Lögberg - 03.07.1947, Page 4

4
LÖGBERG, FIMTLJDAGINN 3. JÚLÍ, 1947
--------ilogfacrg--------------------
GeflS út hvern flmtuda« af
TH£ COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 i '.argent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utan&skrift ritstjórans:
KDITOR LÖGBERG
Í96 Sargent Ave., Winnipeg, Man.
fLtstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Ver6 $3.00 um árið—Borgist fyriríram
Th« “Lögrber^” ia printed and published by
The Columbia Press, Limited, 695 Sargetit
Arwue, Winnipeg, Manitoba, Canada
Authorized as-Sx.ond Class Mail,
Post Office Dept,, Ottawa.
PHONE 21 »04
Lœrdómsrík þjóðeining
Starfið er margt, en eitt er bræðrabandið,
boðorðið, hvar, sem pér í fylking Ktandið^
hvernig sem strlðið þá og píi er blandið,
pað er: Að elska, byggja og treysta á landið.
Þótt skiptar séu vitaskuld skoðauir
hér sem annars staðar, og eitt og ann-
að mismunandi mikilvægt beri á milli,
munu þó réttsýnir menn verða nokk-
urn veginn á eitt sáttir um það, að í
þessu landi ríki þjóðeining, er margar
þjóðir, þar á meðal íslenzka þjóðin,
mætti vel taka sér til fyrirmyndar; að
minsta kosti er víst um það, að þegar
mikið er í húfi, og máttarstoðir miklu
fjölmennari þjóða leika á reiðiskjálfi,
stendur hin unga, canadiska þjóð sem
klettur úr hafinu með styrka, sam-
ræmda sál.
Einar skáld Benediktsson, er jafnan
dáði mjög brezku þjóðina, karlmensku
hennar og þol, lýsir henni svo í fagur-
meitluðum Ijóðlínum sínum:
„Þegar býður þjóðarsómi
þá á Bretinn eina sál.“
Þessar ljóðlínur eiga engu síður við
um canadisku þjóðina, en þá brezku,
þegar mikinn vanda ber að höndum,
eins og átök þjóðarinnar í heimsstyrj-
öldunum tveimur bera svo glögg merki
um; og þetta verður þeim mun mark-
verðara, er það er hugleitt, hve ólíkir
og fjarskyldir þeir þjóðernislegu tígul-
steinar eru, sem prýða hina canadisku
þjóðfélagshöll og setja á hana sérstæð-
an svip. —
Canadiska þjóðin varð áttræð síðast-
liðinn þ^iðjudag; að aldri til er hún enn
á bernskuskeiði; fylkjasambandið var
stofnað 1. júlí 1867. í þessu landi eru
enn á lífi íslendingar, sem af íslandi
komu, og eru áratug eða jafnvel meira
en það, eldri en canadiska þjóðin; þó
hefir þessi unga þjóð lyft slíkum Grett-
istökum, að aðdáun hefir óumflýjan-
lega vakið vítt um heim; hún hefir háð
ströng frelsisstríð, og int af hendi
þungar fórnir; hún sér ekki eftir neinu,
og þarf heldur ekki að naga sig í hand-
arbökin yfir neinu, því hún hefir jafn-
an gengið hreint og óhikað til verks
með vakandi sjálfsvitund um réttmæti
þess málstaðar, sem hún hefir barist
og beitt sér fyrir, og mun slíkt jafnan
verða talið höfuðeinkenni forustu-
þjóða.
Vonandi er, að ekkert það hendi, er
truflað fái innbyrðis einingu þjóðar-
innar og veikt hana í nýsköpunarstarf-
semi sinni heima fyrir; hún vill leysa
verkefni sín sjálf og hún er þess flest-
um þjóðum fremur umkomin; hún bæði
vill, og á heimting á, að búa í friði við
það stjórnarfar, er hún sjálf hefir kos-
ið sér, án þess þó að loka augum fyrir
nytsömum nýjungum í háttum og við-
skiptum annara þjóða; en hún vísar
jafnframt á bug hverri þeirri viðleitni
utanaðkomandi áróðurs, er leiða myndi
til sundrungar og óhjákvæmilega hlyti
að veikja framsóknarbaráttu hennar;
hún trúir á lýðræði; ekki vegna nafns-
ins eins, heldur þeirra eðliskosta, er
reynslan sjálf hefir sannað, að það búi
yfir, þar sem það fær sjálfrátt og ótrufl
að að njóta sín, og hvorki í þeim efn-
um né öðrum lætur hún segja sér fyrir
verkum; og boðorð barna hennar ætti
jafnan að vera það: Að elska, byggja og
treysta á landið!
Margir íslendingar, er frá íslandi
komu, eiga tvískiptar minningar og
tvískipta ævi; þeir eiga nokkuð af
hamingjufögnuði sínum og sorgarham-
ingju sinni, bæði heima og hér; fólkið,
sem hér er fætt, á þetta vitaskuld
hvorttveeggja óskipt á canadiskum
vettvangi; um þjóðhollustuna má þó
ekki í millum sjá, því hollari canadisk- *
ir borgarar, en landnemarnir af Fróni,
hafa eigi fæti stigið á þetta fagra og
frjósama land; og víst er um það, að
meðan niðjarnir leggja rækt við minn-
ingu þeirra og hafa nafn þeirra í heiðri,
vex þeim styrkur í lífsbaráttunni.
Fyrsti stjórnarformaður hins cana-
diska fylkjasambands, Sir John A.
Macdonald, komst þannig að orði á
fimm áræ afmæli þess:
„Það var í rauninni ekki vel spáð fyr-
ir fylkjasambandinu, er það fyrst hóf
göngu sína; með varúð og fe’stu hefir
það þó lifað af frumbýlingsárin fimm,
án þess að skaðlegrar ágjafar hafi
orðið vart, og með hliðstæðum stjórn-
háttum mun þjóðin ekki þurfa að bera
neinn sérstakan kvíðboga fyrir fram-
tíðinni.“ •
Varúð og festa ættu að vera kjörorð
canadisku þjóðarinnar í aldir fram, og
mun þá jafnan trygt verða um hag
hennar og þjóðeiningu.
Tuttugu og fimm ára afmæli Þjóð-
ræknisdeildarinnar „ísland“
Tuttugu og fimm ára afmælis þjóð-
ræknisdeildarinnar „ísland“ í Brown,
Manitoba, var minst með fjölmennu
hátíðahaldi þ. 18. júní síðastliðinn. —
í rauninni var þar þó um að ræða tutt-
ugu og sex ára aímæli deildarinnar, og
freklega það, því að hún var stofnuð 12.
febrúar 1921; var það og hugmyndin,
að afmælisins yrði minst í fyrra, en af
ýmsum ástæðum komst það eigi í
framkvæmd. En nú hefir verið úr því
bætt, eins og ágætlega sæmdi, því að
hér er eigi aðeins um að tala eina af
elstu deildum Þjóðræknisfélagsins,
heldur jafnframt eina þeirra deilda
þess, sem verið hefir óvenjulgea vel
vakandi og starfandi, ekki síst þegar
litið ér á allar aðstæður, fámenni byggð
arinnar og fjarlægð frá meginstöðv-
um íslendinga. Er byggðarbúum þessi
félagslega viðleitni þeirra í þjóðræknis-
og menningaráttina að því skapi til
aukinnar sæmdar, og sést hér hverju
orka má, þegar áhugi og góður félags-
andi ráða ríkjum.
Afmælisfagnaðurinn hófst með því,
að forseti deildarinnar, Vilhjálmur
Ólafsson, setti hátíðina og bauð menn
velkomna með nokkrum velvöldum
orðum. Kvaddi hann síðan Þorstein J.
Gíslason til samkomustjórnar, en hann
hefir jafnan verið einn af helstu stuðn-
ings og forvígismönnum deildarinnar,
fyrsti ritari hennar og enn í stjórnar-
nefndinni.
í gagnorðu forsetaávarpi lýsti Þor-
steinn stofnun deildarinnar og starfi;
gat hann þess, meðal annars, að af 17
stofnendum hennar væru 9 látnir. —
Minntust samkomugestir látinna fé-
lagssystkina með því að rísa á fætur.
Verðugt er að minnast þess, að
fyrstu embættismenn deildarinnar voru
eftirfarandi: Jón S. Gillies, forseti; Þor-
steinn J. Gíslason, ritari og Sigurjón
Bergvinsson, féhirðir. Fyrstu fulltrúar
hennar á þjóðræknisþingi voru þeir
Jón J. Húnfjörð og Tryggvi Ólafsson.
Núverandi embættismenn eru: Vil-
hjálmur Ólafsson, forseti; Mrs. Guðrún
Tómasson, ritari; Þorsteinn J. Gísla-
son, féhirðir; og Jónatan Tómasson,
fjármálaritari.
Að loknu ávarpi samkomustjóra, og
síðar á samkomunni, var almennur
söngur undir stjórn Mrs. Lrovísu Gísla-
son, sem lagt hefir mikinn og merki-
legan skerf til félagslífs í byggðinni
með söngstarfi sínu og söngstjórn. —
Karlakór söng einnig á samkomunni
undir stjórn hennar. Voru sungin gam-
alkunn, íslenzk ættjarðarljóð, og önn-
ur íslenzk kvæði, kunn og kær, og var
söngurinn f jörugur og hressandi á hann
að hlýða, og eftirtektarvert, hve marg-
ir tóku þátt í honum. „Þar sem sönglist
dvín, er dauðans ríki“, segir skáldið
Ekki eru nein dauðamerki á íslending-
unum í Brown-byggðinni í þeim efnum.
Þá sungu tvær litlar stúlkur, Anna
og Salome 4)lafsson, tvísöng á íslenzku,
svo unun var á að hlusta; en Lárus
Gíslason lék fagurt lag á fiðlu, og fórst
það vel úr hendi. Ungir og gamlir tóku
því höndum saman um að gera sam-
komuna minnisstæða og skemtilega.
Jóhannes H. Húnfjörð, sem dvalið
hefir langvistum í byggðinni og starfað
mikið í þjóðræknisdeildinni, hafði ort
kvæði í tilefni af aldarfjórðungsafmæli
hennar. Las Mrs. Gíslason það, og hitti
það vel í mark.
Karl Thorkelsson, skólastjóri í Mor-
den, mintist Sérstaklega frumherja
byggðarinnar, hugsjónaástar þeirra,
þrautseigju og framsóknaranda; mælti
hann á íslenzku og tókst hið besta.
3!
Dr. Beck var aðalræðu-
maður samkomunnar. Hóf
hann mál sitt með því að
flytja deildinni kveðjur
séra Valdimars J. Elylahds,
forseta Þjóðræknisfélags-
ins, og stjórnarnefndar
þess, og þakkir fyrir vel
unnin störf í þágu þjóð-
ræknismálanna. Annars
fjallaði ræðan um endur-
reisn lýðveldis á íslandi,
framfarir þjóðarinnar á
síðari árum og framtíðar-
horfur hennar. Var ánægju
legt að veita þv, eftirtekt,
hve næman hljómgrunn
frásögnin um ættjörðina
og ættþjóðina fann í hug-
um samkomugesta, sem
nálega allir eru þó fæddir
hér vestra og hafa ísland
aldrei augum litið. Kunna
þeir auðsjáanlega góð skil
á máli feðra sinna og
mæðra, og er svo ennþá,
góðu heilli, víðar í byggð-
um vorum.
John B. Johnsón, sveit-
arráðsmaður, þakkaði
ræðumönnum komu þeirra
með skörulegum orðum og
smekklegum.
Yfir samkomunni hvíldi
ósvikinn íslenzkur blær, og
lauk henni með því, að
rausnarlegar veitingar voru
fram bornar, en síðan var
dans stiginn.
Um 70 til 80 manns sóttu
afmælishátíðina, eða allur
þorri byggðabúa, og bar
það fagurt vitni félagsanda
þeirra. Deildin „Ísland“ á
einnig sérstöðu meðal
þjóðræknisdeilda vorra,
vegna þess, að öll byggð-
in hefir í reyndinni árum
saman verið í þjóðræknis-
félaginu, í þeim skilningi,
að einn eða fleiri af hverju
heimili hafa verið í félag-
inu, og mun svo enn. Er
það bæði þakkarvert og til
fyrirmyndar. Fór því að
vonum, að meðan ég
dvaldi á þeim slóðum að
þessu sinni, sungu mér í
huga orð skáldsins:
„Og lengi mun lifa í þeim
glæðum,
sem landarnir fluttu um
sæ.“
Gestrisnin íslenzka, með
al annara góðra erfða, sit-
ur áreiðanlega í tignarsæti
hjá löndunum í Brown-
byggðinni, eða svo reynd-
ist okkur hjónunum. Vil ég
að málslokum, fyrir okkar
hönd þakka byggðarbúum
skemtilegar samverustund
ir og frábærar viðtökur. —
Lifið heil!
Richard Beck.
Ávarp til Islendinga í vesturheimi
Islendingar hafa löngum lagt
mikla rækt við sögulegar minj-
ar, flestum þjóðum fremur. —
Þeim er í blóð borið þrá og þörf
á því að kunna skil á lífi og hátt
um, störfum og stríði sem
flestra þeirra einstaklinga, er
þjóðin hefir alið.
Á undanfömum árum hefir
kappsamlega verið unnið að því,
beggja megin hafsins, að forða
frá gleymsku margs konar sögu
legum verðmætum. Samt sem
áður er margt óskráð enn, og
með hverju ári; sem líður, fer
mikið forgörðum af því, er vert
hefði verið að geyma og varð-
veita, Jcomandi kynslóðum til
þekkingarauka á lífi forfeðra
sinna. Hér er því enn óunnið
mikið verk og íperkilegt.
Það er með þetta í huga, sem
ég undirritaður er nú kominn í
annað sinn hingað til Vestur-
heims. Mér hefir orðið ljóst,
hversu mikill menningararfur
hér fer í súginn, þrátt fyrir hið
góða starf, er Vestur-íslending
ar hafa unnið og eru að vinna,
ef ekki verður enn meira gert
til þess að bjarga því, sem bjarg
að verður, undan tönn tímans.
Eg hefi því einsett mér að safna
öllum fáanlegum heimildum að
sögu íslendinga í Vesturheimi,
jafnt prentuðum sem ópirent-
uðum, og ég vænti þess, að sem
flestir hér vestra reynist fúsir til
þess að rétta mér hjálparhönd
og stuðla að því, að ég geti gert
þessu áhugamáli mínu þau skil,
er það verðskuldar, svo að það
geti haft varanlegt gildi á kom-
andi tímum.
Mér væri mjög mikilsverð að-
stoð við söfnun og skráningu
hvers konar heimilda og frá-
sagna, bæði um líf íslendinga í
þessari álfu og það, sem á daga
forfeðra þeirra dreif heima í
gamla landinu. Héðan að vest-
an væri mér sérstaklega kært að
fá sem mest af ferðaminning-
um vesturfara, æfisöguþætti,
þætti um merka menn og sér-
kennilega, lýsingar á lífsbar-
áttunni hér, frásagnir um ein
staka atburði og viðskipti ís-
lendinga við aðra þjóðflokka,
heilsteyptar greinar um bóka-
og blaðaútgáfu íslendinga hér og
hvaðeina annað, er sögulega og
menningarlega þýðingu hefir.
Einnig væri mér kærkomið, ef
menn héldu til haga og sendu
mér gömul bréf, er enn kunna
að vera til, kvæði og lausvísur
og myndir af mönnum, mann-
virkjum og bústöðum Islendinga
hér vestra.
Loks þætti mér mikils um
vert að fá í mínar hendur sem
mest af minningum heiman af
íslandi, er hér kunna að vera til,
þjóðsögum, sagnaþáttum og öðru
slíku.
Eg þykist þess fullviss, að
fjölmargir Islendingar hér
vestra séu fúsir til þess að rétta
mér hjálparhönd í þessu starfi
með því að skrásetja það, er
þeir eða aðrir kunna að geyma
í minni sér,‘ af ýmiskonar fróð-
leik er við kemur þessari söfn-
un, og sendi mér sem fyrst.
Árni Bjarnarson
frá Akureyri
Iceland.
Noregsför Ungmennafélaganna
undirbúin
Ungmennafélögin vinna nú af
kappi að undirbúningi Noregs-
fararinnar, sem skýrt var frá hér
í blaðinu fyrir nokkru síðan. —
Eins og þá var skýrt frá, fer
flokkur íslenzkra glímumanna í
sýningarför til Noregs í næsta
mánuði. Förin er farin að til-
hlutun Ungmennafélags Reykja
víkur en Ungmennasamband Is-
lands tekur einnig þátt í henni
og annast fræðslu- og, fyrir-
lestrastarfsemi í sambandi við
sýningarnar.
Stefán Runólfsson formaður
Ungmennafélags Reykjavíkur
fer til Noregs í dag, meðal ann-
ars til að undirbúa förina.
Nýgift hjón höfðu notið hinna
langþráðu hveitibrauðsdaga. Nú
voru þeir senn á enda. — Þau
höfðu ferðast víða og skoðað
alla fegurstu staði, sem þau
höfðu getað leitað uppi. Allra
hugsanlegra kræsinga höfðu
þau neytt. Satt að segja voru
þau orðin hálfvegis leið hvort
á öðru, en vildu ekki við það
kannast. Að lokum mælti unga
konan óvart í dutlungakasti:
— Væri nú ekki annars gam-
an að hitta, þó ekki væri nema
einn einasta vin,
— Jú, sannarlega, ansaði mað-
urinn og andvarpaði þungt,
— jafnvel þó það væri svarinn
óvinur.
Árni Jóhannesson
F. 1874 — D. 1947.
„Sem elding með ljóshraða um
hnauður og höf.
Vér hverfum frá lífsbraut til
hvíldar í gröf“.
Mánudagsmorguninn 28. apríl
s. 1. andaðist snögglega að heim
ili sínu. 5 mílur S.-vestur frá
Leslie, Sask., stórbóndinn Árni
Jóhannesson 73 ára gamall. —
Hann var fæddur í Skagafirðin-
um á jóladaginn 1874. Foreldr
ar: Jóhannes Jónsson Tómasson
ar frá Einhamri í Hörgárdal en
lengié til heimilis á Hól-
um í Hjaltadal og Bjarn
arstöðum í Kolbeinsdal
í Skagafirði og kona hans
Sólveig Illugadóttir, um ætt
hennar, veit ég ekki frekar. —
Árni kom með foreldrum sínum
til Vesturheims 1833. I N. Dak.
yar hann til 1906. Þá giftist
hann eftirlifandi konu sinni
Jóhönnu Bjarnason. Nam hann
þá land í Vatnabyggðunum, sem
þá voru að byggjast, — flutti
þangað og bjó þar æ síðan. Hann
var mikill athafnamaður og
hagsýnn, rak búskapinn með
dugnaði og starfaði í sínum
verkahring með kostgæfni. Er
sagt að um skeið hafi hann átt
tuttugu lönd — 3.200 ekrur. —
Seldi hann á seinni árum nokk-
uð af landareign sinni, en mun
þó hafa átt 9—11 lönd, er hann
féll frá. Að minnsta kosti s. 1.
10 ár stóð heilsa hans á veikum
fæti. Eg þekkti Árna ekki per-
sónulega, en kona mín og hann
voru bræðrabörn, og ég hafði
spurn af honum í 35 ár, en fund-
um okkar bar ekki saman. Eg
kom á heimili hans 1938, en
hann var þá ekki heima, en
hin ágæta kona hans tók mér
með iriikilli rausn.
Árni var talinn ágætur dreng-
ur, vinfastur og hjálpsamur, án
þess að auglýsa það fyrir al-
heimi. Enda átti hann kyn til
þess að vera mannkostamaður
eftir því sem ég þekki ættfólk
hans.
Hr. J. J. Henry sál., er lengi
bjó að Petersfield, Man., var
föðurbróðir Árna en Mrs. H. J.
Hallgrímsson, Mountain N.-
Dak., var systir hans. Önnur
systir Mrs. Stefán Tómasson og
bróðir jJón, eru bæði dáin.
Þeim hjónum, Árna og Jó-
hönnu, varð ekki barna auðið.
Western Revieu, Foam Lake
minnist Yrna með svofeldum
orðum:
„Skömrnu eftir að hann gift-
ist, kom hann hingað með konu
sína og nam land fyrir suðvest-
an Leslie. Hann helgaði alt sitt
líf sínu starfi, og hafði því lít-
inn tíma til að sinna almennum
félagsmálum síns umhverfis, en
hann brást aldrei með rífleg
fjárframlög er til hans var leit-
að með nauðsynjamál. Hann
var þaullesinn varðandi héraðs-
og landsmál og alheimsmál. —
Margt af okkar fólki er í þakk-
lætisskuld við hann fyrir drengi
lega hjálp, er til hans var leitað
með vandamál, því hann var æ
reiðubúinn að hjálpa og greiða
úr vandamálum. Hans er því
sárt saknað af öllum þeim, sem
hann með ljúfu geði rétti
hjálparhönd“.
Samkomusalurinn í Leslie var
þéttskipaður við jarðarförina 1.
maí. Fólk kom úr öllum áttum
til að heiðra minningu frum-
herjans í síðasta sinn og kistan
var alþakin blómum. — Séra
W. P. Ewing frá Foam Lake
þjónaði við útförina. Mrs. A.
Thorfinnson lék á hljóðfærið, en
Mrs. K. Miller, einnig frá Wyn-
gards, heiðraði minningu hins
framliðna með einsöng af hrifn-
ingu og fegurð“.
Vér samhryggjumst með
ekkjunni einstæðu, sem svo
mikið hefir mist, og ættingjum
hans og vinum.
G. J. Olson.