu hans,
Sveinbjargar Ólafar Pétursdótt-
ur; hefir Dr. Richard Beck skrif-
að minningarorð um þau í Alm.
O. S. TH. 1940. Hann er fæddur
í Ethelbert, Man., þar sem faðir
hans var þá búsettur. Hann er
giftur hérlendri myndar konu.
Eyford á ekki langt að sækja það
þó hann sé vel gefinn, enda er
hann það. Hann er gleðimaður
og skem'tillegur í samræðum.
Hannihefur verið djarf ur og hug-
rakkur, en íslenzkunni er hann
að mestu leyti ibúinn að tapa.
Hér hafa verið á ferð þau Mr.
og Mrs. Jón S. Johnson frá Bell-
ingham, Wash. Þau hjón eru
upprunalega héðan úr bygð.
Bræður (hans 4 eru hér í bygðinni,
þeir Björn S. og Sigurjón S.,
bændur 'í bygðinni, og Kári og
Árni í Baldur. Mrs. Johnson er
systir hins vel þekta söngmanns
Óla Anderson í Baldur. Þau
hjón eru búin að vera lengi á
Kyrrahafsströndinni; nú eru þau
rétt farin heimleiðis. Vestur fór
með þeim í mánaðar kynnisför,
bræður Jóns tveir, þeir Björn og
Sigurjón, ásamt konum sínum;
ferðast iþefta fólk allt bílleiðis,
býst það við að fara víða og sjá.
Að ferðasr' með bfl er vegurinn
nú; menn hafa miklu meira
ifrjálsræði, auk þess er það kostn-
aðarminna, og fólk hefur miklu
betra tækifæri að sjá 'hin miklu
náttúru undur landsins, heldur
en frá járnbrautar vögnum.
G. J. Oleson:
Ertu hræddur við að borða ?
Áttu við að striða raeltingrarleysi,
belgring og nábít?
pað er ðþarfi fyrir þíg að 14ta
slíkt kvelja þig. Fáðu þér New
Discovery "GOLDEN STOMACH
TÖFLUR.” 360 töflur duga í 90
daga og kosta $5.00; 120 duga í
30 daga, $2.00; 65 í 14 daga og
kosta $1.00; Til reynslu, 10 centa
dÓB — fæst I öllum lyfjabúðum.
FREMST
“Operation Woods”
TIMBURIÐNAÐURINN
Austur af Winnipeg hefir til boða
þúsundir góðra atvinnu greina
handa hraustum mönnum
Ráðstafanir viðvíkjandi ferðalögum
Góðar ibúðir
gott kaup
Umboðsmaður Provincial Farm Labour þjónustunnar
veitir frekari upplýsingar.
Ráðið yður hjá næsta
National Employ ment Office
PR-WEC-10