Lögberg - 02.01.1947, Síða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 2. JANÚAR, 1947
7
Hugleiðingar
um bækur
(Frh. af hls. 3)
hverfið snautt, ef bókin er ekki
á sínum stað, eins og haft er eftir
sésra Mattihíasi, að sér fyndist líkt
og bezta manninn vantaði á
heimilið, ef Landnáma væri í
láni.
En gerir þá bókin engar kröfur
til vinar síns og sambýlismanns?
Vissulega gerir hún það, þótt
þeim sé Iþannig farið, að vér get-
'Um allir fullnægt þeim, ef vér
viljuim. Og svo eru þær kröfur
vaxnar, að það að uppfylla þær,
eykur stórum á ást vora á bók-
inni, og gerir oss hana enn meira
ómissandi en ella. Enda eru kröf-
urnar þanniig, að þær verða þeim
mun meiri, sem bókin er betri og
hefir ágætari boðskap að flytja,
en þá er líka enn ljúfara að verða
við þeim. Til þess að njóta bók-
ar og efnis hennar, svo að hún
verði oss kær vinur, verðum vér
að helga henni athygli vora ó-
skifta meðan vér lesum hana. Vér
verðum eftir megni að brjóta
efni ihennar til mergjar, hugsa
'um það fram og aítur og lesa á
ný, ef oss þykir eitthvað tor-
skilið í fyrsta sinn, og getur þá
vart hjá því farið, að oss opnist
nýir heimar og gefist ný ánægju-
stund. Vafalaust mál er það, að
slíkur vandiegur lestur einnar
góðrar bó'kar gefur oss meira í
aðra hönd af andlegum verðmæt-
um og eykur meira við þroSka
vorn en að hlaupa á hundavaði
yfir tugi bóka, þótt jafngóðar
séu, og fleygja þeim síðan frá
sér í ruslakistuna.
Þá kem eg aftur að því, sem
áður var á drepið, hvernig mér
þættu likur allar benda til, að
stefna manna beindist frá hinni
kyrlátu, rólegu hugsun í sam-
fólagi bólkanna til hins vélgenga
hraða kvikmyndar og útvarps.
Enginn skilji þó orð mín svo, að
eg vilji fcasta rýrð á þau meriki-
legu menningartæki. Þau hafa
áreiðanlega sitt hlutverk að
vinna í heiminum. En samt er þó
ver farið en heima setið, ef þau
gera manninn um of vélrænan og
svæfa sjálfstæða hugsun þeirra
eða svipta þá þeirri þroskabót,
sem það er, að brjóta viðfangs-
efni til mergjar með hugsun í
einrúmi. En á þessu er mikil
hætta. Eg geri ráð fyrir, að öll-
um yður, er þetta lesið sé kunn-
ugt, hiversu einstakir stjórnmála-
ffokkar og heilar þjóðir nota
kvikmyndir og útvarp til fram-
dráttar og áróðurs fyrir máli
sinu. Vér erum öll áheyrendi^r
þess daglega í stríðsfréttafiutn-
ingi ófriðarþjóðanna. Með þess-
um áhrifamiklu tækjum hefir og
tdkist að skapa öflugri og stór-
kostlegri múgæsingar en nokkur
dæmi eru til fyr í sögu rnann-
kynsins. Og þetta tekst af því, að
hraðinn er svo mikill, að áheyr-
anda og horfanda gefst ekkert
tóm til að hugsa, eða brjóta til
mergjar það, sem honum er flutt.
Hann sér einungis litsterkus-tu
myndknar og heyrir hæstu upp-
hrópanirnar, og verður gripinn
af hrifningu augnabliksins og
sefjast af henni. Á þenna hátt
hefir öfgastefnum nútímans tek-
ist að vinna fótfestu, og það með-
al hinna hófsömiustu manna. Ein-
hver kann að svara því, að bókin
sé ékki síður áróðurstæki eins
og fyr var á vikið. Það er hún
vissulega, en með öðrum hætti
þó. Lesandinn, sem hefir bók
sína handa á milli, ræður sjálfur
með hve miklum hraða hann til-
einkar sér efni hennar. Hann
getur brugðið við fæti og numið
staðar og athugað sinn gang og
er ekki truflaður af nýrri upp-
hrópun eða nýrri mynd. Hann
getur lesið á milli línanna, gagn-
rýnt og hugsað um þann boð-
skap, sem bókin flytur, án þess
að vera sefjaður. Gagnrýni hans
og efagirni þarf aldrei að slæfast
af litauðgi myndar eða hávær-
um köllum. Þannig skapar hann
sór sjiálfur stefnu þá, er hann
fylgir, en lætur ekki glepjast ai
glym hávaðamannanna. Það er
oft sagt, að lærðir menn og bók-
fúsir séu ótryggir í flokki á vett-
vangi stjórnmálanna. Skyldi það
ekki að miklu leyti stafa af því,
að samvistir þeirra við bækurnar
hafa kent þeim, að viðhafa gagn-
rýni og gleypa ekki hugsunar-
laust alt, sem að þeim er rétt?
Þeir hafa lært að skoða málin
frá fleiri en einni hlið og geta
því ekki anað beint áfram eftir
því, sem flokksþjónustan krefst
af þeim.
Eg hefi nú farið hér nokkrum
orðium um bækur aliment og gildi
þeirna, sem fræðara og vinar. En
einhver lesanda minna mun ef-
laust segja sem svo, að þetta sé
alt gott og blessað, en bækur séu
hins vegar svo dýrar, að þær geti
aldrei orðið eign almennings
heldur séu þær eibt þeirra gæða,
aem efnamenn og yfirstétt geti
einir veitt sér. Bækurnar séu
ekki fyrir alla, eins og bvikmynd-
irnar og útvarpið. Þessir menn
hafa að vísu nokkur lög að mæla.
Hér í fásinninu er að vísu tor-
veldara, að gera bækur ódýrar en
meðal stærri þjóða, enda þótt eg
geri náð fyrir, að munurinn sé
engan veginn eins mikill á verði
þeirra og við mætti búast í fljótu
bragði. Hins vegar verður því
efcki neitað, að nú síðustu árin
hefir þeiriri stefnu skotið upp á
íslenzkum bókamarkaði að gera
bækur þannig úr garði, að þær
verði “Lúxus”-vara, sem ekki sé
á færi annara að eignast, en
nokkurra peningamanna. Von-
andi er hór um að ræða stríðs-
gróðasýlki, og skal ekki fjölyrt
meira um það að sinni, en ef til
vill gefst mér færi á því á öðr-
um vettvangi. Undir venjulegum
kringumstæðum eru bækur ekki
dýrari en svo, að allir geta veitt
séri eittihvað af þeim, ef hugur
þeirra stefndi ekki meira að því
að afla sér stundarskemtunar en
bókar, sem er varanleg eign og
ánægjuauki. Ef menn alment
garðu sér það ljóst, hvers virði
bófcin er sem förunautur og fé-
lagi, þá jnyndu þeir áreiðanllega
hugsa sig tvisvar um áður en
þeir afréðu að meta meira nokkr-
ar kvikmyndasýningar en góða
bók, að eg ekki tali um aðrar
Skemtanir og nautnameðöl, sem
enn enu óhollari.
Þá munu aðrir segja: Við vilj-
um lesa, en við verðum fyrst og
fremst að lesa blöðin, svo að við
fylgjumst með því, sem gerist og
stöndum ekki eins og álfar út úr
hól, en við höfum hvorki tíma
né fé til að sinna hvort tveggja,
bókakaupum og blaðalestri. Mjög
hafa þessir menn rétt að mæla.
Blöðin ertu orðin svo vinkur þátt-
ur í hinu siðmentaða þjóðfélagi,
að enginn getur látið þau fram
hjá sér fara. En jafnframt því
sem veldi blaðanna hefir aukist,
þá hafa þau einnig verið tekin
rneira og meira í þjónustu áróð-
urs fyrin einstaíka menn og
fiokka. Og efni blaða vorra ei
satt að segja löngum fjarri þvi
að vera mentandi, svo að ekki
séu stærri orð viðihöfð. Blöðin
eru að vísu ætluð til skyndilest-
urs og að vinna ákveðnum stefn-
um fylgi, en aðstandendum
þeinra gleymist altof oft, að blöð-
in eru nær eina lesefnið, sem í
hendur sumra manna kemur, og
það leggur þeim þá siðferðis-
skyldu á herðar, að bera þar ekki
fram tóma steina í brauðs stað,
df þeir viilja láta blað sitt vera
menningarmeðal, en ekki aðeins
þröngsýnt áróðurstæki. En ein-
mitt vegna þess arna verður
blaðalesturinn oft fremur til ó-
menningar en mienningar, og
aldrei geturi hann komið í stað
bckalesturs.
En í flestum löndum hefir
miönnum orðið það ljóst, að létta
þurfi undir með almenningi um
aðgang að góðum bókum. I því
skyni hafa almennings bókasöfn
verið reist og rékin. Og má full-
yrða, að því fullkomnari sem
menning þjóðanna er, því meira
kapp er lagt á að efla slík bók’a-
söfn og því meira eru þau notuð.
Þetta er góð úrlausn, enda þótt
a’Jdrei skapist jafn náið samband
milli lesandans og lánsbókarinn-
ar og hinnar, sem hann á sjálfur.
En hitt er þó meira um vert að
bókasafnið skapar honum mögu-
lei'ka til að njóta fjársjóða, sem
annars vænu lokaðir.
1 upphafi ritgerðar þessarar fór
eg allmörgum orðum um tvö ólík
viðhorf manna gegn bókum, sem
kalla mætti viðhorf tveggja kyn-
slóða. Ýmsiri þeir menn, sem nú
eru bomnir á fúllorðinsár, þykj-
ast hafa veitt því athygli, að
æskulýður landsins lesi minna en
áður og fari ver með bækur sín-
ar, þ. e..a. s. fleygi þeim frá sér
í hirðuleysi, þegan þær eru lesn-
ar á einhverju hundavaði. Vel
n.á vera að ummæli þessi stafi
að einhverju leyti af þeim vana
eldri mannanna, að þykja sem
The steadily increasing momentum
of Canadian business, both at home
and abroad, is clearly reflected in
The Royal Bank of Canada Annual
Balance Sheet for the year ending
November 30th, published today.
Total assets which last year topped
the $2,000,000,000 mark for the first
time have again increased to the
new record level of $2,131,974,000.
Deposits by the public, excluding
Dominion and Provincial Govern-
ment deposits, are substantially
higher, having increased more than
$171,000,000. It is understood that
the greater part of this increase is in
interest bearing deposits in Canada,
a clear indication that the scale of
private savings is being well main-
tained.
The bank’s investments in Gov-
ernment and other public securities,
totalling $1,098,880,239 include $109,-
000,000 of Government securities
other than Canadian, of which the
greater portion is in United States
and British Government securities.
Investments in other bonds, deben-
tures and stocks, now standing at
$65,269,639, have increased by some
$32,000,000.
A sharp reduction of call loans in
Canada as compared with a year ago
is noted. The volume of loans under
this head in 1945 was abnormally
high, due in large measure to the
Victory Loan campaign last year.
The upward trend in Commercial
Loans and Discounts in Canada,
noted in last year’s Report, has con-
tinued, the increase under this head-
ing amounting to $25,000,000. This
figure, however, does not accurately
reflect the substantial increase in
strictly commercial loans made by
the bank in the Dominion during the
period under review, because in-
öllu hnigni, en þó mun svo ekki
vera með öllu. Eg gat og um
með 'hvílíkri áfergju bókfúsir
ung'lingar og fu’iorðnir sulgu í
nýjar bækur og hversu þjóðin
þjáðist af bókahungri, ef svo
imætti að orði bveða. Þeir tímar
eru liðnir. Bækur eru raunveru-
-lega orðnar svo hversdagslegir
Ihlutir, að menn eru alment hætt-
ir að bera jafna virðingu fyrir
þeim og áður var, jafnframt því
en lífið miklu fjölþættara, skemt-
anir fleiri og um leið miklu
meira af áhugaefnum, sem fyllir
Ihuig æskumannanna. Gegn því
tjáir ekki að spyrna/ enda væri
þá um öfugþróun að ræða. En
hinu verður að spyrna gegn, að
góðurn og gildum menninigar-
venjum sé kastað fyrir borð eða
þær að engu hafðar.
í þjóðlífi voru er meira los en
nokkru sinni fyr. Hætturnar,
sem að því steðja, eru stærri en
nokkru sinni áðun. Aldrei hefir
látið jafnlhátt og nú í herlúðrum
ihivers konar áróðurs. Einn hvet-
ur \il að sækja vestur annar
cluded in the figures of the previous
balance sheet were substantial loans
to borrowers for the purchase of
Victory Bonds. This factor was of
much less importnce in 1946. Com-
mercial loans by the bank’s foreign
branches totalling $105,064,911 also
show a substantial increase of $17,-
000,000.
The liquid position of the bank is,
as usual, very strong. Liquid assets
now total $1,609,742,166, equal to
81.69% of the bank’s liabilities to the
public.
Profits for the year, after the usual
contribution to the Pension Fund
Society and appropriation for Con-
tingency Reserves, amounted to
$6,906,386. Of this amount $2,055,000
has been set aside for Dominion
Government taxes and $830,491 for
Bannk Premises, leaving a net profit
of $4,020,895. This figure compares
with $3,098,847 the previous year.
Out of Net Profits $2,800,000 was set
aside for dividends, an increase of
$700,000 for the year, and $1,220,895
carried forward to surplus, resulting
in a balance of $6,467,414 in this
account. From this amount $5,000,-
000 has been transferred to Reserve
Fund, leaving a balance of $1,467,-
414. There has been restored to the
Reserve Fund an amount of $15,000,-
000 which has been transferred to
the bank’s inner reserves as a pre-
cautionary measure in 1933 and
which was not required.
The Annual General Meeting of
the Shareholders will be held at the
Head Office of the bank on Thurs-
day, January 9th at 11 A.M.
Profit and Loss Figures and major
items in the balance sheet compare
with the previous year as follows:—
YEAR ENDED NOVEMBER 30th
Profits
Less Taxes ..........
Less Bank Premises
Dividends
Previous Balance
To Reserve Fund
ASSETS
Notes and Deposits with Bank of Canada
Other Cash and Bank Balances
Notes of and Cheques on other Banks
Government and other Public Securities
Other Stocks and Bonds ...............
Call and Short Loans fully secured
Commercial Loans in Canada
Loans to Provincial Governments
Loans to Cities, Towns, Municipalities and
School Districts
Commercial Loans — Foreign
Bank Premises .......................
Letters of Credit
Other Assets
Notes in Circulation
Deposits
Letters of Credit
Other Liabilities
Capital
Reserve Fund*
Dividends
P. & L. Balance......
LIABILITIES
1946 $6,906,386 2,055,000 830,491 1945 $6,003,142 2,175,000 729,295
$4,020,895 2,800,000 $3,098,847 2,100,000
$1,220,895 5,246,519 $ 998,847 4,247,671
$6,467,414 5,000,000 $5,246,518
$1,467,414 $5,246,518

$ 164,618,648 154,072,827 66,905,145 1,098,880,240 65,269,639 59,995,669 ,309,803,314 1,008,854 $ 154,458,346 166,690,950 97,040,917 1,001,072,550 32,767,405 106,446,918 284,038,692 5,070,535
5,199,042 105,064,911 10,455,268 84,246,045 6,454,714 4,459,634 88,441,196 10,848,255 49,482,849 6,728,731
$2,131,974,316 $2,007,546,978

$ 5,679,439 1,963,103,952 84,246,045 1,722,951 35,000,000 40,000,000 754,515 1,467,414 $ 7,007,430 1,888,757,074 49,482,849 1,480,446 35,000,000 20,000,000 572,661 5,246,518
$2,131,974,316 $2,007,546,978
*There has been restored to Reserve Fund the amount of $15,000,000 trans
ferred to inner reserves in 1933 as a precautionary measure and which was
not required.
Hoyal Hank Assets
Heach New High
Tolal now over $2,130,000,000. Deposits sland at
$1.963,000,000. Commercial loans subslanlially increased.
Reserve fund strengthened. Profits higher.
austur. í öllum slíkum áróðri
cig nýjungum, sem flæða yfir
æskuna er henni meiri þörf leið-
sagnar hinna, sem ráðsettir eru
en nolkkru sinni fyr. Og einmitt
'þess vegna er höfuðnauðsyn að
'kapp sé lagt á að halda fast við
arfleifð forfeðra vorara í menn-
ingu og tungu. En áreiðanlega
fáum vér bezt tryggt þá hluti
með lestri góðra bóka.
En einlhver kynni að benda á
það, að þeir menn, sem settust
að bókagrúsfci, séu að ldka sig
úti frá lífinu. Sú er heldur ekki
ætlan mín, að menn eigi að skríða
í hýði til þess að lesá bækur, held-
ur eiga iþeir að nota bókina, sem
hollvin og ráðunaut, er þeir leita
til frá önn dagsins og spyrja ráða
í viðfangsefnum þeim, er þeir
fá ekki leyst af eigin ramleik.
En jafnvel þótt sumum færi svo,
að þeir tignuðu bókina meira en
liífið sjálft, þá er það að vísu ilt,
en miklu er hitt þó hættulegra,
ef þjóðin færi að finna upp á þvl
að kynda bókabál. Þegar svo
væri komið þá er menning henn-
ar komin á helveg. Og þá mun
frielsi hennar og tilveruréttur á
meðal þjóðanna ekki lengur
mikils virði.
Bækur eru ennþá sterkustu
vopn hinnar frjálsu siðmenn-
ingar, og þau vopn verður hver
einstaklingur þjóðfélagsins að
kunna að nota. Bækurnar eru
honum alt í senn: tæki í lífs-
baráttunni, hollvinur og yndis-
auki.
—Nýjar kvöldvökur.
/v a t L a n n a attá lij ttu t
TIL NOTKUNAR ÚTI OG INNI
Karlmenn nota nú sportskyrtur viö svo að
segja öll tækifæri frá því að leiða barnið og til
vinnu á skrifstofunni; úr alull eða rayon, og
verður ekki annað sagt en þær eigi ávalt við;
opnar eða hneptar, með eða án bindis. Óbrotn-
ir litir, langar ermar, og með tveimur hneptum
vösum; litlar stærðir, meðalstærðir og stórar
skyrtur.
Hver, $K).95
Men’s Furnishings Section,
The Hargrave Shop for Men, Main Flr.
<*T. EATON C1—
FREMST
Verzlunarmennlun!
Hin mikla nývirkni, sem viðreisnarstarf-
ið útheimtir á vettvangi iðju og framtaks,
krefst hinnar fullkomnustu sérmentunar sem
völ er á; slíka mentun veita verzlunarskól-
arnir. Eftirspurn eftir verzlunarfróðum mönn-
um og konum fer mjög vaxandi.
Það getur orðið ungu fólki til verulegra
hagsmuna, að spyrjast fyrir hjá oss, munn-
lega eða bréflega, varðandi námskeið við
helztu verzlunarskóla borgarinnar.
THE COLUMBIA PRESS LTD.
COR. SARGENT AND TORONTO ST., WINNIPEG