Lögberg - 16.01.1947, Blaðsíða 4

4
LÖGBEKG, FIMTUDAGINN 16. JANÚAR, 1947
Hogberg
GefíO út hvera fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 i 'argent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritatjörana:
EDITOR LÖGBERG
595 Sargent Ave., Winnipeg, Man.
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfrarn
The "Lögberg" is printed and published by
The Columbia Press, Limited, 695 Sargent
Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
Authonzed as Second Class Mail,
Post Office Dept., Ottawa.
PHONE 21 804
Blindur átrúnaður
Til eru menn, og þeir vafalaust marg-
ir, sem finst alt bezt. sem fjarst er, og
taka blekkjandi hillingar fram yfir þau
verðmæti, sem þróast við bæjarvegginn
heima; þeir sýnast eiga furðulega erfitt
með að koma auga á þá staðreynd, að
þó að fjarlægðin geri fjöllin blá, þá geri
hún ekki ávalt hlutfallslega þá menn
mikla, sem hjúpaðir eru mistri f jarlægð-
arinnar; þeir geta verið minni menn og
óhollari en hinir, sem nær oss standa og
vér þekkjum betur til.
Hún stendur enn óhögguð í góðu
gildi, setningin gamla: “Þeir tala mest
um Ólaf konung, sem hvorki hafa heyrt
hann né séð.” Ætli ekki mætti svipað
segja um ýmsa Stalin-dýrkendur vor á
meðal, og vitaskuld marga fleiri, sem
í fjarlægð við oss búa, svo sem prófast-
inn af Kantaraborg?
Það er vitaskuld sérmál Rússans
hvaða stjórnarfar hann velur sér og býr
við; það er heldur engu síður vort eigið
sérmál, sem Canada byggjum, hvaða
stjórnarform vér kjósum oss og búum
við.
Á Rússlandi ríkir algert, hernaðar-
legt einræði; þar verða allir að sitja og
standa eins og Stalin vill; að öðrum
kosti eiga þeir það á hættu, eins og
dæmin hafa sýnt, að verða teknir var-
anlega úr umferð; þegar kosningar til
málamynda fara fram á Rússlandi,
verða allir að kjósa einn flokk — Komm-
únistaflokkinn; það getur meira en ver-
ið, að áminst hernaðareinræði fullnægi
núverandi skapgerð rússnesku þjóðar-
innar, þó það heldur sé engan veginn
víst; það er enginn að amast við því, að
Rússinn búi að sínu; en vér eigum líka
fulla heimting á því, að hann láti oss í
friði og blandi sér ekki inn í heimamál
vor; slíkt hlutleysi lánaðist honum ekki,
eins og njósnarmálið, sem enn stendur
yfir í þessu landi, ber svo glögg merki
um.
Rússneska hagkerfið er orðið að
blindum átrúnaði hjá sumum mönnum,
svo að sjáandi sjá þeir ekki og heyrandi
heyra þeir hvorki né skilja.
Stalin-dýrkendur, svo sem prófast-
urinn í Kantaraborg, og þá vitaskuld
þeir aðrir, er hliðstæðum augum líta á
málin, fyllast helgri vandlætingu yfir
því, að Bretar og Bandaríkjamenn
skyldi dirfast að leita fyrir sér um bæki-
stöðvar á íslandi vegna hernaðarað-
gerða; en þeir minnast ekki einu orði
á það, þó Rússar séu nú rétt þessa dag-
ana önnum kafnir við að þröngva Norð-
mönnum til að heimila þeim starfrækslu
hernaðarlegra bækistöðva á Svalbarða;
yfir því varð um fram alt að þegja. —
Minningabrot úr
Íslandsförinni 1946
Eftir EINAR P. JÓNSSON
Við sváfum vært um nóttina og að
loknum morgunverði gengum við hjón-
in niður í bæinn; en hvað morgunloftið
var hressandi, ofurlítill andblær af suðri,
en ilmur trjánna í hinum mörgu skrúð-
görðum umhverfis ný og reisuleg heim-
ili, var áfengur og lokkandi! Við lögð-
um leið okkar upp í Þingholtsstræti í því
augnamiði, að líta inn á Alþýðubóka-
safnið; bókavörðurinn þar, frú I>ára
Pálsdóttir, var alúðarvinur okkar
beggja, fögur kona, gáfuð og hið mesta
trygðatröll; nú voru liðin freklega þrjá-
tíu og tvö ár frá þeim tíma, er fundum
okkar áður bar saman; mér fanst hún
lítið sem ekkert hafa breyzt, svipurinn
samur og hreinn, og sama einlægnislega
brosið; árin, sem konan mín dvaldi á ís-
landi, hafði tekist með henni og frú
Láru djúp vinátta; stundin, sem við
dvöldum í bókasafninu verður okkur ó-
gleymanleg eins og svo margt annað á
dvölinni heima, sem rifiaði upp fagrar
minningar frá löngu liðnum árum; við
hittum frú Láru nokkrum sinrium aftur,
og hún var með þeim síðustji, er kvöddu
okkur á Iiótel Borg, er dvölinni heima
var lokið.
Við notuðum þenna morgunn sem
bezt við gátum til þess að skoða Þing-
holtin, Laugaveginn og Hverfisgötuna,
þar sem margt ber enn sinn fyrri svip;
eg fann til þess hve Laugavegurinn var
óhæfilega mjór fyrir alla þá miklu þröng
farþega og flutningabíla, sem um hann
streymir nótt sem nýtan dag; eg var að
hugsa um þörfina á breiða veginum,
veginum, sem hlyti að koma, hvort sem
ýmsum líkaði betur eða ver; það var ný-
lunda fyrir mig, að sjá á mótum Banka-
strætis og Lækjartorgs, hvítglófaða
lögregluþjóna skipa fyrir um umferð;
en svona var nú mikill stórborgarbrag-
ur kominn á Reykjavík frá því, er vegir
skildust.
Bftir að heim á Stúdentagaröinn
kom, var síminn í sífellu að hringja, og
ökkur fengin mörg símanúmer, er við
átturn að kalla upp; það er lýgilegt, en
engu að síður satt, að eg hafði sjaldan
matfrið vegna símans; eigi aðeins úr
Reykjavík, heldur utan af landsbygð-
inni líka; vissulega þótti mér vænt um
þetta, hvað, sem matfriðnum leið!
Seinni part dags áttum við vestan-
gestir, að heimsækja Bessastaði og sitja
þar kaffiboð hjá forseta íslands, herra
Sveini Björnssyni og hans ágætu konu,
frú Georgíu Björnsson, ásamt nokkrum
vinum okkar úr Reykjavík; mikið hlakk-
aði eg til að heilsa upp á fornvin minn,
Svein forseta heima hjá sjálfum sér;
mér verður jafnan minnisstætt, hve
ástúðlega hann fagnaði mér í New York
1944.
Eg kom til Bessastaða í fyrsta skiftið
á ævi minni á aðfangadagskvöld jóla
1904. Þá réðu ríkjum á hinu foma höf-
uðbóli miklir höfðingjar. þau Skúli Thor-
oddsen, einn hinn merkasti stjórnmála-
maður sinnar samtíðar á íslandi, og hin
elskuverða og bráðgáfaða kona hans,
frú Theodóra Thoroddsen; hún er enn
á lífi og fyrir löngu orðin víðkunnur rit-
höfundur; sonur þeirra, Skúli, síðar
sýslumaður og alþingismaður, sem lézt
í blóma lífs, var bekkjarbróðir minn, og
vorum við bekkjarbræður hans allir,
ásamt nokkrum öðrum skólapiltum, þar
á meðal Andrési Björnssyni skáldi,
boðnir til Bessastaða áminst aðfanga-
dagskvöld; veður var óumræðilega fag-
urt heiðskírt að mestu og glaða tungls-
ljós; við strákarnir vorum alveg í sjö-
unda himni; alúð húsráðenda var óvið-
jafnanleg; eg gleymi því aldrei hvað frú
Theodóra var móðurleg og nærgætin við
okkur, spaugsöm og iðandi af fjöri;
þarna var kveðist á og farið í ýmis kon-
ar leiki, bæði inni og úti, og sprenghleg-
ið að einu og öðru. er fyrir augu og eyru
bar; þar flutti Jónas skáld Guðlaugsson
ræðu, sem svo var víst háfleyg, að við
strákarnir vorum eins og úti á þekju.
Jónas var maður skapheitur og ræðan
mest um ástir; hann var þó ekki nema
rúmlega sextán ára; það var gott að
gista Bessastaði 1904, en það var líka
engu síður unaðslegt 1946.----
Á tilteknum tíma, alveg á slaginu,
var lagt af stað í Bessastaðaförina; auk
okkar að vestan, tóku þátt í heimsókn-
inni til forsetahjónanna, Sigurgeir bisk-
up og frú Guðrún, Henrik Björnsson, og
frú hans Gígja, Ófeigur J. Ófeigsson
læknir og frú Ragnhildur, cand. theol.
Pétur Sigurgeirsson; þetta er ekki löng
leið á nútíma mælikvarða eftir að bíll-
inn kom til sögunnar, og óðar en okkur
varði, var ekið í hlað á Bessastöðum.
Forsetahjónin buðu gesti sína hjartan-
lega velkomna, og það var ekki um að
villast, að allir voru brátt eins og heima
hjá sér; forseti sýndi okkur staðinn;
hann er manna spaugsamastur. “Það
er nú kannske að fara aftan að siðun-
um,” sagði hann brosandi, “að sýna
ykkur fjósið fyrst, en kirkjuna á eftir,
en samt ætla eg að eiga það á hætturtni
að gera það.”
íslenzka ríkið rekur stórbú á Bessa-
stöðum, einkum kúabú; er landrækt þar
orðin geisimikil; mjólkin er gerilsneydd
og öll seld Landsspítalanum í Reykja-
vík. Forseti þekti kýrnar með nafni, og
má vel vera að hann hafi gefið þeim
nafn sjálfur; hann er engu síður dýra-
vinur en mannvinur.
íbúðarhúsið, eða forsetabústaður-
inn hefir tekið miklum stakkaskiftum á
hinum síðari árum; er herbergjaskipun
gerbreytt frá því í gamla daga, gólf lögð
dýrindis dúkum og veggir allir skreyttir
alíslenzkum málverkum.
Ljósprentaðar útgáfur
Lithoprents
Margar fágætar bœkur og falleg
listaverk
Lithoprent ihefir að undan-
förnu ljósprentað margar merki-
legar og fágætar bækur, sem ís-
lenzkum fræðum og bókmentum
er miikill fengur að.
Merkastar þeirra foóka, sem
Lithoprent hefir ljósprentað og
gefið út í ár eru Arbækur Espó-
líns, 2. og 3. deild, Passíusálmar
Hallgríms Péturssonar, Sálmar
Kolbeins Grímssonar, Rubáiyát,
o. fl.
Passíusálmarnir.
Þessa dagana er að koma á
markaðinn ein fegursta ljósprent-
un, sem gerð hefir verið hér á
landi, en það er ljósprentun á
eiginlhandar-handriti Hallgríms
prests Péturssonar að Passíu-
sálmunum. Handrit þetta sendi
Ihöfundurinn Ragnheiði Brynj-
ólfsdóttur biskups í Skálholti að
gjöf
Bókin er í stóru broti, prentuð
á forkunnar góðan pappir og
'bundin í alskinn. Hefir í engu
verið sparað að gera útgáfuna
sem fegursta.
Árbækur Espólíns.
Fyrir þremur árurn hóf Litho-
prent útgáfu á hinum stórmerku
Árbókum Jóns sýslumanns Espó-
líns, rit sem enginn sögu-unnandi
maður telur sig geta án verið, en
hefir þó verið ófáanlegt um ára-
tugi.
Að dráttur verð á framhaldi
þessarar ljósprentuðu útgáfu
Sveinn forseti á afarmik-
ið safn erlendra og ís-
lenzkra bóka, auk merki-
legra handrita; hann sýndi
okkur ýmislegt af því, er
honum þótti markverðast í
safni sínu, og gekk að sér-
hverri bók eins og þaulæfð-
ur bókavörður; sumsstaðar
er það hinn gylti bókakjöl-
ur, sem nýtur mestrar virð-
ingar; hjá forseta Islands
er það innihaldið, sem
mestu máli skiptir.
Bftir að hafa notið rík-
mannlegra veitinga í hinu
ástúðlega umhverfi forseta
hjónanna, skoðuðum við
hina fallegu kirkju staðar-
ins, staðnæmdist eg stund-
arkorn, ásamt Sveini for-
seta við leiði Gríms skálds
Thomsen og frú Jakobínu,
en þau sátu um langt skeið
þenna sögufræga stað.
Ljóðlínum Gríms um Fjall-
konuna skaut upp í huga
mínum:
“Enginn falli ærugalli
á hana þá,
bægjum allir bölvi frá.
Eilífra fjalla á offurstalli
uni gyðjan há,
hýr og björt á brá.”
Bg hafði orð á þessu við
forsetann, og mig minnir
að honum félli orð á þessa
leið: “Þannig ættu allir syn-
ir íslands að elska landið
sitt.” Eg fann að djúp al
vara lá orðunum að baki, og
eg fann til þess líka, hve
íslenzka þjóðin var gæfu-
söm, að eiga jafn vitran
dréngskaparmann í forseta
stól eins og Sveinn Björns-
son ómótmælanlega er.
Nú var drukkin skilnað-
arskál og skiptst á kveðj-
um; hinar ástúðlegu við-
tökur forsetahjónanna
verða okkur ávalt samferða
í endurminningunni, sem
sólskinsblettur í heiði;
ferðin til Reykjavíkur gekk
greitt, og um kvöldið sátum
við ánægjulega veizlu á
heimili þeirra Jónasar út-
varpsstjóra Þorbergssonar
og hinnar bráðskemtilegu
frúar hans, og var þar í
anda og sannleika glatt á
hjalla.
stafaði af því að pappír var ó-
fáanlegur þar til nú fyrir
skemstu, og er 2. og 3. deild ný-
lega komin á markaðinn, en ver-
ið er að hefta 4. og 5. deild. A-
kveðið er að hinar sjö deildirnar
komi út á næsta ári
Ljósprentunin er að því leyti
sérstaklega merkileg, að foún er
gerð af eintaki Jóns Espólíns
sjálifs, en í það skrifaði hann
ýmsar leiðréttingar og afhuga-
semdir eftir að bókin var full-
prentuð.
Kolbeinskver.
Nýlega kom á markaðinn ljós-
prentun á sálmum Koibeins
Gr ímssonar og var stuðst við tvö
handrit, annað úr Landsbóka-
safninu, hitt úr Háskólabóka-
safninu. Bókin var aðeins gefin
út í 300 tölusettum eintökum og
er bundin í alskinn.
Rubáiyát.
Þessu skáldverki hafa ýms
höfuðskáld vor og beztu ljóða-
þýðarar spreytt sig á, og enn
Kemur ný þýðing út, sem Skuggi
hefir leyst af hendi. Mörgum
ljóðavinum og íslenzkum mönn-
um myndi sjálfsagt þýkja gaman
að bera þýðingarnar saman og
einungis þannig fæst úr því skor'
ið fover þýðingin sé skáldlegust
eða nákvæmust. Skuggi er mál
hagur og skáld gott og hefir leyst
prýðilegar þýðingar af hendi.
Þessi útgáfa er skrautrituð og
skreytt mörgum gullfallegum
myndum.
Litfooprent hefir sent frá sér
tvær afburða skemtilegar og
smekklegar barnabækur, sem
heita Pétur kirkjumús og Gabriel
kirkjuketlingur. Þær eru þýdd-
ar úr ensku og skrautritaðar og
prýddar mörgum bráðskemtileg-
um teikningum.
1 báðum þessum bókum er all-
mörgum bráðsmellnum vísum
bætt inn í textann og mun Einar
Þorgrímsson framkvæmdarstjóri
Litfooprent hafa gert þær sjálfur.
Hann skrautritaði líka bækurnar
og sýnir þetta fjölihæfni foans.—
Þessar bækur eiga ábyggilega
eftir að njóta mikilla vinsælda
meðal bama og unglinga.
Litfooprent hefir ljósprentað
teikningar eftir 16 íslenzka lista-
menn, þ. á m, ýrnsa þektustu
teiknara okkar og listmálara.
Þessar myndir sem eru prýðilega
gerðar, eru til sölu innrammaðar
í Veiðimanninum í Austurstræti.
Nýlega hefir Lithoprent gefið
úr ljósprentun af Grágás, hinni
frægu lögbók okkar Islendinga
til forna. Af eldri útgáfum má
einnig nefna ljósprentun af
Fjölni og Grallaranum.
1 vændum er vönduð útgáfa aí
Guðforandaribiblíu. Er gert ráð
fyrir að hún komi út á næsta ári
og verði prentuð á bezta fáan-
legan pappírs og bundin í alskinn
með gullnum látúnsspenslinn.
Þess skal að síðiustu getið, að
Einar Þorgrímsson lét svo um-
mælt við tíðindamann Vísir fyr-
ir skemstu, að Lithoprent myndi
halda áfra mað ljósprenta gull-
korn úr íslenzkum foókmentum á
meðan nokbur fæst til þess að
lesa þau.
Hann sagði ennfremur að
Lithoprent myndi kappkosta að
auka vélakost sinn og bæta
vinnuskilyrði, þannig að Litfoo-
prent jafnaðist fullkomlega á við
hvaða ljósprentunarstoíu á Norð-
urlöndum, bæði að afköstum og
vinnugæðum.
—(Vísir 20. des.)
Bjartsýnasti maður í heimi er
sá, sem keypti sér hlífðargler-
augu, í þeirri von, að einfover
gæfi sér mótoifojól.
Minnist
BETEL
í erfðaskrám yðar

Innköllunarmenn LÖG6ERGS
Amaranth, Man B. G. Kjartanson
Akra, N. Dak. Joe Northfield
Backoo, N. Dakota.
Árborg, Man
Árnes, Man
Baldur, Man
Bellingham, Wash Árni Símonarson
Blaine, Wash. Árni Símonarson
Boston, Mass Palmi Sigurdson
384 Newbury St.
Cavalier, N. Dak. Joe Northfield
Cypress River, Man. O. Anderson
Churchbridge, Sask S. S. Christopherson
Edinburg, N. Dak Páll B. Olafson
Elfros, Sask. .. Mrs. J. H. Goodmundson
Garðar, N. Dak Páll B. Olafson
Gerald, Sask C. Paulson
Geysir, Man K.-N. S. Friðfinnson
Girnli, Man. O. N. Kárdal
Glenboro, Man O. Anderson
Hallson, N. Dak Páll B. Olafson
Hnausa, Man K. N. S. Fridfinnson
Husavick, Man. O. N. Kárdal
Langruth, Man. John Valdimarson
Leslie, Sask Jón Ólafsson
Lundar, Man! Dan. Lindal
Mountain, N. Dak Páll B. Olafson
Point Roberts, Wash. S. J. Mýrdal
Riverton, Man K. N. S. Friðfinnson
Seattle, Wash.
6522 Dibble N.W., Seattle, 7, Wash.
Selkirk, Man. Mrs. V. Johnson
Tantallon, Sask. J. Kr. Johnson
Vancouver, B.C. F. O. Lyngdal
5975 Sherbrooke St., Váncouver, B.C.
Víðir, Man K. N. S. Friðfinnson
Westbourne, Man. Jón Valdimarson
Winnipeg Beach, Man O. N. Kárdal