Lögberg - 03.07.1947, Side 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 3. JÚLÍ, 1947

Sjötíu ár í hjónabandi
Svanfríður Jónsdóttir, Kristján Kristjánsson,
Eyford, North Dakota
Hinn 7. f. m. áttu merkishjón-
in Svanfríður Jónsdóttir og
Kristján Kristjánsson, búsett að
Eyford, N. Dak., 70 ára gifting-
arafmæli. Mun slíkt afar fátítt
meðal allra' þjóða og sennilega
einsdæmi meðal íslendinga. —
Væri vel, að þess yrði minst
nánar og fremur en verða mun
í þessum fáu línum.
Svanfríður og Kristján eru
landnemar hér vestan hafs,
bæði fædd „heima á íslandi",
eins og þau segja.
Þau eru af traustum bænda-
ættum norðan lands, eyfirskum
og þingeyskum, en ólust upp á
Syðra-Lóni á Langanesi, norður
við íshafið „Þar sem aldrei sól-
in sest, sumarlangan daginn“.
Og um vorið 1877, hinn 7.
júní voru þau gefin saman í
hjónaband í kirkjunni að Sauða
nesi, einni nyrstu kirkju á Is-
landi. i
En á þeim tímum var minna
um tækifæri á Islandi fyrir ungt
og athafnasamt fólk að ryðja
sér braut, heldur en nú er. —
Erlend verslunaránauð og álög-
ur hvíldu á þjóðinni og þar á
bættust harðindaárferði og hall-
æri «g kom það ekki síst illa
niður á afskektustu byggðun-
um.
Mun þeim hjónum því ekki
hafa litist úr vegi að fara út í
heiminn, kanna ókunna stigu
og freista gæfunnar í öðrum
löndum. Er ekki um það að fjöl-
yrða, en í júlí 1878 stigu þau
á skipsfjöl og létu í haf áleiðis
til Ameríku.
Fyrsti áfanginn var í Nýja
íslandi, og er þau höfðu dvalið
þar vikutíma, fæddist þeim
dóttir. Má og nærri geta, hversu
aðbúnaður og aðstaða öll hefir
verið þægileg, þegar jafnframt
er haft í huga, hversu ástatt
var í Nýja-íslandi um þessar
mundir.
Kristjáni mun enda ekki hafa
þótt als kostar heppilegt að setj
ast þar að, því að um miðjan
mars næsta vetur taka þau sig
upp með barn og búslóð, sem
þægilega komst fyrir á litlum
eineykissleða, og halda a fstað
fótgangandi, norðan frá íslend-
ingafljóti til Winnipeg og áfram
suður til bæjarins Pembina í
Bandaríkjunum. Þar tóku þau
land og byggðu sér bjálkakofa.
Var haann í tveimur hólfum,
sem þá var títt og bæði lítil.
Þarna bjuggu þau hjón í 4
ár, en altaf mun þau hafa fýst
að ná betra sambandi við land-
ana og komast í þeirra byggðar-
lög, því að enn taka þau sig
upp og halda áfram suður á
bóginn til íslenzku nýlend-
unnar við Pembinahæðir. —
Tóku fyrst land nokkuð austur
af Mountain &g voru þar í fáein
ár, en fluttu sig síðar um set,
suður þar sem heitir Eyford-
byggð og eru nú loksins komin
mitt á meðal íslendinganna, en
það hafði altaf verið takmark-
ið. — Og nú er þeirra eiginlega
landnámi lokið. Á Eyford
keyptu þau land, bjuggu fyrstu
tvö árin í litlum moldarkofa, en
reistu síðan stórt og mikið hús,
er hefir verið heimili þeirra síð-
an. —
En á þessum hrakningi ólust
upp hin myndarelgu börn og
lærðu vel til munns og handa
af foreldrunum, jafnframt skóla
göngu, sem þau öll fengu notið
að einhverju leyti. •
Svanfríður er fædd 17. okt.
1855 og því 92 ára að aldri. Hún
fékk litla mentun í föðurgarði
eins og títt var um stúlkubörn
á hennar uppvaxtarárum, lærði
þó að lesa og draga til stafs, að-
allega af sjálfsdáðum. Hugur
hennar hneigðist mjög snemma
að hverskonar handavinnu og
hefir hún sjálf sagt mér, að hún
hafi allt frá bernsku haft þann
sið að grípa nálina, hvenær sem
tækifæri gafst. Auk þess að
sauma hverja spjör á fjölskyld-
una, svo sem hún gerði öll upp-
vaxtarár barnanna, þá hjálpaði
hún oft upp á nágrannakonur
sínar í þeim efnum. Saumavél
fékk hún fljótlega, er efnin fóru
að aukast, en áður var hvert
spor saumað í höndum. Nú á
seinni árum hefir hún að mestu
hætt fatasaum, en saumar út
meira en nokkru sinni fyrr. Til
merkis um dugnað hennar, lang
ar mig að geta þess, að fjrrir
skemstu gaf hún mér vandaðan
kaffidúk of mundlínur með
margbreyttum útsaum og þenn-
an dúk valdi hún úr tugum
dúka, er hún hefir gert á s. 1.
tveimur árum.
Gleraugu notar hún ekki og
handstyrk er hún svo furðu
sætir. Heilsan er nokkuð góð að
fráskildu bilun í fótum og er
henni því oft erfitt um fótavist.
Kristján er fæddur 7. júní
1850 og hélt því upp á 97. af-
mælisdaginn, jafnframt gift-
ingarafmælinu. Hann mun einn
ig að mestu hafa farið á mis við
fræðslu í bernsku sinni. Honum
var ætlað að verða bóndi og til
þess var þá ekki álitið að með
þyrfti bóklegar menntir, kapp-
nóg þótti að vera bænabókar-
fær og geta klórað nafnið sitt.
En Kristján hlaut í vöggugjöf
óþrjótandi fróðleiksfýsn og
lestrarþörf. Strax sem ungling-
ur drakk hann í sig fornsögurn-
ar íslenzku og sögur norrænna
konunga og höfðingja, og er
ekki ósennilegt, að sá lestur hafi
ýtt undir með stórhug hans, er
hann ræðst út í óvissuna og
siglir til ókunnra landa, mál-
laus og félítill.
Og hann glataði eigi þessum
gjöfum að heldur, er út í heim-
inn kom. Strax og hann fékk
ráðrúm til. fór hann að brjótast
í að fá bækur að heiman og fyr-
ir hans atbeina fyrst og fremst
var hinn 11. jan. 1897 stofnað
lestrarfélag á Eyford, er nefnt
var „Austri“. Hin 50 ára saga
„Austra“ er bæði oflöng og
merkileg til að tóm verði til hér
að gera henni skil, en ég vil að-
eins fullyrða, að hann, sem
önnur lestrar- og menningarfé-
lög hér í kring, eigi stóran en
vanmetinn þátt í því, hve ís-
lenzkan hefir vel og lengi hald-
ist hér í byggðunum.
Kristján var bókavörður frá
1905 og aðalsafnið geymt hjá hon
um síðan. Telur hann það eitt
sitt mesta lán af mörgum þó,
því að með þessu móti hafi hann
fengið ómetanlegt tækifæri að
íylgjast með í bókmentum og
þjóðmálum íslendinga. Ennþá
á 98. aldursári hans; nefnir mað-
ur fáa atburði, er úti á íslandi
gerast, svo að hann kannist
ekki við þá og kunni einhver
skil á þeim, hvort sem það er í
pólitík, bókmentum eða al-
mennu lífi.
Hann hefir verið kaupandi
„Tímans“ frá byrjun og er
sterkur Framsóknarmaður, en
les þó öll önnur blöð, sem hann
nær í og er mjög sanngjarri í
dómum sínum og ályktunum.
Nú skyldi enginn halda, að
hann Kristján gámli á Eyford
sé hálfþurr bókaormur, sem
engu sinni nema skruddum sín-
um. .
Jörðin hans, steinasléttan svo-
kallaða, sem breytst hefir í
frjósama akra og engi, ber þess
gleggstan vottinn, hvert mann-
tak er í Kristjáni og börnum
hans.
Gleðimaður er Kristján hinn
mesti, raddmaður góður og
sönggefinn með afbrigðum og
virðist það aetla að koma fram
hjá fjölda af niðjum hans. Seg-
ir hann sjálfur að sín eina skóla-
ganga hafi verið 4 vikna söng-
nám hjá séra Gunnari á Sauða-
nesi og hafi sér orðið það ómet-
anlegt síðan á lífsleiðinni, létt
lundina og stytt stundir, bæði
sér og öðrum.
Heimili þeirra hjóna hefir
fram á seinni ár verið mann-
margt og þó aðeins séu tvær
dætur eftir heima nú, þá má
samt oft sjá þar margt um
manninn. Vinsældir þeirra eru
afarmiklar í byggðinni og gest-
risni heimilisins orðlögð, enda
munu margir minnast þaðan
skemtilegra stunda og vil ég
sérstaklega þakka alla þá á-
nægju og alúð, sem ég hefi þar
notið.
Svanfríður og Kristján hafa
átt barnaláni að fagna. Mistu
að vísu tvo drengi í æsku en
eiga 8 börn á lífi og við sæmi-
lega heilsu.
Fara nöfn þeirra hér á eftir:
Rósa Guðrún, heima hjá for-
eldrum sínum, Jón Gunrilaug-
ur, bóndi í Wyn. Sask., Hannes,
vinnur í Seattle, Kristbjörg,
skólastýra á Mountain, heima á
sumrin, Soffía, húsfreyja að
Garðar, Sigurbjörn, bóndi að
Mountain, Kristján og Jóhann
Júlíus, bændur að Eyford.
Afkomendurnir eru nú orðnir
75 talsins og nýskeð fréttist um
5. ættliðinn, sem kom í heiminn
3 dögum fyrir afmælið. Alt er
þetta yfirleitt myndarlegt og
mannvænlegt fólk og kippir í
kynið.
Á afmælisdaginn — þennan
tvöfalda hátíðisdag, var gest-
kvæmt á heimili gömlu ^hjón-
anna.
Börn þeirra höfðu látið það
boð út ganga að allir væru vel-
komnir að koma og heilsa upp
á þau. Dreif að fjöldi fólks úr
öllum áttum, norðan frá Kana-
da, vestan frá hafi og sunnan úr
ríkjum. Als mun hafa verið þar
um 150 manns. öll börn þeirra
voru viðstödd og margt af
barnabörnum og barnabarna-
börnum.
Þjóðræknisdeildin „Báran“
stóð fyrir stuttri skemtiskrá
sendi þeim skrautritað ávarp
og gerði þau að heiðursfélögum
í þakklætisskyni fyrir það starf,
er þau hafa unnið í þágu þjóð-
ræknis- og menningarmála í
byggðinni.
Forseti „Austra“ flutti þeim
kveðjur og gjafir og sömuleiðis
fulltrúar frá kvenfélögum Vík-
ur og Eyfordsafnaðar.
Litlar stúlkur af þriðja ætt-
liðnum færðu þeim blóm og
gjafir frá börnunum, en séra
E. H. Fáfnis ávarpaði þau fyr-
ir hönd byggðarinnar og flutti
þeim heillaóskir. Hannes, sonur
þeirra bar fram kveðjur fjar-
staddra ættingja og las skeyti
er borist höfðu. Blandaður kór
undir stjórn R. H. Ragnars söng
nokkur lög og loks þakkaði
Kristbjörg, dóttir hjónanna, fyr-
ir hönd þeirra alla þá vinsemd
og heiður, er þeim hefði verið
sýnt.
Samsætið var að öllu leyti hið
ónægjulegasta, Viðtökur og
veitingar voru með rausn og
höfðingsskap, en skemtilegast
var þó að sjá, hve gömlu hjón-
in voru glöð og sómdu sér vel
með 70 ára sambúð að baki.
Skeyti og bréf bárust að
hvaðanæfa, þar á meðal eftir-
farandi bréf frá forseta Banda-
ríkjanna:
The White House, Was-
hington, June 5. 1947.
My dear Mr. and Mrs.
Kristjánsson!
I have just learned that you
will celebrate your seventieth
wedding anniversary on June
seventh and want to join in the
felicitations coming your way
for this joyous special occasion.
Yours is indeed an outstand-
ing companionship and you
certainly must treasure wonder-
ful memories.
You have my very best wishes
Very sincerely yours
Harry Truman.
Bréf þetta barst því miður
ekki í tíma fyrir samsætið, en
það skerti ekki undrun og
ánægju gömlu hjónanna yfir
hinum óvænta heiðri, er þeim
veittist.
Eg gat þess fyrr, að Svanfríð-
ur og Kristján væru landnem-
ar, og ég vil bæta við, að þau
eru það í fylsta og besta skiln-
ingi þess orðs.
Sá göfugi arfur feðranna, er
þau höfðu að veganesti vestur
yfir hafið, trúmennska, dreng-
skapur og( heiðarleiki, mörg hin
fegurstu íslenzkra þjóðarein-
kenna, sá arfur var vandlega
varðveittur, gróðursettur hvar
sem áð var og vel að honum
hlúð.
Mér dettur oft í hug, það sem
Kristján sagði eitt sinn við mig:
„Það þarf engiijin að vera verri
Bandaríkjaborgari, þó að hann
tali tungu feðra sinna og heiðri
uppruna sinn“.
Og þetta gætu vel verið eink-
unnarorð fyrir æfiferil þeirra
hjónanna. Þau hafa ætíð haldið
við eldinum, er þau fluttu með
sér að heiman, en jafnframt
gefið fósturlandinu þol sitt og
þrek og helgað því niðja sína,
Þökk sé þeim fyrir fordæmið.
Sigxíður J. Ragnar.
Carl Fimmerman
Nýr ölgerðarmeistari
Hér getur að líta Mr. Zimmer-
man, hins nýja ölgerðarmeist-
ara Shea’s Winnipeg Brewery
Limited; hann er ættaður frá
Minneapolis, og var um hríð
forseti ölgerðarmanna samtak-
anna í Vestur-Canada.
Risasólbletlur.
Amerískir stjörnufræðingar
hafa uppgötvað sólblett, sem er
120,000 km. að lengd. Hann er ein
af þeim alstærstu, sem sjest hafa
hin síðari ár, og með því að nota
hlífðargler er hægt að sjá hann
berum augum. —
Æfintýrið
i.
Hann fæddist þar klettarnir kofunum skýla,
og kræklótta björkin er skraut þeirra býla.
Þar vögguljóð heiðlóan kveður á kvöldin,
í hvamminum græna, þá sofin er öldin.
Hann ólst upp við lækjanið, hliðar og hóla,
og harðleikinn, raungóðan náttúru skóla,
að eltast við lambféð um bláskriður, börðin,
að bylta til steinum, svo titraði jörðin.
Og æskuna dreymdi um dýrlega dága,
þá dreyfði sér kvikféð um engi og haga,
og algrænt var túnið og engjar á vorin.
Það alt var hans kóngsríki, og létt voru sporin.
Og mitt yfir þessu kvað lóan sín ljóð
en lækirnir sungu umalfrjálsa þjóð.
Fossarnir vöktu til atorku og iðju.
Áin gaf dæmi hve brjóta skal viðju.
Klettarnir, vættir sem verðir að baki,
gegn vágestum kúgara og n)ðinga taki.
Fjöllin, sá múr er vart fuglinn má klifa.
I frjósemi dalsins var indælt að lifa.
II.
En fljótt líða árin ,og aldurinn hækkar.
Æskan á brautu, og leikjunum fækkar.
Hver dagur hann fjarlægir ungmennisárin,
æskunnar vonir, og barnslegu tárin.
Hvert ár falla blómin fró æskunnar dögum.
Hvert ár týnast vonir, og breyta svo högum.
Hvert ár grípur alvaran harðari höndum,
með helkulda slítur þá vináttu böndum.
Því minnumst við þess, þegar fullorðin fann hann
að fegursta kóngsrikið vantaði sannann,
unað, því útþráin vaknaði á vorin.
„Það veit þó minn Guð að þung urðu sporin“.
En sé nokkur kraftur í karlmannsins barmi.
Ef kalt slær ei hjarta í vesölum barmi.
Þá rís hann upp öndverður örlögum móti
svo eldfjör og kraftarnir, sjálfra sín njóti.
III.
Nú rifjast upp sögur frá rúmgafli þar
í rökkrinu sat hann og amma hans var
að segja honum sögur og kvæði.
Af kýppum sem þótti svo þröngt upp í dal
og þráðu að komast úr hamrasal,
og lögðu því leið sína um flæði.
Þeir eignuðust kóngsríki á ókunnri strönd
með alblómga lundi og fagurgræn lönd,
og sumar og sólskin um geima.
Þar ríktu þeir alfrjálsir ástvinum hjá
Þar aðeins var hamingja og gleði um brá
og hörmunum huglétt að gleyma.
En hví sat hann heima eins og karlægur karl?
sem kættist ef fékk hann á diskinn sinn snarl?
með öfund af gjafara gefið?
Hvað var það sem hélt honum heima í þeim dal?
Hví hóf hann ei flug eftir hvasseygum val?
og skildi við skammir og þreifið?
Sú hugsun hún sótti á hann ár eftir ár
og ávalt hún skildi eftir saknaðartár. ,
En æskan á örleik í æðum.“
Hann skildi til hafs fyrir blásandi byr.
Handan bl’ahjúpin, ókyrru kveikja sinn hyr.
Meðal blómanna brosa hjá glæðum.
Svo eitt vor þegar ísana leysti af lá,
og lækirnir hoppuðu brúnunum frá,
hann gat ekki haldist við heima.
Hann skundaði á brautu, með kveðjur og köll
sem kváðu hann gerði nú landinu spjöll
og ættjörðu ætlaði að gleyma“.
•
Hann sinnti því engu, en hélt út á höf
með hraðbyri í skautum og blaktandi tröf,
og æskunnar eldmóði í barmi.
Því nú var hann alfrjáls í ómælisgeim
og arnþrek í taugum, og þráði ekki heim
Já, gleðin hún glampaði af hvarmi.
Hve lengi var siglt yfir síkvikan mar
ei í sögunni er greint, en fleyið hann bar
til sóllanda og suðrænna meyja.
Þar fann hann sinn ástvin og blómanna beð
þar byggði hann höll er ei skuggum var léð.
Þar sá hann og sæluna deyja
IV.
Eg hitti hann þar í skjóli stórra skóga t
þeir skýldu ökrum þess er Frónið bar,
en sigldi á braut með útþrá ærið nóga
og ættarböndin með því sundur skar.
/
Und skógargreinum mitt á milli blóma,
hann mændi þögull út í bláan geim.
Já, honum fannst sem fossaraddir óma '
Hann fann til þrár, að mætti hann komast „heim“.
En vonlaus þrá hún vekur tár af hvarmi,
og værðum hafnar marga dimma nátt.
Hann var nú lostinn örlaganna armi.
Útlagi ger, sem komist ei gat í sátt.
Já, svo fer mörgum mætum íslands sonum,
sem mörkuðu spor á fjarlæg óskalönd
Því fjöregg þeirra er fjarsýn byggð á vonum,
og frumþrá æsku, leiðir æðri hönd.
Sr. E. H. Fáfnis.