Lögberg - 02.01.1947, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 2. JANÚAR, 1947
------------logberg---------------------
Crefið út hvern flmtuclag af
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 Largent Ave., Winnipeg, Manirtoba
Utanáakrift ritstjórana:
EDITOR LÖGBERG
<95 Sargent Ave., Wlnnipeg, Man.
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The "Lögberg” is printed and published by
The Columbía Preee, Limited, 695 Sargent
Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
Authorized as Second Class Mail,
\ Post Office Dept., Ottawa.
PHONE 21 »04
Viturleg forsjá
Þegar horft er um öxl við núverandi
áramót, og afkoma þjóðarbúaskaparins
í þessu landi athuguð, kemur það brátt í
Ijós, hve vel hefir tekist til um forustu
mannfélagsmálanna í heild; að vísu
hefir nokkuð vantað á, að æskilegur
vinnufriður héldist út alt hið nýliðna ár,
þótt ekki væri verkföll hér nema smá-
< mynd af öllum þeim ósköpum, sem á
gengu með nágrannaþjóð vorri sunnan
landamæranna, að eigi sé þar fleira til-
greint, en linkolaverkfallið síðasta, er
komið var á fremsta hlunn með að
stofna amerísku þjóðinni í óútreiknan-
legan háska.
í ýmsum tilfellum eru verkföll eigi
' aðeins réttlætanleg, heldur hvorki meira
né minna en óumflýjanleg, ef svo hagar
til, að hinum vinnandi stéttum er bein-
línis synjað um aðgang að heilsusam-
legum lífsskilyrðum og skýlaus sam-
takaréttur þeirra kaldhranalega fyrir
borð borinn; stjórn þessa lands hefir
þráfaldlega leitt það í ljós, að jafnvel
hinum alvarlegustu ágreiningsmálum
má ráða til happasælla lykta, séu sam-
komulags tilraunir grundvallaðar á rétt-
lætisvitund og fullri hreinskilni.
Það er engin tilviljun, að núverandi
forsætisráðherra þessarar þjóðar, Mr.
King, hefir fengið það orð á sig, að vera
einn hinn réttsýnasti sáttasemjari, er
þjóðin fram að þessu hefir eignast; hann
var kornungur maður, er hann tók að
gefa sig við málefnum verkamanna;
hann lagði grundvöll að stofnun verka-
málaráðuneytisins í þessu landi, og varð
hinn fyrsti verkamálaráðherra í stjórn
landsins; hann átti nýverið sjötíu og
tveggja ára afmæli, og hefir við vaxandi
orðstír gegnt stjórnarforustunni í tutt-
ugu ár; hann er enn hinn ernasti og lík-
legur til góðra nytjaverka
Fjárhagur canadisku þjóðarinnar
stendur í miklum blóma; í stað þess að
skattar hækki eins og viðgengst svo
víða annars staðar, hefir hinn nýi fjár-
málaráðherra, Mr. Abbott, tilkynt ný-
lega, að bensín-skattur sá, er sam-
bandsstjórn lagði á og innheimti meðan
á stríðinu stóð, sé nú numinn úr gildi;
sá skattur nam þremur af hundraði; þá
er það nú og jafnframt víst, að tekju-
skattur lækki að mun, einkum á þeim, er
lægstra tekna njóta; svo átti það líka
að vera.
Þá hefir nú og náðst samkomulag
milli sambandsstjórnar og ýmissa hinna
einstöku fylkja varðandi nýjan skatta-
málagrundvöll, hagkvænaari og sann-
gjarnari, en áður viðgekst; að þessum
nýja sáttmála, hafa þegar gengið
stjórnir Manitoba, Saskatchewan, New
Brunswick, Prince EJdward Island og
British Columbia; hlutaðeigandi skatta-
málasáttmáli verður vitanlega að öðlast
staðfesting hlutaðeigandi fylkisþinga,
áður en hann gengur í gildi, og mun slíkt
auðsótt verða; þetta og margt fleira
hefir unnist á, og það á einu einasta ári,
sem óhjákvæmilega styrkir þjóðarbú-
skapinn í heild og skapar honum örugga
kjölfestu.
I Quebec og Ontario hvílir enn myrk-
ur yfir djúpinu varðandi lausn skatta-
málanna; þeir sitja þar enn við sama
heygarðshorn, hjúpaðir miðaldamyrkri,
þeir Mr. Duplessis og Col. Drew. þó farið
sé þeim nú að súrna sjáldur í auga; nú
krefjst þeir þess óðir og uppvægir, að
Mr. King kveðji enn á ný til millifylkja-
fundar, þó vitað sé, að það væri einungis
þeir,'er ábyrgðina á því bæri, hvernig
síðasti Ottawafundur um þessi mál, fór
átakanlega út um þúfur. Mr. King hefir
ótvírætt gefið í skyn, að hann muni láta
þenna nýja goluþyt áminstra aftur-
haldspostula sig litlu skifta; en hitt sé
þeim vitanlega guðvelkomið. að hefja
við sambandsstjórn nær sem vera vilji,
sérstakar samkomulagstilraunir, eins
og mörg hinna fylkjanna þegar hafi gert,
þar sem fult samkomulag hafi náðst;
ekki er það óhugsanlegt, að þeir Mr.
Duplessis og Col. Drew, verði til þess
knúðir, að lækka eitthvað seglin áður
en langt um líður. —
Vér, sem þetta fagra og ágæta iand
byggjum, höfum til þess gilda ástæðu,
að fagna vonglaðir hinu nýja ári, sem
nú hefir rétt verið hringt inn; þeir, sem
land þetta erfa, fá mikið í arf, og von-
andi er, að þeir vaki yfir velferð þess; að
elska land sitt og vinna að samtíðar- og
framtíðar velferð þess, er í sjálfu sér
engin dygð, heldur hvorki meira né
minna en siðferðisleg skylda. —
Við þessi áramót stefnir hugur vor
jafnframt til stofnþjóðarinnar í austri,
sem vér líka erum tengdir órofaböndum
við; hinnar fámennu stórþjóðar, sem
ráðið hefir margar flóknar gátur, og nú
fæst við mikil verkefni sem alfrjáls
þjóð.
Canada þjóðin og íslenzka þjóðin
eru tengdar böndum blóðs og órjúfandi
vináttu; megi hollvættir hvorrar um
sig, blessa samstarf þeirra ár eftir ár
og öld fram af öld!
Að svo mæltu flytur Lögberg íslend-
ingum vestan hafs og aust.an, hugheilar
óskir um giftusamlegt og gleðilegt ár!
Minningabrot úr
íslandsförinni 1946
Eftir EINAR P. JÓNSSON
Við risum snemma úr rekkju morg-
uninn eftir og gengum niður að Tjörn-
inni; en sú dýrðarblíða!
“Himininn heiður og blár.
hafið var skínandi bjart.”
Eg veitti því skjótt eftirtekt, hvílík-
um feikna stakkaskiftum Reykjavík
hafði tekið meðan eg dvaldi erlendis;
nú var Ingólfsbær orðinn að nýtízku-
borg með nálega fimtíu þúsundum íbúa;
eg sá, að nú var komin óslitin bygð alla
leið inn að Lauganesi, suður að Öskju-
hlíð og Skerjafirði, og fram á Seltjarnar-
nes, nú voru öll hús gerð úr steinsteypu,
og mörg þeirra geisistór; nánari lýsing
á Reykjavík verður að bíða betri tíma;
við urðum að hafa hraðan við, því við
áttum von á nokkurum blaðamönnum á
Stúdentagarðinn, sem höfðu boðið
okkur vestangestum til morgunverðar;
það var okkur ósegjanlegt ánægjuefni,
að hitta þessa kátu kollega; þetta voru
flest kornungir menn, nýsveinar í skóla
blaðamenskunnar, að undanteknum
Vilhjálmi S. Vilhjálmssyni, sem gengur
undir nafninu Hannes á hominu í smá-
letursdálkum sínum í Alþýðublaðinu;
hann er miðaldra maður, sem auk
snjallrar blaðamensku, er að ryðja sér
braut sem rithöfundur; hann vildi óður
og uppvægur skrúfa út úr mér vísu,
fyrstu vísuna, sem eg hefði gert, eftir
að til landsins kom; eg hafði lítið af
þessháttar dóti á hraðbergi, þó honum
í rauninni hefði verið guðvelkomið að fá
eftirgreinda stöku, sem eg mundi þá
ekki í svipinn:
Eftir nýjan næturfrið
nóg er enn að dreyma:
skrítnast þó að vakna við
að vera gestur heima.
Mér fanst eg kannast undir eins við
einn hinna ungu blaðamanna, þótt eigi
hefði fundum okkar áður borið saman,
en þessi maður var Guðmundur Ás-
mundsson, sonur vinar míns og bekkjar-
bróður, Ásmundar Guðmundssonar pró-
fessors í guðfræði við Háskóla íslands.
Biskup íslands kynnti okkur fyrir blaða-
mönnunum; marga fleiri blaðamenn
hitti eg á ferðalaginu, svo sem hinn að-
kvæðamikla ritstjóra Morgunblaðsins,
Valtýr Stefánsson, sem mér var að góðu
kunnur frá fyrri dögum; hann bauð mér
tvisvar heim, og auðsýndi mér mikla
vinsemd.
Að loknum morgunverðinum á Stú-
dentagarðinum, og nokkurt rabb við
þenna vingjarnlega og glaðværa blaða-
mannahóp, skildu vegir, því áður en
langt um liði, áttum við að vera viðbúin
til Þingvallafarar.
Á tilteknum tíma, var stór og mikill
ferðamannabíll kominn að Stúdenta-
garðinum, og nú var umsvifalaust lagt
af stað; auk okkar boðsgestanna að
vestan, tóku þátt í förinni biskup ís-
lands og kona hans, frú Guðrún Péturs-
dóttir frá Hrólfsskála á Seltjarnarnesi,
cand. theol. Pétur Sigur-
geirsson, Árni Óla blaða-
ínaður, Ófeigur J. Ófeigs-
son, læknir og frú hans
Ragnhildur Ásgeirsdóttir
frá Hvammi í Dölum, Hen-
rik Björnsson og frú hans
Gígja, systurdóttir Einars
Jónssonar frá Galtafelli, og
Dr. Helgi P. Briem aðal-
ræðismaður frá New York,
er dvaldi heima ásamt frú
sinni og dóttur nokkrar vik
ur af sumrinu; þetta voru
hinir ákjósanlegustu ferða-
félagar og varð því brátt
glatt á hjalla; jafnskjótt og
upp úr borginni kom, var
byrjað að taka lagið; bisk-
upinn, sem er söngvinn
með ágætum, lét ekki sinn
hlut eftir liggja.
Milli Reykjavíkur og
Þingvalla, er nú aðeins
klukkustundar bílakstur.
Nýi Þingvallavegurinn,
sem er um alt hinn ágæt-
asti, liggur upp Mosfells-
dalinn; er þar stórfagurt
um að litast, og nýrækt svo
víðtæk, að sveitin má telj-
ast ein óslitin túnbreiða;
þar er allur heyskapur unn-
mn með nýtízku búnaðar-
vélum; ein klukkustund er
ekki lengi að líða þegar alt
leikur í lyndi, og áður en
varði glampaði á djúpblátt
Þingvallavatn, og þarna
blasti Skjaldbreiður við;
hvílík litbrigði, hvílíkir ör
æfatöfrar!
Nú var ekið ofan í Al-
mannagjá; þar stigum við
út úr bílnum og lituðumst
um; ljóðlínur úr kvæði Jón-
asar' flögruðu um huga
minn:
“Gat ei nema Guð og eldur
gert svo dýrðlegt furðu
verk.”
Brátt var haldið til Lög-
bergs; biskupinn bauð okk-
ur með fagurri ræðu, vel
komin á hinn heilaga stað,
hjartastað íslenzku þjóðar
innar, en prófessor Matt-
hías Þórðarson, sem þar
kom til móts við okkur,
flutti vísindalegt og sögu-
legt erindi um hinn forna
og fágæta þingstað; við
skoðuðum því næst Öxarár-
foss og Drekkingarhyl, en
svo var haldið til Valhallar,
þar sem okkur hafði verið
fyrirbúin ríkmannleg og
vegleg veizla; skipaði bisk-
up forsæti í veizlunni; eg
hafði oft komið á Þingvöll
áður, en ekki minnist eg að
hafa orðið jafn djúpsnort-
inn fyr; nú sá eg og fann,
að alfrjáls þjóð átti þenna
undursamlega stað; í hvaða
átt, sem litið var, blakti við
krossfáni hins íslenzka lýð-
ríkis; yfir Valhöll, yfir
veizluborðunum og yfir hin-
um sífjölgandi sumarbú-
stöðum vestur með Þing-
vallavatni; mér komu í hug
orð Dr. Nordals, þar sem
hann á ógleymanlegan hátt
lýsir fullkomnun Þingvalla-
helginnar, og telur þar ekk-
ert á vanta nema ef vera
skyldi það, að sjálf Fjall-
ræðan var ekki uppruna-
lega flutt þar. —
Um þær mundir er borð-
um var hrundið, var dagur
kominn að kveldi og innan
stundar haldið heim á leið;
Útsýnið yfir Faxaflóa og
Kjalarnesþing, er vestur á
heiðarbrúnina kom, líður
okkur aldrei úr minni;
blámi hafsins, tign Esjunn-
ar og töfrar Snæfellsjökuls
í kveldljómanum, runnu
saman í eitt hrífandi mál-
verk, málverk, sem Guð
einn gat hugsað upp og
skapað!
Nú staðnæmdist bíllinn
við Stúdentagarðinn; Þing-
vallaförinni hinni fyrri i
heimsókninni til íslands,
var lokið. Við kvöddum svo
Gamla skólahúsið á
Akranesi brann til
kaldra kola í gær
Bókasafn Akraness, 3500 bindi
alls, var geymt í skólahúsinu.
Gamla skólalhúsið á Akranesi
brann til kaldra kola í gærdag.
Kom upp eldur í húsinu um
klukkan 12.15 og varð iþegar af
því bál mikið, því að innviðir
hússins og gafl voru úr tré, en
útveggir voru hlaðnii úr grá-
grýti. Um hríð stafaði tveim öðr-
um húsum mikil hætta af brun-
anum, húsunum Vesturgötu 59
og 61. Lá við, að byrjað yrði að
flytja fólk úr Vesturgötu 59, en
af því varð þó ekki, því að
slökkviliðinu tófest að bjarga
.húsunum. Veður var vont,
hvasst og rigning.
Sjö stúlkur og feenslukona
þeirra, Elinborg Aðalbjarnar-
dóttir, voru í skólahúsinu, þegar
eldurinn kom upp. Voru stúlk-
urnar að koma úr handavinnu-
tíma, er þær urðu eldsins varar,
og tókst þedim öllum að komast
út, en sumar mistu yfirhafnir
sínar og stígvél.
í skólahúsinu var ennfremur
geymt bókasafn Akraness, 3,500
bindi, og brann það alt inni. Var
þetta gamalt safn, sem aðallega
átti íslenzkar bækur, og var það
vátrygt fyrir 120,000 krónur.
Eldsupptök.
Eldurinn mun hafa komið upp
á þann hátt, að gassprenging
varð í olíuofni í einni af þrem
kenslustofuim hússins. Segir
kenslukonan, Elinborg Aðal-
bjarnardóttir svo frá, að 'hún hafi
vini okkar og samferða-
menn, og buðum þeim á
landsvísu góða nótt.
Við hjónin gátum ekki
undir neinum kringum-
stæðum gengið þegar til
hvílu; okkur langaði til að
njóta sem lengst þessarar
óviðjafnanlegu kvelddýrð
heyrt dynk rétt áður en hún og
stúlkurnar hafi farið út úr stofu
sinni, og hafi þá sót lagt út úr
feolaofni, sem var í þeirra stofu.
Þegar Iþær feomu fram á gang.
urðu þær eldsins varar og björg-
uðu sér út.
Gamla skólahúsið var bygt
1882. Var það ein hæð hlaðin úr
grágrýti, en gafl úr timbri, og
ris bygt ofan á. í húsinu voru
þrjár kenslustofur, tvær handa-
vinnustofur og ein smábama-
stofa. Auk þess var þarna bóka-
safn Akraness, 3,500 bindi, og
brann það alt inni, sem áður get-
ur. Bókavörður þess var Svein-
björn Oddsson. Brunatrygging
safnsins hafði nýlega verið
nækfeuð nokkuð.
í stærstu stofunni, sem var
niðri, var geymt barnabókasafn,
og tókst slökkviliði og öðrum,
sem til hjálpar komu, að bjarga
því út úr húsinu, láður en eldur-
inn næði til þess
Auk bókasafnsins voru í skóla-
núsinu bófebandstæki og bursta-
gerðartæki, sem notuð voru við
kenslu, svo og alt efni skólans til
handavinnu í vetur.
Stúlkurnar sjö.
Það er álit manna á Akra-
nesi, að stórslys hefði getað orð-
ið, ef olíuofninn hefði sprungið
meðan börn voru í stofunni, sem
hann var í. Var daglega þrísetið
í handavinnustofurnar, og jafnan
þarna inni 12—15 piltar.
Að þessu sinni voru þarna að-
eins stúlkurnar sjö, sem áður gat.
Vom þær rétt á leið úr tíma,
þegar þær urðu eldloganna varar
og þustu þær út, kápulausar og
su-mar á sokkunum. Varð sumum
stúlkunum allmikið urn þetta, en
ekki meiddist nein þeirra.
Þetta er hið mesta tjón fyrir
barnaskólann á Akranesi.
Þrengsli hafa verið svo mikil í
skólanum, að leigt hefir verið
herbergi úti í bæ til kenslu. Nú
missir skólinn handiðnastofur
sínar tvær og smábarnastofu, svo
að ástandið versnar enn.
—Alþbl. 5. des.
ar; við gengum niður að höfninni, dáleidd af þeirri undrafegurð, er hvarvetna blasti við, og við komum ekki heim á Stúdentagarð- inn fyr en löngu eftir mið- nætti. Framh. Minnist RETEL í erfðaskrám yðar

• Innköllunar menn LÖGBERGS
Amaranth, Man. B. G. Kjartanson
Akra, N. Dák Joe Northfield
Backoo, N. Dakota.
Árborg, Man K. N. S. Fridfinnson
Árnes, Man M. Einarsson
Baldur, Man. O. Anderson
Bellingham, Wash. Árni Símonarson
Blaine, Wash Árni Símonarson
Boston, Mass Palmi Sigurdson
384 Newbury St.
Cavalier, N. Dak Joe Northfield
Cypress River, Man O. Anderson
Churchbridge, Sask S. S. Christopherson
Edinburg, N. Dak Páll B. Olafson
Elfros, Sask Mrs. J. H. Goodmundson
Garðar, N. Dak. Páll B. Olafson
Gerald, Sask C. Paulson
Geysir, Man. K. N. S. Friðfinnson
Gimli, Man O. N. Kárdal
Glenboro, Man O. Anderson
Hallson, N. Dak Páll B. Olafson
Hnausa, Man .... K. N. S. Fridfinnson
Husavick, Man O. N. Kárdal
Langruth, Man. John Valdimarson
Leslie, Sask. Jón Ólafsson
Lundar, Man Dan. Lindal
Mountain, N. Dak. Páll B. Olafson
Point Roberts, Wash. S. J. Mýrdal
Riverton, Man K. N. S. Friðfinnson
Seattle, Wash. J. J. Middal
6522 Dibble N.W., Seattle, 7, Wash.
Selkirk, Man. Mrs. V. Johnson
Tantallon, Sask J. Kr. Johnson
Vancouver, B.C F. O. Lyngdal
5975 Sherbrooke St., Vancouver, B.C.
Víðir, Man. K. N. S. Friðfinnson
Westbourne, Man Jón Valdimarson
Winnipeg Beach, Man. O. N. Kárdal •