Lögberg - 06.03.1947, Qupperneq 4

LÖGBERG. FIMTUDAGLNN 6. MARZ, 1947
logbtrg
G«fi8 út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 í'argent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskrlft ritstjúrans:
EDITOR LOGBERG
595 Sargent Ave., Wlnnipeg, Man.
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The "Lögbergr” is printed and published by
The Columbia Press, Limíted, 695 Sargent
Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada
Authorized £is Second Class Mail,
Post Office Dept., Ottawa.
PHONE 21 804
Minningabrot úr
Íslandstörinni 1 946
Eftir EINAR P. JÓNSSON
Hið fyrsta verk okkar á gistihúsi
þeirra Blönduósbúa var vitanlega það,
að taka mundlaug; gestgjafinn, sem er
ísfirzkur að ætt, vísaði okur til ágætra
herbergja, húsið var ágætlega hitað, og
því auðsætt á öllu, að næturdvölin yrði
ákjósanleg; margt var þarna saman
komið gesta víðsvegar að af landinu;
þar hittum við meðal annars Hallgrím
Friðriksson Hallgrímssonar fyrrum
prests í Argyle, en síðar dómprófasts í
Reykjavík; kona hans, sem með honum
var í förinni, er systir Ólafs Thors for-
sætisráðherra og Thor Thors sendi
herra íslands í Washington; ennfremur
hittum við þarna Finn Jónsson dóms-
málaráðherra og frú hans; þau voru að
eyða hveitibrauðsdögunum og komu frá
Akureyri þar sem dómsmálaráðherrann
var nýbúinn að leggja hornstein að
mikilli sjúkrahússbyggingu, sem nú er
unnið að af kappi miklu; allsstaðar var
verið að byggja og allsstaðar, hvar sem
leið manns lá, v«rð vart mikils áhuga
og fjörugs athafnalífs; en um þetta geta
þeir einir dæmt, sem sjá með eigin aug-
um og ferðast ekki í svefni.
Að afloknum liúffengum kvöldverði
hvíldum við okkur um hríð, og þess var
heldur ekki vanþörf, og það því fremur,
,sem vitað var, að við áttum að sitja
heimboð á heimili læknishjónanna þar
í bænum seinna um kvöldið.
Héraðslæknirinn í Blönduósi er Páll
Kolka; hann er Húnvetningur £>g það er
kona hans líka; hann er fyndinn maður
í viðtali, hann sagðist altaf kalla Pál
postula nafna sinn, og hélt að hið sama
mætti þá gilda um mig, þó eg væri tví-
nefndur. Páll læknir er merkilegt og
frumlegt ljóðskáld; eg hafði lesið eftir
hann allstóra ljóðabók, sem mér féll
vel, og nú sagði hann mér að önnur slík
væri í uppsiglingu; hann lét okkur heyra
um kvöldið margt nýrra og smellinna
lausavísna og lék á alls oddi; það var
engu líkara en maður væri kominn á
fjöllistasafn, er komið var inn úr dyr-
unum á heimili þessara sérstæðu lækn-
ishjóna; veggir allir skreyttir fögrum
málverkum, en gólfteppi öll hafði lækn-
isfrúin sjálf ofið, ásamt útsaunauðum
borðdúkum og smáteppunj, sem höfð
voru inn á milli málverkanna að veggja-
prýði; mér varð einkum starsýnt á stórt
málverk, er hékk á vesturvegg gesta-
stofunnar; það var eftir Jóhannes Kjar-
val; eg spurði Pál lækni hvað málverk
þetta táknaði eða hvaða nafn það bæri;
Hann sagðist hafa gefið málverkinu
sjálfur nafn og kallaði það, ef mig minn-
ir rétt, Álfabrúðkaup; þetta var eitt
skáldlegasta og tilkomumesta málverk-
ið, sem eg sá á íslandi.
Læknishjónin á Blönduósi eru sér-
stæð um margt; þau eru, hvort á sínu
sviði, alt af að skapa, hann ljóðin, en
húsfreyjan hannyrðirnar. Páll læknir
á mikið og vandað bókasafn og er eink-
ar vel að sér í fornum fræðum; hann er
áhugasamur um mannfélagsmál og læt-
ur mikið til sín tala á þeim vettvangi.
í áminstu kvöldboði læknishjónanna
hittum við mann, sem mikið hefir komið
við samtíðarsögu íslendinga; var sá
Haraldur Guðmundsson, um eitt skeið
formaður Alþýðuflokksins og atvinnu-
málaráðherra, gáfumaður mikill og
mælskur vel; fundum okkar hafði ekki
áður borið saman svo eg vissi; að honum
stóðu gáfuættir í bæði kyn; faðir hans
var séra Guðmundur Guðmundsson
fyrrum prestur í Gufudal, en móðir Hild-
ur Jónsdóttir frá Gautlöndum; eg hitti
Harald seinna í Reykjavík, og var þá
engu líkara en við hefðum þekst frá
fornu fari.
Það er ekki lítið varið í það fyrir til-
tölulega lítið sjávarþorp eins og Blöndu-
ós er, að eiga innan vébanda sinna slíka
vökumenn sem þau Páll Kolka læknir
og frú hans óneitanlega eru.
Dvölin á heimili læknishjónanna
verður okkur lengi minnisstæð, og eg
gat ekki varist þeirri hugsun. hve ósegj-
anlega auðugri við Vestmenn værum, ef
við ættum, þó ekki væri riema fáein
heimili, þar sem listræn verðmæti væri
í slíkum hávegum höfð og raun var á um
læknisheimilið á Blönduósi.
Grettir ræðismaður var alveg eins
og heima hjá sér, er í Húnavatnssýsluna
kom; hann hafði komiö þangað nokkr-
um sinnum áður og á þangað rót sína
að rekja; foreldri hans bæði, Ásmundur
P. Jóhannsson og Sigríður Jónasdóttir,
voru fædd og uppalin í Miðfirðinum, og
þar er Grettir frændmargur; á leiðinni
til baka frá Akureyri, ætlaði hann að
heimsækja æskustöðvar foreldra sinna
og frændur og vini; það var íhyglisvert,
hve frú Lalah Johannson, sem er ame-
rísk og sem aldrei hafði áður til íslands
komið, var fljót að átta sig á örnefnum
og ná réttuni framburði þeirra.
Eg kom á Blönduós með strand-
ferðaskipi vorið 1905, og átti þar að
verða nokkurra klukkustunda viðdvöl
vegna út- og uppskipunar; í ósnum var
ill ólga og erfitt að komast í land; en þar
naut eg við Hermanns Jónassonar fyrr-
um skólastjóra á Hóhim í Hjaltadal, en
síðar á Þingeyri, og komst með honum
í land; eg var matþurfi og mér var vísað
á dálítið veitingahús; það var víst stað-
urinn, sem Hannes skáld Blöndal, sem
alllengi dvaldi vestan hafs, en fór alfari
heim, kallaði sællar minningar “Hotel
nothing at all”. Eftir langa armæðu
fék eg víst á endanum eitthvað í svang-
inn. Hermann þarfnaðist einhvers ann-
ars en eg, og það fékk hann greiðlega
í ríkum mæli; en nú var vistin á gest-
gjafahúsinu á Blönduósi að öllu hin full-
komnasta, og alúð húsráðenda að sama
skapi.
Á Skagaströnd er að rísa upp skipu-
lagt kauptún, ásamt hraðfrystihúsi og
bræðslustöð; nefnist þetta nýja kauptún
Höfðakaupstaður; að skipulagningu
þess vann einkum tlörður Bjarnason
arkitekt, Jónssonar frá Galtafelli; okk-
ur langaði mikið til að sjá þenna nýtízku
kaupstað, en feitgum ekki komið því við;
þar er miklu betri lendingarstaður en á
Blönduósi, og mun því mega gera ráð
fyrir, að í framtíðinni verði vörum, sem
til Blönduóss eiga að fara, skipað upp
í Höfðakaupstað og fluttar þaðan í stór-
um vörubílum, eins og nú tíðkast svo
víða á íslandi, eins og t. d. í Vík í Mýr-
dal.-----
EJftir nýjan næturfrið og ágætan
morgunverð, kvöddum við Blönduós; við
urðum að hafa hraðan við, því um mið-
aftansleytið áttum við að koma til Akur-
eyrar og sitja um kvöldið veizlu á Lauga-
landi hjá séra Benjamín Kristjánssyni,
og hans ágætu frú. Jónínu; þau hjón eru
vinmörg meðal íslendinga vestan hafs.
Húnavatnssýslan er víða fögur og
búsældarleg, þótt mest fyndist mér til
um Þingið, og þær blikmyndir, sem eg
sá af Vatnsdalnum; framfarir í búnaði
eru víða ábærilegar, þótt enn gæti víða
fornfélegra býla; nú vorum við á ferð
um Langadalinn, og brátt runnu bíl-
arnir í hlaðið á Æsustöðum: þar býr séra
Gunnar Árnason Jónssonar prests frá
Skútustöðum; móðir Gunnars var Auð-
ur, systir þeirra séra Ásmundar Gísla
sonar fyrrum prests á Hálsi í Fnjóska-
dal, Ingólfs læknis, er heimsótti oss
Vestmenn í fyrra, og Garðars stórkaup-
manns í New York. Séra Gunnar var
við heyannir á túni, er okkur bar að
garði; hann bauð okkur samstundis til
stofu og kynti okkur konu sinni, sem er
fögur ásýndum og híbýlaprúð; hún er
dóttir séra Stefáns heitins frá Auðkúlu
af síðara hjónabandi, en hálfsystir
þeirra séra Björns, sem nú er prestur
þar, og séra Eiríks á Torfastöðum í
Biskupstungum. Séra Gunnar er lands-
kunnur rithöfundur fyrir ljóð sín og
smásögur, er sumar hafa birst í Eim-
reiðinni; hann á afarmikið bókasafn,
þar á meðal fyrstu útgáfuna af Guð-
brandarbiblíu; hann sýndi okkur marga
merka hluti, þar á meðal teikningu og
eiginhandarrit eftir Sölva Helgason;
eigi gátum við þegið góðgerðir, það er
að segja mat eða drykk á prestsheim-
ilinu, því bílarnir voru teknir að flauta,
enda var ástúð prestshjónanna flestum
góðgerðum betri; viðdvölin var stutt, en
endurminningin um hana geymist þeim
mun skýrar í huga; og nú lögðu bílarnir
undir sig eina míluna eftir aðra við vax-
andi hraða, brátt var ekið
fram hjá Bólstaðarhlíð og
lagt upp á Vatnsskarð; veg-
urinn yfir skarðið var greið-
fær og áður en okkur varði
vorum við komin á norður-
brúnina; bílarnir stað-
næmdust, við gengum upp
á hnjúk nokkurn og sung-
um fullum hálsi,
“Skín við sólu Skagafjörður,
skrauti búinn fagurgjörður.”
Hvílík dýrðarsjón! Tinda-
stóll, Mælifellshnjúkur,
Hólmurinn og Hegranesið,
en í fljótandi tíbrá, grilti við
hafsbrún Sauðárkrók og
Drangey; landið alt, eins
langt og augað eygði, bað-
að í flogagulli og sólskini;
við áttum erfitt með að
slíta okkur frá þessari
undrafegurð, en jafnskjótt
og bílstjórarnir og Pétur
kandídat Sigurgeirsson
gáfu merki, var ekki um
annað að gera en hypja sig;
innan nokkurra mínútna
vorum við komin að Víði-
mýri; þar er lítil, gömul
torfkirkja, en vingjamleg
engu að síður; þar flutti
Pétur kandídat stutta, en
undurf agra prédikun; eg
var organistinn og lét
syngja “Faðir andanna” og
“Ó, Guð vors lands.”Kirkju-
gestir vorum við að vestan,
ásamt bílstjórum okkar; eg
fann til þe^s á þessum stað,
hvað það í rauninni skiftir
undur litlu máli, hvort
Drotni allsherjar eru færð-
ar þakkir í hreysi eða höll.
Nú lá leið niður að Hér-
aðsvötnum og yfir þau far-
ið á brú skamt frá Flugu-
mýri; síðan var ekið inn
Blönduhlíðina og áð stund-
arkorn á hlaðinu á Mikla-
bæ; prestur staðarins, séra
Lárus Árnason, bauð okk-
ur velkomin og vildi fyrir
hvern mun, að við þægjum
greiða, en slíku var ekki til
að dreifa vegna tíma-
skorts; við komum seinna
að Miklabæ, og verður þá
frekar skýrt frá því, sem
fyrir augu og eyru bar;
senn var ekið fram hjá
Silfrastöðum og Kotunum
báðum og haldið þaðan inn
í tvísýnan gljúfraveg; þá
hafði kollega minn, Stefán
ritstjóri, sem annars var
jafnaðarlegast fremur fá-
máll, orð á því„ að hann
óttaðist um að vegurinn
lægi til undirdjúpanna;
ferðin gekk engu að síður
eins og í sögu yfir gljúfra-
veginn og öxnadalsheiðina,
og eigi staðnæmst fyr en í
Bakkaseli, þar sem við
fengum kaffi og ýmislegt
góðgæti; nú var haldið út
hinn grösuga og fangvíða
Öxnadal; við báðum bfl-
stjórnara að staðnæmast
gagnvart Hrauni, þar sem
Jónas Hallgrímsson fædd-
ist, og þar sungum við
minningarljóð Hannesar
Hafsteins um Jónas:
HVÍTFISKUR
Hann lifir í nálega hverju
vatni í Norður-Ameriku, en
hvergi annarsstaðar á hnetti vor-
um. Hann er tannlaus og verður
því ag gleypa fæðu sína, smásíli
og öðu. Samt er hann feitur
fiskur, með lítinn haus og maga,
en drifhvítur á hold, stórgert
hreistur þekur allan skrokkinn,
sem er mjög auðvelt að skafa af
roðinu, sem er þunt með fituhúð
undir; hann er mjög bragðgóður,
og eftiD sótt fæða, því hann er
einnig saðsöm og heilnæm
fæða, og ætíð í háu verði, sér-
staklega, ef hann er feitur og vel
hvítur, sem fer eftir því hvað
vötnin eru góð, sem hann lifir í.
Mestallur hvítfiskur, sem veið-
ist í Vestur-Canada, er seldur í
stórborgir ^Bandaríkjanna, því
þeir bjóða hærra vrð fyrir hann
en Canadamenn.
Síðan fyrst að íslendingar
fóru að veiða hvítfisk á Winnipeg
vatni, hafa þeir venjulega feng-
ið afarlágt verð fyrir veiði sína,
svo að mörg fyrstu árin, var
fiskurinn ekki einu sinni vigtað
ur, heldur aðeins talinn upp úr
bátunum og borgað 2—3 cent
hver, og mun þó hafa vegið nær
3 pund til jafnaðar. Þetta hefir
svo komist í vana, að láta fá-
ein félög ráða verði á fiski öllum
í Vestur-Canada, án þess fiski-
menn hafi látið sig það miklu
skifta. Næstliðin mörg ár hafa
bátar verið sendir frá Chicago
kringum alt Michigan-vatn til
að sækja hvítfiskinn daglega, og
borgað 65 cent fyrir pundið
verstöðvunum, og fiskimenn því
grætt góða peninga, en hér við
Winnipegvatn hefir verið borgað
fyrir hvítfiskinn á sama tíma 6—
18 cent pundið í verstöðvum, og
þó er hvergi til betri fiskur en í
Winnipegvatni, og fiskimenn fá'
tækir.
Á Stóra Slave vatni var fisk-
að 2% miljón pund af hvítfiski
og silung næstliðið sumar, sem
var seldur fyrir 60 cent pundið
í Chicago og St. Paúl. Dodd;
Þórðarson, garpurinn ó ‘Gimli,
var þar formaður á bát og seldi
þessu eina félagi, sem hafði út-
gerð á því vatni, afla sinn, en
kaupverðið þar var 3% cent
hvítfiskur en 5 cent pundið í
silungi!
Er stjórn vorri óviðkomandi
alt þetta rán? Eða eru fiskimenn
“Þar sem háir hólar
hálfan dalinn fylla.”
Frú Ragnhildur Ásgeirs-
dóttir, las fyrstu vísuna úr
hinu þjóðkunna kvæði
Jónasar:
“Ástarstjarna yfir hraun-
dranga
skín á bak við ský.”
Yið fundum til þess, að
við vorum á heilögum stað,
því þar sem miklir menn
og góðir fæðast, eru allir
staðir heilagir; við horfð-
um seinna heim að Bægisá,
þar sem hinn mikli skáld-
frömuður, séra Jón Þor-
láksson ól aldur sinn, og
innti meðal annars af hendi
það kraftaverk, að snúa
Paradísarmissi Miltons á
íslenzku; nú var ekið um
Kræklingahlíðina, farið yfir
Glerá og numið staðar við
hið veglega gistihús Kaup-
félags Eyfirðinga, þar sem
okkur var fyrirbúinn dval-
arstaður; við gistihúsið
biðu okkar gamlir vinir,
þeir séra Friðrik Rafnar
vígslubiskup, Gunnlaugur
Tryggvi Jónsson, fyrrum
ritstjóri Heimskringlu, Jó-
hann Thorarensen, Björg-
vin Guðmundsson tón-
skáld. Séra Friðrik bauð
okkur velkomin til höfuð-
borgar Norðurlands; við
hröðuðum okkur til her-
bergja til þess að þvo af
okkur ferðarykið, en innan
hálfrar stundar var ekið
inn að hinu forna höfuðbóli
Laugalandi, og þar setin
margmenn og dýrleg veizla
hjá séra Benjamíni Krist-
jánssyni og hans virðulegu
frú; við fundum brátt að
við vorum komin í vina-
hendur, því þau séra Benja-
mín og frú eru í hópi hinna
allra kærustu vina okkar
hjónanna á íslandi, enda
sveif þar yfir vötnunum
andi ástúðar og fangvíðrar
risnu; við fundum að við
vorum komin að heiman og
heim; liðið var allmjög á
nótt, er við komum til gisti-
hússins á Akureyri eftir
unaðslega og ógleyman-
ega samfundi á hinu glæsi-
ega heimili prestshjón-
anna á Laugalandi.
—Framh.
sofandi? Varla mundu hveiti-
bændur líða ikaupmönnum að
taka mörg cent af hverju pundi
af korni sínu, og það kostar ekk-
ert meira að byggja frystihús til
að geyma fisk í, heldur en hveiti-
Wlöðu.
Nýlega var einhver mann-
garmur að rita í Heims’kringlu,
undir fölsku flaggi, nefnilega
þóttist vera fis'kimaður, en var
að bera í bætifláka fyrir aum-
ingja Gyðingana, sem ginna
fiskinn út úr veiðimönnunum, á
hraklegan hátt, og segir að félög-
in hafi borgað 1—2 cent pundið
hærra en eg segi í fréttagrein
héðan í vetur. Nú fór eg að
spyrja eftir þessu, þá kemur upp
að þau fóru að borga fLskimönn-
um ofurlítinn “bonus” núna í
vetur, rúmlega 1 cent á pundið,
af því að fiskimenn eru famir
að hugsa um að selja fiskinn sinn
sjálfir, og taka 50 cent fyrir
pundið af honym eða meira.
Þessi náungi, sem rausar í
Kringlu, segir, að stundum hafi
“félögin” borgað 40 cent fyrir
pundið af hvítfiski á vetrum, en
fer þar í gegnum sjálfan sig, því
það einmift sannar hvað hægt
er að borga fyrir góðan hvítfisk,
snda fær enginn keypt pund af
honum í Chicago fyrir minna en
75 cent til $1.00.
Ritað á Gimrii 20. febrúar, 1947.
S. Baldvinsson.
Minningarorð
Stefán Björnsson andaðist að
iheimili sínu í Sélkirk, þann 14.
febrúar, eftir stutta rúmlegu, en
lasleika, er vaxandi fór síðustu
mánuði. Stefán var fæddur i
Steinárgerði í Svartárdal í Húna-
vatnssýslu 20. sept., 1860, sonur
Björns Guðmundssonar bónda
þar, en fóstraður upp af Stefáni
föðurbróður sínum og Önnu
Jónsdóttur konu hans á Ingveld-
arstöðum á Reykjaströnd í
Skagafjarðarsýslu. Hann kvænt-
ist ungur, árið 1884, Kristínu
Árnadóttur hreppstjóra á Meiða-
Vtöðum í Garði, í Gullbringu-
sýslu, en síðar að Innra-Hólmi í
Kjósarsýslu. Þau fluttu til Can-
ada 1886, og settust að hin fyrstu
ár í Árnesbygð í Nýja Islandi,
en 1890 fluttu þau til Selkirk og
bjuggu þar ávalt síðan. Kristín
lézt 1944; þessi eru bfern þeirrai
Árni, B.A., heima.
Stefán, læknir, látinn 1934.
Bjarni, heima.
Sólveig (Mrs. Howard Haw-
ken), Miami, Man.
Barnaböm eru 7 á lífi.
Á heimi Björnsons hjónanna
ólst upp um hríð frændi hans
Hrólfur Eggertson, nú til heim-
ilis í Winnipeg. Systkini hins
látna manns voru Mrs. Guðrún
Kelly, búsett um langa hríð í
Selkirk, og Guðmundur trésmíða
meistari, merkisfó'lk, bæði látin
fyrir allmörgum árum.
Stefán var starfsmaður mikill
á fyrri árum; hér í landi stund-
aði hann aðallega húsasmíði.
Hann var ábyggilegur maður og
drengur hinn bezti, einarður í
lund og nokkuð einrænn; hann
lék aldrei feluleik með skoðanir
sínar eða afstöðu, en hélt fast á
skoðun sinni, hver sem í hlut
átti, ef til vill var hann stundum
misskilinn vegna þess.
Hann og kona hans voru í hópi
frumsafnaðarfólks hér, og störf-
uðu lengi í Selkirk-söfnuði og
styrktu hann, og unnu honum
æfilangt. Stefán var gæfumaður
því hann átti góða konu og vel
gefin og mannvænleg börn. Sorg
lífs og sælu þess, meðlæti jafnt
sem mótlæti, bar hann með karl-
mannlegri lund, sem kunni
hvorki að fcvarta né biðja sér
griða, af hálfu manna. Synir
hans önnuðust um sinn aldraða
föður eftir beztu getu, með kær-
leika og umhyggjusemi.
Útför hans fór fram þann 18.
febr.; frá sóknarkirkju hans var
hann borinn til grafar af son-
uim sínum og frændum.
Vertu sæll hugarstyrki og
tryggi Islendingur!
S. Ólafsson.