Lögberg - 26.02.1948, Page 1

PHONE 21 374

ÍovA
rc a^(

d
Clcttf
*-*^dcreTS
baU Y'O'E'' \ Compleie
Cleaning
Institulion
61. ÁRGANGUR
WINNIPEG, FIMTUDAGINN 26. FEBRÚAR, 1948
NÚMER 9
Stjórnarskifti
Þegar þingið í Eire kom sam-
an í Dublin þann 18. þ. m., gerð
ust þau tíðindi, að Eamon De
Valera, sem verið hefir forsætis-
ráðherra í hinu svonefnda írska
fríríki síðastliðinn sextán ár, lét
af völdum, en við af honum tók
John A. Costello lögfræðingur í
Dublin 56 ára að aldri. Er til þess
kom að kanna liðstyrk þingflokk
anna kom það í Ijós, að De Valera
skorti sex atkvæði til þess að
njóta meiri hluta í þinginu; allir
andstöðuflokkar De Valera
’gengu í bandalag og fylktu liði
um Mr;" Costello; engu skal um
það spáð, hve áminstur stjórn-
málabræðingur verði langlífur,
þó meiri líkur sé á, að áður en
langt um líði verði þing rofið og
nýjar kosningar fyrirskipaðar.
Hinn nýi forsætisráðhe;rra er
talinn að vera sérfræðingur í
stjórnskipulegri alþjóðalöggjöf,
þótt hann á hinn bóginn hafi
fram að þessu tiltölulega lítið
gefið sig opinberlega að stjórn-
málum.
Eamon De Valera er 65 ára að
aldri; hann er laginn flokksfor-
ingi, en harður í horn að taka ef
því er að skipta, með óbifandi
traust á forustuhæfileikum sín-
um.
Vinnur
aukakosningu
Nýverið fór fram aukakosning
til brezka þingsins í Paisley kjör
dæminu, sem nær að útjöðrum
Glasgowborgar; aðeins tveir
frambjóðendur voru í kjöri,
Douglas H. Johnston, er sótti
undir merkjum Attlee-stjórnar-
innar og John MacCormick, sem
íhaldsmenn og Liberalar fylktu
sér um. Mr. Johnston gekk sigr-
andi af hólmi með hátt á sjöunda
þúsund atkvæða um fram gagn-
sækjanda sinn.
Síðan að Attlee-stjórnin kom
til valda á Bretlandi 1945, hefir
hún aðeins tapað einni aukakosn
ingu af þrjátíu og sjö.
Nýjasta nýtt
Altaf er eitthvað nýtt að koma
upp úr kafinu á vettvangi heims-
málanna, en hið allra nýjasta er
það, að rússnesk stjórnarvöld á-
saka nú Breta og Frakka um það
að hafa ýtt undir Hitler með að
ráðast á Rússland í síðasta ver-
aldarstríði; ekki hefir þó erin
verið vitnað í heimildir, er á-
minst ásökun fái stuðst við;
sennilega heldur ekki auðhlaup-
ið að því.
Mr. Bevin, utanríkisráðherra
Breta, taldi áminsta ásökun hel-
beran heilaspund, og munu
frönsk stjórnarvöld vafalaust
taka í sama streng.
Geisilegur ágóði
Á fimtudaginn var lagði dóms
naálaráðherrann, Mr. Mc Lenag-
hen, fram í Manitobaþinginu
rekstrarskýrslu stjórnarvínsöl-
unnar yfir ellefu mánuði síðasta
fjárhagsár; umsetningin á þessu
tímabili nam $21,291,254, og hafa
yínkaup því numið 30 dollurum
ú hvert mannsbarn innan vé-
banda fylkisins, er það kemur í
ijós að hreinn ágóði áminstrar
verzlunar hljóp upp á $6,500,000.
Aldrei áður hefir stjórnarvín-
salan gefið af sér slíkan feikna
arð.
Photo by Björnson
Þessi mynd er af skírnarathöfn í Fyrstu lútersku kirkju og frá
var sagt í Lögbergi þann 5. þ. m., er séra Eiríkur Brynjólfsson
skírði son þeirra hjóna frammi fyrir altari; skírnarvottar voru
systir séra Eiríks, systir frúarinnar, A. S. Bardal, Elín Sig-
urðardóttir, Doleres Eylands, Dr. W. Wengel og Lincoln John-
son, forseti Fyrsta lúterska safnaðar.
Mikið gos í Heklu
Húsfreyjan að Ásólfsstöðum
skýrði Morgunblaðinu frá því í
gær í viðtali, að þrjú ur.danfar-
in kvöld hafi verið óvenjulega
miklir eldar í Heklu, og hafi þeir
verið einna mestir í fyrra-
kvöld.
Mest virðist gosið nú vera í
suð-vestur öxl fjallsins. — Mikla
gufumekki leggur nú upp af
gígunum, sem gosin eru í.
Undanfarið hefir lítið borið á
hraunrensli, þegar horft er til
fjallsins frá Ásólfsstöðum. En í
þessum síðustu gosum sér nú aft-
ur á glóandi hraun. Engar drun-
ur hafa heyrst til Ásólfsstaða frá
fjallinu.
Milli jóla og nýárs urðu heima
menn á Ásólfsstöðum stundum
varir við smávegis jarðhræring-
ar. —
Mbl., 7. jan.
Róstur í Jerúsalem hafa ný-
lega orðið þar nokkuð á annað
hundrað manns að bana af völd-
um sprenginga; voru það eink-
um Gyðingar, er harðastri út-
reið sættu, og er Aröbum um
kent.
Fer sínu fram
Aðalritari sameinuðu þjóð-
anna, Trygve Lie, lýsti yfir því
nýverið í New York, að hann
væri staðráðinn í því, að láta
ekki sinn hlut eftir liggja með
það fyrir augum, að knýja fram
skiptingu Palestínu, og kvaðst
mundu fara þangað sjálfur með
Palestínu-nefndinni, ef svo byði
við að horfa, málinu til fulltingis.
Mr. Lie er nýkominn til New
York úr mánaðar ferðalagi um
Norðurálfuna, þar sem hann var
að svipast um eftir stað fyrir
næsta ársþing hinna sameinuðu
þjóða; víðasthvar á ferð sinni
kvaðst Mr. Lie hafa orðið var
nokkurs uggs um hugsanlegt
stríð í náinni framtíð.
Biðál lausnar
Japanska ráðuneytið, er Tetsu
Katayama hefir veitt forustu í
nokkra undarifarna mánuði,
baðst nýlega lausnar og bar því
við, að það hefði aldrei séð til
sólar sakir pólitískra sviftibylja
síðan það tók við völdum; keisar
inn varð við lausnarbeiðninni
með fullu samþykki Gen. Mac-
Arthurs, hins ameríska hernáms
stjóra.
Góður búskapur
Samkvæmt yfirlýsingu Gar-
sons forsætisráðherra, sem jafn-
framt hefir með höndum emb-
ætti fylkisféhirðis, nemur tekju-
afgangur fylkisins yfir síðastlið-
ið fjárhagsár rúmlega fjórum
miljónum dollara.
Alvarlegar horfur
Dagblaðið Winnipeg Tribune
flutti þá fregn síðastliðinn laug-
ardag, að samkvæmt upplýsing-
um frá vistráðningaskrifstofum
Sléttu-fylkjanna, næmi tala at-
vinnulausra manna og kvenna á
þéssum stöðvum, 32.268, en stöð-
ur til boða væri aðeins 4.154.
Verkfalli lokið
Kolanámumanna verkfallinu í
Alberta og British Columbia,
sem staðið hefir yfir í hálfa
sjöttu viku og 10 þús. manns tóku
þátt í, er nú lokið með þeim
hætti, að námumenn fengu
tveggja dollara kauphækkun á
dag, einum dollar minna, en
þeir höfðu í fyrstu krafist.
BEZTA FÓRNIN
Fluli á Frónsmóli 24. febrúar 1948
Um heimsmál fæst við tölum — en við hugsum sjálfsagt öll —
þó hugsun okkar trufli kannske nokkur lykkjuföll,
er börnin leika vitringa og vitringarnir börn,
og veit ei meira þorskur hafs en síli’ í heimatjörn.
Eg var -að lesa blöðin — þessi feikna fúndahöld:
þar flestir sýnast keppast við að hrifsa meiri völd.
Eg las þar — fanst mér — aftur þetta sama sem í gær,
það sama’ og daginn þar á undan. — Eg var engu nær.
Eg sofnaði’ eins og venjulega; var í sveit með þeim,
sem vita hvorki’ í þennan eða nokkurn annan heim.
En alt í einu sá ég — mig það sjálfsagt hefir dreymt —
þá sýn, er lífið hafði í minni undirvitund geymt.
Mér fanst ég svífa’ á vængjum yfir vegleysur og höf,
og vera loksins staddur rétt hjá alveg nýrri gröf.
Eg horfði í gegnum moldina og sá hvar einhver svaf
í sæluríkri friðarró, sem strit og þreyta gaf.
Eg horfði’ í gegn um moldina; mér fanst ég þekkja þann,
sem þarna svaf og hvíldist, og ég starði lengi’ á hann.
Og þó hann lægi’ í gröfinni, ég sá hann bara svaf
í sæluríkri friðarró, sem strit og þreyta gaf.
Er allra sízt mig varði, hann þar upp á fætur stóð,
og augun skinu líkt og væru friðsæl vermiglóð.
I öllum svip og dráttum birtist eitt um þennan mann:
Að íslendingur var ei til, ef þetta var ei hann.
Eg ávarpaði’ hann feimnislega, en andspænis þó stóð:
“Hvort ert þú vinur, — má ég spyrja? — brot af minni þjóð?”:
“Eg hnúta leysti’ á Þingvöllum, mitt heiti Þorgeir var,
og hér er”, sagði hann: “Vandi’ á ferðum, engu minni’ en þar:
Nú hendir alla veröld sama’ og Þingvöll henti þá:
að þar er eina hugsjónin að slást og fljúgast á.
Og fulltrúar á þingum sitja fyrir hverja þjóð;
sem friðinn eiga’ að skapa — en þeir heimta meira blóð.
Og þjóðin okkar, sem var löngum snjöll að byggja brýr.
á beztu menn á þingunum — ég held þeir séu þrír.
Eg með þeim sæki þingin öll, og fer þeim aldrei frá,
þó finnist ei né sjáist þar, ég sit á bak við þá.
Eg hef það með mér bólið mitt, ég flyt það stað úr stað —
Ef stundarhvíld mér leyfist, get ég hallað mér í það.
Þú manst að undir feldinum ég forðum þreyttur lá,
en friðarandinn jafnvel sýnist vanháttugri’ en þá.
Þó fulltrúarnir okkar geymi vilja’ og vizku brunn,
ég vildi’ ég gæti stundum talað fyrir þeirra munn.
Þá stórþjóðunum segði’ ég alla sögu litla Fróns:
Um sigurinn á Þingvöllum og friðar vinning “Jóns”.
Að landinn hefði barist miklu meira’ en hundrað ár; —
Já, minsta þjóð á jarðríki, er aldrei hlotið sár:
Hún aldrei þekti manndrápsbyssu, aldrei sverði hjó. —
Hún aðeins beitti penna’ og tungu. — En sigri fagnar þó.
Eg þetta mundi segja þeim — Og sagan vitni ber;
ég síðan mundi leggja til að allra þjóða her
sé lagður niður lafarlaust og drápsvélunum drekt. —
Það drotni mundi bezta fórn, er mannkyn hefir þekt”.
Sig. Júl. Jóhannesson.
Arsþing Þjóðrœknisfélagsins
skemtilegt og fjölsóttara en áður
Þjóðræknisfélagið leggur tvö þúsund dollara í stofnsjóS
prófessorsembæliis í íslenzku og íslenzkum fræSum við
Manitoba háskólann.
Síðastliðinn mánudagsmorgun
var 29. Ársþing Þjóðræknisfélags
Islendinga í Vesturheimi sett í
Goodtemplarahúsinu við góða
aðsókn, af varaforseta þess, séra
Philip M. Péturssyni, með því að
forseti félagsins, séra Valdimar
J. Eylands dvelur um þessar
mundir á íslandi; eftir að séra
Rúnólfur Marteinsson hafði flutt
bæn og þingheimur sungið sálm-
inn “Faðir andanna”, lýsti vara-
forseti þingið sett og flutti þá,
vandaða og skipulega skýrslu um
starfsferil félagsins á árinu; var
honum þökkuð skýrslan sam-
kvæmt uppástungu frá Dr. Ric-
hard Beck.
Eftir að vara-forseti hafði lok-
ið skýrslu sinni, skipaði hann í
hinar föstu nefndir, en því næst
lögðu embættismenn félagsins
fram skýrslur sínar, er allar voru
samþyktar og tekið með dynj -
andi lófaklappi.
Um kvöldið hélt Icelandic
Canadian Club fjölsótt og fjöl-
breytt skemtimót í Fyrstu lút-
ersku kirkju.
Á þriðjudaginn gerðist það
merkast á þingi, að Þjóðræknis-
félagið veitti í einu hljóði $2,000
fjárhæð til hins fyrirhugaða
kenslustóls í íslenzku og íslenzk-
um fræðum við Manitoba há-
skólann; lagði Dr. P. H. T. Thor-
lákson, formaður þeirrar nefnd-
ar, sem að fjörsöfnuninni vinn-
ur, málið fyrir þing með skipu-
legri og íturhugsaðri ræðu, þar
sem hann skýrði gang og viðhorf
málsins eins og nú væri komið,
og lagði rika áherzlu á hið menn-
ingarlega gildi þess fyrir íslenzka
þjóðarbrotið vestan hafs og ís-
lenzka þjóðstofninn í heild; var
ræðunni fagnað hið bezta; þá
flutti og W. J. Lindal dómari
snjalla ræðu um málið og lýsti
við það fylgi sínu; var það þing-
heimi öllum mikið fagnaðarefni
hversu ágætar undirtektir þetta
mál málanna fékk.
Að kvöldi hins sama dags hélt
deildin Frón hið árlega íslend-
ingamót sitt í Fyrstu lútersku
kirkju við geisimikla aðsókn
fagnandi samkomugesta; nánari
umsögn bíður næsta blaðs.
Bréf frá séra Valdimar J. Eylands
forseta þjóðrœknisfélagsins
Úskálum, Garði,
4. febrúar 1948
Séra P. M. Pétursson,
Winnipeg, Man.,
Kæri séra Philip:
Nú líður óðum að þingi Þjóð-
ræknisfélagsins. Er nokkuð erfitt
fyrir mig að átta mig á því að
svo sé„ vegna tíðarinnar hér sem
er líkari því sem við áttum von
á í sumar, en fengum ekki. Hér
er snjólaust með öllu, og hitinn
daglega um 40 F. Skammdegið,
sem okkur fanst svo ömurlegt um
jólaleytið er nú að d v í n a , og
fagrir dagar framundan. Það er
mér fremur óþægileg tilhugsun
að eg get ekki verið með ykkur
á þessu þingi, og því fremur þar
sem félagið hafði trúað mér fyrir
forseta embætti. Er það vafa-
laust einsdæmi í sögu félagsins,
að forseti þess hafi verið f jarver-
andi í annari heimsálfu um þing-
tímann. En alt verður einusinni
fyrst. Vil eg biðja þig að biðja
þingið afsökunar á þessu hátta-
lagi mínu, ásamt kærri kveðju og
ósk um að þingið megi v e r ð a
ánægjulegt og uppbyggilegt. Eg
veit að þingið skilur afstöðu mína
í þessu máli. Eg hefi aldrei haft
tilhneiginu til þess að bregðast
skyldum mínum, eða skella þeim
yfir á aðra, eins og nú er tilfellið
hvað þig snertir. En það var ekki
um annað að gera fyrir mig en
að taka þ e s s u tækifæri til ís-
landsferðar eins og það lá fyrir
og þegar það kom. Eg finn það
að eg hefi auðgast á ýmsan hátt
að skilningi og áhuga fyrir mál-
um okkar, einmitt við þessa dvöl
hér, og eg hefi þá trú að mér
muni auðnast að vinna félaginu
meira gagn en áður, eftir að eg
kem aftur v e s t u r. Og eg hefi
ásett mér að vinna að áhugamál-
um félagsins eftir heimkomuna,
beint og óbeint, án tillits til þess
hvort eg skipa nokkurt embætti
í því, eða á sæti í stjórnarnefnd
þess, að afstöðnu þessu þingi.
Er þú nú semur forsetaskýrslu
þína, væri gott fyrir þig að glögg-
va þig á rás viðburðanna af
fundabókum skrifarans Aðal-
starf mitt, áður en eg fór, var
það, ásamt öðrum samnefndar-
mönnum sem til þess voru vald-
ir, að ráða frú Hólmríði Daniels-
son til þess fræðslu og útbreið-
slustarfs er hún hefir rækt með
þeim dugnaði sem henni er eigin-
legur. Síðan er kom hingað hefi
e g h a f t mörg tækifæri til að
flytja opinber erindi um okkur
Vestur-lslendinga, og þjóðrækn-
isstörf okkar, utan og innan fé-
lagsins. Þessu hefir allstaðar
verið vel tekið, og áhugi virðist
mikill hjá fólki hér fyrir högum
okkar og vandamálum. Nú stend-
ur til að eg flytji tvö erindi í
Ríkisútvarpið. V e r ð u r annað
þeirra flutt um líkt leyti og þing
y k k a r verður haldið, og á að
fjalla um félagið, þingið og störf
þess. Hitt verður meira allmenns
eðlis, en verður að nokkru leyti
helgað þjóðræknisstarfsemi yng-
ra fólksins á meðal okkar, og þá
sérstaklega Icelandic Canadian
Club, og útgáfufyrirtæki þeirra,
The Icelandic Canadian. Vona eg
að þessi kynningarstarfsemi geti
orðið einhvers virði fyrir félag
okkar.
Síðan eg kom hingað hefi eg
séð nokkrar nýteknar hreyfi-
myndir af landi og þjóð, sem eg
tel að okkur væri mikill fengur
í að eignast, og sýna í bygðum
okkar. Væri ekki mögulegt fyrir
félagið að verja dálitlu fé til að
kaupa “copíur” af slíkum mynd-
um? Ef til vill geturðu hreyft
þessu við nefndina.
Ef það er eitthvað sérstakt sem
eg get gert fyrir félagið á meðan
ég er hér, vona ég að þið látið
mig vita.
Með kærri kveðju til sam-
verkamanna okkar í Stjórnar-
nefndinni, og til þingsins í heild,
er eg,
Þinn einlægur,
Valdimar J. Eylands