Lögberg - 18.09.1947, Side 2

2
LöGBERG, FIMTUDAGINN 18. SEPTEMBER, 1947
íslenzkir sálmar á ensku máli
í Gamla Testamentinu er
sagt frá því, að ónotalegur andi
kom yfir Sál konung og þjáði
hann nokkuð. Var þá fenginn
hinn ungi Davíð til að flytja
konunginum fagra hljóma með
hörpu sinni, og leið Sál þá mikið
betur. Á síðasta kirkjuþingi
voru, var eins og sumum bræðr-
um vorum liði eitthvað illa þeg
ar talað var um að snúa íslenzk-
um sálmum á enskt mál. — Mér
virðist að þetta sé nokkur hluti
af þeirri andúð sem til er meðal
Vestur-Islendinga að snúa
nokkrum íslenzkum Ijóðum á
enskt mál eða nokkurt annað
mál. Eg hefi séð það staðhæft
í vestur-íslenzku blaði, að ís-
lenzk ljóð ætti alls ekki að þýða
á nokkurt annað mál, því það
væri ekki unt nema með því að
skemma þau.
Ef þetta skyldi vera rétt, eru
þá ekki allar þýðingar skaðleg-
ar? Ætti ekki að banna þær all-
ar? Hvar væri þá Biblía vor,
sem fyrir þýðingar, er auðlesin
fólki margra þjóða á fleiri
hundruð tungumálum? Næst
henni kemur, ef til vill Pílgríms
Progress, í íslenzkri þýðingu,
Pílagrímsförin. Hugsum oss, að
Jesús Kristur hefði sagt við
lærisveina sína, að þeir mættu
ekki þýða neitt af dæmisögum
sínum né öðrum orðum á önnur
tungumál. Þau orð yrðu öll að
geymast óskemd, óbrjáluð á
aramiska tungumálinu, sem þá
var talað í Gyðningalandi. Þér
sjáið það hvergi og hafið aldrei
heyrt þess getið, að hann hafi
nokkumtíma, með einu einasta
orði, int í þá átt, að ekki mætti
þýða orð hans á aðrar tungur,
enda voru þau orð fljótt þýdd
á önnur tungumál. Heimildar-
ritin um kristindóminn, guðs-
spjöllin, eru á annari tungu en
aramísku. Til er sögn um það,
að Mattheus hafi fyrst samið
guðspjall sitt á hebresku, en það
er fyrir löngu glatað, ef það
hefir nokkurntíma verið til, en
guðspjall hans ásamt öllum hin-
um bókum Nýja Testamentisins
höfum vér á hinu gríska tungu-
máli. Þar eru hin guðdómlegu
orð Frelsarans þýdd á grísku.
Já, segir einhver, þetta var alt
gott og blessað í óbundnu máli;
en alt öðru máli að gegna með
ljóð. Við skulum nú sjá. íslend-
ingum þykir mikið varið í sálma
sína, frumsamda með þjóð vorri.
Margir staðhæfa, að engin önn-
ur þjóð eigi eins dýrðlega sálma
eins og vér. Eg fór að líta yfir
sálmabækurnar vorar: sálmabók
íslands og sálmabók Kirkjufé-
lags vors. í hinni fyrri fann ég,
af 650 sálmum, 234 þýdda, og í
Kirkjufélagssálmabókinni, af
372 sálmum, 123 þýdda. — Það
lítur svo svo út, að sálmabæk-
ur vorar væru all-mikið fátækari
ef þar væru engir þýddir sálm-
ar, og ennfremur, að þjóðkirkja
íslands og hið vestur-íslenzka
Kirkjufélag vort hafi ekki haft
neitt á móti þýddum sálmum.
Ef til vill hefir enginn Vestur
íslendingur verið íslenzkari en
séra Jón Bjamason; samt fékk
hann Jón heitinn Runólfsson til
að þýða suma fegurstu sálmana
ensku á íslenzkt mál.
Réttmæti góðra sálmaþýðinga
á íslenzkt mál er því tvímæla-
laust viðurkent af kirkju Islend
inga bæði heima á ættjörðinni
og í Vesturheimi. Er þá nokkr-
um manni unt að hafa á móti
því að nákvæmlega hið sama
gildi með þýðingar íslenzkra
sálma á önnur tungumáli. — Að
spyrja er að svara.
Með þessu er á engan hátt
sagt, að vér íslendingar í Vest-
urheimi höfum þau skilyrði, sem
nauðsynleg eru til þess að vinna
það verk að snúa íslenzkum
sálmum á ensku. Til athugunar
því eru nokkur atriði sem liggja
til grundvallar réttum skilningi
á því máli. Enginn hörgull er á
mönnum hér vestra sem fara
prýðisvel með bæði tungumálin,
íslenzku og ensku; en með því
eru ekki allar ráðgátur leystar.
Ekki verður sagt, að það sé mik-
ið að vöxtum, sem þýtt hefir
verið af Vestur-íslendingum úr
íslenzku á ensku. Nokkur íslenzk
ljóð hafa verið færð í enskan
búning, og sumt af því verki hef
ir verið unnið afbragðs vel; en
hér erum vér aðeins að athuga
sálma. Fyrst er þá að gjöra sér
grein fyrir eðli og einkennum
sálma. Hvað er sálmur? Engin
tilraun skal hér gjörð til að
skýra það með löngu máli. Lík-
legast verður svar mitt . mjög
hversdagslegt. Eg gjöri greinar-
mun á ljóði og sálmi, eða ég segi:
sálmur er sérstakur flokkur
ljóða. I sem allra fæstum orðum:
sálmur er tvennt: söngljóð og
guði-vígt ljóð. Hann er samtal
við Guð. Þar kemur fram þakk-
læti, lofgjörð, tilbeiðsla, löngun
til Guðs. Að sumu leyti lýtúr
sálmurinn vanalegu ljóðforms-
lögmáli, en tilgangurinn er
sérstæður, sá, að nálgast Guð.
Heilagur einfaldleiki fer sálmi
vel. Iburðarmikið skraut, sem
gæti farið vel í annari tegund
Ijóða, á ekki heima í sálmi. Hinu
má heldur ekki gleyma, að sálm
ur er ætlaður til söngs. Það verð
ur að vera samræmi lags og orða,
“music married to immortal
verse”, eins og enskur snilling-
ur segir. Lagið verður að hjálpa
orðunum til að syngjast inn í
hug og hjarta. Oft hefir lag
bjargað sálmi frá gleymsku. Og
sálmarnir í sálmabókunum er
ekki einungis ætlaðir einstakl-
ingum, heldur einnig söfnuðun-
um. Safnaðar-söngur er það að-
altakmarkið. Best væri einnig,
að sem flestir sálmar í sálma-
bókum vorum væru ekki lengri
en það, að það mætti nokkurn-
veginn syngja þá alla. — Það er
slitið samhengið þegar prestar,
í hálf partinn vandræðum,
hlaupa yfir nokkur vers og biðja
söfnuðinn að syngja seinasta
versið. Ekki nema alveg sérstak
ar ástæður réttlæta það að hafa
sálma i sálmabókum vorum
með 15—20 versum. Þegar því
að talað er um að þýða íslenzka
sálma á enskt mál, verður tak-
markið það að skapa enskan
sálm, sem söfnuðir vilja syngja
og syngja sér til ánægju og sál-
arheilla.
Hver er því verki vaxinn? —
Enginn nema skáld, og ég vildi
segja, ekki eru líkindi til að
nokkur annar en kristinn mað-
ur, sem er skáld, geti orkt eða
þýtt kristinn sálm. Að vísu eru
sum skáld gædd þeirri gáfu að
geta skapað og skilið margvís-
legt hugarástand og vil ég ekki
loka neinum dyrum þar; enn-
fremur er það tilfellið, að marg-
ir sálmar vorir nefna ekki Krist
sérstaklega en falla samt í faðm
guðdómsins. Hvernig fer þá
skáldið að sem á að þýða sálm?
Hann verður innblásinn af
anda og efni sálmsins, og skap-
ar svo nýtt listaverk á nýja mál-
inu. Nokkum veginn allir íslend
ingar mundu segja, að stærsta
atriðið í þessu verki væri það
að þýða nákvæmlega rétt allt
efni frumsálmsins; en ég tel
mest um það vert að skapa góð-
an sálm á nýja málinu. Segjum
að nú sé verið,að syngja í enskri
kirkju einn af þessum þýddu
sálmum, hvað gjörir það þeim
sem syngur til, hvort hann hef-
ir verið rétt þýddur af frum-
málinu. Alt sem hann hugsar
um er það sálargagn sem hann
finnur þar og sú blessun sem
streymir til hans frá þeim dá-
samlegu, kristilegu orðum, sem
hann er að syngja. Eitt dæmi af
þessu kemur mér í hug. I bók-
inni sem við nú köllum gömlu
sálmabókina, þá frá íslenzku
þjóðkirkjunni, er sálmur einn,
sem er þýðing af enska sálmin-
um, “Jesus lover of my soul”.
Upphaf hans er þetta: “Sanni
vinur sálar minnar”. Hann er í
öðrum bragarhætti en frumsálm
urinn, og er að minsta kosti ekki
nákvæm þýðing hans. En þessi
íslenzki sálmur er aðdáanlegur,
eins og hann hefði verið frum-
orktur á íslenzku, gallalaust
trúarljóð, mundi ég segja. Fyrir
einhverja sérvizku, mér liggur
við að segja athugunarskort
prestanna fyrir sálmabók vora,
komst hann ekki inn í hana. —
Eru þá nokkrir meðal vor til
að vinna verk þetta? I því sam-
bandi vil ég, að þessu sinni, eng-
in nöfn nefna. Lítilsháttar hafa
íslendingar gjört tilraun í þá átt.
Það hefir líklega verið um meiri
framkvæmdir að ræða í þessu
efni meðal manna, sem ekki eru
íslenzkir. Svo má vera að ís-
lendingar vilji ekki láta snúa
sálmum sínum á enskt mál, og
ekki vil ég angra nokkurn með
því að leitast við að telja hann
af þeirri skoðun. Eg vildi aðeins
skýra málið svo, að það yrði rétt
skilið. Eg trúi lítið á hraðpressu
aðferðir í sannfæringarmálum.
Við ættum að geta talað saman
í bróðerni þó við séum sinn á
hverri skoðun.
Hvernig það atvikaðist, að ég
fór að blása svolitlum yl í þá
hugmynd, að það gæti verið til
góðs að þýða á ensku nokkra
vora fegurstu íslenzku sálma,
hefi ég áður sagt. Þegar ég rit-
aði um síðasta þing United Lut-
heran Church, sem haldið var í
borginni Cleveland í síðastliðn-
um októbermánuði. Mér þykir
stórlega fyrir, að þurfa að endur
taka nokkuð af þvr hér sem ég
þá sagði, en get þó ekki með öllu
varist því.
Áður en ég fór á þingið fékk
ég prentaða skýrslu frá nefnd-
inni„ sem hafði það verk með
höndum að undirbúa nýja út-
gáfu af Common Service Book,
sem er sálmabók og helgisiðabók
kirkjufélagsins, sem vér tilheyr-
um, United Lutheran Church in
America. Henni var einnig falið
það verk að hjálpa, með öðrum
lúterskum kirkjufélögum, að
undirbúa sameiginlega sálmabók
fyrir alla þá lúterska menn í
Ameríku sem þá bók vildu
nota. Mér féll skýrslan einstak-
lega vel í geð, fanst hugmyndir
nefndarinnar um sálmaval og
sálmanotkun heilbrigðar og fal-
legar. Eg sá þar, að Danir og
Svíar, og líklega Norðmenn voru
með í þessari hreyfingu. Mér
fanst hugmyndin fögur, fanst
hún benda í samkomulagsátt
meðal bræðra, sem allir ættu að
vinna saman. En aumingja litla
íslenzka kirkjufélagið, átti það
nokkum kost á að vera þar með?
Enginn hafði beðið íslendinga
um neitt innlegg í þessa sameig-
inlegu bók, eða áttum vér ekk-
ert í sálmaforða vorum sem
verðskuldaði að eignast þar
húsaskjól með sálmaauðæfum
annara lúterskra þjóða. Niður-
staðan hjá mér varð sú að mig
langaði til að þjóð vor fengi þar
einhverja viðurkenningu, og að
vér fengjum þar eitthvert tæki-
færi til að vitna, í sálmbúnu orði,
um Jesúm Krist, Frelsara vorn.
Við fjórir íslenzku erindrekarn-
ir vorum sammála um þetta og
þess fýsandi, að láta þetta verða
meira en orðin tóm. Eg talaði við
formann sálmabókanefndarinn-
ar meðan á þinginu stóð og
hann sagðist fúslega taka á móti
til athugunar, þeim sálmaþýð-
ingum og lögum sem við vildum
senda honum. Séra Guttormur
Guttormsson varð fyrstur til að
senda honum nokkrar sálmaþýð
ingar. Seinna sendum við í við-
bót nokkuð frá /Winnipeg. Við
fengum ágæt bréf og góðar um-
sagnir um suma sálmana frá
Dr. Reed, formanni nefndarinn-
ar, í Philadelphíu. Frá þessari
hreyfingu var skýrt á fundi
framkvæmdarnefndar Kirkjufé
lagsins seint að vetrinum, og
var nefndin hvetjandi í þessu
máli. Svo var skýrt frá þessu á
síðasta kirkjuþingi og lítið við
það gjört annað en helst að hall-
mæla því, en samt var kosin
nefnd til að halda því áfram.
Næðingurinn sem komst inn
á kirkjuþingið, kemur aftur
fram í hinni skrautlegu og að
mörgu leyti skemtilegu ritgjörð
hr. Jóns J. Bildfells, í Lögbergi
fyrir skömmu, og vil ég nú at-
huga þær aðfinnslur að nokkru.
Þar er talað um forgangs-
menn þessa máls og sagt um þá,
að þeir hafi verið “að reyna að
troða” 6 íslenzkum sálmum í
“stóru sálmabókina”. Með “stóru
sálmabókinni” er átt við þessa
tilraun að láta Lútersku kirkj-
una í Ameríku eignast sameigin-
lega enska sálmabók. Ekki er
þetta alveg rétt hjá Mr. Bildfell.
Eftir því sem ég bezt veit, er
ekki flugufótur fyrir því, að
nokkur maður hafi verið að
troða nokkrum íslenzkum sálmi
þessa bók. Það voru ekki nema
tveir menn sem nokkuð fengust
við það að senda U.L.C.-nefnd-
inni enskar þýðingar af íslenzk-
um sálmum, séra Guttormur
Guttormsson og sá sem þessar
línur ritar. Ekki hygg ég, að
nokkur maður, sem þekkir séra
Guttorm, hugsi hann sekan um
þessháttar starfsaðferð. Hvað
fólk hugsar um mig veit ég
ekki, en hitt veit ég að þessi
ummæli eru ekki rétt. Við báðir
lögðum það algjörlega þrýsting
arlaust í hendur Dr. Reeds og
meðnefndarmanna hans, hvað
þeir gjörðu við það, þá sálma,
sem við sendum þeim. I bréfi,
sem ég fékk frá Dr. Reed, gat
hann þess, að sumir þjóðflokk-
arnir væru að breita nokkuð
sterkum áhrifum til þess að fá
sálma sína samþykkta. Eg svar-
aði honum um hæl því, að frá
okkur væri um ekkert slíkt að
ræða. Eg hygg, að við séra
Guttormur séum svo algjörlega
saklausir af því að vera að troða
nokkru í bókina, að við höfum
ekki einu sinni gefið nokkrum
sálminum meðmæli. Við létum
nefndina með öllu frjálsa að því
að velja eða hafna.
Svo kemur orðatiltækið, “stóra
sálmabókin”. Það sem í rit-
gjörðinni er nefnt þessu nafni
er, frá mínu sjónarmiði lofsverð
hugmynd, tilraun til kærleiks-
ríkrar samvinnu meðal trú-
bræðra. Eitt félagið sem að þess
ari hugmynd vinnur er United
Lutheran Church in America,
félagasambandið sem vér sjálf-
ir tilheyrum. Þar erum vér
meðlimir, þar eigum vér heima.
Er það ekki ofurlítið kuldalegt
að nefna þessa fögru tilraun
“stóru bókina”. Með því orði
sýnist þessi viðleitni vera flutt
svo undur langt í burtu.
f>á eygi ég þetta merjandi
orð, að “limlesta”. Mr. Bildfell
finst það óskaplegt, að ekki
komist nema 2 vers úr ”Alt er
sem blómstrið eina” inn í “þessa
nýju stóru sálmabók”. Það kall-
ar hann að limlesta sálminn. —
Það eru nú 48 ár síðan ég vígðist
til prests. Þó ég hafi ekki altaf
haft söfnuð og verið fasta prest-
ur, hefi ég þjónað all-mörgum
útförum. I eitt einasta sinn, í
þessi 48 ár, var allur sálmurinn
þessi sunginn við gröf, þar sem
ég var að jarðsyngja. Nú á
seinni árum hefi ég oftast látið
-syngja tvö vers: fyrsta og tíunda.
Þá hefi ég verið að limlesta
sálminn. Það er nú ef til vill
skiljanlegt með mig; en hið ein-
kennilega er, að svipað mun vera
ástatt með alla aðra íslenzka
presta bæði í Vesturheimi og á
Islandi, nema þar sem prestar
eru algjörlega hættir að nota
sálminn. Eftir þessu er öll ís-
lenzka þjóðin að limlesta sálm-
inn. Og ekki nóg með það, svona
er farið með fleiri sálma og það
jafnvel passíusálmana sjálfa.
1 sálmabók kirkjufélags vors
— 1938 — er skrá yfir 37 “vers
eða sálmaparta, úr Passíusálm-
unum, er áður hafa staðið í
sálmabókum vorum”, þ. e. segja
sálmabókum íslenzku kirkjunn-
ar. I engu tilfelli er þar um heil
an sálm að ræða. Úr 11. passíu-
sálminum eru t. d. tekin tvö
vers:
Sigurdson Piano Pecital
Wins Wide Acclaim
Snjolaug Sigurdson, pianist,
offered refreshing and un-
hackneyed performances at her
recital Wednesday night in
First Lutheran Church. — The
Icelandic Canadian Scholarship
fund which had providöd her
with a $1,250 scholarship last
year, sponsored the concert. Miss
Sigurdson will leave Saturday
to start her third year study
with the eminent pianist—
Ernest Hutcheson in New York.
Miss Sigurdson has exhibited
considerable talent in her pre-
vious recitals in Winnipeg. Upon
this occasion she revealed that
this talent has been further
developed and matured in the
meantime and that, with the
continuance of this process,
much can be expected from this
artist within the next few
years. Her technical facility
met most of the demands of the
program, and she employed
vigor and momentum with
general discretion, achieving
notable sonority in her climaxes
without sacrificing the music-
ality of her tone or the pre-
vailing clarity of her playing.
The first movement of the Bee
thoven Sonata, Op. 110, might
have profited by a more lyric
treatment but the the playing
told of temperament and
revealed much, if not all, of the
sonata’s eloquence. The final
The Brahms’ Rhapsody Op.
tual feeling, with much of the
triumphal majesty of the closing
pages conveyed with ease.
The Brahm’s Rhapsody Op.
79, No. 1, which followed in a
Brahms group, had a sensitive
performance, with distorted
rhythms, but was set forth with
technical bravura. Memorable
playing came in the Intermezzo,
Op. 116, No. 6, where an in-
creased warmth and depth of
tone in mezzo-forte and piano
passages was notably impressive
The Capriccio, Op. 116, No. 7,
brought further delight and
Miss Sigudrson’s sympathy to-
ward these particular pieces is
so evident as to discourage
argument.
Hindemith’s sonatas are being
heard more frequently of late
and Miss Sigurdson offered the
second sonata at her recital. Of
its three movements, this
reviewer found the second the
most arresting and rewarding
although the third, suggesting
detached contemplation, and
the fourth—a rondo—were not
without interest.
Jeux d’Eau, by Ravel, proved
a highlight of the program. We
were shown a new way of
realizing the sparkling play of
water. Here was none of the
usual display of virtuosity but
a luminous picture of the myriad
lights and shadows in Ravels
impression of a fountain, with
control of dynamics a primary
feature.
Chopin’s Scherzo in B flat
minor, added final colorful touch
to the recital. It was played at
a more rapid tempo than is
orthodox, perhaps, but well
sustained, and played with fire
and dramatic feeling and ar-
resting contrast between the
serene, and contemplative pass-
ages and the almost violent
sequences making of it not only
a duet but a demonstration quite
unconsciously of a “split-per-
sonality” composition, and in
doing so at times, achieving or-
chestral grandeur of tone.
A large audience acclaimed
Miss Sigurdson with fervent
applause and she was presented
with a beautiful floral tribute.
S.R.M.
Winnipeg Tribune, sept. llth.
“Krossferli að fylgja þínum”
og “I veraldar vonsku solli”.
Þrjú vers úr 25. sálminum
hafa mjög víða verið notuð sem
sérstakur sálmur til að syngja
um leið og lík hefir verið borið
út úr kirkju. Úr 44. sálminum
út af 7. orði Krists á krossinum,
hafa verið skapaðir tveir sjálf-
stæðir sálmar: “Láttu Guðs
hönd þig leiða hér”, og “Hönd-
in þín, Drottinn hlífi mér”, ann
ar með þremur, hinn með fjór-
um versum. I þrettán tilfellum
er aðeins eitt vers tekið úr
sálmi. Þetta hefir þjóðkirkja
Islands gjört við passíusálm-
ana. Er nokkurt viðlit að
segja, að með þessu sé verið að
limlesta sálmana?
Kannast má vel við það, að
tvö vers úr sálminum, “Allt
eins og blómstrið eina” gefur
ekki hugmynd um hvernig all-
ur sálmurinn er, engu að síður
er sálmurinn óskaddaður í
sálmabókum vorum, og enn-
fremur er það sannleikur, að
eitt sálmavers getur unnið
mörgu fólki dýrmætt sálargagn.
Það hafa verið til menn sem
lærðu ljóð með því að sjá það
einu sinni. Það> var tilfellið með
Mecardy lávarð. Eg þekki einn
Islending, Pál Reykdal, sem í
ungdæmi sínu kunni utanbókar
sumar íslenzku ljóðabækurnar,
spjaldanna á milli, en þetta er
ekki almennt. Vér kunnum ef
til vill eitt vers úr sálmi, eða
eitt vers úr kapitula í Biblíunni,
og þessi einstöku vers koma aft-
ur og aftur í hugann og færa oss
styrk af og blessun. Hvað lítið
brot úr íslenzkum sálmi, hvort
heldur það væri á islenzku eða
einhverju öðru tungumáli, sem
vísaði einhverjum veg til Guðs
og gæfu, til andlegrar og eilífð-
ar blessunar, væri ég af öllu
hjarta þakklátur fyrir.
Dýrðlegustu íslenzku sálmarn
ir eru ekki skurðgoð til að
dýrka heldur andlegur lífs-
straumur til þess að gefa sem
flestum.
Frá móti sunnudagaskólakenn
ara vorra, sem haldið var í
Sunrise Camp í sumar, kom
umkvörtun, að ekki væri nóg af
auðveldum sálmum við hæfi
smábarna í ensku sunnudaga-
skólabókinni, sem United Lut-
heran Church hefir gefið út. —
Menn söknuðu indælu, auð-
veldu, íslenzku barnasálmanna,
sem vér notuðum hér áður. Væri
það ekki æskilegt, ef þess er
nokkur kostur, að færa þau ljóð
í fagran enskan búning? Eru
ekki einhverjir ungir Vestur-
íslendingar, sem eru því vaxnir,
bæði að heila og hjarta, að
yrkja þau ljóð að nýju til, á
þróttmiklu, hjartnæmu ensku
máli.
Um það sem hefir verið fram-
kvæmt meðal vor, ætla ég ekki
að þessu sinni að ræða. Það er
mjög lítið, sem Vestur-íslend-
ingar hafa gjört á þessu sviði,
en þó sumt vel. Eg vil mælast
til, að vér allir hugsum um
þetta og þeir leggi lið sem til
þess hafa andann og máttinn.
Vel færi á því, að ’ sungnar
væru við hinar ensku guðsþjón
ustur vorar, enskar þýðingar
af íslenzkum sálmum, þær sem
nú eru til, og þær sem smátt og
smátt komast í framkvæmd.
Vel getur verið að tök séu á
því að finna alíslenzk sálmalög,
sem unt væri að koma á fram-
færi bæði við íslenzka og enska
texta.
Ekkert er á móti því, að vér
hugsum til að eignast ofurlítið
safn af sálmum á ensku máli,
sem fengnir hafa verið úr hinni
dýrmætu gullnámu íslenzkrar
sálmagjörðar, með sem flestum
alíslenzkum lögum. Þetta væri
svo prentað og notað á þann hátt
sem best gegndi.
Rúnólfur Marieinsson.